ZATERDAGS
BIJVOEGSEL
wondermiddel of valkuil
ZATERDAG 29 JANUARI 2000
eidsch Dagblad
Leiden zet met herindelingsplannen verhoudingen in de regio op scherp
In de werkkamer van de Katwijkse burgemeester Boelhouwer van Wouwe hangt
aan de muur een affiche van Loesje. 'Gemeentelijke herindeling: Van een beetje
saaie stad maak je toch al snel zo'n veertig schattige dorpjes', staat erop. Een
groter contrast met de Leidse burgemeesterskamer is nauwelijks denkbaar. Daar
siert een paneel van Escher dat de groei van Leiden voorstelt de wand. De
uitdijende stad brengt vogels voort die uitvliegen, almaar verder en verder.
De afgelopen eeuwen kon Lei
den maar op één manier groei
en: door landjepik te spelen bij
de buren. Met die traditie wil de stad breken.
In een vorige week gepresenteerd plan stelt
Leiden voor zichzelf op te heffen en op te
splitsen om vervolgens met dertien regioge
meenten Rijnstad te vormen. Het voorlopige
resultaat is dat Leiden niet alleen meer over
hoop ligt met de naaste buren. In een paar
dagen tijd hebben burgemeester en wethou
ders hun collega's in de wijde omgeving de
gordijnen in gejaagd. Wel is er nu, eigenlijk
voor het eerst unaniem, een algehele erken
ning voor de 'grote problemen' in de regio.
Dat lijkt de winst voor Leiden, dat jarenlang
bij menige gemeente te horen kreeg dat het
allemaal wel meeviel.
Voor Leiden lijkt Rijnstad een soort Haar
lemmerolie - een middel tegen alle kwalen.
En die kwalen zijn talrijk en hardnekkig. De
Leidse wethouders Jan Laurier (GroenLinks)
en Tjeerd van Rij (PvdA) schudden moeite
loos een dozijn of wat voorbeelden uit hun
mouw waaruit volgens hen blijkt dat de hui
dige samenwerking tussen Leiden en de
buurgemeenten is vastgelopen.
Over wat de grote problemen zijn in de
Leidse regio en de Duin- en Bollenstreek, lo
pen de meningen niet uiteen: wonen en wer
ken, en verkeer. De Katwijkse burgemeester
Van Wouwe - tevens voorzitter van het Sa
menwerkingsorgaan Duin- en Bollenstreek
(SDB) - kan op deze terreinen heel goed
meevoelen met Leiden. „Het gebrek aan
ruimte voor woningen geldt nu al voor de
Leidse regio maar over tien tot vijftien jaar
ook voor de Duin- en Bollenstreek en zeker
voor Katwijk. We kunnen nu nog zo'n 2000
woningen bouwen. Daarmee kunnen we
vooruit tot 2010 - 2015. In Leiden kan nu al
niks meer, hier op het dorp binnenkort dus
ook niet meer. Ruimte voor werken is er in
Leiden nog minder. Daar is echt een groot
gebrek aan bedrijfsterreinen. Dat is er een
nog groter probleem dan de ruimte voor wo
ningen. Hier hebben wij alleen nog plek
langs de Oude Rijn. Dus op grondgebied van
Oegstgeest en Valkenburg. Katwijk is mo
menteel bezig met het bedrijventerrein Klei -
Oost. Als ik zie hoeveel belangstelling er voor
is denk ik dat dat terrein binnen vijf jaar is
uitverkocht. Het is dus een druppel op de
gloeiende plaat. En voor Leiden is die gloei
ende plaat nog een stuk groter."
Waar de Bollenstreek nu al onder lijdt, zijn
de gebrekkige verbindingen naar het oosten.
„Simpel gezegd stuit het verkeer op de sin
gels van Leiden. Ais wij naar Alphën aan den
Rijn willen, kunnen we beter gaan fietsen."
