Konijnenmelk kan levens redden
Het gaat allemaal lukken, als je ervoor kiest
In Natura
Rioolratten
en patatvossen
WOENSDAG 5 JANUARI 2000
REDACTIE: MARGOT KLOMPMAKER EN SASKIA STOELINGA 023
Waar het rustig is zijn konijnen overdag druk in de weer, terwijl
zij elders een nachtelijk bestaan leiden. Hetzelfde geldt voor
een aantal andere diersoorten, maar in het algemeen kan on
derscheid gemaakt worden tussen dieren die 's nachts en die
ren die overdag actief zijn. Het is de vraag of de mens nog een
diersoort genoemd mag worden, maar wat hem in elk geval
van de dieren onderscheidt is dat hij zowel een dagleven als
een nachtleven leidt. Terwijl de ene groep in de namiddag
huiswaarts keert om te eten en te slapen, komt de andere pas
na het invallen van de duisternis te voorschijn om aan het
nachtleven deel te nemen.
Zoals in zoveel zaken neemt ook hierin de mens een volstrekt
andere positie in dan het dier. Temeer omdat hij, dagdier als
hij oorspronkelijk is, vaak slechts voor zijn plezier de nacht op
zoekt. Behalve in de fabels van James Thurber is er immers
geen ander beest dat dit doet. Nooit zal een eekhoorn 's nachts
een ommetje maken, laat staan dat een torenvalk zich in een
nachtclub vermaakt, een huismus zich te buiten gaat aan veel
vuldig cafébezoek of een kikker in de bioscoop zit.
Nee, wanneer de avond valt, zoeken, ook in de stad, de dagdie-
ren hun slaapplaatsen op. Voor de duiven zijn dat de richels en
vensterbanken van gebouwen, waar ze zich prima op hun ge
mak voelen, omdat ze afstammelingen zijn van rotsduiven;
spreeuwen strijken met honderden en soms zelfs met duizen
den neer in de bomen van een park of een plantsoen; mussen
en kraaien vinden ergens wel een veilige tak of een plekje in
klimop of struiken. Gierzwaluwen hebben een unieke manier
om te slapen: ze stijgen tot zeer grote hoogte en sluiten de
ogen, terwijl ze op hun gemak rondzweven.
Als de dagploeg verdwenen is, komt ook in de stadse dierenwe
reld het nachtleven op gang. Nachtvlinders beginnen hun flad-
dertochten naar bloemen vol nectar, muggen zoeken bloed en
kevers snorren rond straatlantaarns en lichtreclames. Vele van
hen zijn gedoemd in de maag van een vleermuis te belanden:
er zijn in onze steden veel meer vleermuizen dan we vermoe
den. Waarvan we ook geen weet hebben is dat er in sommige
steden, vooral waar havens en grachten zijn, net zoveel ratten
wonen als mensen. We zien ze bijna niet, omdat ze ons schu
wen als dezelfde pest als die waarmee ze vroeger de mens be
smetten.
Ratten komen het liefst pas bij donker uit hun holen en riolen
om op strooptocht te gaan. Kieskeurig zijn ze beslist niet: of het
nu om vlees of vis gaat, om graan, fruit, noten, planten of eie
ren, alles gaat er in als peperkoek. Ook aas wordt smakelijk ver
orberd en in zelfs textiel en zeep zetten ze hun vlijmscherpe
tanden. Omdat die tanden altijd maar blijven doorgroeien,
worden ze afgeslepen door flink geknaag aan lood, kunststof,
ijzer en zelfs beton, en wanneer isolatiemateriaal rond elektri
citeitskabels aan de beurt is kan dit de oorzaak zijn van brand.
Veel goeds doen ratten dus niet. Hebben ze echt honger, dan is
niets voor hen veilig. Waargenomen is dat ze in winternachten
muren afstruinen, die met klimop zijn begroeid, om daar de
slapende vogels uit te plukken. Heel wat mussen, vinken, rood
borstjes, winterkoninkjes en mezen worden zo te grazen geno
men.
