Afwachten hoe lang de gifkip leeft Tl WEER De VVD en de senaat Opnieuw 'muiterij' op VOC-schip Batavia Stalling op niveau VRIJDAG 4 FEBRUARI 2000 COMMENTAAR Frits Bolkestein is ruim een jaar weg als partijleider en minder dan een half jaar als lid van de Tweede Kamer, en nu al dreigt de WD een belangrijk deel van zijn gedachtegoed bij het grof vuil te zet ten. Als geen ander praktiseerde de tegenwoordige Eurocommissa ris immers het dualisme in de politiek: de regering regeert, het par lement controleert. Dat principiële verschil is in Nederland in het gedrang gekomen door de traditie om een nieuw kabinet een stevige regeeropdracht mee te geven, waaraan de regeringsfracties in de Tweede Kamer zijn gebonden. Bolkestein heeft in de praktijk laten blijken dat de binding aan zo'n akkoord een kritische benadering van het kabinet niet in de weg hoeft te staan. Zijn partij wil echter nu nog een stapje verder gaan. Niet alleen de fractie in de Tweede Kamer, maar ook de senaatsfractie zou in het vervolg aan zo'n regeerakkoord gebonden zijn. Het WD-voorstel heeft niet alleen de bedoeling in de toekomst een nieuwe 'Nacht van Wiegel' te voorkomen, het reageert ook op de suggestie van minister Peper om de senaat het vetorecht te ont nemen. Daarvoor in de plaats zou de Eerste Kamer onwelgevallige wetsvoorstellen kunnen terugsturen en de keuze aan de Tweede Kamer laten wat er verder moet gebeuren. De trend is kennelijk om de senaat - om in termen van wijlen Anne Vondeling te spreken - definitief van een leeuw tot een lam te ma ken. De senaat krijgt zo echter de rol toebedeeld die in ons staats bestel toebehoort aan de Raad van State. Wie geen prijs stelt op een onafhankelijke en met bevoegdheden omklede politieke toetsing van het werk van de regering en de Tweede Kamer, doet er beter aan de Eerste Kamer op te heffen. Met alle risico's van dien overigens, dat de Tweede Kamer zich nog meer dan nu met de waan van de dag gaat bezighouden en be zwijkt voor de verlokkingen van gelegenheidswetgeving. Taalhistoricus Ewoud Sanders telt vijfhonderd nieuwe woorden Het grote lulinterview heeft naar zijn mening onvoldoende potentie om zich als blijvertje staande te houden in de Neder landse taal. Over snackseks heeft hij zo zijn twijfels. Daarentegen voorziet de Heemsteedse journalist/ taalhistoricus Ewoud Sanders als auteur van het onlangs verschenen boekje 'De taal van het jaar' een langer leven voor het boxenstelsel, sinds kort ingebed in de belastingwetgeving. „Hoe afgrijselijk ook, ik denk dat we met dat woord moeten leren leven." Gewoon vreselijk vernieuwend Er zijn van die programma's waarbij je het echt niet meer weet. Is het leuk? Is het troep? Is het vernieuwend? Vreselijk vernieuwend wellicht? Of gewoon vreselijk? i 'Geld voor je leven' is zo'n programma. Mensen tonen hun leven met de digitale camera, zo omschrijft ons omroepblad de inhoud ervan. De deelnemers kunnen vijf gulden verdienen voor elke seconde dat ze in beeld zijn. En de kijker be paalt - zoals tegenwoordig te doen gebruikelijk in onze televisiede mocratie - of en hoe langde filmpjes op het scherm mogen blijven. Het is een soort Big Brother dus, maar dan gewoon buiten en met een wat eerlijker beloning voor de deelnemers. Een leuk idee, zeker. Sommige van de inzendingen mogen er trouwens zijn. Zo toont 'Geld voor je leven' onder meer het verhaal van een moeder die op zoek is naar haar ontvoerde kinderen, en het relaas van een dieren activist die helpt bij het stich ten van een berenbos in Duitsland. Er zijn Netiuerk-uitzendingen waarbij ze het met veel, heel