De route- tussen de A44 en de A4 is rampza
lig. Het gevolg van het vasthoudende verzet
van Leiden en Voorschoten tegen de aanleg
van rijksweg 11-West. „Je moet eens met de
directeur van bloemenveilling Flora gaan
praten. Al die honderden vrachtwagens die
daar vandaan het land in moeten, wurmen
zich door Leiden of rijden hele einden om en
staan uren in de f"e omdat Voorschoten
rijksweg 11-West niet over zijn grondgebied
wil. Dat zijn echt heel moeilijke problemen
waar we elkaar voor nodig hebben. Dat de
Duin- en Bollengemeenten en de Leidse Re
gio dat samen moeten oplossen staat zo vast
als een huis. Dat moet je ook echt als één
man aanpakken bij het rijk, anders vergaat
het deze regio niet goed."
Voor Van Rij zou rijksweg 11-West, als hij
een bestuurder uit een Bollengemeente was,
juist een reden zijn om de Leidse plannen te
omarmen. „Laten we even meedenken. Als
de Bollenstreek vindt dat rijksweg 11-West er
moet komen, dan heb je met Rijnstad meer
kans om je zin te krijgen. Dan bestaat er
geen blokkade meer." Dat Leiden in de nieu
we stad de directe zeggenschap over rijksweg
11-West zou verliezen neemt Van Rij voor
lief. Dat hoort er nu eenmaal bij.
De wethouder vindt dat het probleem
trouwens wel wat simpeler is op te lossen.
Als bloemenveiling Flora in Rijnsburg een
aansluiting krijgt op de A44, hoeven de
chauffeurs hun bloemenwagens niet meer
over de Leidse Churchilllaan te persen. Ze
kunnen dan eenvoudig over de Landschei-
dingsweg bij Den Haag doorsteken naar de
A4. ,,'s Morgens vroeg is dat geen enkel pro
bleem."
Kapitaalvernietiging
Wie een uurtje naar Van Rij en zijn collega
Laurier luistert krijgt de indruk dat bestuur
lijke autonomie van gemeenten hét middel is
tegen chaos en geldverspilling. Een voor
beeld. Van Rij: „Zoeterwoude en Leiderdorp
wilden de HSL over bestaand spoor laten rij
den. Leiden had al eerder vastgesteld dat dat
spoor onvoldoende capaciteit had. Het was
een miskleun van de eerste orde dat we daar
als regio geen gezamenlijk standpunt over
hadden. Het probleem met de A4 had kos-
tenloos voor ons kunnen worden opgelost
als de HSL gebundeld met de A4 onder de
Rijn door was gegaan. Nu kost het ons 120
miljoen gulden om het probleem met de A4
op te lossen. Het gaat onze inwoners 120
miljoen kosten omdat we het niet eens kon
den worden. Dat is toch eigenlijk om te hui-
Laurier: „Wie een uitkering aanvraagt,
moet zich in eerste instantie melden bij het
CW1, het Centrum voor Werk en Inkomen.
Een Rijnsburger die zich moet aanmelden,
rijdt met de bus eerst langs het Leidse station
waar straks een mooi nieuw CWI staat. Uit
gerekend daar moet die Rijnsburger over
stappen op de bus naar Lisse, waar zijn CWI
staat. Da» valt toch niet meer uit te leggen."
Van Rij: „En dan de discussie over de rij
richting op de Lage Rijndijk. Wij hadden be
sloten dat die 'stad uit' zou worden. Vervol
gens draait Leiderdorp eenzijdig de rijrich
ting op de aansluitende Van der Valk Bou-
manweg om. Het verkeer van bedrijventer
rein De Waard moet nu door De Kooi. Of kijk
naar de Draadbaan en de Touwbaan in Lei
derdorp. Winkels worden uit Leiden wegge
kocht doordat er geen regionaal beleid is
voor bedrijfsvestiging. Er is een regionale
structuurvisie waarin is vastgelegd dat detail
handel op bedrijventerreinen niet is toege
staan. Maar die afspraken zijn niet dwin
gend. Als een gemeente zich daar niet aan
houdt, valt er niets aan te doen. Hetzelfde
geldt voor het bedrijventerrein in Zoeter-
woude-Rijndijk. De afspraak is dat daar be
drijven komen, geen kantoren. Maar Zoeter
woude wil er kantoren heen lokken door rui
me parkeergelegenheid aan te bieden. Bin
nen de regio hebben we geen enkel machts
middel om dat tegen te gaan. Daarvoor
moesten we naar de rechter stappen."