Uiteraard probeert men met man en macht ratten te bestrij
den. Aangezien de dieren zich razendsnel voortplanten, bieden
vergif en vallen weinig soelaas. Wat er ook voor acties worden
ondernomen, de populatie neemt in aantal nauwelijks af. Het
enige wat de hoeveelheid ratten flink beperkt, is voedselgebrek.
Rattenbestrijders zoeken dus hun heil in het drastisch terug
brengen van het voedselaanbod. Omdat ratten zich in belang
rijke mate voeden met afval dat van de mensenmaatschappij
afkomstig is, dringen de bestrijdingsdiensten erop aan dat wij
zorgvuldiger moeten omgaan met afval. Berekend is dat ruim
twintig procent van ons voedsel terechtkomt in niet alleen vuil
niszakken en -bakken, maar ook op het trottoir en in plantsoe
nen en parken.
Al deze etenswaren, die van voedsel zijn verworden tot vuilnis,
maken het leven van zowel ratten als muizen, verwilderde kat
ten en zelfs vossen heel gemakkelijk in onze steden. Vooral in
Engeland, maar ook in Scandinavië, Frankrijk en hier en daar
in ons land, weten vossen tot de stadscentra door te dringen
om zich de buik rond te eten bij cafetaria, restaurants, patat-
kramen en scholen. Ze worden niet voor niets patatvossen ge
noemd. Meer dan de helft van de dagelijkse kost van stadse
ratten, muizen, vossen, verwilderde katten en zwerfhonden be
staat uit door de mens weggegooide voedselresten.
Dit soort dieren trekt zich overdag terug op de talrijke rustige
plekjes die een stad te bieden heeft. Overal zijn wel leegstaande
woningen en gebouwen, overal is wel een braakliggend, ruig
terreintje te vinden. Goede schuilplaatsen zijn de bermen van
invalswegen, de groene plekken temidden van verkeersknoop
punten, de afgelegen gedeelten van parken en de uithoeken
van kerkhoven. Op al die plaatsen komen weinig of zelfs bijna
nooit mensen. Hetzelfde geldt voor spoordijken. Bovendien
vormen deze taluds optimale, rechte en door vrijwel geen
mens betreden directe verbindingen met het platteland, waar
van bijvoorbeeld vossen dankbaar profiteren.
THEO SCHILDKAMP
Cryptogram
Horizontaal: 1De eerste plaats is voor de Sint (6);
4. Spruiten kunnen pijnlijk zijn (8); 6. Met de geest
onder de arm lopen (4); 8. Voor dit meubel is een
groot huis nodig (4); 9. Wederom is het eten
verschillend (9).
Verticaal: 1. Paard vol streken (3); 2. Vogel die ons
aanroept (5); 3. Op de planken is men er kapot van
(4); 5. Achterklap in de muziek (6); 6. Leuterplant
(4); 7. Theorie om hogerop te komen (4);
8. Gevecht voor militairen (4).
Makers van stier Herman mikken op medicijnen voor 'kleine ziekten
ut
Koeien kun je melken, schapen
en geiten ook, zelfs huizen.
Maar konijnen? het kan en
wordt gedaan door het Neder
landse bedrijf Pharming. In Bel
gië. De dieren zijn genetisch ge
manipuleerd, waardoor ze een
menselijk enzym produceren
dat het hoofdbestanddeel is van
een nog experimenteel medi
cijn tegen een zeldzame, erfelij
ke spierziekte.
Pharming gelooft heilig in ko
nijnen en bouwt een enorme
hightech fabriek, waar de nog
braak liggende markt van de
zogenaamde 'kleine ziekten'
gaat worden veroverd. Het
moet de grote sprong voor
waarts betekenen voor het 11
jaar oude, inmiddels beursge
noteerde bedrijf, dat echter nog
nooit winst heeft gemaakt en
nog nooit een medicijn heeft la
ter registreren.
