Fotograaf van het eerste uur opnieuw belicht
Cultuur Kunst
;*V[et Charlotte Margiono
Veekt de zon direct door
Voortreffelijke films
op festival Rotterdam
Vocaal Festival zet Amsterdams Concertgebouw op zijn kop
Pauline Slot
signeert
in Leiden
Sobere, natuurlijke dans, zonder kunstmatige
üNSDAG 2 FEBRUARI 2000 wi
meert Benny Neyman afgelast
"V "In Het concert dat Benny Neyman morgenavond zou ge-
[iï7de Stadsgehoorzaal gaat niet door. Het optreden is in
Jiand met ziekte van de zanger verplaatst naar 16 maart,
ds gekochte entreebewijzen blijven geldig. 'Puur' is al de
iiende theatershow van Benny Neyman. Hij wordt tijdens
oorti tournee begeleid door een zevenmans band onder leiding
l" Freek Dicke. Onlangs vierde Neyman zijn 25-jarig jubileum
ij difcrtiest.
it V?
ei 'ljil.joencn voor tekeningen Rembrandt
IU b york Twee bijzondere landschapstekeningen van Rem-
B'ndt zijn gisteren voor 6 miljoen dollar (ruim 12 miljoen gul-
8* verkocht bij veilinghuis Christie's in New York. Een van de
iart ken bracht zelfs een recordbedrag op voor een tekening van
°\ibrandt, 3,7 miljoen dollar (ruim 7,5 miljoen gulden). Het
b0I)t om tekeningen die de schilder maakte rond 1650 in de
irt van Amsterdam.
ikte
r h
a vpgerbeer-orgel op dubbel-cd
derilüï Het gerestaureerde Van Hagerbeer-orgel in de Pieters-
nierF^ nu °0^ °P cc'te horen. De cd bevat composities van
reclf elinck. Frescobaldi en Ammerbach die door organist Nico
;es ftaad zijn gespeeld op het zeventiende eeuwse orgel van de
- djerskerk. De organist koos voor oudere werken, omdat op
finjVan Hagerbeer de klankleur en de oorspronkelijke stem-
m vpg van de muziekstukken goed uit komen. De partijen zijn
it cj/el voor als na de restauratie ingespeeld. Om het verschil
is id te laten horen wordt een toccata van Sweelinck tweemaal
eeneevoerd. De Raad bespeelt op de cd ook het Thomas Hill or-
rervj Dit orgel uit de negentiende eeuw werd gebruikt tijdens de
orditauratie van het Van Hagerbeer. De dubbel-cd is bij diverse
narfenw>nkels in de Leidse regio te verkrijgen.
VAN DER VEN
'Die Meistersinger von
i/og van Wagner door de Neder-
.1 t Opera Muzikale leiding Hartmut
'S then Solisten, Koor van de Neder-
•inif Opera en Nederlands Philharmo-
Drkest Gezien Muziektheater, Am-
|m. Nog te zien aldaar: 5, 8, 11, 14,
17, 20 en 23 februari
-^Nederlandse Opera draagt
rMroductie van 'Die Meister-
[Jpr von Nürnberg' op aan de
^ings overleden zangeres Gré
pwenstijn. Tijdens de voor-
jingen hangen grote foto's
00^ de eens zo gevierde so-
?enin bij de ingang van het
J'e4terdamse Muziektheater,
^[daarvan, gemaakt in Bay-
haüi, laat haar zien als een
'onJende Eva in diezelfde opera
8rj Wagner, die haar zo dier-
'hjt- was. De Eva van de Neder-
aai|se Opera is nu een so-
tyn, die we als opvolgster van
uwenstijn kunnen beschou-
Charlotte Margiono, een
beteer es met een even stralen-
a. jeugdige stem. Niet alles in
'k |e oorspronkelijk van 1995
3 erende productie stemt tot
e b tgde, maar bij elke inzet van
1 v rgiono - zij debuteert in de-
lei ol - breekt de zon door.
