Italië
kan daklozen niet langer
negeren
Buitenland
Kwakkelende, maar reislüstige Indonesische president brengt bezoek aan Nederland
Ex-studenten willen fluwelen revolutie' dunnetjes overdoen
Het liefje van Chira|
en andere schandale
ZATERDAG 29 JANUARI 2000
JAKARTA THEO HAERKENS
CORRESPONDENT
Vol zelfvertrouwen heeft de bijna blinde
president Abdurrahman Wahid (59) zijn
koffers laten pakken voor zijn zoveelste
reis. Deze keer zal de ziekelijke president,
die zeer moeizaam loopt en toch in zijn
eerste honderd dagen nog geen dag heeft
verzuimd, ook Nederland bezoeken, ko
mende dinsdag en woensdag. Kritiek op
zijn reislustigheid wuift hij weg, want het
puin in eigen huis - militante separatisten,
etnisch-religieus geweld, fricties met het
leger - kan alleen worden geruimd met
hulp van buiten.
De internationale samenleving moet we
ten dat Indonesië's nieuwe, democratisch
gekozen, leiding serieus doende is het land
met zijn 210 miljoen inwoners en 13.000
eilanden om te smeden tot een fatsoenlij
ke natie met respect voor de mensenrech
ten.
Zakenlui, die nu vooral brandende gebou
wen zien en vaak onbegrijpelijk bloedver
gieten, moeten ervan worden overtuigd
dat investeringen geen weggegooid geld
zijn, maar op den duur het risico dubbel
en dwars waard. Het aanpakken van de
economische crisis is volgens Wahid een
van de medicijnen om de sociale nood te
lenigen en de onrust in te dammen.
Wahid en minister van buitenlandse zaken
Alwi Sihab zien licht aan het eind van de
tunnel. „Vraag het de gewone man op
straat, die voelt zich weer veilig. Kleine de
monstraties zijn geen maatstaf', aldus
Shihab. De president, sinds jaar en dag ge
moedelijk aangeduid als Gus Dur - Gus
betekent jonge heer en Dur is de afkorting
van Abdurrahman - geniet inderdaad de
steun van grote delen van de bevolking, al
was het maar bij gebrek aan beter.
Dat wil niet zeggen dat er geen kritiek is.
De president wordt verweten wel heel erg
een one-man-show op te voeren. Hij trap
te op heel wat gevoelige tenen door het
pas gekozen parlement te bestempelen als
een kleuterklas en hij zaaide verwarring
met uitspraken over een referendum in de
opstandige provincie Atjeh.
Maar Wahid trekt zich Van conventies
niets aan. De president, die het liefst met
zijn handen eet, het vervelend vindt
schoenen te dragen en liever op de grond
zit dan op een stoel, noemde militairen die
hem vriendelijk bejegenen maar achter
zijn rug tegenwerken ronduit 'lafaards'.
Fundamentalistische moslims die met een
heilige oorlog de waanzin op de Molukken
willen beëindigen zette de voormalige
moslimleider als idioten in de hoek.
Aan controversiële onderwerpen lijkt hij
haast plezier te beleven. Relaties met Israël
liggen gevoelig in het grootste moslimland
van de wereld, maar het verzet daartegen
bleek een storm in een glas water. Er loopt
nieuw onderzoek naar de corruptie van
ex-president Soeharto en zijn kliek, maar
op voorhand verklaarde Wahid de inmid
dels zeer broze 'Pak Harto' niet achter de
tralies te willen zien. Dit in tegenstelling
tot zijn steenrijke kinderen en zaken-
vriendjes. De rotte appels uit het verfoeide
leger probeert hij geleidelijk te verwijde
ren, maar jonge cadetten spreekt hij op
haast vaderlijke toon moed in.
Wahid weet goed wie hij te vriend moet
houden. Niet voor niets dook hij van de
week op bij een partijbijeenkomst van de
PDI van zijn vice-president Megawati Soe-
karnoputri om daar te vertellen dat hij zeer
dankbaar zou zijn als 'zus Mega' weer
voorzitter zou worden. Megawati, die geen
zichtbare inbreng levert aan het landsbe
stuur, is namelijk wel goed voor een derde
van het electoraat.
Ook met belangrijke internationale geld
schieters staat de president - die zelf geldt
als een economische analfabeet - op goe
de voet. Voorschriften van de Wereldb;
en het Internationale Monetaire Fonds
worden stipt nageleefd, want Indonesië
kan zich zelfs niet veroorloven dat de
kraan tijdelijk dicht gaat.
