Gele kornoelje als voorjaarswolk
Klimop: groen tapijt voor de
Rijp en Groen
Tuin en winteijas
Notenbomen
Mijlpaal biotechnologie
De vooijaarstuin
VRIJDAG 21 JANUARI 2000
Wij mensen trekken een win
terjas aan als het vriest. Die
arme tuin, vaak volgeladen
met veel kwetsbaar plantma-
teriaal, kan dat
niet. Die moet
stilletjes afwach
ten of er wellicht
wat sneeuw uit de
hemel komt val
len. Dat is dan
zijn winterjas, be
tere isolatie dan
een luchtig laagje
sneeuw is niet te
bedenken.Tot zo
ver niets dan
goeds van het
geen sommige
winters ons in
overvloed bren
gen en andere he
lemaal niet. Er
zijn zelfs geen alBu^
statistieken van post
sneeuwdagen zo- ,3002 PA
als er zijn van ijsdagen. Dan
blijft de vraag of we wel zo
zorgeloos naar een dik pak
sneeuw in onze tuin kunnen
kijken. Het antwoord is sim
pelweg nee, er zal van alles
moeten gebeuren als we in
derdaad zorg hebben voor ons
plantgoed.
Daar is op de eerste plaats het
vrijwel onoplosbare probleem
van sneeuw op het gras in een
gezin met kinderen. Die willen
er natuurlijk op dollen, willen
een sneeuwpop maken. Maar
het zou beter zijn als het be
sneeuwde gazon onbetreden
blijft, omdat elke voetstap zijn
sporen nalaat. De sneeuw on
der de voeten verijst om in het
voorjaar als gele plek weer
zichtbaar te worden. Niet
mooi maar ook geen ramp,
want gras heeft zijn groeipunt
vlak bij de grond en wordt
toch weer vrolijk groen. Voor
moeders als er sneeuw ligt is
het dus simpelweg een kwes
tie van kiezen voor kinderpret
of tijdelijk minder mooi gras
in het voorjaar. Hebben we
dat probleem opgelost dan
moeten we gaan kijken naar
onze coniferen. Vooral de
treurvormen zijn kwetsbaar
als er een dikke laag sneeuw
ligt. Die sneeuw blijkt name-
u
GREET BUCHNER
lijk zwaarder dan we denken
en de toch al broze takken
maken kans om af te breken.
Dat kunnen we voorkomen
door de sneeuw te
verwijderen. Er
zijn er die gewoon
zachtjes (vooral
zachtjes want het
hout is broos als
het vriest) aan de
takken schudden,
anderen vegen de
sneeuw met een
zachte bezem
weg. Ik heb ook
iets gehoord over
bladblazers, maar
omdat ik techniek
in de tuin zoveel
mogelijk mijdt
weet ik er zelf
niets van. En de
^8ren vijver? Die blijft
s 507 bij mij sedert eni-
IARIEM ge tjjd zorge]oos
open. Jaren heb ik getobd met
riet in het water, met stukken
piepschuim en weet ik wat
nog meer. Totdat iemand me
aanraadde om gewoon een
klein beluchtings-apparaat
voor een aquarium aan te
schaffen. Sedertdien borrelt er
altijd een beetje lucht omhoog
en blijft een klein stukje water
ijsvrij. De vissen zwemmen
vrolijk rond de luchtbellen. Als
er sneeuw op het ijs ligt dan
haal ik dat eraf want een laag
sneeuw belemmert het door
dringen van het daglicht dat
zo nodig is voor het leven in
de vijver.
Rest nog de zorg voor plastic
dan wel glazen afscherming
van platte bakken, serres of
kassen. Ook daar mag niet al
te veel sneeuw op blijven, al
houdt een dun laagje de vorst
wel tegen, maar te veel geeft
kans op breuk en dat kunnen
we niet hebben als het vriest.
Gelukkig zijn er hele stukken
tuin die oprecht blij zijn met
een laag sneeuw en dat zijn de
borders en bloembedden.
Hoe meer sneeuw, des te be
ter beschermd tegen vorst en
eventueel voorbarige sneeuw
klokjes komen als een won
der, vaak door de sneeuw
heen gepiept.