veel minder moeten doen. Maar helaas wisselt het programma deze items af met beelden van een Hollandse zanger die een carnavalslied met Chinese teksten op de plaat heeft gezet en die zich voorbereidt voor de opnamen van de videoclip op de Chinese muur. Wie hij met deze kraker een plezier denkt te doen, blijft volstrekt duister. Maar de kwaliteiten van de zanger en van het lied nodigen ook niet echt uit om daar uitgebreid het hoofd over te breken. Verder is er nog een Veronica-omroepster die haar best doet alle vooroordelen over Veronica-omroepsters te bevestigen. Het kind is de hele dag in touw voor teksten als 'Na Onderweg naar Morgen maken de Friends er om acht uur weer een dolle boel van.De beel den wekken de indruk dat ze hiermee een intellectuele topprestatie heeft geleverd waar ze in het Veronica-gebouw nog steeds niet over zijn uitgesproken. Een van de kijkersfavorieten blijkt trouwens Ruud, dat Big-Brother- type. Zijn huldiging in het NAC-stadion - met veel wezenloos gejoel van het publiek en al even wezenloos gejuich van Ruud zelf - blijkt voldoende om zijn Geld-voor-je-leven-inkomsten op te schroeven tot een kleine tien mille. „Waarom moest Ruud huilen voorde wed strijd van NAC", vraagt de commentaarstem zich desondanks aan het begin van het item af. Ruud blijft het antivoord schuldig en de commentaarstem heeft kennelijk ook geen idee. Gelukkig konden wij, aan het eind van het filmpje, redelijk snel achterhalen waarom wij ons droevig waren gaan voelen. Maar goed dat de Britse student industrieel ontwerpen Kursty Smith voor sommige vrouwen de alarm-bh heeft uitgevonden. Kerels bij wie de handjes los zit ten, zullen zich voortaan wel twee keer bedenken vooraleer ze besluiten in borsten knijpen. Want een piepend alarm zet dergelijke types als seksmaniak ken te kijk. Het ANP berichtte erover op 17 oktober. En bijna twee maanden later ook over I het wasbare gezondheidshemd I dat weliswaar een eenmalige I uitgave van 560 gulden vergt, maar de drager heeft dan wel een stuk textiel aan het lijf waarin sensoren zijn verborgen om 35 lichaamsfuncties te me- I ten. Het schijnt trouwens ver antwoord urineren te zijn op I een gezondheidstoilet; het plas- I je wordt meteen op bloedsui- I kergehalte gecheckt. I De Heemsteedse journalist/taalhistoricus Ewoud I Sanders turfde en registreerde in eerste instantie in opdracht I van een landelijke krant nieuwe woorden. Maar al binnen enke le maanden had Sanders zo veel taalkundige nieuwlichterij I verzameld, dat het voor zijn ge voel interessant genoeg was om die te bundelen. Daartoe vlooi de hij dagelijks 21 digitale kran- I tenbestanden door. Ja, dat was I soms een corvee en nee, abso- I luut niet geestdodend. Veel van I de zogenaamde neologismen die Sanders tegenkwam, bleken bij nadere studie geen nieuwe j woorden maar al lang te be staan. Net als vele mensen verkeerde I ik na de wilde staking van vorig jaar bij de NS in de veronder- stelling dat risicotrein en agres sieconducteur volstrekt nieuwe begrippen waren. Maar het was iedereen, en mij dus ook, volle- Ewoud Sanders: „Voorheen was het goed genomineerd te worden. Sinds Big Brother houdt het in datje wordt weggestemd." foto united photos de boer Cynthia van dijke dig ontgaan dat na het neerste ken van een conducteur in Har- lingen al sinds 1991 honderden agressieconducteuren of liever anti-agressieconducteuren zijn benoemd. Nee, het was voor mij geen deceptie dat onder zoek mij achteraf leerde dat ve le gevonden woorden niet zo nieuw waren. Dat ik er eerder blijkbaar gewoon overheen had gelezen. Maar ik ben al