Herdenking bevrijding
Auschwitz-Birkenau
Buitenland
WOENSDAG 26 JANUARI 2000
Duizenden mensen, onder wie vele
oud-gevangenen, herdenken morgen
de bevrijditig van het concentratie
kamp Auschwitz-Birkenau, 55 jaar
geleden. De herdenking staat onder
leiding van president Aleksander
Kwasniewski van Polen.
De plechtigheid heeft plaats in Birke
nau, ook wel Auschwitz II genoemd,
dat als vernietigingskamp dienst
deed. Daar werd het grootste deel van
de 1,1 tot 1,5 miljoen mensen, voor
namelijk joden, vermoord. De Russen
bevrijdden het kamp op 27 januari
1945. Zij troffen er nog slechts 5000,
meestal ernstig verzwakte overleven
den, vooral vrouwen, aan. De nazi's
hadden het kamp voordien geëvacu
eerd en de gevangenen gedwongen
naar kampen in Duitsland te lopen.
Deze 'dodentochten' kostten velen het
leven.
Het Nederlandse Ausch witz Comité
herdenkt de bevrijding zoals gebrui
kelijk op de laatste zondag van janu
ari, dit keer 30 januari. De ceremonie
is aan het eind van de ochtend bij het
spiegelmonument Nooit meer Ausch
witz van Jan Wolkers in het Wert-
heimpark in Amsterdam.
De ceremonie is minder groot dan vijf
jaar geleden toen staatshoofden uit
zo'n twintig landen, onder wie ko
ningin Beatrix en prins Claus, naar
het zuiden van Polen gingen om de
slachtoffers van de vervolging door de
nazi's te herdenken. Aan deze her
denking waren de dag ervoor twee ce
remoniën voorafgegaan. De Poolse
regering en joodse organisaties hiel
den toen beide eigen bijeenkomsten.
De joodse groeperingen hadden be
sloten niet aan de officiële herden
king van de Poolse regering deel te
nemen, nadat duidelijk was gewor
den dat de kaddisj, het joodse gebed
voorde overledenen, en andere jood
se gebruiken geen belangrijk onder
deel van de officiële herdenking zou
den zijn.
ANP»
Mannen, vrouwen en kinderen werden direct na aankomst vergast of langzaam ter dood gebracht door onmenselijk zwaar werk onder ermbarmelijke en vernederende om
standigheden. Arbeit machtfrei is er boven de poort van het kamp te lezen.
Uit alle hoeken van Europa vertrokken vanaf 1942 treinen vol met mensen naar het kamp. De wagons kwamen tot in het kamp, waarna op de perrons de eerste selectie plaatsvond. Alleen al in Auschwitz werden bijna 40.000 Nederlandse Joden onmiddelijk na aankomst vergast.
In de kampen rond het Poolse Oswiecim, Auschwitz in het Duits, wer
den in de loop van de oorlog vier tot vijf miljoen gevangenen bijeenge
bracht. Het terrein van het vernietigingskamp werd omgeven door
wachttorens, diepe sloten en hoge prikkeldraadversperringen, die on
der stroom stonden.
'Het leven dat we weer moesten beginnen
De Italiaanse schrijver Primo Levi (1919-1987)
was een van de weinige overlevenden van
Auschwitz, dat op 27 januari 1945 werd bevrijd
door Russische soldaten. De complexe, tegen
strijdige gevoelens van bevrijding en schaamte
beschrijft hij onder meer in 'Is dit een mens?'
(1947) en 'De verdronkenen en de geredden'
(1986):
- Te oordelen naar de verhalen van veel mensen
die zijn teruggekomen uit de kampen, en ook
naar mijn eigen herinneringen, is de bevrijding
geen ogenblik van zorgeloze vreugde geweest;
bijna altijd werd ze weer beleefd tegen een ach
tergrond van verwoesting, dood en pijn. Op het
ogenblik waarop we ons weer mensen voelden -
dat wil zeggen, verantwoordelijk voor ons lot -
kwam ook ons mensenverdriet weer terug: ver
driet om onze familie, uiteengejaagd of verloren;
om het universele lijden om ons heen; om onze
eigen totale uitputting, die ongeneeslijk, defini
tief leek; om het leven dat we weer moesten be
ginnen, te midden van pijn en dikwijls alleen.
- Toen alles voorbij was, kwam het besef boven
niets of niet genoeg te hebben gedaan tegen het
systeem dat ons in zijn greep had gehad. Er was
redelijkerwijs niet veel reden om zich te scha
men, maar schamen deed men zich toch., vooral
als men dacht aan de weinige, lichtende voor
beelden van mensen die de kracht en de kans
om zich te verzetten hadden gehad. Toen, in het
kamp, beroerde die gedachte ons maar even,
maar later kwam ze terug: "misschien had jij dat
ook gekund en zeker had je het gemoeten"; dat is
het oordeel dat de teruggekeerde ziet of meent te
zien in de ogen van wie zijn verhalen aanhoren
en (vooral als ze jong zijn) denken dat ze het zelf
beter zouden hebben gedaan.
Tussen de 1.1 en 1,5 miljoen Joden, zigeuners, homoseksuelen, krijgsgevangenen, zieken, gehandicapten en politiek gevangenen werden in Auschwitz om
het leven gebracht. In het museum op het kamp zijn koffers en brillen van omgekomen gevangenen tentoongesteld. foto s anp koensuyk