De eerste tekenen die het voor
jaar aankondigen lijken elk jaar
sneller te komen. Sneeuw of
geen sneeuw, ijs of geen ijs, de
toverhazelaar bloeit! Ook de ge
wone hazelaar is zo'n doorzet
ter, net als de winteijasmijn.
Maar de gele kornoelje spant de
kroon met zijn gele 'bloeiwol-
ken'.
Afhankelijk van de weersom
standigheden breken de bol
ronde knoppen van de gele kor
noelje (Cornus mas) al vanaf fe
bruari los. Uit elke knop komt
een klein schermpje met gele
bloempjes. Individueel stellen
de bloemetjes weinig voor,
maar door de overweldigende
hoeveelheden is de gele kor
noelje rond deze tijd dé blik
vanger.
Pas enige tijd na het verwelken
van de laatste bloemetjes, ont
vouwen zich de smalle kleine
bladknopjes. Snel vormt de gele
kornoelje zich om tot een im
posante groene heester. Na de
zomer heeft de gele kornoelje
nog meer te bieden. Overal in
de struik verschijnen dan sma
kelijk uitziende vruchten. Vanaf
september rijpen de 2 cm grote
rode vruchten en vallen ze in
grote hoeveelheden van de
struik. Nu kunnen ze verwerkt
worden tot sap, gelei en jam.
Wacht tot de vruchten vanzelf
afvallen, geplukte vruchten
hebben een wrange smaak.
Mooie, bijzondere en vruchten-
leverende planten stellen vaak
veel eisen. De gele kornoelje is
hierop een gunstige uitzonde
ring. Hij is niet gevoelig voor
vorst, wind, schaduw, droogte
of ziekten en plagen. De beste
resultaten worden bereikt in
een kalkhoudende bodem,
maar dat is geen vereiste.
Aangezien gele kornoelje in de
loop der jaren tot 6 m hoog kan
worden, is hij ook uitstekend te
'trainen' als boom. Verwijder
hiervoor alle takken bij de
grond, op de dikste en meest
rechte na. Bind deze hoofdtak
aan een tonkin- of bamboestok
en knip in de loop van de jaren
steeds de onderste paar zijtak
ken af. Zo ontstaat vanzelf een
stevige, rechte stam met daar
boven een volle kroon. Ook
kunt u alle zijtakken laten zitten
om een zuil- of een piramide
vorm te kweken .Aangezien de
gele kornoelje weinig gevoelig is
voor (lucht)vervuiling, voelt hij
zich uitstekend thuis in een
stadstuin. Het lijkt bovendien
wel of zijn groeisnelheid daarop
is aangepast.
De gele kornoelje kan goed
worden gesnoeid. Bovendien
gaat een flinke snoei niet snel
ten koste van de mooie bloei.
Door deze eigenschappen is de
gele kornoelje ook uitermate
geschikt voor een al dan niet
strakke haag. Om hem mooi vol
te krijgen is de ideale plantaf-
stand 80 cm. Door de geringe
groeisnelheid is het even wach
ten tot hij voldoende hoog is,
maar dan staat er ook een zeer
duurzame haag. En bovendien
hoeft een langzame groeier na
tuurlijk minder vaak te worden
geknipt.
De toverhazelaar en de winter
jasmijn zijn ook vroege, gele
bloeiers. Van hazelaars is een
enorme verscheidenheid in de
handel: van kronkel- tot boom
hazelaar. De gewone hazelaar,
Corylus Avellana, hangt vol met
gele 'rupsen', de katjes. De
kronkelhazelaar, Corylus avella
na Contorta, heeft in tegenstel
ling tot de gewone hazelaar
sterk gedraaide takken. Daarom
wordt hij ook wel kurkentrek
kerhazelaar genoemd. De recht
naar beneden hangende katjes
steken mooi af tegen de warrig
gedraaide takken, ook in de
vaas.
De bloei van de toverhazelaar
(Hamamelis) is heel apart.
Overal zitten kleine bosjes met
'verkreukelde', felgekleurde
strookjes. Er zijn enorm veel
soorten in de handel; allemaal
geel tot rood bloeiend van ja
nuari tot maart. Een enkele to
verhazelaar bloeit al voor de
jaarwisseling.