heel blij met de vondst van rond vijf honderd nieuwe woorden. Wat dat betreft was 1999 een uitzon derlijk nieuwsjaar met de nacht van Wiegel, de eclipsbril die hoorde bij de zonsverduiste ring, de geboorte van de gifkip en niet te vergeten de millenni umwisseling." Maar wat beklijft van al die mo debegrippen? Of de gezins coach straks voor agropaal komt te staan in een groot lu linterview om vervolgens in het niets te verdwijnen, daar moet ook Sanders naar gissen. Hij is de eerste om te beamen dat geen mens het nog heeft over de bandbreedte van het maat- gezin, waar begin jaren tachtig staatssecretaris Lou de Graaf van sociale zaken de mond van vol had. „Of de ecodoodskist als woord een lang leven is beschoren, hangt af of er meer van dergelij ke kartonnen dozen worden vervaardigd die na verbranding geen afvalstoffen nalaten. In het algemeen hebben woorden met een meer institutioneel karakter de potentie te blijven. Het ge beurt dikwijls dat, zodra zich iets nieuws voordoet, er allerlei woorden verzonnen worden om dat passend te benoemen. Op een gegeven moment had je ZOAB, maar ook fluisterasfalt. De redactie van de Dikke Van Dale heeft in 1992 haar keuze laten vallen op dat mooie poëti sche woord en niet op ZOAB, maar dat besluit moest worden teruggedraaid. Het plomp klin kende ZOAB, oftewel Zeer Open Asfalt Beton heeft het ge haald en niet fluisterasfalt. Het gaat dikwijls zo dat woorden die zijn bedacht voor één en hetzelfde begrip als het ware een strijd met elkaar aangaan tot er één overblijft. Persoonlijk durf ik de voorspelling aan dat we met boxenstelsel, hoe af schuwelijk dat typisch Haagse woord ook moge zijn, moeten leren leven. Maakt sinds kort onderdeel uit van de belasting wetgeving. Daarentegen denk ik dat het grote lulinterview een eenmalige zaak is geweest." In 'De taal van het jaar' heeft Sanders voor het nageslacht de diepere betekenis van 'grote lu linterview' geduid. De Volks krant liet in november een zo geheten mannenwerker aan het woord, die in Utrecht een praatsessie organiseerde met het oogmerk de deelnemers hun mannelijke kracht te laten hervinden. Tijdens deze bijeen komst, door Youp van 't Hek iri diens column in de NRC weg gezet als 'zielepotencongres van tragische twijfelmutsen, stond het vrijwilligers vrij hun geslacht uit de broek halen om 'de kleine jongen' te laten inter viewen door andere kerels, 't Is maar dat u het weet! En zo heeft de 41-jarige auteur ook al le andere taalvondsten tussen 'afkillen' en 'zwembadgeweld' behandeld. ,„Het is waar dat de redactie van de Winkler Prins encyclopedie in de jaren vijftig al jaarlijks een supplementje met nieuwe woorden uitgaf. Maar destijds bleef het bij een korte, zakelijke uitleg van een nieuw woord. Terwijl ik over elk begrip een verhalend stuk heb geschreven. Zodoende is er een taalkundig encyplopedietje ont staan, een tijdsbeeld van wat in 1999 nieuws was." Sanders weerspreekt dat.ver nieuwing van de taal het risico van vernieling van de taal in zich heeft. Hij beaamt dat der tien procent van de nieuwe taa- loogst is ontleend aan het En- Goed toeven in de kustprovincies Zachte wintermaanden zijn over het algemeen nat en som ber maar de laatste jaren gaat deze karakteristiek minder vaak op. Net als de afgelopen jaren is januari ook dit keer een vrij zonnige maand geweest. Op vliegbasis Valkenburg scheen de zon 72 uur tegen normaal 45. Hoe verder het land in, hoe minder zon: Schiphol kwam uit op 58 uur, De Bilt op 56 en met 44 uur zonneschijn was de vliegbasis Twente het minst zonnige plekje van Nederland. Ook uit het aantal