'Het maken van fouten
hoort bij het vak'
Volleybalcoach
Toon Gerbrands
voortdurend
onder druk op
moeizame
weg naar Sydney
235
ZATERDAG 29 JANUARI 2000
Toon Gerbrands bungelt met bet
nationale volleybalteam, de
regerend olympisch kampioen,
aan een zijden draad. De
bondscoach en de volleyballers
waren volgens de
kwalificatieregels op een dood
spoor beland, maar krijgen
dankzij een geslaagde lobby toch
nog een derde kans op deelname
aan de Olympische Spelen in
september in Sydney. Gerbrands is
ervan overtuigd dat zijn Oranje
het haalt. De 42-jarige
bondscoach uit Haarlem kijkt
terug op vier roerige jaren. In die
periode is de toestand van het
nationale volleybalteam een zaak
van landsbelang geworden. „Ik
was naïef toen ik er instapte.
Maar inmiddels ben ik een grote
egoïst geworden. Omdat ik er
uiteindelijk alleen voor sta.
Mensen vragen mij wel eens: wat is
persdruk eigenlijk? Ik schets dan de
situatie dat ze in hun baan acht
uur per dag een journalist tegen-
over zich hebben zitten. Die jour
nalist schrijft alles op wat je doet. Als je
vrouw belt, schrijft de journalist een artikel
met de kop: 'Piet belt privé op zijn werk'.
Wat doet een mens als zoiets vier weken
doorgaat? Die gaat zijn gedrag aanpassen.
Big Brother was een mooi voorbeeld van hoe
zoiets in zijn werk gaat. De media registreren
ook alles in het proces van het nationale vol
leybalteam. Stapt een speler uit het team,
dan staan de cameraploegen klaar om hem
bij het hek op te wachten.
Het fenomeen Big Brother maken wij ei
genlijk al jaren mee. En Louis van Gaal bij
Barcelona in de meest extreme vorm. Elke
dag staan er tien pagina's in de Spaanse
kranten over Barcelona, waarvan vier over
Van Gaal. Het is in het voetbal normaal dat
als een speler geblesseerd raakt, gelijk drie
camera's op hem zijn gericht. Wat dat betreft
zijn de omstandigheden rond het nationale
volleybalteam maar een 'kleine Big Brother'.
Dat neemt niet weg dat ik de Nederlandse
sportjournalistiek serieus neem. Die is door
gaans betrouwbaar en van een goed niveau.
Van de twintig journalisten met wie ik regel
matig contact heb, is er maar een met wie ik
op voet van oorlog leef. Die score valt dus ei
genlijk wel mee, vind ik. Dat komt ook om
dat ik een belangrijk onderscheid maak tus
sen feiten en meningen. Een mening mag ie
dereen hebben, ook al ben ik het er niet mee
eens. Maar feiten blijven feiten. Als feiten
worden verdraaid, dan ontstaat er een pro
bleem.
Voorbeeldwerking
In een open gesprek valt veel op te lossen.
Maar wat doet Van Gaal? Hij doet de journa
listen in de ban. Het verschijnsel doet zich
daarna steeds voor dat niemand daar wakker
van ligt. De journalisten blijven komen, de
bladen blijven artikelen publiceren. Wat ik
niet goed vind van Van Gaal is de voorbeeld
werking die er van zijn gedrag uit gaat. De
voetballers, die van Ajax in het bijzonder, ne
men van hem de benadering over dat jour
nalisten niet meer dan een soort tweede
rangsvolkje zijn.
De media zijn een belangrijke factor in
mijn vak als volleybalbondscoach. Nee, het
is niet zo dat de spelers beter gaan volleybal
len omdat ik altijd de pers te woord sta.
Maar als er verkeerde dingen in de kranten
verschijnen, dan heeft dat wel degelijk in
vloed op de teamprestatie. Ik word geacht
daar professioneel mee om te gaan. De snel
heid van de media heeft me wel verrast. Het
is heel beladen om verkeerde uitspraken te
doen. Ik neem me ook voor om na een wed
strijd even een paar minuten de tijd te ne
men voordat ik voor de camera verschijn.
Want iedereen weet dat het eerste kwartier
na de wedstrijd de gevaarlijkste periode is
om uitspraken te doen.
Nee, ik heb geen spijt van dingen die ik in
de afgelopen vier jaar heb gezegd. Je moet
die uitspraken ook zien in de context van het
moment. En als ik wat roep, dan roep ik dat
oprecht. De vraag of ik bepaalde zaken in het
traject een tweede keer anders zou doen, kan
ik alleen maar verkeerd beantwoorden. Als ik
nee zeg, ben ik arrogant. Als ik ja zeg, dan
geef ik toe fouten te hebben gemaakt.