Net zoals alle voorgaande plan
ten bloeit de winterjasmijn Qas-
minum nudiflorum) naakt. Dat
wil zeggen dat hij bloeit voordat
het blad zich ontvouwt. Deze
winterjasmijn heeft overigens
niets te maken met de boeren-
jasmijn. Het is namelijk een
klimheester met lange harde
takken en weinig, kleine blaad
jes. De plant bloeit, afhankelijk
van het weer, de hele winter
door met gele bloemetjes.
Voor onderbeplanting van deze
struiken is de vaste plant Helle-
borus foetidus een uitstekende
keuze. Het is een soort nies
kruid. Het diep ingesneden
blad is wintergroen en de bloe
metjes zijn geelgroen. Hij groeit
het beste onder dezelfde om
standigheden als de gele kor
noelje: op een licht kalkhou
dende grond in de halfscha
duw. Een ideale combinatie die
met een aantal groepjes narcis
sen het voorjaar geel aankon-
digt.
REDACTIE: MARGIT KLOMPMAKER EN SASKIA
Cryptogram
Horizontaal: 1Adres van een Europeaan met veerkracht (6); 4. Grappig dier van
enorme afmetingen (8); 6. Gebied in het noorden (4); 8. Aanwijzingen die weer pijnlijk
zijn (4); 9 Kledingstuk van een zeeman die wat te verbergen heeft (9).
Verticaal: 1 Voornaam beest (3); 2 Buis in de keuken (5); 3. Griekse God op zijn retour
in Egypte (4); 5. Die eend heeft enorm succes (6), 6. Wordt gehandhaafd in het
klooster (4); 7. Half kledingstuk? (4); 8. Boosaardige vrouw die 'm knijpt (4).
Oplossing van donderdag:
HORIZONTAAL: 1. Cabaret; 8. roset; 10. taco; 12. paco; 14. el; 15. ter; 16. la;
17. gas; 19. ode; 21. pep; 22. Ems; 23. bom; 25. tee; 26. ar; 27. ego; 28. no;
30. mate; 32. nato; 34. onwijs; 36. ketenen.
VERTICAAL: 2. Are; 3. boots; 4 as; 5. repro; 6. eta; 7. Ate; 9. boa; 11. algebra;
13. clement; 18. apo; 20. Dee; 24 meent; 25. tonijn; 26. ama; 29. oom; 31. toe;
33. ase; 35. we.
VRAAG ANTWOORD
Om te beginnen: brieven wor
den nimmer persoonlijk be
antwoord, omdat deze rubriek
bedoeld is voor alle in groen
en bloem geïnteresseerde le
zers.
En nu de vraag van J.H. Wolt
huis uit Blijham. Het is een
vraag waarop zo maar een
antwoord te geven is. De 20
jaar oude notenboom blijkt
het minder goed te doen in
verband met hoge bomen in
het park emaast. Het is een
feit dat notenbomen veel licht
en zon nodig hebben, plus
een goed doorlatende grond.
Hoe een goede groei te reali
seren is met ook steeds hoger
wordende bomen in de buurt
zou ik zo niet weten. Wel is
bekend dat notenbomen zeer
moeilijk verplantbaar zijn. Tot
troost kan ik melden dat no
tenbomen, ook als ze geen of
weinig vruchten dragen heer
lijk zijn om eronder te zitten,
omdat ze insecten weren. Om
de boom wat meer kracht te
geven zou ik rond de wortels
een flinke laag goede compost
aanbrengen. Mocht er ooit ge
snoeid moeten worden dan
nimmer na eind november,
anders bloedt de boom dood.
