Uur van de waarheid nadert
133
ZATERDAG 15 JANUARI 2000
Bram Peper is nu al beschadigd
Het uur van de waarheid voor Bram Peper is aangebroken. Binnen enkele weken wordt het rapport over het
declaratiegedrag van de voormalige burgemeester van Rotterdam en zijn wethouders aangeboden. Sjoemelde Peper
met gemeentelijke creditcards en relatiegeschenken? Maakte hij van zakenreizen een vakantietrip? Of is de huidige
minister van Binnenlandse Zaken het slachtoffer van laster van vijanden die hij makkelijker maakt dan fans?
Bram Peper: omstreden (declaratie)gedrag als burgemeester van Rotterdam. foto archief gpd
M M aar is minister van binnen-
V'W M# landse zaken Bram Peper
W W op wijdag 24 september
1999? Beseft hij dat in het Rotterdamse stad
huis uitspraken worden gedaan die zijn le
ven zullen gaan beheersen? Dat beschuldi
gingen worden geuit die zijn ministerschap
in gevaar brengen? Waarschijnlijk niet.
Op die wijdag bevestigt burgemeester Op
stelten dat bewakers en keukenpersoneel ja
renlang fraudeerden met taxibonnen en
overwerkbriefjes en dat drank en sigaretten
op onverklaarbare wijze uit de keukenkasten
verdwenen. Een aantal ambtenaren is ge
schorst. Een kleine fraudezaak. In het stad
huis wil men overgaan tot de orde van de
dag.
De geschiedenis neemt een andere loop.
Als Chérie Rabbelier, een zomer lang een van
Pepers medewerksters, hoort van de straffen
voor het lagere personeel, zoekt ze contact
met de media. Er is, zegt ze, aan de Coolsin-
gel veel meer aan de hand. ,,lk loop me al ja
ren op te weten van ergernis." Ze vertelt dat
de voormalige burgemeester zijn wouw
Neelie Kroes met vriendjes liet spelevaren op
het gemeentelijke partyschip de Nieuwe Ma-
ze, dat op buitenlandse reisjes voor Kroes
een 'kofferdrager' meereisde en dat die reis
jes soms meer weg hadden van vakantietrip
jes.
Maar wie is die Rabbelier dan wel? Een
modale uitzendkracht, wordt er gescham
perd. Het Rotterdams Dagblad kopt een dag
later behoedzaam: 'Naam Peper valt in frau
dezaak op de Coolsingel'. CDA'ers hebben al
Kamerwagen gesteld.
De naam Peper zal nog vaak vallen in de
fraudezaak op de Coolsingel.
Geruchtenstroom
De raadscommissie Onderzoek van de Reke
ning (COR) had al jaren het voornemen het
declaratiegedrag van Rotterdamse collegele
den te onderzoeken. Door 'omstandigheden'
was het er evenwel nooit écht van gekomen.
Lang niet iedereen aan de Coolsingel zat te
wachten op een onderzoek met mogelijk ver
gaande politieke consequenties. De PvdA,
sedert jaar en dag de voornaamste leveran
cier van bestuurders in het Rotterdamse, al
helemaal niet. Ook voorzitter Hans den Ou
dendammer van de COR, tussen '94 en '98
wethouder namens D66, toonde weinig trek.
Hij was er rotsvast van overtuigd dat de be
staande regelgeving inzake declaraties van
de collegeleden de toets der kritiek kon
doorstaan.
Op die memorabele 'declaratiewijdag' valt
alsnog de beslissing. Het onderzoek komt er!
Maar deze aankondiging krijgt de geest niet
terug in de fles. Er komt een geruchten
stroom op gang over misstanden tijdens de
Rotterdamse jaren van Bram Peper. De
stroom is onstuitbaar en zwelt almaar aan.