Het maken van fouten hoort bij het vak.
De definitie van ervaring is: heel veel fouten
maken, echter dezelfde maar één keer. Ik
heb allerlei opleidingen en cursussen ge
volgd. Maar ik durf te beweren dat geen en
kele universitaire opleiding op kan tegen de
ervaring die ik in de laatste vier jaar als vol
leybalcoach heb opgedaan.
Coaching is bij uitstek een ervaringsvak.
Een verschrikkelijk lang traject, dat stap voor
stap moet worden afgelegd. Ik geloof niet in
de coach die in één keer aan de top staat.
Daar gaat veel aan vooraf. Neem Co Adriaan-
se, de voetbaltrainer van Willem II. Hij zei na
de loting van de Champions League dat zijn
ploeg in de makkelijkste groep zat. Maar Wil
lem II won geen enkele wedstrijd. Dus zoiets
roept hij denk ik niet meer.
De volleybalploeg heeft na de olympische
titel van Atlanta in 1996 twee jaar moeten
vechten tegen het imago van de hockeyers
en de korfballers. Het beeld van deze sporten
is dat het toernooi pas begint bij de finale. In
het volleybal is dat imago in het eerste jaar
na de olympische titel versterkt omdat we
ondanks een paar wisselingen in het team
vrolijk verder gingen: we werden in 1997
voor het eerst Europees kampioen.
Kentering
Na het WK van 1998 in Japan is het beeld
omgeslagen. We werden zesde en toen
drong het besef door dat Nederland uit de
wereldtop was gevallen. Op straat waren de
reacties er ook naar. Het ging niet goed met
het Nederlandse volleybal. De kentering
kwam na het Europees kampioenschap van
een paar maanden geleden toen de vraag
werd gesteld of we wel naar de Olympische
Spelen zouden gaan. We worden nu gezien
als subtopper en krijgen van het publiek ook
weer iets meer steun.
Ik had het niet moeilijk met die terugval,
maar mijn gezin wel. Mijn zoon heeft de sta
tus dat zijn vader de volleybalbondscoach is,
maar toen het fout dreigde te gaan kreeg hij
ook de opmerkingen naar zijn hoofd geslin
gerd. Een leraar zei tegen hem: 'Je vader
krijgt een andere baan-hè?' Waarop hij zijn
moeder is gaan vragen of dat waar is. Niet
veel later stelde een biologieleraar voor de
klas het nut van topsport ter discussie. Dus
dat kreeg hij ook nog eens te horen. Die lera
ren maakten daarin grote pedagogische fou
ten.
Er is tegenwoordig ook zo'n onzinnig
praatprogramma over sport op RTL5. Daar
zitten drie mannen (Kees Jansma, Johan
Derksen en Hugo Camps, red.) zonder ken
nis van zaken aan tafel voor hun eigen per
soonsverheerlijking. Ze oordelen met een
ethisch gehalte van minder dan nul op onbe
Toon Gerbrands: „Geen enkele universitaire opleiding kan op tegen de ervaring die ik in de laatste vier jaar als volleybalcoach heb opgedaan."
FOTO UNITED PHOTOS DE BOER CYNTHIA VAN DUKE
schofte wijze over sporters en coaches. Na
het EK volleybal had Jansma een oplossing
voor het nationale volleybalteam. Ik zou ver
vangen moeten worden, maar uit de naam
van de mogelijke opvolger bleek al dat hij
geen kennis van zaken had. Ik schaar dat on
der de noemer borrelpraat.
Het grote publiek heeft in algemene zin
ook niet de kennis van zaken om te kunnen
oordelen, maar ik vind het commentaar dat
ik op straat hoor ten minste nog wel oprecht.
Als ik nu op straat zou gaan staan, dan krijg
ik twee soorten reacties te horen. Er is een
groep die je een hart onder de riem wil ste
ken en er is een groep die heel direct zegt dat
het niet goed gaat met die volleyballers.
Ik zag op televisie een reportage over de
opening van het Sparta-stadion in Rotter
dam. Er werden supporters opgevoerd die
hun club door dik en dun steunen en ver
driet hebben als het slecht gaat. Er was er
een die vertelde dat als hij in de trein langs
het Feyenoord-stadion rijdt altijd de andere
kant opkijkt. Een prachtig verhaal vind ik
dat. Waar ik toen meteen aan moest denken,
is dat het publiek zo'n relatie met een natio
naal team niet heeft. Als we winnen, dan
hoort iedereen erbij. Als we verliezen, krijgen
we in principe geen steun.