Overigens betekent dit niet dat Gus Dur
oren uitsluitend laat hangen naar de wei
sen van de internationale gemeenschap.;
Een Indonesiër moet trots zijn op zijn
land. En daarom kon het onderzoek na;
de schending van mensenrechten in Oo;
Timor niet worden overgelaten aan de
Wahid wilde dat per se de eigen mensem
rechtencommissie laten doen. Hij verze
kerde dat de verantwoordelijken hun si
niet zullen ontlopen. Ook niet als dat to[
generaals zijn, zoals bijvoorbeeld voorm;
lig opperbevelhebber Wiranto.
Spoedvergaderingen,
noodplannen - de Italiaan
se autoriteiten zijn wakker
geschud door een record
aantal doden onder het le
ger daklozen in de grote
steden. In heel Italië zijn
sinds begin dit jaar meer
dan tien 'barboni' omge
komen. De combinatie van
kou - zelfs in Rome zakten
de nachtelijke temperatu
ren vaak naar het vries
punt - alcoholgebruik en
griepepidemie was in de
meeste gevallen de doods
oorzaak.
ROME HANS GELEUNSE
CORRESPONDENT
Rome kende met zeven doden
een recordaantal sterfgevallen
onder daklozen. Vooral in de
omgeving van het centraal sta
tion Termini was het raak.
Hulpverleners van de organisa
tie Caritas spraken er schande
van dat er wél miljarden zijn
gestopt in het oploiappen van
monumenten en kerken voor
het Heilig Jubeljaar, maar dat
de verschoppelingen van de
maatschappij aan hun lot wor
den overgelaten. ,,De maat
schappij kan niet onverschillig
blijven bij een gemiddelde van
één dode per twee dagen", zei
Caritas-directeur Damoli.
De golf van kritiek, duchtig ge
voed door de media, leidde gis
teren tot een spoedvergadering
van de Romeinse gemeente
raad. Besloten werd dat ruim
twaalf miljoen gulden wordt
uitgetrokken voor extra voorzie
ningen voor de meer dan 1.800
daklozen. Ook worden extra
specialisten ingezet bij eerste-
hulpcentra; het aantal bedden
in daklozencentra wordt uitge
breid van achthonderd naar
Een bedekt lichaam van een dakloze vrouw in een straat te Rome. Zij is een van de vele daklozen die de afgelopen weken door de kou zijn omgekomen, foto »ap» massimo tramonte
meer dan duizend en Caritas
krijgt opvangruimtes op de sta
tions. Minister Turco van socia
le zaken zei gisteren dat de re
gering aan een nationaal nood
plan dacht. ,,In de begroting is
meer zestig miljoen gulden uit
getrokken voor extra voorzie
ningen", zei ze.
Het aantal daklozen in geheel
Italië wordt op zo'n 60.000 ge
schat. Onder hen zijn veel ille
galen. Zij zijn ook vaak het
slachtoffer: van de zeven doden
in Rome kwamen er drie uit Tu
nesië, een uit Marokko en een
uit Polen. Hulpverleners vinden
dat de noodplannen niet meer
dan een druppel op een gloei
ende plaat zijn. Zij schatten het
aantal daklozen in Rome op
meer dan vierduizend. In een
stad als Milaan zijn voor tijdelij
ke opvang slechts 120 bedden
beschikbaar.
Verzet tegen ranzige politieke cultuur in Tsjechië groeit
PRAAG HANS GERTSEN
CORRESPONDENT
Helmut Kohl kan jaloers zijn op zijn
Tsjechische collega's Vaclav Klaus en
Milos Zeman. Net als Kohl nu zijn Ze-
man en Klaus en hun partijen in het
verleden in opspraak geraakt vanwe
ge dubieuze financiële kwesties. Maar
terwijl Helmut Kohl in Duitsland van
zijn voetstuk is gevallen, doen Klaus
en Zeman alsof er niets aan de hand
is.
Zeman mag van zijn vroegere aartsri
vaal Klaus regeren via een zoge
naamd oppositie-akkoord. Maar het
verzet tegen het politieke handjeklap
in Praag groeit. De studenten die in
1989 het communistische regime ten
val brachten, willen een nieuwe partij
oprichten om het machtsmonopolie
van het tweemanschap te doorbre
ken.
Martin Mejstrik roert in zijn koffie en
zucht diep. ,,We willen eigenlijk hele
maal niet de politiek in, maar we
moeten iets doen. We hebben de
laatste tijd het gevoel dat we in een
Latijns-Amerikaanse bananenrepu
bliek leven waar de mafia de macht
heeft en niet in een klein, beschaafd
Centraal-Europees land."