Sommige beschuldigingen worden openlijk
geuit. Voormalig wethouder Nel van der Pol
vertelt dat een bozige Peper haar ooit afraad
de een privéverblijf in Hongkong voor eigen
rekening te nemen. En later wordt uit haar
mond ook nog eens de 'trekhaakzaak' opge
haald. Peper had in de jaren '80 op zijn
dienstauto een trekhaak laten monteren, op
dat het paard van zijn toenmalige echtgeno
te wat gemakkelijker vervoerd zou kunnen
worden.
Spannender zijn op dat moment de ge
ruchten. Het kleine Rotterdamse politieke
wereldje zindert van de verhalen over vakan
tiereisjes, misbruik van de gemeentelijke cre
ditcard en over bodes die tijdens privéfeest-
jes bij Peper en Kroes in Wassenaar drankjes
en hapjes uit de stadhuiskeuken uitserveer-
den. Maar de anonimi schetsen zelfs niet bij
benadering data en omstandigheden bij hun
verhaien. Op Rabbelier na, praat niemand
openlijk over wantoestanden. Media publi
ceren derhalve niet.
Het Algemeen Dagblad vindt één bron, die
niet anoniem wil blijven. Carla de Koning -
een voormalig medewerkster van Peper -
klapt uit de school over dienstreizen naar
exotische bestemmingen en over relatiege
schenken (waaronder bloembollen!) die
thuis in Wassenaar een mooi plekje kregen.
De Koning bevestigt een deel van de geruch
ten, al kan ook zij geen bewijzen overleggen.
Wanneer het Algemeen Dagblad bijna jui
chend bloklettert dat Peper van misbruik
wordt beticht, wordt de 'stadhuisaffaire' een
nationale zaak. Vijf weken na de ontboeze
mingen van Rabbelier, trilt niet langer
slechts Rdtterdam maar beeft ook het Bin
nenhof. Corruptie van de minister van bin
nenlandse zaken, de minister van integri-
teitskwesties! Iedereen - van Kok tot Opstel
ten - wil nu gauw het naadje van de kous we
ten. De hamvraag: is Peper corrupt geweest
in zijn Rotterdamse jaren?
Corruptie
In formele zin wordt gesproken van corrup
tie als men publieke middelen voor het eigen
voordeel aanwendt. Corruptie verschijnt ook
wel ten tonele als nepotisme - het benoemen
van familie, vrienden of politieke geestver
wanten in openbare functies.
Niet zelden kan corruptie welig tieren,
doordat omstanders zich niet verzetten te
gen het misbruik dat zich onder hun ogen
afspeelt. Dat gebeurt als de overtreder zo al
machtig is, dat niemand er wat van durft te
zeggen. Maar corruptie kan ook zo diep zijn
binnengeslopen in de gangbare cultuur, dat
het niet.meer als zodanig herkenbaar is.
De rijksrecherche ziet het aantal zaken
rond sjoemelende overheidsdienaren jaar
lijks toenemen. Opvallend vaak, onderstre
pen deskundigen, floreert corruptie in gebie
den waar een politieke stroming langdurig
aan de macht is. In Limburg waren dat eeu
wenlang KVP en CDA.
In Rotterdam trok decennialang de PvdA
aan de touwtjes. Trad op als allesoverheer
sende macht. Als de onderzoekscommissie
corruptie binnen 'oude' colleges aantoont,
ligt de volgende vraag voor de hand: leidde
de dominantie van elkaar afdekkende be
stuurders van sociaal-democratische huize
tot een corrupte bestuurscultuur?
Vast staat dat op het Rotterdamse stadhuis
tijdenlang chaos troef was, tenminste waar
het de administratie van de declaraties be
trof. Toen gemeentesecretaris Nico van Eek
begin jaren '90 aantrad, verwonderde hij
zich ten zeerste over elk gebrek aan declara-
tieregels. Er kwamen nieuwe voorschriften.
Gevolg: de informatie over het declaratiege
drag van B en W over de periode 1990-1996
blijkt toegankelijker dan de administratie
van bestuursuitgaven in de jaren tachtig.
