'Popmuziek
De popster heeft
het eeuwige leven
zelf is de dominante cultuur
geworden!
Cultuur Kunst
MAANDAG 10 JANUARI 2000
Haalt drum 'n' bass 2002? Moeten we house gaan
herdenken en wat is de houdbaarheidsdatum voor
dialectpop? Popprofessor René Boomkens, verbonden
aan de Universiteit van Amsterdam, is nu ruim een jaar
in functie en laat zijn licht schijnen op pop anno 2000 en
in de jaren negentig. Waarom? Op het grensvlak van oud
en nieuw regeert altijd de traditie van de lijstjes, het
terug- en vooruitblikken. Conclusie: pop is
jongerencultuur die volwassen is geworden. En wat dan
nog als de rebellie taant? „Van 'Sympathy for the devil'
ligt ook geen christen meer wakker."
door PABLO CABENDA
Eerst wat komen gaat. Houdt
de populariteit van de Cubapop
van de Buena Vista Social Club
en co aan in de komende jaren?
Boomkens: „Is teveel een com
merciële aangelegenheid. Het
zal nog even doorsudderen,
maar dan is het echt afgelopen.
Die mannen zijn allemaal
hoogbejaard, gaan dood en er
is geen nieuw bloed."
Hoe lang houdt de electro film
noir sound van Bristol aan?
„Heeft te weinig vertegenwoor
digers. Alleen Massive Attack en
Portishead, dat is een te klein
draagvlak. Over twee jaar hoor
je er niets meer van."
Dendert drum 'n' bass door?
„Vast. Is niet populair bij een
grote groep, maar veel muzi
kanten houden zich ermee be
zig en het doet het erg goed als
subcultuur."
Is R&B een blijvertje? „Jaaa, put
uit een sterke oude traditie en
heeft een grote achterban."
En verder gaat volgens de pop
prof muziek van allochtone Ne
derlanders een steeds grotere
rol spelen. Net zoals Marok
kaanse rai een opleving heeft
gehad, krijgt ook Turkse muziek
voet aan de Nederlandse grond.
Eerlijk gezegd verbaast het hem
dat dat niet eerder is gebeurd.
„We hadden het namelijk jaren
geleden al voorspeld. Het ge
beurt nu een beetje met die
Tarkan, als koploper. In dat
licht gezien is het mij een raad
sel waarom Surinaamse muziek
nog niet op grote schaal aan
slaat. Misschien iets voor een
onderzoek."
En dat kan hij dan zelf uitvoe
ren. René Boomkens houdt na
melijk minder van voorspellin
gen dan van gedegen onder
zoek. Vorig jaar oktober is hij
aangesteld als de eerste acade
micus in de pop. Hij doceert
één dag in de week de geschie
denis van de popmuziek aan de
Universiteit van Amsterdam.
Vijftig jaar 'jongerencultuur' die
wat hem betreft nog steeds vi
taal is.
Hij heeft niet eens bedenktijd
nodig om zijn lijstje 'beste pla
ten van 1999' samen te stellen.
In willekeurige volgorde, want
'de voorkeur verandert toch el
ke week': Belgische soulpop
van Soulwax met 'Much against
everyone's advice'. Sensuele en
spirituele R&B van Lauryn Hill's
'The Miseducation of („Of was
die van vorig jaar"). Eigenzinni
ge dwarsigheid van dEUS' 'Ide
al Crash" en van Nederlandse
bodem Darryll Ann's 'Happy
Traum'. „Ja, ik weet het; twee
Belgische bandjes en één Ne
derlandse. Maar het heeft niets
met nationalisme te maken.
Meeste cd's gekocht door mensen tussen 30 en 40 jaar
Doe Maar weer bij elkaar. Black Sabbath
in een uitverkocht Ahoy'. De terugkeer
van Yes. Santana's comebackalbum staat
in de Verenigde Staten al wekenlang op
de eerste plaats. In de popmuziek tuimelt
momenteel het ene na het andere lijk uit
de kast. Een kwestie van angst voor het
nieuwe gecombineerd met het steeds
grijzer wordende publiek? Of gaat het
gewoon om de centen?
door JOEP VAN RUITEN
De Blue Diamonds surfen on
dertussen mee op een 'Nostal
gische Welle' en de 52-jarige Ig-
gy Pop gaf onlangs 'stiekem een
van de smakelijkste rockcon-
certen van het jaar'.