Ethische discussies over bio
technologie zoals na de geboor
te van het bekendste kind van
Pharming, de transgene stier
Herman, lijken dit keer afwezig.
Bedenkingen zijn er eerder bij
de directie van het bedrijf: „Ne
derland koestert de innovatieve
industrie niet. Neem een voor
beeld aan België."
De 400 konijnen van Pharming
hebben onderdak gevonden,
net als veel Nederlandse fiscale
vluchtelingen, in de bossen bij
het plaatsje Geel, onder Turn
hout. Ze waren er overigens
eerder dan Pharming. Het be
drijfje dat ze fokte voor de Bel
gische universitaire en farma
ceutische wereld, werd twee
jaar geleden overgenomen. „De
Belgen hadden al veel kennis
van het konijnen fokken, van
daar dat we hier zijn gaan zit
ten", zegt Margot Amoureus, de
energieke directeur product
ontwikkeling. Ze heeft een lan
ge carrière achter de rug als
verkoop- en marketingmanager
bij het grote en machtige Ro
che, en werkt nog maar een half
jaar bij Pharming. Zakelijk en
recht door zee: Amoureus illu
streert de omschakeling die het
Leidse bedrijf heeft gemaakt
van academische afgeleide naar
een commercieel productge-
richt bedrijf. „Ik moet breedte
aan de onderneming geven op
gebied van productassortiment
en marketing", zegt ze. Van
oorsprong is Amoureus bio
chemicus, maar van bio-tech-
nologie wist ze niets. „Ik kon
me eerst ook niets voorstellen
bij konijnenmelken", zegt ze la
chend. Nu ze dat wel kan, is het
enthousiasme groot en weet ze
een ding zeker: „Bio-technoio-
gie is absoluut de toekomst."
Amoureus gaat voor naar een
dependance waar konijnen zit
ten die nog niet klaar zijn voor
de echte productie maar al wel
gemolken worden. Hygiëne is
wet. Bezoekers moeten zich in
een witte overall met capuchon
hijsen en schoenen, hoofd en
Met een eigen jong wordt bij het moederkonijn de melk opgewekt.
FOTO GPD/JORIS DEN BLAAUWEN
mond voorzien van bescher
mende stof. De konijnen - groot
en wit, van het soort Witte
Nieuwzeelander - zitten in sta
len kooien, mèt hun jongen. Ze
zijn transgeen, wat hier wil zeg
gen houder van het menselijke
enzym alfa-glucosidase. Ze zijn
ermee geboren, in tegenstelling
tot hun al weer verre voorvade
ren, die toen ze nog niet meer
dan een bevruchte eicel waren
het menselijke gen kregen inge
spoten. Op 12 mei 1996 werd
het eerste transgene konijn ge
boren, de stamvader van de
huidige 'konijnenüjn'. Met het
zaad van hem - in tegenstelling
tot de stier Herman, kreeg het
konijn geen naam - en van zo'n
100 andere transgene manne
tjes worden de vrouwtjes be
vrucht. De helft van de kleintjes
is ook transgeen.
De konijnen worden gedurende
drie weken drie keer per week
gemolken. Aan de vooravond
ervan worden de kleintjes weg
gehaald. Een medewerker
plaatst er nu een op een soort
plastic hangmat met een gat ter
hoogte van de tepels. Het gaat
niet echt van harte. Het beest
zwiept met zijn poten waardoor
het moeilijk lukt ze door de vier
gaatjes te krijgen. Als ze hangt,
wekken een injectie in het oor
en een nog vrijwel kaal jong dat
even aan elke tepel mag zuigen,
de productie op. Via zes ven
tielslangetjes belandt een jn-
drukwekkende hoeveelheid
melk - gemiddeld 100 milliliter
- in het reservoir van het rit
misch zuigende machientje. De
melk wordt vervolgens ingevro
ren en in het verderop gelegen
laboratorium, net als in een
kaasfabriek, ontdaan van vet en
caseïne. Na een aantal zuive
ringsprocessen blijft het bewus
te enzym over.