Aanvankelijk belooft de COR, onder druk
van premier Kok en burgemeester Opstelten,
rond half december met een eindconclusie
te komen. Maar de omstandigheden werken
niet mee. Het bonnenonderzoek vergt dui
delijk meer tijd. Elders in het stadhuis wordt,
met name door tegenstanders van een al te
diepgaand onderzoek, hardop getwijfeld aan
de kwaliteit van de onderzoekscommissie.
Ook in logistiek opzicht gaat er nogal wat
mis. Er wordt gebruik gemaakt van een ver
ouderd adressenbestand. Een groot deel van
de meer dan 25.000 brieven aan (oud)ambte-
naren die opgeroepen worden eventuele
misstanden bij de COR te melden (desge
wenst anoniem), komt op onjuiste adressen
terecht. Zelfs de brief aan gemeentesecreta
ris Van Eek valt op de verkeerde deurmat.
Kritiek op de COR komt ook naar buiten.
Voormalig ambtenaar Piet Slijkerman vindt
dat de onderzoekers een fout doel voor ogen
hebben. Waarom, vraagt hij zich in een open
brief af, is de commissie gefixeerd op fraude?
Wat hem aangaat zou het beter zijn als de
commissie uitgebreid in kaart ging brengen
hoeveel carrières de horkerige ex-burge
meester Peper vernietigd heeft.
Slijkerman geeft een voorzet: ,,U hoeft
slechts de personeelsadministratie open te
slaan, en na te gaan wie er allemaal voor de
ze man hebben gewerkt. Zet vervolgens hun
ziekteverloop en hun afvloeiingsregeling op
een rijtje. Op die manier kunt u een beeld
krijgen van de formele en traceerbare schade
die deze voormalige burgemeester heeft aan
gebracht. En", zo besluit hij, „naar het per
soonlijke leed kunnen we slechts gissen."
Ook is er kritiek op de toonzetting van de
COR-brieven. „Om te beginnen heb ik niks
te melden over Bram en Neelie Peper. Mis
schien jammer voor jullie", schrijft een dame
uit Geervliet per omgaande. „Maar ik wil ook
weieens mijn grieven kwijt betreffende dit
onderzoek. Want als ik nou eens naga wat
zo'n onderzoek allemaal gaat kosten, dan
kunnen er een heleboel arme mensen met
de kerst een goede maaltijd kopen In de
brief wordt ook vermeld dat je ook anoniem
kunt reageren, weten jullie eigenlijk wel dat
de oorlog in 1945 afgelopen was Het is
echter een vete die uitgespeeld wordt. Laat
Bram en Neelie met rust."
Zelfverzekerd
Bram Peper voelt zich gesterkt door dit soort
uitlatingen. Hij noemt de aantijgingen nog
eens 'drek' en dreigt het Algemeen Dagblad
met'een schadeclaim die - bluft hij - de dik
huiden in diergaarde Blijdorp een mooie
krabpaal zal opleveren.
Zijn \touw Neelie gaat een stapje verder
en scheldt een klager uit voor 'zwakbegaafd'.
En Nel van der Pol liegt, roept Kroes in de
media wanneer de kwestie rond het declare
ren van privéreisjes nog eens wordt opgera
keld. Hoe ze dat kan weten, vraagt een jour
nalist. In de tijd van Van de Pol, de jaren '80,
had ze immers geen relatie met Peper. Kroes:
„Mijn man zegt het."
Wanneer nieuwe onthullingen uitblijven,
roept Peper diverse keren dat hem vanuit
Rotterdam berichten bereiken die zijn on
schuld bewijzen. Hij verwijst naar brieven
van fractievoorzitters en naar geruststellende
telefoontjes van burgemeester Opstelten. Pe
per voelt zich beresterk. Opstelten staat aan
zijn kant, meent hij.