„It's better to burn out, than to
fade away", zong Neil Young
eind jaren zeventig in zijn roek-
klassieker 'Hey, hey, my, my'.
Hoewel opgedragen aan punk-
ikoon Johnny Rotten waren het
destijds vooral generatiegeno
ten van Young die zijn leuze in
praktijk brachten. Maar de tijd
dat popsterren de dood boven
ouderdom prefereerden, is
voorbij. Alles komt weer bij el
kaar en iedereen blijft gewoon
optreden.
Op de valreep van een nieuwe
eeuw willen (steenrijke) oudere
popartiesten koste wat het kost
bewijzen dat ze nog best mee
kunnen. Tina Turner, Tom Jo
nes en David Bowie leverden
onlangs hun modernste albums
in jaren af. En ook Tom Waits
mag weer helemaal, net als Ma
rianne Faithfull overigens.
Neil Young zelf beleeft binnen
kort - met Crosby, Stills en
Nash - eveneens een déja vu op
het podium. Kortom, wie anno
1999 een blik in de concertza
len en muziektijdschriften
werpt kan er niet omheen: de
jaren tachtig en negentig heb
ben nooit echt plaatsgevonden.
„Wat houdt jullie gaande",
\Toeg een verslaggever van
CNN vorig jaar aan gitarist Ron
Wood van de Rolling Stones.
„Zijn het de schijnwerpers, is
het de drang om platen te blij
ven uitbrengen, of de mogelijk
heid om jezelf opnieuw uit te
vinden?"
„Misschien wel alles tegelijker
tijd", antwoordde Wood. En Joe
Cocker reageerde op dezelfde
vraag met: „Ik denk dat we alle
maal een beetje verbaasd zijn,
dat we nog steeds optreden.
Mick Jagger zei ooit, dat je na je
dertigste te oud bent voor rock
muziek. En hij meende dat toen
heel serieus. Er waren gewoon
geen voorbeelden die het te
gendeel bewezen."
Boze tongen beweren, dat de
oude motor vooral op geld
loopt. „Geld heelt alle won
den", schreef een krant bij de
terugkeer van Black Sabbath.
Maar Ozzy Osbourne bena
drukt dat het vooral het klim
men der jaren is geweest, dat
een reünie mogelijk maakte.
„Vroeger was elk meningsver
schil aanleiding voor een knal
lende ruzie. Nu denken we
eerst tien tellen na." Henny Vri-
enten in het tijdschrift Fret over
de rol van geld bij het besluit
om Doe Maar weer bij elkaar te
brengen: „Het is een motief,
maar niet hét motief."
Gene Simmons, bassist van
Kiss, deed er in het Britse blad
Uncut minder moeilijk over.
„Als muzikanten zich onge
makkelijk voelen door de hoe
veelheid geld die ze verdienen,
heb ik hier een oplossing. Stuur
een cheque naar G. Simmons,
want hoe rijk ik ook ben, ik ben
altijd bereid de last van jouw
geld op mij te nemen en nog
rijker te worden. Ik schaam mij
er niet voor, dat ik al dertig jaar
meedraai. Is het beter om Yazz
te zijn, of Mud? Een jaartje po
pulair, en dan verdwenen?"
Voor wie het gemist heeft: Kiss
is al vier jaar weer helemaal te
rug.
„Het zegt mij niks", reageert
manager Jan Vis op de vraag of
er sprake is van een herwaarde
ring van 'oudere artiesten'. Vis
bemiddelt in Nederland onder
meer voor Chubby Checker,
Gerry and the Pacemakers en
The Supremes en zit al 42 jaar
in het vak. „In de jaren zestig,
toen al die beatgroepen popu
lair waren, organiseerde ik in
Blokker concerten met Benny
Goodman. Dat was toen nostal
gie. En nu, in de jaren negentig,
is er vraag naar artiesten uit de
iaren zeventig. Zo gaat dat maar
door." En dat weer bij elkaar
komen van die popgroepen?
Vis: „Je moet je eerst afvragen
of die groepen ooit wel uit el
kaar zijn geweest. Neem The
Fortunes. Die lijken al jaren uit
elkaar, maar in werkelijkheid
treden ze nog steeds op. Ie
mand als Ria Valk lijkt voor me
nigeen van de aardbodem ver
dwenen, maar ook die treedt
nog steeds op. Het feit dat je
niet meer in de hitparade staat
of op televisie verschijnt wil
niet zeggen dat iedereen je ver
geten is."