Het ophalen van huisvuil is volgens Lau
rier een ander voorbeeld waarbij samenwer
king op sommige gebieden te wensen over
laat. „Wij hebben met z'n allen gekozen voor
het MSTS-systeem. We hebben uitgerekend
dat gemeenten die zich daarbij aansluiten
goedkoper uit zijn. Het scheelt de burger dus
geld. Sommige gemeenten gooien daarom
het roer om. Zoeterwoude en Warmond wer
ken op dezelfde wijze. Maar anderen willen
toch maar vooral laten zien dat ze het zelf
kunnen, onafhankelijk van Leiden. Om dat te
bewijzen kiezen ze er bewust voor de bur
gers meer te laten betalen dan nodig is."
Door de huidige samenwerking krijgt Lei
den ook de rekening gepresenteerd voor za
ken waar ze zelf weinig aan heeft. De leerlin
gen van de reformatorische school De Drie
star komen vooral uit Katwijk en in mindere
mate uit Lisse. Maar de school wordt in Lei
den gevestigd omdat De Driestar niet wil
concurreren met een vergelijkbare school in
Katwijk. Van Rij: „In Leiden huist misschien
één leerling. Dat wordt nog uitgezocht."
De wethouder vindt Katwijk een logische
vestigingsplaats, maar de school beslist an
ders. „Dat is niet alleen onhandig - leerlin
gen moeten met busjes naar Leiden worden
gereden - het kost ons ook geld. De huisves
ting van de school wordt slechts voor een
kwart door het rijk vergoed, de rest is voor
rekening van de gemeente."
De kunstijsbaan aan de Vondellaan in Lei
den is een ander voorbeeld van een voorzie
ning waar de hele regio van profiteert. Van
Rij: „Maar wij moeten de ijshal in ons eentje
betalen. Terwijl we kunnen aantonen dat er
meer mensen uit Sassenheim dan uit Leiden
gebruik van maken. Maar dat is voor zo'n ge
meente geen aanleiding om iets bij te dra
gen."
Nog een kwestie uit de Duin- en Bollen
streek: „Valkenburg is bezig om in het gebied
waar straks de aansluiting tussen Valkerhout
en de Stevenshof moet komen, nog meer
kassen te bouwen. Als daar woningbouw
komt, 'dan moet je die kassen weer wegha
len. Dat is toch absurde kapitaalvernietiging!
roept Van Rij uit.
Soms is er volgens de wethouder zelfs
sprake van discriminatie van regiogenoten.
„Voorhout bouwt voor Leidse woningzoe
kenden. Maar de bewoners van die 'Leidse'
sociale huur-woningen worden als het om
doorstroming gaat niet erkend als ingezete
nen van Voorhout, zelfs niet als ze al vier, vijf
jaar in de gemeente wonen. Die opstelling is
onmogelijk juridisch te verdedigen. Maar ja.
het is nou eenmaal niet een groep die snel
naar de rechter stapt."