Die zeer zelfverzekerde houding van Peper
irriteert de staf rond Opstelten. De kersverse
burgemeester wordt 'gepiepeld' door zijn
voorganger, die hem nota bene, als minister
van binnenlandse zaken heeft aangesteld.
Een openlijke ruzie met de minister lijkt
nieuwkomer Opstelten niet wenselijk. Maar
binnen zijn staf wordt het wel van het hoog
ste belang geacht dat men de regie in deze
affaire'terugkrijgt.
In het stadhuis is het ambtenarenkorps in
middels in rep en roer. Een ambtenaar
spreekt van een 'sfeer van achterdocht en
angst', ook al brengt een intern onderzoek
van loco-gemeentesecretaris Adrie Liedorp
nauwelijks misstanden aan het licht. Er komt
een officiële brief aan alle ambtenaren. „U
treft geen blaam in deze zaak."
Ondertussen zoekt de COR, die meer dan
honderd medewerkers van het accountants
kantoor KPMG heeft ingeschakeld, naar
nieuwe feiten. Vele tientallen medewerkers
van Peper en (oud)wethouders worden geïn
terviewd. De onderzoekers stuiten op opval
lend veel buitenlandse reizen naar moeilijk
te verklaren bestemmingen, op boottochtjes
met de Nieuwe Maze waarvan passagierslijs
ten ontbreken en op een enkele onduidelijke
declaratie.
Enkele geïnterviewden spreken openlijk
hun twijfel uit over het nut van bepaalde uit
stapjes en declaraties. De gevleugelde woor
den van Peper ('Alles wat ik deed was func
tioneel') worden afgedaan als grootspraak
van de onaantastbare. Er ontstaat een beeld
van een burgemeester die al te royaal en
slordig declareerde.
Van fraude willen weinigen spreken. Maar
het beeld dat opdoemt uit alle verklaringen
is duidelijk: Peper wist tijdens zijn burge
meesterschap niet altijd onderscheid te ma
ken tussen privé-uitgaven en uitgaven ten
behoeve van het Rotterdamse belang. Hij af
ficheerde zich als de kapitein die 24 uur per
dag op de brug staat, maar vergat dat zelfs
een burgemeester van de stad met de groot
ste haven ter wereld, voor persoonlijke zaken
zijn eigen portemonnee dient te trekken.
Er zijn naaste medewerkers die het opne
men voor hun voormalige baas. Een enke
ling spreekt van 'zware zakenreizen' die in
de verste verte niet leken op vakantietripjes.
„Die reizen, dat was keihard werken. Om
half acht werkontbijt. En tot middernacht in
touw. We gingen van afspraak naar afspraak.
En als je dan eens dacht dat je een vrije zon
dag tegemoet ging, dan zei burgemeester Pe
per: We gaan bedankbrieven schrijven."
Gemis
Uiteindelijk komen er. ook tijdens het boe
kenonderzoek, nauwelijks feiten aan het
licht die klip en klaar het predikaat 'fraude'
rechtvaardigen. In feite stuit de COR op alle
geruchten die de afgelopen maanden reeds
de revue zijn gepasseerd. Maar de twijfels
worden er niet minder om. Welk Rotterdams
belang diende die zogenoemde handelsmis
sie? Waarom zijn er geen passagierslijsten?
Moest die aankoop werkelijk bij de gemeente
Rotterdam worden gedeclareerd?
De onderzoekers merken ook dat lang niet
iedereen het achterste van zijn tong laat zien.
Een enkele oud-wethouder voelt er zo weinig
voor mee te werken aan het onderzoek, dat
hij de verbaasde leden van de commissie tij
dens z'n verhoor koeioneert.
Het nekt de leden van de COR dat aan het
onderzoeksteam geen professionele detecti
ves of gehaaide politierechercheurs zijn toe
gevoegd. Verklaringen kunnen niet of nau
welijks op geloofwaardigheid worden ge
toetst. Was het wel nodig dat Peper zo veel
vuldig in Australië verkeerde? Het zou toch
niet te maken hebben met een commissari
aat van Kroes bij een afvalverwerker uit Syd
ney...?!