Dat laatste wordt beaamd door
Patrick Oxener van muziektijd
schrift Aloha, een nieuw
maandblad met een titel uit de
jaren zestig en veel aandacht
voor 'de wat oudere popmu
ziek'. „De media in Nederland
zijn enorm gefixeerd op wat
nieuw is, met als gevolg dat het
oude heel makkelijk wordt ver
geten", zegt Oxener. „Maar het
publiek vergeet helemaal niet
zo snel. Dat blijkt uit de reacties
op ons blad, maar ook uit de re-
releases. Het is verbazingwek
kend wat er aan oud materiaal
op de markt verschijnt."
Oxener verklaart het bestaans
recht en succes van zijn tijd
schrift aan de hand van demo
grafische ontwikkelingen: „Een
tijdlang werd popmuziek be
luisterd door tieners. Maar er
komen tegenwoordig steeds
minder tieners. De meeste cd's
worden nu gekocht door men
sen tussen de dertig en veertig
jaar. Diezelfde groep kom je te
gen bij de Flashback-concerten
waar artiesten werk van hun
oude helden spelen. In landen
als Engeland en de Verenigde
Staten is al veel langer sprake
van een dergelijke verschuiving.
Oude popmuziek zal alleen
maar aan belangstelling win
nen."
En dus besteed Aloha onder het
mom 'Een teken van leven'
aandacht aan Riem de Wolff
René Boomkens, de eerste professor in de pop
wens, er waren de afgelopen ja
ren ook wél stromingen die dat
elan van de rebellie in zich
droegen. Gabber is nu wel ter
ziele, maar dat was een school
voorbeeld van de jaren negen
tig-opstandigheid. Gangster
hip-hop heeft het, en zelfs in
het singer/songwriters-genre
kom je iets van maatschappelijk
verzet tegen. En laten we wel
wezen, met 'Sympathy for the
devil' maak je tegewoordig ook
geen christen meer wakker."
Volgens Boomkens heeft zich
daarentegen een globalisering
ingezet. Popcultuur is een lap
pendeken geworden die zich
over de hele wereld uitspreidt.
Met allerlei exotische hybrides.
Aziatische hip-hop, Turkse
punk en natuurlijk de Neder
landse variant, de dialectpop.
Skik, De Kast en Rowwen Hèze,
bands die afgelopen jaren voor
een fikse herwaardering van de
Nederlandse popmuziek zorg
den.
Popmuziek heeft de tijd gehad
om een Europese traditie te
worden. „Gewoon een kwestie
van tijd." Boomkens Duitse col
lega en eerste Europese pop
professor Wicke meent, dat
door de Europese eenwording
volkeren zich bedreigd voelen.
Als reactie daarop gaan ze op
zoek naar hun eigen culturele
identiteit, die ze verwerken in
populaire cultuur.
„Ik vind 'bedreigd' een te groot
woord", reageert Boomkens.
Maar er valt wat voor te zeggen.
Mensen worden geconfron
teerd met een grotere anonimi
teit en willen benadrukken
waar ze thuishoren. Constante
factor blijft echter dat uit het
populaire Angelsaksische cultu
rele erfgoed wordt geput. De
nalatenschap van de fifties en
sixties." Dat vertaalt zich op
veel manieren. Disco-revivals,
Wipneus en Pim-party's en een
bijna archeologische belang
stelling voor obscure eerste op
names van popdinosaurussen
die met boxen tegelijk op de
markt worden gebracht. „Net
foto reuters Black Sabbath vulde afgelopen november Ahoy'.
van de Blue Diamonds. Het il- sed her' uit 1959) en treedt nog
lustere duo bestaat inmiddels steeds twee keer per week op,
veertig jaar (eerste hit: 'Till I kis- in Nederland en Duitsland.
„We surfen daar mee op de
Nostalgische Welle - met acts
als Mungo Jerry en The Equals.