1111 fat deze 'Meistersinger' ont-
rt is poëzie. Hans Sachs, om
deze opera draait, mag dan
er dichter dan schoenmaker
van regisseur Harry Kupfer
i dat moeilijk gezegd wor-
1. Hij laat wel heel weinig
«de verbeelding over. Is er
verschil van mening, zoals
het einde van de eerste acte
wanneer de meesterzangers
over het protocol van het op
handen zijnde concours twis
ten, dan slaan ze elkaar zonder
aarzelen de hersens jn. Dat is
Kupfer.
Voor de reprise heeft Moni
que Wagemakers de herinstu
dering op zich genomen. Dat
heeft zij gedaan op de manier
die we van iemand met veel ta
lent en ervaring in dit metier
mogen verwachten. De belang
rijkste personages maken een
minder 'gedwongen' indruk
dan voorheen. Maar dat ligt na
tuurlijk ook aan de hoofdrolver
tolkers zelf. De bezetting als to
taal is er op vooruit gegaan.
Ook zeker in muzikaal opzicht,
met Güsta Winbergh (Walther
von StolzingF en Margiono. De
Zweedse zanger is al jaren eer
ste keus als het om de lichtere
tenorpartijen bij Wagner gaat.
Bij de première spaarde hij zich
aanvankelijk, maar tijdens het
'Preislied' in de laatste acte
hoorden we hem op zijn best.
Tegenover het volmaakt klin
kende liefdespaar Walther-Eva
staat een Hans Sachs, de bari
ton Wolfgang Brendel, die sym
pathiek en geloofwaardig is,
maar als zanger diepte mist.
Gebleven in deze 'Meistersin
ger' zijn Hartmut Haenchen en
het Nederlands Philharmonisch
Orkest. Gelukkig maar. Over de
tempi - vaak nogal snel, wel
licht uit angst voor Teutoons
geweld - valt wel eens te twis
ten, maar dirigent en orkest
maken in elk geval de indruk
dat ze van Wagner houden, vijf
uur lang.
ROTTERDAM PIETER VAN UEROP
Als er dit jaar één trend aan
wijsbaar is op het Internatio
nal Film Festival Rotterdam
dan is het wel de wederop
standing van de Spaanse en
Latijns-Amerikaanse cinema.
In de top-vijf van het publiek
staat Pedro Almodovar hoog
genoteerd met zijn op eerdere
festivals gelauwerde 'Todo So-
bre Mi Madre' die volgende
maand waarschijnlijk de Os
car gaat pakken. Maar favoriet
bij het publiek is vooralsnog
de debuutfilm 'Solas', van de
Spanjaard Benito Zambrano.
Beide films gaan feitelijk
over moederliefde. Die van Al
modovar over moeder en
zoon, die van Zambrano over
moeder en dochter. 'Todo So-
bre Mi Madre' (Alles over mijn
moeder) is een buitengewoon
orgineel vorm gegeven tragi
komisch melodrama. 'Solas'
(Alleen) is een aangrijpend
realistisch drama over een An-
dalusische boerin die even
aan de terreur van haar echt
genoot kan ontsnappen als
die voor een poos in een zie
kenhuis wordt opgeborgen.
Twee opmerkelijke Neder
landse films spelen zich even
eens af in Spanje. 'Yo Soy Asi'
(Zo Ben Ik) is van de Rotter
damse documentariste Sonia
Herman Dolz die eerder aan
genaam verraste met 'Roman
ce de Valentia' en 'Lagrimas
Negras'. Dit keer zette Dolz
haar camera neer in Barcelo
na en gaf liefdevol aandacht
aan La Bodega Bohemia, een
club waar bejaarde travestie
ten en andere zonderlingen
op leeftijd zich s' avonds uitle
ven in extravagante muzikale
acts. Geamuseerd maar tevens
respectvol wordt er kennis ge
maakt met een verzameling
artiesten die overdag weinig
van het leven te verwachten
hebben maar in hun sjofele
variété een familie vormen en
elkaar overeind houden, tot
het treurig moment aanbreekt
dat hun club definitief wordt
gesloten. Sonia Herman Dolz
weet, zonder enige vorm van
commentaar, het publiek mee
te voeren naar onbekende
subculturen en daar pure pas
sie en onalledaagse schoon
heidsliefde voor zichzelf te la
ten spreken.