En wat deed Peper bijvoorbeeld in landen
als Venezuela, Cuba en Indonesië"? Het zijn
geen landen waar Rotterdam al te veel han
delscontacten mee heeft. Peper kreeg er de
kans beroemdheden te ontmoeten. Daarbij
legde hij volgens voormalige reisgenoten een
opvallende voorkeur aan de dag voor dicta
tors. Na Ceaucescu en Honecker kon Peper
mensen als Castro, Soeharto en Habibie aan
zijn lijstje toevoegen. Ooit ging Peper op kos
ten van de gemeente naar de bruiloft van de
dochter van zijn persoonlijke vriend Habibie,
korte tijd president en decennialang de
tweede man in de Indonesische dictatuur.
Op verbaasde reacties van gemeenteraadsle
den reageerde Peper met de opmerking dat
zijn bezoek in het 'landsbelang' was.
En waarom moest Peper eind jaren '80 zo
nodig naar Panama? En hoe haalde hij het in
zijn hoofd om daar op voet van vriendschap
te verkeren met de toen al zeer omstreden
dictator Noriega? Ooit liet Peper kennissen
trots een videoband zien. Bram samen met
Manuel Noriega, wiens dochter een blauwe
maandag aan de Erasmus Universiteit Rot
terdam studeerde, in een hotelkamer. De
burgemeester en de toenmalige grootgrutter
in cocaïne sloegen elkaar op de schouder.
Dronken een glas. Zongen eens wat. Een aar
dige man die Noriega, vond de huidige ex
cellentie van binnenlandse zaken destijds.
Leedvermaak
De COR zal naar verwachting binnen enkele
weken haar eindrapport presenteren, waar
uit op z'n minst twijfel zal doorklinken over
de kwaliteit van het declaratiegedrag van
burgemeester Peper. Zelfs de minste twijfel
kan dodelijk zijn voor een minister die inte-
griteitskwesties in zijn portefeuille heeft. De
politiek heeft het laatste woord.
Hoe zal het verder gaan met dr. Abraham
Peper (Haarlem, 1940)? Zijn vermeende ge
sjoemel heeft leedvermaak gewekt. De bui
tenwacht kende de hoogmoed van de grillige
intellectueel Peper, en wacht nu op de val.
Alom doen grappen en verhalen de ronde. In
de kroeg, op straat, in het stadhuis, bij Youp.
De afgelopen maanden temde Peper z'n
ergernis naar vermogen, hij liet zijn werk
voorgaan. Je zag hem praten over de veilig
heidsaspecten van EURO 2000, over het
fouilleren in de Millinxbuurt. Maar je zag
ook zijn zorgen. De ontheemde blikken, Da
gen daarna opeens.weer de woede en de bit
terheid.
Ook de leden van de COR-commissie on
dervonden het aan den lijve. Tijdens hun
eerste onderhoud met Peper in het kantoor
van de KPMG-accountants in Den Haag kre
gen ze een tot in z'n vezels getergde ex-bur-
gemeester te zien. Een enkeling vergeleek
hem met de Amerikaanse legergeneraal
(glansrol van Jack Nicholson) tijdens de sleu
telscène uit de film 'A Few Good Men'. De
voor het gerecht gedaagde generaal geeft een
openbaar aanklager zijn vet nadat deze het
waagt hem te schofferen.
Ook Peper keerde zich vol dédain tegen
zijn 'aanklagers'. Hoe haalden ze het in hun
hoofd hém, Bram Peper, de minister en ex-
burgemeester die zo gepassioneerd z'n werk
doet, die de publieke zaak zozeer is toege
daan, lastig te vallen over allerlei declaratief
eitjes, centen, pietluttigheden!
Maar wat de uitkomst van het onderzoek
ook moge zijn, Bram Peper is voorgoed be
schadigd.
WESSEL PENNING