Simpel
Het klinkt allemaal simpel, en
eigenlijk zijn die laatste scha
kels van het proces dat ook, on
derstreept Rein Strijker, vice-
president van Pharming. Hij
stond samen met professor
Herman de Boer elf jaar gele
den aan de wieg van GenPharm
Europe, die als dochter ont
stond van het Amerikaanse
GenPharm International. In
middels is De Boer, niet zonder
polemieken, exit en het bedrijf
verzelfstandigd. Strijker (42)
stelt dat de stier Herman, die in
1990 werd geboren, een pro
duct was van de ontwikkeling
van de technologie. „We zoch
ten naar een manier om de zo
moeilijk te reproduceren eiwit
ten te krijgen en kwamen tot de
conclusie dat het dier verreweg
het beste productie- en opslag
systeem heeft. Toen het lukte
via genetische technieken om
die eiwitten via de melk terug te
winnen, openden zich vele
deuren. We hadden de techniek
en moesten er nu nog produc
ten bij bedenken."
Pharming kiest sinds de verzelf
standiging in 1995 nadrukkelijk
voor medicijnen van de zoge
naamde kleine ziekten: onge
neeslijke aandoeningen waar
aan een relatief klein deel van
de wereldbevolking lijdt. Medi
cijnen zijn nooit gevonden om
dat (reguliere) research te duur
was in verhouding met de (erg
kleine) 'markt'. Voor dit soort
'wees-medicijnen' bestaan in
de Verenigde Staten inmiddels
wettelijke regels, die de ontwik
kelaars voor 7 jaar vrijwaren
van concurrentie. Dankzij die
langlopende patenten en het
feit dat iedereen die lijdt aan de
ziekte het medicijn zal nemen,
is economisch succes een stuk
zekerder. „De regeling heeft de
bio-farmacie in Amerika een gi
gantische impuls gegeven in de
jaren '90", zegt Strijker. In Eu
ropa verwacht hij hetzelfde, nu
soortgelijke wettelijke regels en
eenzelfde registratiewijze begin
volgend jaar in een Europese
wet zullen zijn vastgelegd. Strij
ker benadrukt dat medicijnen
verkregen via genetische mani
pulatie relatief eenvoudig en
goedkoop zijn: „We doen hier
in België investeringen voor een
totaal bedrag van 130 miljoen
gulden, terwijl voor het op de
markt brengen van een nieuw
regulier medicijn gemiddeld 1
miljard nodig is." Pharming ge
bruikt melk van transgene koei
en en transgene konijnen. De
laatste geven een zuiver, zeer
eiwitrijke melk en hebben het
voordeel dat ze zich snel repro
duceren en dus ook snel melk
geven. „Al na 8 weken na de ge
boorte van een transgeen
vrouwtje heb je het enzym in
handen." Het eerste medicijn
dat Pharming - binnen ander
half jaar - op de markt denkt te
brengen is het door de konijnen
geproduceerde alfa-glucosida
se. Het ontbreken van dat en
zym veroorzaakt de ziekte vaji
Pompe: een aandoening die
dodelijk is voor baby's binnen
het eerste levensjaar en gruwe
lijk voor degenen die haar later
krijgen, omdat langzaam alle
spierfuncties uitvallen. Wereld
wijd lijden er 10.000 mensen
aan. In het Rottterdamse Sop-
hia-kinderziekenhuis krijgen nu
sinds een jaar vier baby's en
.drie jongeren wekelijks het en
zym toegediend. „De resultaten
zijn nog pril, maar erg bemoe
digend", zegt Strijker. „We heb
ben veel contact met patiënten
verenigingen en de medische
wereld, die enthousiast is en
erg opgewonden omdat men
mogelijkheden ziet voor andere
soortgelijke ziekten." Als het
aan slaat en het medicijn gere
gistreerd wordt volgens de
Amerikaanse methode, is Phar
ming verzekerd van een markt
die jaarlijks 600 miljoen gulden
kan opleveren. Dat is niet gek
voor een bedrijf dat al meer dan
100 miljoen heeft uitgegeven
aan ontwikkelingskosten en dat
weliswaar steeds beter draait,
maar 1998 afsloot met een ver
lies van 38 miljoen bij een om
zet van 17 miljoen.