Inmiddels zijn ook twee Ne
derlandse speelfilms in pre
miere gebracht. Met 'De Pool
se Bruid' won Karim Traïdia
twee jaar geleden in Rotter
dam bij verrassing de pu
blieksenquête. Dat zal hem
stellig niet opnieuw lukken
met 'Les Diseurs de Verité', zo
achtenswaardig als deze film
over politieke ballingschap
mag zijn. Onomwonden
geestdrift is wel op zijn plaats
voor 'Rent-A-Friend', een
nieuwe speelfilm van Eddy
Terstall. Marc van Uchelen
speelt een versukkelende kun
stenaar die het advies van zijn
vriendin eindelijk eens wat
commerciëler te worden, let
terlijk opvat. Hij gaat zichzelf
exploiteren als allemansvriend
tegen betaling. Hij krijgt er
zelfs zo veel succes mee dat
hij een bureautje opent. Wie
wel eens een gezellige reünie
wil meemaken maar eigenlijk
geen vrienden heeft, die kan
er tien huren bij Van Uchelen.
Het wordt big business. 'Rent-
A-Friend' is een perfecte
klucht. Een Nederlandse
speelfilm die commercieel is
en intelligent. Een combinatie
waar we jaren op hebben ge
wacht.
ubbelprogramma 'Laub/Tuerlings' van Dansgroep Raz in LAKtheater
LEIDEN
Schrijfster Pauline Slot uit
Oegstgeest signeert haar boe
ken op de zaterdagen 12 en 26
februari in de Bijenkorf. Slot
debuteerde vorig jaar met haar
succesvolle roman 'Zuider
kruis'. Onlangs verscheen
'Blauwbaard'. De schrijfster sig
neert op 12 februari van 12.30-
14.00 uur in de Bijenkorf in
Rotterdam, vervolgens van
15.30-17.00 uur in het waren
huis in Den Haag. Op 26 febru
ari is ze van 12.30-14.00 uur in
Amsterdam en van 15.30-17.00
uur in Utrecht. Pauline Slot
komt op zaterdag 18 maart haar
boeken bovendien signeren in
de Leidse boekhandel Kooyker
Ginsberg aan de Breestraat, van
14.00-15.00 uur.
Boek over Nacht
van de Poëzie
UTRECHT'
De twintigste verjaardag van de
Nacht van de Poëzie, 11 maart
in muziekcentrum Vredenburg
Utrecht, is reden voor een ex
traatje. Naast optredens van
onder meer J. BernJef, Hugo
Claus, Remco Campert, Anna
Enquist en Tom Lanoye, ver
schijnt in maart het boek 'Poë
zie in Vredenburg'. Daarin ko
men dichters, presentatoren,
fans en critici van de afgelopen
twee decennia aan het woord.
Het is tijdens de Nacht te koop
in Vredenburg en daarna in de
boekhandel. Elke bezoeker
krijgt bovendien een bundel
met werk van de dichters die
aan het evenement meewerken.
Het programma van de Nacht
van de Poëzie is doorregen met
muziek. Raymond van het
Groenewoud, Michiel Borstlap,
en Golden Earringdrummer Ce-
sar Zuiderwijk maken hun op
wachting. Ook staat Hongaarse
zigeunermuziek en flamenco-
dans op het programma. Pre
sentatoren van de Nacht zijn
(wederom) Anton Korteweg en
Piet Piryns.
De menselijke stem neemt de hele
maand februari bezit van Amsterdam.
In alle toonaarden en in vele genres zal
dit unieke muzikale instrument te ho
ren zijn. Het Vocaal Festival zet de stad
en vooral het Concertgebouw op zijn
kop. Beroemde vocale solisten of voor
aanstaande vocale ensembles zullen
hun kunnen bijna elke avond presen
teren.
Een van de doelstellingen van het
festival is een nieuwe generatie voca
listen te presenteren, die op hoog ni
veau klaar staat om het publiek te ver
overen. Bovendiien wil het Concertge
bouw een zo veelzijdig mogelijk mu
ziekfestival organiseren. De menselijke
stem - die in elk muziekgenre een rol
speelt - is da<|rvoor bij uitstek het
meest geschikte 'instrument'.