We treden op voor mensen
waar nauwelijks muziek voor is,
omdat uit onze tijd nog maar
een paar artiesten over
fotoc
E
l
e\
zoals mensen geïnteresst >r
zijn in de eerste drukken
Gerard Reve's 'De Avond ||i
is men geïnteresseerd in jr
sement Tapes' van Dylan rd
teken dat popmuziek dui jt
is ingebed in de cultuur r e
een grote C. Discussies oi o
pop zijn tegenwoordig di di
sies over kunst." Brian Ei
andere popprofessor uitl jj
land, was de eregast op h
prestigiueze Holland Fesi a
het verschijnsel Madonn; f|
wordt ons in hoorcollege
wetenschappelijke wijzei j<
klaard door musicologen >i
Tegelijkertijd schrijdt ook|a
gitalisatie voort in de pop e
ziek - en dicteert ontwik! 3!
gen. „Iedereen maakt me \i
temet zijn eigen versie va p
favoriete popsong. Je plu it
Springsteennummer van 0
web, je gaat erop zitten e
en je hebt je persoonlijke c
Springsteen in huis. Heti p
zo dat een gemiddelde pi r(
zikant meer met muziekf |j
menten werkt dan met m )i
noten." Maar de angst da e
het klassieke concept var oi
gitaar en drums verdringi io
door hun samples, softw e
drumcomputer vindt hij i je
grond. Ook al kan in een a
genwoordig een hele stui oi
plus instrumentarium w< jj
geperst. „Het kan ook he o
dat er daarnaast tegelijk i B
genreactie optreedt zoals e
bij de overgang van de ja e
zestig naar de jaren zevei
Toen de akoestische gita^o
werd ingeruild voor de el c
sche. Maar wat er ook gel ai
er is altijd behoefte aan
materiaal. Je kan niet ein e
uit een oude bron blijver h
ten, of uit exotische vaatj n
pen. Er geldt nog steeds e
Brian Eno ooit zei: 'In be»e
de kunst gaat het erom v c
als eerste doet en bij pop j|
ziek gaat het erom wie h<
beste doet.' En er zijn no i
volksstammen die het oi c
steeds opnieuw willen ve j
ren." v
popmuziek: „Vergeleken met de jaren tachtig, zijn de jaren negentig een zegen." foto united photos de boer
René Boomkens, hoogleraar in de
Het zijn gewoon goede platen."
De jaren negentig waren goede
popjaren, volgens de prof.
Vruchtbaar vooral. Door een
kruisbestuiving van diverse
genres. Hiphop met R&B,
house met gitaar. Een herople
ving van het singer/songwri
ters-genre. De emancipatie in
de popmuziek. ,,Als je het ver
gelijkt met de eenvormigheid
van de jaren tachtig, zijn de ja
ren negentig een zegen. In de
jaren tachtig stierf de disco. Al
leen Madonna en Michael Jack
son overleefden het. En van alle
synthi-bandjes, de Duran Du-
rans en Spandau Ballets, is niet
meer overgebleven dan een
handjevol verzamel-cd's." Wat
Boomkens betreft is daarmee
niets verloren gegaan. „De ja
ren negentig kunnen zelfs
glansrijk de vergelijking met die
mythische sixties doorstaan."
Maar de meningen daarover
zijn niet unaniem. Hoofdredac
teur Steve Sutherland en jour
nalist Johnny Cigarettes van het
toonaangevende Engelse pop
blad NME droegen onder luid
geweeklaag begin vorig jaar de
popmuziek ten grave. Omdat er
niemand nergens meer tegen
rebelleerde en grootvader de
zelfde platencollectie heeft als
zijn kleinzoon. Popmuziek ver
oorzaakt geen generatiekloof
meer, popmuziek overbrugt
haar. En dat was, zo luidde im
pliciet de boodschap, nooit de
bedoeling.
„Onzin", .vindt Boomkens. „Ik
kan me daar helemaal niet in
vinden. De mensen die altijd zo
hoog opgeven over de jaren
zestig en dat zogenoemde re
belse karakter van popmuziek
zijn vooral babyboomers, in
wier jeugd popcultuur als sub
cultuur is begonnen. Het grote
verschil is dat je je tegenwoor
dig niet meer kan afzetten te
gen de burgerlijke cultuur. Om
de dóódsimpele reden dat er
niet meer één burgelijke cul
tuur bestaat. Popmuziek zelf is
de dominante cultuur. Maar
daar kun je nog geen kwaliteits
kaartje aan ophangen. Trou-