zonloze da gen blijkt dat het in de kustpro vincies beter toeven was. Op Valkenburg liet de zon zich op 7 en op Schiphol 6 dagen niet zien. De BUt telde 13 dagen zonder zon. De verschillen zijn opmerkelijk want zowel in het midden van het land als bij ons blijven doorgaans 13-14 dagen van de louwmaand van zon verstoken. Dat januari de laatste jaren zonnig en zacht verloopt heeft waarschijnlijk te maken met de toegenomen invloed van het Azorenhogedrukgebied. Morgen belooft een hele zachte dag te worden. De middagtem- peraturen komen uit op 10-11 graden. Het weerbeeld ken merkt zich aanvankelijk door bewolking en misschien nog wat motregen. In de loop van de ochtend en de zaterdagmid dag komt de zon geregeld te voorschijn. De wind waait uit het zuidwesten en later uit het zuiden. De windsterkte is meest matig, aan de kust krachtig. Zondag kan een front enige re gen veroorzaken en is het ook iets minder zacht. Na het week einde blijft het zacht en de on bestendigheid neemt toe. Dat komt omdat de depressies op het noordelijk deel van de At lantische Oceaan zich steeds meer gaan roeren. Bij IJsland kan het weerglas medio volgen de week zelfs onderuit gaan naar ongeveer 930 hPa. Gisteren was het aanvankelijk best aardig weer. Vooral in de kustgebieden was er vrij veel zon. In de middag kwam er steeds meer be wolking maar het kwam niet tot j meetbare neerslag. Vanochtend was het wel drui- Prinses Marilène, de echtgenote van prins Maurits, viert van daag haar 30ste verjaardag. De oudste dochter van oud-euro commissaris Hans van den Broek trouwde in mei 1998 met de zoon van prinses Margriet en mr. Pieter van Vollenhoven. Marilène werkt bij Ahold. Mo menteel is het echtpaar druk in de weer met de verhuizing naar hun nieuwe woning in Amster dam-Zuid. Bijna vierhonderd jaar na de schipbreuk van de VOC-drie- master Batavia voor de West- Australische kust, lijkt de ge schiedenis zich te herhalen. Net zoals in 1629 is anno 2000 in de haven van Sydney 'muiterij' uit gebroken onder de bemanning van de replica van het schip. Vier eeuwen geleden kostte die muiterij het leven aan ruim 120 passagiers van de Batavia, die onderweg waren naar een nieuw leven in Indië. Zo ver zal het deze keer waarschijnlijk niet komen. De Nederlandse projectleider Jan van Gammeren en zijn vrouw, die beiden een belang rijk deel van de achtkoppige be manning vormden, zijn enkele weken geleden naar eigen zeg gen met grote ruzie naar Ne derland teruggekeerd. Ook en kele andere bemanningsleden zouden op het punt staan op te stappen, omdat ze ontevreden zijn over de sfeer en de accom modatie. Voorzitter Justus Veeneklaas van het Bataviaproject ontkent dat sprake is van een massaal vertrek, maar geeft toe dat de sfeer aan boord de laatste we ken niet optimaal was. Achteraf denkt Veeneklaas dat het niet verstandig was om de 70-jarige Van Gammeren de (technische) leiding te geven van zo'n groot project. „Hij is niet meer in top vorm. Dat hadden we eigenlijk niet moeten vragen." De Batavia heeft in de eerste maand van het jaar tussen de 50.000 en 60.000 bezoekers ge trokken en is daarmee de groot ste toeristische attractie van Sydney. De enorme driemaster (59 meter lang, 55 meter hoog) ligt sinds 5 december vorig jaar afgemeerd in dé haven van Sydney, als onderdeel van het National Maritime Museum (Nationaal Scheepvaartmuse um). Tijdens de Olympische Spelen in september volgend jaar is de Batavia het paradepaardje van het NOCNSF. Het schip zal fun geren als verlengstuk van het Heineken Holland House voor cocktailparty's als er een Olym pische medaille