Op het gebied van de klassieke mu
ziek zal een keur aan grote zangeres
sen en zangers van de partij zijn, on
der wie ook Nederlandse coiyfeeën. In
klassieke koorm uziek zullen uitgelezen
vocale ensemblps uit binnen- en bui
tenland zich latq-n horen. Het klassieke
repertoire loopjt van de 16de eeuw
(Gesualdo) tot en met de 20ste eeuw
(Louis Andriess<?n). De concerten vari
eren van intieme liederenrecitals in de
kleine zaal tot opera's en zelfs een
operette in de grote zaal.
De vocale solisten worden begeleid
door gerenommeerde orkesten of en
sembles of in liedbegeleiding gespeci
aliseerde pianisten. In openbare mas-
terclasses zullen solisten de volgende
generatie laten delen in hun kennis en
ervaring. De Amerikaanse sopraan
Barbara Bonney wil zelfs kinderen tus
sen acht en veertien jaar onder de titel
'Zing het gewoon' tot de liefde voor
het zingen verleiden en onder het
motto 'Meen voor amateurs' amateur
zangers de gelegenheid geven in het
openbaar op te treden en 'muziek te
maken. Een aantal evenementen heeft
buiten het Concertgebouw plaats.
Enkele hoogtepunten uit het Vocaal
Festival: Zaterdag 5/2: Dawn Upshaw
met Caplet, Ravel, Strawinsky, Schön-
berg. Woensdag 9J2: Ned. Kamerkoor
met Andriessen, Strawinsky en Satie.
Donderdag 10/2: Ian Bostridge met
Schuberts 'Winterreise'. Vrijdag 11/2:
Concerto Italiano met Gesualdo en
Nenna. Zondag 13/2: Solveig Kringel-
born met Grieg, Nielsen, Schubert,
Schumann en Wolf. Zondag 20/2:
Susan Graham met Mozart en Berlioz,
Woensdag 23/2: Thomas Hampson
met Mahlers 'Des Knaben Wunder-
horn'. Vrijdag 25/2: Barbara Bonney
en Thomas Hampson met Schuman
en Mendelssohn. Zondag 27/2: Char
lotte Margiono in Léhars operette 'Die
lustige Witwe'.
Lichte muziek, jazz, wereldmuziek:
Maandag 7Diannne Reeves met
jazz, pop en gospel. Maandag 14/2:
Rafael de Utrera met flamenco.
Woensdag 16/2: Esma Redzepova met
zigeunermuziek. Donderdag 24/2:
Bobby McFerrin met jazz. Een volledig
festivalprogramma is verkrijgbaar in
het Concertgebouw en daar telefo
nisch op te vragen: 020-6718345
AMSTERDAM ANP
Het Gemeentearchief Amsterdam werpt
met de tentoonstelling Jacob Olie (1834-
1905), fotograaf van 19de eeuws Amster
dam, nieuw licht op deze fotograaf van
het eerste uur.
Jacob Olie geldt als een begaafde pio
nier op het gebied van de fotografie. Hij
is vooral bekend geworden om zijn tal
rijke stadsgezichten van Amsterdam die
hij vastlegde op eigenhandig gesneden
glasplaten. Nieuw onderzoek bracht aan
het licht dat Olie ook deed aan portret
fotografie en* stadspanorama's heeft ge
maakt. Medewerkers van het Gemeente
archief hebben drie van deze panora
ma's weten te reconstrueren. Sommigen
blijken wel uit zeven opnamen te be
staan. De panorama's zijn ook te zien op
de tentoonstelling.
Olie, afkomstig uit een geslacht van
walvisvaarders, volgde een opleiding tot
timmerman en werd directeur van de
eerste Amsterdamse Ambachtsschool.
In zijn vrije tijd begon hij te experimen
teren met de fotografie die toen nog in
de kinderschoenen stond. Zo bouwde
hij in de jaren vijftig van de 19de eeuw
zelf een camera en maakte hij eigenhan
dig gesneden glasplaten waarvoor hij
zelf ook de emulsie (de lichtgevoelige
laag op fotografische platen) moest ma
ken. Uit deze tijd dateren ook de vroeg
ste Nederlandse foto's van een Oost-In-
diëvaarder die Olie maakte op het fregat
de Prins Maurits.