„Wij hoeven echt niet altijd onze zin te
hebben. Maar de gekke situatie is nu wel dat
Leiden in z'n eentje beslist over nachtopvang
van zwervers en over een opvanghuis, over
betaald parkeren en het aanbod van culture
le voorzieningen. Wij bepalen wat voor win
kels er in het centrum van Oegstgeest komen
- want het 'centrum' van Oegstgeest is de
Leidse binnenstad"
Samenwerking
Maar is Rijnstad werkelijk de oplossing voor
alle problemen? De Katwijkse burgemeester
Van Wouwe kan op zichzelf wel waardering
opbrengen voor het plan. „Ik zit al tientallen
jaren in het openbaar bestuur. Ik hou van dit
werk. Als ik puur naar de vakmatige kanten
kijk, kan ik van zo'n idee als Rijnstad best ge
nieten. Ik was destijds ook gecharmeerd van
het Rotterdamse idee voor de vorming van
de stadsregio, waar het Leidse plan een ko
pie van is. Daar had het trouwens uitgevoerd
moeten worden. Maar Leiden is Rotterdam
niet. Hier is de haalbaarheid nul. En ik vind
het zo jammer dat een centrumgemeente
met zoiets komt. Die strategie is echt niet
goed. In Leiden moeten ze ophouden te
denken dat die vijftien gemeenten maar naar
hun pijpen moeten dansen. Ze moeten eens
echt proberen samen te werken in plaats van
'ach en wee' te roepen. Rijnstad is een ver
keerde keuze. Als ze dit doorzetten dan heb
ben we het tot 2010 alleen maar over struc
turen en doen we verder helemaal niets."
Moet de regio dan maar blijven doormod
deren met een vrijblijvende samenwerking?
Van Wouwe vindt van niet. Samenwerking is
voor hem de enige weg. Maat dan wel s;i
menwerking met een
Wat dat betreft is hij blij dat het euwe
vinciebestuur zijn taak als V n
lijk serieus lijkt te nemen I
gemeenten dwingen ine'
noods door te dreigen nu
den voelt zich met zijn ei i i
misschien een tikkeltje te gn
vincie. Maar wij vinden dat de provincie er
bij moet blijven. Voorschoten moet dan din
gen accepteren, zoals Iedereen moet, vanwe
ge het algemeen belang. Natuurlijk speelt
rijksweg 11-West al twintig jaai n ht
provinciebestuur Voorschoten al lie 'u i la
ten hannesen. Maar wat veranderd i n"
daarom heb ik alle vertrouwen in de pre
cie is dat gedeputi
we progianima vei 1 Sti
op samenwerking. Ze gaan dat echt stirr
ren en pakken elke mogelijkheid aan m Ie
onderlinge samenwerking te vei sterken.'
De regio heeft volgens Van Wouwe tn t
wens wel degelijk oog voor Leidse prohle
men. Wij hebben immers ook I
goed functionerende centrumgemei ote
want ik mag ook graag in Leid n
een museum ingaan en de schouwburg 1
zoeken. Maar wij hebben de problemen
Leiden nooit de onze kunnen n d u i
tijd hebben ze ons nooit gegev n
Of hebben de Duin- en Bollengemeen n
die kans misschien nooit gegrepen i i
dereen is het product \an
is waar. De Duin- en Bollenstreek, en de
Leidse regio trouwens ook, zijn 1
vooral met zichzelf bezigge
heb het gevoel dat zich in de Duin en B
lengemeenten een ohislag voltr 11. Er h
een sfeer van samenwerking En of d
ook gestalte kan krijgen op het marinevlieg
kamp... Ach/als straks de Deferisl h
schijnt en daar staat in dat het vliegveld vei
dwijnt, dan moeten we het daarover maar 's
eens worden. Wij willen er 5000 woningen.
Leiden 8000 en de provincie 7000 Met die
cijfers moet je toch wat kunnen, zou je zeg
gen."
Een week na de presentatie van het plan
heeft leiden voor Rijnstad nog nauwelijks
enthousiasme weten te wekken. Rijnstad dus
een utopie? Van Rij wil zich daar voorlopig
niet bij neerleggen. „Als je niet gelooft dat
mensen gevoelig zijn voor redelijke argu
menten, dan geloof je niet in democratie."
Maar als het dan toch niet lukt? „We zullen
er alles aan doen om het toch te laten slagen.
Maar je hebt uiteindelijk geen keuze. We
móéten de problemen oplossen. Wij zeggen:
we hebben liever Rijnstad. Maar als dat niet
kan, komen we uit op onze tweede keuze. De
traditionele oplossing. landjepik."
Ruud Sep Wim Koevoet
Marijn Kramp Wint Wegman