Van de heer Pieter Jellema
uit Haarlem kreeg ik ten be
hoeve van bezitters van oude
vruchtbomen een redelijk mi
lieuvriendelijk advies om deze
bomen zo gezond mogelijk te
houden. Ten eerste het aan
brengen van lijmbanden in de
herfst. Kunnen de diverse in-
sekten die langs de stam krui
pen om in de boom als indivi
du te overwinteren en daar
hun eitjes afzetten er niet
overheen. Ik heb het zelf jaren
gedaan en was altijd verbaasd
over het grote aantal slachtof
fers. Omstreden is het advies
om in het voorjaar, voor de
knoppen uitlopen, vrucht-
boomcarbolineum te gebrui
ken om belagers van schade
lijke insecten te doden. Des
ondanks wordt dit middel nog
vaak met succes toegepast
Met veel dank voor de goede
wensen en de complimenten
voor mijn rubriek nu het ant
woord op de vragen betreffen
de de passiebloem, een bloem
die haar naam dankt aan de
vorm van meeldraden en
stampers. Volgens sommigen
herinneren ons die aan de
martelwerktuigen waarmee
Christus werd gemarteld. Me
vrouw de Ruijter uit IJmui-
den wil graag weten of deze
klimplant gesnoeid moet wor
den, maar er staat niet bij of
hij buiten dan wel binnen
staat. De passiebloem is na
melijk niet helemaal winter
hard. Buiten verliest hij zijn
blad en alleen als de wortels
zeer goed beschermd worden
overleeft hij een flinke koude
periode. Afdekken dus als de
plant buiten staat en in het
voorjaar de takken tot de helft
terugsnoeien. Hij loopt, ook
als de takken te veel van de
vorst hebben geleden, weer
uit. Als de wortels maar be
schermd blijven.
GREET BUCHNER
Eind dit jaar zullen alle chro
mosomen van het onkruid
zandraket volledig in kaart zijn
gebracht. Twee van de vijf zijn
inmiddels gevonden. Een mijl
paal voor de plantenbiotechno-
logie - vergelijkbaar met de on
langs bekendgemaakte ontrafe
ling van het menselijk chromo
soom 22.
Sinds 1994 is men in Amerika,
Japan en Europa bezig om de
genetische structuur van dit iele
plantje te ontrafelen. Genetici
kozen om twee redenen voor
zandraket (Arabidopsis thali-
ana). Het heeft een relatief klein
genoom vergeleken met andere
planten. Zo telt zandraket
'slechts' 134 miljoen basenpa
ren, tegen maïs twee en een
half miljard (wat ongeveer net
zoveel is als het menselijk ge
noom). Verder is het een mak
kelijk plantje, niet hoger dan 25
centimeter, om mee te werken
in het lab. Dank zij een korte le
venscyclus duurt het maar zes
weken om van zaad weer nieuw
zaad te krijgen.
De wilde plant groeit zowel in
het koude Zweden als op de
subtropische Kaap Verdische
Eilanden. Inzicht in genetische
aanpassing aan deze uiteenlo
pende milieus is een sleutel tot
nieuwe plantenkennis, die van
groot belang is voor de ver
bouw van landbouwgewassen.
Veel genen van de zandraket
die zijn ingebouwd in andere
planten, vertonen daar dezelfde
functies. Dank zij het wereld
wijde genoomproject zijn ge
nen gevonden die bijvoorbeeld
coderen voor ongevoeligheid
voor ziekten en plagen, koude
en droogtetolerantie en de aan
maak van vitaminen, vetten en
zetmeel. Dit gevonden erfelijke
materiaal verschaft kennis voor
belangrijke processen in de
plant en helpen nieuwe gewas
sen te ontwikkelen met een ho
gere voedingswaarde, ziektere
sistentie en aanpassing aan de
omgeving. Nieuwe generaties
planten kunnen bijdragen aan
de vraag naar meer en veiliger
voedsel.
PETER DE JAEGER
Klimop is een ware alleskunner.
Anders dan zijn naam doet ver
moeden is deze plant behalve
als uitstekende klimmer ook
een wintergroene heester. In
zijn rol als bodembedekker
hoort de klimop thuis in de rij
planten, die een prachtig groen
tapijt in de tuin vormen.
Eigenlijk is klimop een kruiper.
Hij legt met zijn mooie volle
"bladerdek een groene deken
over de grond. Als een muur of
boomstam zijn pad kruist,
kruipt hij gewoon verticaal ver
der. Planten die groter zijn dan
hijzelf, laat de klimop met rust.
Het is een fabeltje dat klimop
slecht is voor bomen.
Klimop als bodembedekker
maakt onkruid wieden overbo
dig. Als hij namelijk een dicht
tapijt heeft gevormd, is het voor
onkruid te donker.
Het aantal planten dat per vier
kante meter nodig is, hangt een
beetje af van hoe snel het tapijt
moet groeien. Wie gauw resul
taat wil zien, moet uitgaan van
4 tot 5 planten per vierkante
meter. Leg om te beginnen over
de vlakgemaakte grond anti-
worteldoek. Dit is een geweven
doek die wel water, maar geen
onkruid doorlaat. Het tuincen
trum heeft het vast en zeker.