Op de tentoonstelling worden origine
le afdrukken van eigen hand getoond en
nieuwe afdrukken van zijn negatieven.
Daarnaast is ook een groot aantal stads
gezichten te zien die hij in de periode
tussen 1860 en 1870 maakte. Olie heeft
duizenden unieke opnamen gemaakt in
de stad en rond Amsterdam. Hierdoor is
hij een belangrijke schakel in de ge
schiedenis van de fotografie in ons land.
Kenners bewonderen vooral de compo
sitie van zijn foto's en de beheersing van
het licht.
Een tiental foto's zijn uitvergroot tot
billboards van twee bij drie meter die op
verschillende plaatsen in de stad wor
den geplahtst. Deze manshoge foto's
bieden de voorbijganger de mogelijk
heid de nieuwe situatie ter plekke te ver
gelijken met hoe het er ongeveer 150
jaar geleden uitzag. De tentoonstelling
loopt tot 16 april. In de serie Monogra
fieën van Nederlandse fotografen ver
schijnt ook het boek Jacob Olie (1834-
1905) dat met steun van het Prins Bern-
hard Fonds tot stand is gekomen.
p is Tuerlings, vaste choreo-
wj if van Dansgroep Raz, en de
mgisch/Zweedse theaterma-
ila Michael Laub hebben een'
irilpe artistieke verwantschap.
>oidra ze elkaar leerden kennen,
ki nd het vast dat ze zouden
ir< lenwerken. Het dubbelpro-
?e mma 'Laub/Tuerlings' van
•O isgroep Raz verenigt werk
ri( i beiden: 'Fortaleza (inside
iei bananatree)'van Laub en
erj with me' van Tuerlings be-
;n ten dezelfde ingrediënten en
ia elfde opvattingen over es-
irltiek. Toch is 'Laub/Tuer-
Yc ;s' een programma met gro-
ïgegenstellingen.
Ik leerde Laub kennen op
i project in Arhus in 1988.
- gaven daar workshops aan
ateurs uit verschillende lan-
Toen ik Laub aan het werk
dacht ik: 'Als ik ooit een ei-
dansgroep heb, dan zal hij-
eerste zijn die ik als gastme-
verker uitnodig.' In 1990
rd Raz opgericht en met deze
ep maken we nu een geza-
nlijk programma. Laubs
rkwijze en zijn idee van hoe
ïsiets moois maakt, lijken erg
I de mijne. Hij gaf die work-
;a >p in Arhus aan mensen die
lig nooit eerder theater had-
n gemaakt. Hij werkte met
h t uit die mensen zelf voort-
X am. In korte tijd zette hij
ichtige, heldere scènes neer.
li was wel een verschil tussen
iim en mij. Hij gebruikte tek-
I n en beelden, ik werk alleen
't bewegingen. Maar we heb-
e n hetzelfde uitgangspunt:
J ipect voor de mensen met
e e we werken. We gaan uit van
t de dansers als individuen
3 ar buiten brengen. Het resul-
ït is sobere, natuurlijke dans,,
nder kunstmatige ingrepen."
-M snel werkten Laub en Tu
erlings samen in de producties
'Planet Lulu' en 'Daniel and the
dancers' van Laubs groep Re
mote Control. Dat Laub nu met
Raz werkt, is volkomen nieuw
voor hem. omdat hij zich be
perkt tot dansbewegingen en
geen tekst of andere theatrale
middelen gebruikt. Maar vooral
nieuw is dat hij niet met eigen
mensen werkt. Gewoonlijk
gaan er lange audities overheen
voordat hij iemand in zijn
groep opneemt. Het is dus
uniek dat zowel Tuerlings als
Laub het gevoel hebben volko
men vanzelfsprekend met de
dansers van Raz te kunnen wer
ken, zonder ze iets te hoeven
uitleggen.
„Ik heb ontdekt dat dans
zonder woorden meer dramati
sche kracht heeft dan ik dacht.