De 37-jarige voormalige studentenlei
der die in 1989 mede aan de basis
stond van de zogenaamde 'fluwelen
revolutie' die de Tsjechische commu
nisten ten val bracht, heeft zojuist
een opsomming gegeven van de be
langrijkste financiële schandalen die
Tsjechië de afgelopen jaren heeft
doorgemaakt.
De vroegere conservatieve premier
Vaclav Klaus en zijn Democratische
Burgerpartij (ODS) spannen volgens
Mejstrik de kroon als het om dubieu
ze financiële transacties gaat. Maar
zijn rivaal Milos Zeman en diens so
ciaal-democraten (CSSD), sinds an
derhalf jaar aan de macht, zijn aan
een indrukwekkende inhaalrace be
zig, zo lijkt het. In net zwartboek dat
Mejstrik en de Zijnen hebben samen
gesteld, is ook de CSSD goed voor
minstens tien schandalen.
De dubieuze affaires waarin de ODS
en de CSSD zijn of waren verwikkeld,
variëren van het 'lenen' van grote be
dragen van bedrijven in ruil voor
gunsten tot het bezitten van goed ge
vulde geheime buitenlandse rekenin
gen en het accepteren van royale
schenkingen van niet bestaande of al
lang overleden buitenlandse sympa
thisanten. Een reeks schandalen die
de afgelopen jaren breed is uitgeme
ten in de Tsjechische pers, maar die
desondanks nauwelijks consequen
ties had voor de betrokkenen. „Nie
mand bekent ooit schuld of spijt en
vrijwel nooit wordt er tot juridische
vervolging overgegaan", zo vat Mej
strik het samen.
De reeks schandalen geeft veel Tsje
chen het gevoel dat politici ordinaire
zakkenvullers zijn die zichzelf boven
de wet plaatsen. Dat gevoel is alleen
nog maar sterker geworden sinds
Milos Zeman en zijn sociaal-demo
craten in het najaar van 1998 een zo
genaamd oppositie-akkoord sloten
met Vaclac Klaus' ODS. In ruil voor
een aantal prestigieuze en lucratieve
functies, stond Klaus zijn aartsrivaal
Zeman toe een minderheidsregering
te vormen.
Die regering heeft er de afgelopen an
derhalf jaar bijzonder weinig van ge
bakken. Tsjechië, eens alom gezien
als 'de beste leerling van de Centraal-
Europese klas', maakt nu een diepe
economische crisis door. Terwijl Po
len en Hongarije al jaren forse econo
mische groei kennen, maakt Tsjechië
pas op de plaats. De werkloosheid is
in luttele jaren meer dan verdubbeld
en bedraagt nu ruim tien procent en
de Europese Commissie heeft het
kandidaat-EU-lid de afgelopen twee
jaar meerdere malen ernstig bekriti
seerd.
De onvrede over de situatie is enorm.
Volgens recente peilingen zouden de
sociaal-democraten, in 1998 nog
goed voor 32 procent van de stem
men, nu amper 15 procent halen. De
onvrede blijkt misschien nog duide
lijker uit het feit dat de communisti
sche partij de tweede partij van het
land zou worden als er op korte ter
mijn verkiezingen zouden zijn. De
communisten oogsten in dat geval
vele honderdduizenden proteststem
men. Maar liefst zeventig procent van
de Tsjechen is namelijk tegen het op-
Een vrouw waait met de doorgestreepte portretten van Vaclav Klaus (links) en Milos Zeman. De demonstranten ondersteunen
de mening van de voormalige studentenleider van de 'fluwelen revolutie' van 1989 dat de huidige politieke leiders moeten af
treden. foto ep a tomas zelezny
positie-akkoord dat Klaus en Zeman
hebben gesloten.
De kritiek weerhoudt de twee 'sterke
mannen' van de Tsjechische politiek
er niet van om op de ingeslagen weg
door te gaan. In Praag wordt dezer
dagen de laatste hand gelegd aan een
verbreding van het omstreden ak
koord. Zemans zwaar onder vuur ge
raakte minderheidsregering krijgt op
nieuw de steun van Klaus en zijn
ODS. In ruil voor onder andere een
wijziging van het kiesstelsel die moet
leiden tot een twee-partijenstelsel en
een wijziging van de grondwet waar
mee de macht van de president aan
banden wordt gelegd, mag Zeman
van Klaus doormodderen tot het ein
de van de rit in 2002.