is gewonnen. Het Bataviaproject kost bijna tien miljoen gulden, opgehoest door de Australisch-Nederland- se Kamer van Koophandel, het National Maritime Museum en sponsors. In april 2001 is de Ba tavia weer terug in Lelystad, waar hij is gebouwd. Hoe voorkom ik dat mijn fiets wordt gestolen. Of mogelijk alterna tieve kunst. Zeker is dat deze fietsenstalling op niveau bij een pand aan de Bloemdwarsstraat in Amsterdam een aardige blikvanger vormt. foto ron pichel Handschoenen M'n hele leven sta ik al op het standpunt: handschoe nen aan. belachelijk! In Nederland is het zelden koud, en als het een enkele keer bitter koud is, fiets je met één hand aan het stuur en doe je de andere hand in je broekzak. Als je fietsband een ijsklomp geworden is, haal je je warme hand uit je broekzak en doe je de ijshand in je andere broekzak. En zo, steeds de hand aan het stuur wisselend, kun je grote af- j/ standen afleggen. Zo fietste ik indertijd ook altijd de zeven kilometer naar school. Maar laat ik nu onlangs op een stil fietspad zomaar een splinternieuwe rechterhand schoen ontwaren! Hij lag even terzijde van het midden van de rijbaan. Ik fierste erlangs, zag hem liggen en dacht: ook zonde, zo'n mooie nieuwe zwarte handschoen. Honderd meter verder keerde ik. Ik fietste terug, stopte, en pakte die handschoen op. Hij'was schoon, oogde nagelnieuw, gaf geen nare geur af. Ik pro beerde hem voorzichtig aan. Hij paste precies. Ik zag dat hij bij de HEMA vandaan kwam. Nog wat onwennig omdat ik dat nooit eerder ge daan had, fietste ik met mijn vondst verder. 'Het is eigenlijk wel prettig', mompelde ik, het scheelt MAARTEN 'T HART toch'. Hoe zwak een mens blijkt en hoe snel hij zijn principes verloochent! Ik heb een paar dagen met die handschoen aan ge fietst. Hij hield m'n hand heerlijk warm, het bleek echt een topwant. Na een week dacht ik: wat zonde dat ik alleen maar een rechterhandschoen heb, het zou niet gek zijn als ik ook links bediend werd. Ach, wat is een mens toch vatbaar voor luxe. Enfin, ik begaf mij tiaar de HEMA. Laten daar wa rempel dezelfde handschoenen in de aanbieding zijn waarvan ik er één op het fietspad had gevondenVoor een bedrag waar je tegenwoordig amper nog een tar bot kunt kopen, werd ik de eigenaar van twee heerlijk warme zwarte handschoenen. Goed, ik fiets twee weken lang met een slecht geweten, maar warme handen, met mijn HEMA-handschoenen aan. Zie ik na die tivee weken, zo'n beetje op dezelfde plek waar ik m'n HEMA-handschoen had gevonden, wéér een splinternieuwe lederen bndne rechterhand schoen op het fietspad liggen. Ik reed door, mompe lend: 'Ik heb al handschoenen', keerde na honderd meter, fietste terug en greep die handschoen. Op een labeltje in de handschoen las ik LAIMBÖCK Ik pro beerde de handschoen aan, hij paste perfect en onte- ?r om mijn vingers dan m'n Hema-vondst. Bovendien bleek hij bedui dend warmer, terwijl hij er ooksjieker uitzag. Nadat ik hem een paar dagen had uitgeprobeerd, hoorde ik mezelf mompelen: 'Daar zou ik ook wel een linkerex emplaar van willen. Kom op, het is uitverkoop, zoe ken'. Ik begaf mij naar een echte handschoenenwin kel, liet de Laimböck zien, kreeg te horen: 'Dat is een dure kwaliteitshandschoen, die hebben we ooit wel gehad, maar nu zijn ze even uitverkocht, probeer het eens bij De Bijenkoif. Dus toen ik toch in de buurt van De Bijenkorf was, richtten mijn schreden zich vanzelf naar dat winkel paradijs. Op het moment echter dat het korfembleem in zicht kwam, schoot door mij heen: 'Dit is een com plot. Dit is een reuze sluwe reclamestunt. Fabrikanten strooien her