Mijn uitgangspunt als ik theater
maak, is altijd 'fun', het plezier
dat mensen met wie ik werk
uitstralen, en dit in combinatie
met ritme. Ik heb dat eens ont
dekt toen ik naar een band
stond te kijken. Daar waren bla
zers aan. het spelen en ik kon
zien dat er iets tussen die muzi
kanten was, een ritme, een be
weging die heel natuurlijk aan
wezig was en die ze vanzelf
sprekend deelden. Er kwam
geen tekst en logica bij kijken.
Dit gebruik ik ook als ik met
dansers werk. Eerst zien wat er
spontaan en wild uitkomt en
dat materiaal ga ik dan struc
tuur geven. Raz spreekt met erg
aan. Daar werken dansers die
mijn aanpak begrijpen en die
gewend zijn zich als individuen
te uiten. Individualiteit is voor
mij een absolute voorwaarde
om iets te kunnen maken."
De dansers in 'Fortaleza' la
ten zich met hun simpele, bijna
geheel abstractè bewegingen
inderdaad als individuen zien.
Danseres Gabi Sund en danser
Jan Zobel roepen met hun wij
de passen en zwaaibewegingen
een breed, golvend ritme op.
Ook als ze heftiger dansen, heb-
Gavin Louis en
José Way in
'Go with me'.
De kleine ge
baartjes en pa
niekerige con
frontaties
doen denken
aan komische
stomme films.
FOTO JOEP
LENNARTS
ben hun gebaren iets ronds en
vloeiends. Een scherp contrast
met hen vormt danser Linhares
Junior, die iets spichtigs uit
straalt, niet alleen door zijn op
vallend pezige lichaam, maar
ook door zijn bruuske gebaren,
waarmee hij bezeten, besliste
en harde lijnen in het totaal
beeld aanbrengt. Hij is als een
scherpe ader in zachtwit mar
mer. Zijn dans werkt als een
aanval, terwijl Sund en Zobel
meer meegetrokken lijken te
worden door het ritme dat in
hun lichaam opwelt. 'Fortaleza'
kent een paar concrete motie
ven die de onderlinge relaties
kleuren. Eén daarvan vormen
de beukende bewegingen met
het bekken, die onmiskenbaar
naar seks verwijzen. Junior lijkt
hierdoor bezeten. Vooral aan
het eind raast hij als een seks-
duiveltje over het toneel. „Een
naïef vleugje", noemt Laub dit.
'Fortaleza' en 'Go with me'
zijn los van elkaar ontstaan. Op
grond van hun artistieke ver
wantschap vertrouwden Laub
en Tuerlings erop dat ze vanzelf
een interessant geheel zouden
worden. „De beide dansstuk
ken bevatten dezelfde ingredi
ënten en zijn op dezelfde mo
tieven gebaseerd", zegt Laub.
„Maar de eindresultaten zien er
toch heel verschillend uit." Tu
erlings bevestigt dit: „Laubs
stuk is harder, killer dan het
mijne. Het komt op je af, terwijl
mijn dans juist uitnodigt naar
de dansers toe te komen en hen
te volgen in hun relatie."
'Go with me', gedanst door
Gavin Louis en José Way, gaat
over een relatie tussen een man
en een vrouw. Zij verlangen
naar harmonie en intimiteit
met elkaar, maar door onhan
digheid bewegen ze telkens
langs elkaar heen. De kleine ge
baartjes, de paniekerige con
frontaties zijn humoristisch en
doen denken aan komische
stomme films. Net als Laub ein
digt Tuerlings zijn choreografie
met een naïef grapje. De danse
res verdwijnt in de coulissen
met een klein uitnodigend ge
baartje naar de danser om met
haar mee te gaan. Het is een
knipoog naar wat Tuerlings met
zijn danskunst wil: het publiek
uitnodigen mee te gaan in een
bewegingstaal die herkenbaar
en menselijk is.
Dansgroep Raz, 'Laub/Tuer
lings', LAKtheater Leiden, wo 9
do 10 februari, 20.30 uur.
Een foto van Ja
cob Olie uit 1895
van de noord
westzijde van de
Dam.
FOTO ANP