Graaf de randen van het doek
in, of zet het vast met grote
krammen. Snijd vervolgens
voor elke plant een klein gat in
het doek en zet de planten erin.
Eenmaal geplant, hoeft de
nieuwe vloerbedekking in de
toekomst alleen nog maar langs
de randen worden bijgeknipt.
Klimop heeft behalve het be-
HEINZ
len, is de maagdenpal
Deze wintergroene h
wordt vanwege zijn fo
dikwijls aangeboden 8
plant. De maagdenpal
snel een dicht tapijt dl
uiteinden van de booj
takjes direct weer woi
een nieuw struikje voi
maagdenpalm geeft b
hele jaar door violet-l
bloemetjes.
Pachysandra is ook zc
groen heestertje dat v
kocht wordt als vaste
Vooral in de (half)schi
dekken de frisgroeneI
jes snel de grond. Alsi
laat Pachysandra klein
bloemaren zien.
Het zenegroen (Ajuga
echte vaste plant. Voo
wilde tuin, gecombim
andere vaste planten,
mooie verschijning. D
grote, blauwe bloeme
in april en mei boven
bladrozetten uit. Een
decoratief roodbruin,
blad is Ajuga reptans
purea'. In dit geval du
groen tapijt, maar een
dekking met een uitge
rode gloed.
Waldsteinia is een vas
die het behalve in de
op een vochtige grom
stekend doet op een(
grond in de zon. In aj
nen de gele bloemetji
te bloeien tot in de m
Ook 's winters geeft d
ve bodembedekker
tapijt.
(Bron: Plant Publicity
KIJK! /KH£0
&&S
APPBL
kende vijfpuntige, donkergroe
ne blad nog veel meer bladvor-
men, -maten en -kleuren. Zo is
er een hele rits geel- en witbon-
te klimopsoorten. Het grote
geelbonte blad van Hedera
cholchica 'Sulpur Heart' doet
bijna tropisch aan. Door zijn
FOTO PR
veelkleurigheid kan met een
bonte variant een leuk accent
in het groen worden aange
bracht.
In een schaduwplek in de tuin
voelt klimop zich uitstekend op
zijn gemak. Een bodembedek
ker die hem daar kan vergezel-
'Vliegende bloemblaadjes' riep
een klein meisje, toen ze vlin
ders zag fladderen in de tuin. Je
zou dit een romantische bena
dering kunnen noemen van
vlinders. Wetenschappers den
ken er anders over. Ze stellen
een boek samen waarin men
duidelijke gegevens vindt
over het leven van
450 verschillende
vlinders van ei
tot imago.
Voor insi
ders of
degenen
die zich op
wetenschap
pelijke gronden
interesseren voor
deze insecten een
ideaal boek, omdat nif
over vindt betreffende
wijze, verspreidingsgel
toop, eventuele bedrei
en nog veel meer. Blijf
of beginners op dit gel
thuis zullen voelen bij
ke informatie. Al moei
worden dat de dui
kleurenafbeeldi
wellicht ook
lingen inz
nis van vli
len kunnen
(Vlindergidi
Tolman enR
Lewington, u
i.s.m. de Vlii
ting)
GREET BUCHNER
droomplantjes van suj
nen, zoals zo vaak geb
in tuinboeken. De hoe
ken gaan over eenvou
delingen, zoals het pla
diverse gewassen van
heester, over het aanle
paden, een kruidentui
verhoogd bed, een viji
zo maar door. Een aai
voor tuinliefhebbers.
(De voorjaarstuin, Ste
ley, uitg. Terra, 39,50)
GREET BUCHNER*
Het voorjaar is de tijd bij uitstek
om plannen te maken voor de
tuin, om vernieuwingen en leu
ke ideetjes van vorig seizoen
vorm te geven. Allen die van
tuinieren houden, zowel de be
ginners als de min of meer ge
vorderden, zullen uitermate
veel plezier hebben van het
boek 'De voorjaarstuin'.
Een boek dat uitblinkt door ge
degen informatie gekoppeld
aan duidelijke eenvoudige af
beeldingen in kleur. Dus geen