„Klaus en Zeman monopoliseren het
politieke leven via hun onderlinge
deals. Het oppositie-akkoord is strij
dig met de geest van de democratie.
Het gaat hen helemaal niet om het
landsbelang, maar puur om eigenbe
lang; om macht en geld", meent Mej
strik Hij is bepaald niet de enige in
Praag die vindt dat het de hoogste tijd
is voor fundamentele veranderingen
in Tsjechië. Mejstrik en een groep an
dere voormalige studentenleiders
kregen in december in Praag 80.000
mensen op de been voor een demon
stratie tegen het oppositie-akkoord.
Maar liefst 200.000 Tsjechen teken
den spontaan de petitie 'Bedankt,
hoepel nu maar op' waarin de zitten
de politieke klasse werd opgeroepen
plaats te maken voor een nieuwe ge
neratie.
Slechts één politicus, de liberaal
Ruml, deed dat inderdaad. Maar ook
Klaus en Zeman moeten volgens de
studenten hoognodig van het politie
ke toneel verdwijnen. Ze willen daar
toe 'binnen enkele weken' hun eigen
politieke partij oprichten. „Nu het
vermaledijde oppositie-akkoord
wordt uitgebreid in plaats van opge
zegd, rest ons geen andere keuze",
zegt Martin Mejstrik.
Hij is optimistisch over de kansen
van de nieuwe partij. „Peilingen zeg
gen dat we nu al op ruim 25 procent
van de stemmen kunnen rekenen.
Niet slecht voor een partij die nog
niet eens formeel bestaat", zo meent
de vroegere studentenleider. „Het
wordt tijd dat Tsjechië een echte de
mocratie en rechtsstaat wordt."
PARUS CEES VAN ZWEEDEN
CORRESPONDENT
Toen hij aan het einde van zijn
loopbaan was gekomen, legde
Charles de Gaulle aan een jeug
dige minister uit wat het ge
heim van zijn succes was ge
weest. „Ik heb mijn hele leven
gedaan alsof', sprak de gene
raal. „Ik heb gedaan alsof wij de
oorlog hadden gewonnen en la
ter alsof we van de Duitsers
hielden. Wij leven in een repu
bliek van uiterlijke schijn. Waar
het om gaat, is deze komedie te
blijven opvoeren, om zodoende
de aandacht van een schandaal
te kunnen afleiden."
Charles de Gaulle had vele leer
lingen. Valérie Giscard d'Es-
taing deed alsof hij een eerlijk
man was, terwijl hij diamanten
aannam van een corrupte Afri
kaanse keizer. Francois Mitter
rand deed alsof hij een voor
beeldig gezinshoofd was, terwijl
hij er nog twee gezinnetjes op
nahield. Jacques Chirac doet
alsof alle drugs uit Nederland
komen, terwijl de hofleveran
ciers zijn kompanen in Marok
ko zijn.
Frankrijk, zo zegt Sop
hie Coignard in haar
boek l'Omerta Franqaise
is een theater waarin
politici de rol van goede
fee spelen. De journa
list, die zich elders tot
de politicus Wfhoudt
als een hond tot een
lantaarnpaal, houdt in
Frankrijk gewoon de
decorstukken overeind.
En voor zover er al kriti
sche journalisten zijn,
worden die door de
rechter afgeschoten.
Zelf werd Sophie Coig
nard wegens haar boek,
waarin ze talloze politici
hun masker van fatsoen
afrukt, door drie ver
schillende mensen aan
geklaagd. Maar dat valt Sophie
haar eigenlijk nog mee,
want l'Omerta Frangai-
sè noemt man en paard. In
haar boek strooit ze links en
rechts met voorbeelden die
nooit de media mochten halen.
Jacques Lang, gedurende tien
jaar minister onder Mitterrand,
stak 8,4 miljoen francs (iets
minder dan drie miljoen gul
den) aan gemeenschapsgèld in
eigen zak. Valerie Giscard d'Es-
taing, president voor Mitter
rand, veroorzaakte in het hart
van Parijs een aanrijding door
veel te hard te rijden in een ge
leende Ferrari.
Maar de media verkozen het
stilzwijgen, zoals ook bij alle
buitenechtelijke escapades van
de heren politici. Soms lag de
reden voor dat stilzwijgen voor
de hand, omdat de maitresse
gewoon de journaliste zelfwas.