en der op fietspaden rechterhandschoe nen. ]e stopt, je doet hem aan, en dan ga je op zoek naar een paar!' En inderdaad, let maar eens op hoe vaak je op fietspaden splinternieuwe rechterhand schoenen ziet liggen. Na de Laimböck heb ik in een paar iveken tijd nog drie gevonden. En nooit een lin kerhandschoen! Kijk dus uit, we worden sluw ver neukt met reclamewanten! bel i ftig< tr h< igh r m itie are gel gels, maar het gaat hem tnoi mee te panikeren met so, taaipuriteinen. „Harry Mo( bijvoorbeeld heeft wel ee® zegd dat over vijftig jaar IZQl lage landen geen Nederli zij meer wordt gesproken, rje z: uitsluitend Engels. Daar jël ik dus niet in. Een tijdje lpor hoorde je niets anders ddieri wordprocessor, maar datlge lemaal weggevaagd doorrdii meer dan uitstekende Nëste landse alternatief tekstveëni ker. En calculator is gaan23 j toch ook rekenmachientj Zij zakjapanner geworden.", tei Van alle tv-programma's! de Big Brother hem de mh^ stof. Voor hem als taalhis; cus was het hoogst curieulAA te zien dat nomineren allj gi een andere betekenis kreörd „Voorheen was het goed jetp mineerd te worden, omdfn ergens voor werd voorgedat gen. Sinds Big Brother hos d' het in dat je wordt wegge: an ids Hoe pril het jaar 2000 ookdig zijn, de maand januari brt- hem reeds in contact met tot dusver onbekende taa^j] menen als 'doorleenambt naar', 'vandalenzone', 'ml/W. vlees', websupermarkt' eficl tistalkerexpert'. „Aan nieu39 woorden geen gebrek voouw schrijven van een nieuw fcn v Ik ben van plan voorlopigad: mee door te gaan, tenzij hitie richting uitgaat dat alleen |Uv\ moeder mij nog koopt." gs\ les GERARD VAN PUTTEN ar, De taal van het jaar. Nieuwe'EH den en uitdrukkingen. Uitgef Contact/Het Taal fonds. Prijs: 24,90 gulden, ndl Monegasket't" bezorgd ove- prins Rainie vorst op het Oude Conti-M nent, lijkt ernstig ziek. Nai hij op 16 december van h' vorig jaar een zware buik operatie had ondergaan, jjf moest Rainier (76) deze w' opnieuw onder het mes. \at! gens een woordvoerder v<ks het paleis was de operatiet™ van woensdag reeds wekefr geleden gepland, en verliep] zij naar wens. Maar duizel den Monegasken maken inJ zich zorgen over de gezon°f heid van de man die hun 'dl grote rijkdom heeft gebraM' Rainier meldde zich een week na de operatie van IP december formeel beter, ke maar sindsdien liet hij bij -fj twee publieke gebeurtenis sen verstek gaan. Op 25 jaP nuari was Rainier voor hept eerst in een kwart eeuw nP1 aanwezig bij de finale van ld het jaarlijkse circusfestivaf10 Monaco. En enkele dagenp ter liet de prins het ook af~t weten bij een religieuze bij^s eenkomst in de basiliek vak0 Menton, die aan hemzelf P was opgedragen. 00 Zijn afwezigheid op het feérs val was volgens het paleis '0( het gevolg van 'een eenvoiP dige verkoudheid', maar p aanwezigen plaatsten daaiPri toen al vraagtekens bij. PriPe Rainier werd vervangen ddn zijn jongste dochter StéphP1 nie, die met betraande ogeP op het toneel verscheen. Dl31 prinses zou het chalet in di Franse Alpen waar ze een 'P groot deel van haar tijd doorbrengt, hebben verlat#^ hebben om dichter bij haai3' vader te zijn. h Bij de religieuze plechtighep in Menton werd Rainier veF1 vangen door Albert, zijn ere3] ge zoon en troonpretendent Het gerucht dat de prins eiPr stig ziek is, werd enkele da-°f gen later verder aangewak-*3 kerd door de afwezigheid 3S van Albert bij de voetbal- F wedstrijd tussen Monaco eP) PSG. Albert laat zelden ver-fe stek gaan bij thuiswedstrij-P den van de club. ?,e CEESVAN ZWEEDEN

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 2000 | | pagina 2