Goedgelovigheid
Ik stapte er vier jaar geleden als bondscoach
naïef in. Ik dacht dat iedereen onvoorwaar
delijk achter het doel zou gaan staan. Als er
een eigenschap is die ik in de afgelopen ja
ren heb afgeleerd, dan is dat wel goedgelo
vigheid. En ik merk dat ik als bondscoach
een groot egoïst ben geworden. Dat heeft te
maken met het gebrek aan steun en krediet.
Krediet heb ik maar vijf minuten. Ik sta er
uiteindelijk alleen voor.
Wat is een goede coach? Winnen en verlie
zen, dat is het enige wat meetbaar is. Van
Frank Snoeks heb ik de volgende vraag gejat:
wie weet wie de meest succesvolle voetbal-
coach in Nederland is? Ik heb het aan een
zaal vol voetbaltrainers gevraagd. Er werden
twaalf namen genoemd, maar niet die van
Stefan Kovacs. Hij won met Ajax in twee jaar
twee Europa Cups, de wereldbeker, twee
landstitels, de KNVB-beker, de Super Cup.
„Ja, maar hij trainde nooit", riep iemand
achter in de zaal.
Winnen en verliezen, dat is meetbaar. De
pers zal je daar elke dag op afrekenen. Alber-
da zal altijd de meest succesvolle Nederland
se volleybalcoach ooit zijn. Hij won een keer
goud, drie keer zilver en de World League.
Daar is geen discussie over mogelijk. Ik moet
worden afgerekend op wat ik heb gehaald.
Excuses tellen niet, die zijn niet meetbaar.
E-mail
Mijn programma was een paar weken gele
den na het olympisch kwalificatietoernooi in
Katowice in principe dood. We zouden in de
zomer nog World League spelen, elke wed
strijd dichter bij het einde komen. Maar we
krijgen toch nog een kans om ons te kwalifi
ceren voor de Olympische Spelen. En dat is
een grote stap vooruit. Er is het nodige lob
bywerk bij komen kijken, maar ik heb me
van niemand wat aangetrokken in onze po
gingen toch nog een kans op olympische
kwalificatie te kunnen afdwingen.
Bas van der Goor, de aanvoerder van het
team, gaf met zijn e-mail aan Acosta aan dat
hij bereid was er alles aan te doen. Als zijn
invloed maar drie procent is, dan is dat in
topsport heel veel. Maar de e-mail van Van
der Goor werd in de pers in het belachelijke
getrokken. Ik probeer me tegen dat soort za
ken te wapenen. Ik weiger me te laten leiden
door columns. Van der Goor zal zich een vol
gende keer niet uitlaten over een e-mail. Zo
creëer je sporters en coaches die alleen nog
CDA-antwoorden geven.
Sport hoort niet diplomatiek te zijn, sport
is vooral passie. We moeten er alles aan doen
om in Sydney te komen, ook al hebben we
dat niet meer in eigen hand. En als daartoe
een e-mail moet worden gestuurd, dan moet
dat gebeuren. Acosta heeft het bijzonder op
prijs gesteld, want zo vaak krijgt hij niet een
brief van een sporter. En dan gaat het over
passie. Wat betekent volleybal in Nederland?
De olympische finale van 1996 is het sport -
moment van de eeuw. Daar was Acosta van
onder de indruk.
Een goed citaat over passie las ik van een
coureur uit de Formule I. Ik weet niet meer
wie. Maar hij zei: 'Zolang sport nog over pas
sie gaat, heb je niet alles onder controle.
Maar als je alles onder controle hebt, ga je
niet hard genoeg'. Met andere woorden: als
ik het proces onder controle heb, dan ben ik
niet meer dan een ambtenaar.
Als we deze kans niet benutten, dan heb
ben we niks te zoeken op de Olympische
Spelen. We gaan niet als figurant. De grote
landen hopen dat wij het niet zullen halen.
Want wij zijn een volleyballand met traditie,
wij kunnen op Olympische Spelen altijd iets
extra's geven en we hebben nog steeds heel
goede spelers. En op de Spelen geldt vanaf
de kwartfinale een knock-outsysteem. Het
gaat dan om een prestatie op die ene dag. En
geloof me, geen enkel land is op zo'n mo
ment gelukkig tegen Nederland te moeten
spelen.
Ik stel me er niet op in dat we Sydney niet
halen. Ik ben er van overtuigd dat het wel
lukt. En mocht het zo zijn dat we ons niet
kwalificeren, dan zal het oordeel hard zijn.
De persconferentie zal kort en bondig zijn.
Nee, er is geen excuus. We hebben dan ver
loren, al het andere is niet meet
baar. Ik zal de mensen bedanken
voor de samenwerking. En dan ga
ik weg."
GIJS VAN OOSTEN