Chirac bijvoorbeeld had een
liefje op de redactie van het
Franse persbureau AFPin Pa
rijs, aldus Sophie Coignard. Hij
ging toen door het leven als
burgemeester van Parijs, en
was een bekende persoonlijk
heid. Dat weerhield Chirac er
echter niet van om bijna dage
lijks de redactie te bellen, zich
met verdraaide stem als 'Mon
sieur Nicolas' voor te stellen, en
te vragen naar de betrokken
schoonheid. Een journalist die
de telefoon aannam, en de
stem herkende, zou ooit over
de zaal hebben geroepen: „Hier
is Chirac weer voor jou!"
Chirac, die zich graag mag laten
fotograferen met zijn echtgeno
te Bemadette en zijn dochter
Claude, heeft een grote naam
als schuinsmarcheerder. Op
buitenlandse reizen mag hij
graag de sleutel van zijn hotel
kamer bij een van de vrouwen
in zijn gevolg achter te laten, al
vorens naar boven te gaan.
Een van die dames vertelde
eens hoe ze na een congres van
de RPR (de partij van Chirac)
op haar hotelkamer drie tele
foontjes had gehad. Het eerste
was van Alain Juppé (de pre
mier), die vroeg of ze langs wil
de komen om enkele zaken op
te helderen. Het tweede was
van minister Toubon van justi
tie, die haar vroeg of ze zijn ra
dio wilde lenen. Het derde was
van Chirac, die haar voorstelde
nog een laatste glaasje te ko
men drinken.
Mitterrand had ook een jou
liste als bedgenote, een Zwe
se correspondente bij wie h
een kind verwekte. Maar da
naast beschikte de presiden
over een permanente mai
tresse, wier bestaan pas korl
voor zijn dood werd onthul;
De president had haar in ee
appartement van de staat o
dergebracht, en zijn macht
gewend om hun gemeenscl
pelijke dochter op een elitai
ceum in Parijs te krijgen. M
er was geen politiek journal
die erover schreef.
„Zelf wist ik al tien jaar van
relatie en het onwettige kin;
voordat het bekend werd",
Sophie Coignard. „Het was
verhaal dat overal de ronde
deed. Ik vernam ervan zodr
bij Le Point (een weekblad)
kwam te werken. Maar jour
listen beschouwden het bei
den hun stand om erover te
richten. Ze schreven liever
de relatie tussen inflatie en
werkloosheid."
De ergsten zijn de politieke
journalisten, die dicht aan-
lg
its
ie
schurken tegen de politici.
„Over het privé-leven van e-,°
politicus schrijven, staat vov va
hen gelijk met eten uit een
nisbak." Voor hen die zich
op dat gladde pad wagen,
wacht aan de horizon vrijw
tijd de rechter. Frankrijk h<
een wet die het privé-leven
danig afschermt dat joumasen
ten zich zelfs niet kunnen a
gen hoe een matig betaalde
parlementariër aan zijn kas
is gekomen.
„Gelukkig hebben we in Fr;
rijk nu een twintigtal magis
ten (van de 550) dat niet m<
schroomt om onderzoek te
doen naar corruptie", zegt
hie Coignard. „Dankzij hen
corrupte praktijken als die )ri
het stadhuis van Parijs nu a
het licht gekomen." (tegen
gemeester Tiberi lopen drie
rechtelijke onderzoeken).
Maar de politici laten zich
zonder verzet naar de slach
bank voeren en in 1994 kwt
men ze met een nieuwe wel
verdachten van een delict b
schermt. „Op zich is het got
dat iemand onschuldig is, tin"-
dat hij schuldig is bevondei
Maar de wet maakt het onn
gelijk nog over een zaak tel
richten, zodra een gerechte
onderzoek is begonnen."
Sophie Coignard geeft een
voorbeeld uit haar praktijk:
journalist bij Le Point. „We
hulden enkele maanden
den het bestaan van een ne
,fikt i
rk
ïhui
ierd
werk van pooiers dat meisj; *e
soms minderjarig, aan gefoen"
neerde mensen leverde. Ma 10.n-
omdat het gerechtelijk ondi 1S'
zoek tegen hen al,was bego
nen, daagden de pooiers or
voor de rechter. Ze wonnen tS(
hun zaak, omdat de rechter
oordeelde dat ons verhaal s
de deed aan hun imago van a8
schuld. We hadden bewijzeiwei
over, maar het ginger niet;'e"
of ons verhaal Idopte. Wattie
was dat we het imago van diec^
souteneurs hadden bezoed
De rechter veroordeelde on "1
betaling van een schadever en
ding aan de pooiers."
L'Omerta Frangaise wordt
gegeven door Albin Michel^01'
.Jtiilu.