Strijker zegt heel optimistisch te
zijn, en dat blijkt ook als je uit
zijn raam kijkt. Een hypermo
derne fabriek krijgt er vorm
voor de productie van medicij
nen uit konijnenmelk. Eind
2000 moet het 40 miljoen gul
den kostende bouwwerk klaar
zijn en kunnen Strijker en de
zijnen de veredelde bouwketen
waar ze nu nog kantoor hou
den, verlaten. Behalve medicij
nen voor de ziekte van Pompe,
wordt uit konijnenmelk ook een
medicijn ontwikkeld teg
lijke allergie voor onder
bijensteken. Tot nu toe L
het middel gewonnen ui
bloedplasma. In Pharmi
vestigingen in Finland ei
Verenigde Staten is men
bezig melk te producere
transgene koeien. Er wo
via een samenwerkingsv
met het Amerikaanse Ro
Kruis bloedstollingsfact(
voor hemafolie-patiënte
produceerd en het bekei
mane lactoferrine. Deze
kingsremmer vond onlai
een toepassing bij open
operaties. Pharming koe
een de rechten op. „De y
van ons bedrijf kun je ni
zen aan de winst- en ver J
kening, maar aan de teel*
gie en de patenten die w
huis hebben", zegt Strijk
voorspelt overigens dat
drijf binnen drie jaar wir
vend zal zijn.
Het Nederlandse bedrijf Pharming bouwt in België een enorme high
tech fabriek. "Nederland koestert de innovatieve industrie niet. Miljar
den overheidsgeld worden gestoken in Fokker en Nedcar, maar de ech
te vernieuwende sectoren worden vergeten. Dat is een kapitale blun
der. FOTO' GPD/JORIS DEN BLAAUWEN
Ethiek
Van polemieken over etR
kwesties heeft het vernie'
Pharming opvallend wei
last. Strijker: „Ten tijde a
Herman hebben we alles
ons uitgestort gekregen,
cussie is toen gevoerd ei
een heeft er lering uit ge
ken." Pharming heeft be
dat met open beleid en
cent op medicijnen vooi
neeslijke ziekten de pub
opinie zich rustig houdt
zitten niet in de soja en
kelen geen varkens die ti
stress van de bio-industi
nen", zegt Strijker met g
voor understatement. D
nu 180 man personeel h
de Pharming productieb
ven heeft in Finland, Vei
Staten en België, heeft o
gens niets te maken met
derlandse publieke opin
„Ook zitten we hier niet,
hier meer mag. Alles wat
hier doen, zou ook in Nf
land mogen", meent Str
Het grote verschil zit hei
financiële klimaat. „De 1
sche overheid bevordert
de bio-farmacie. Op een
tering van 40 miljoen, h(
we bijna 6 miljoen subsi
kregen. Als je dat vergeli
de 20 miljoen die in Ned
de hele sector in 5 jaar n
delenStrijker schuj
hoofd. Hij noemt de nan
van Nederlandse en buit;
landse hoogleraren die il
derland hebben gewerkt
in de VS de belangrijkste
farmaceutische bedrijve
den. „Het is ongelooflijk EA(
laten glippen. Miljarden^
heidsgeld worden gestol?0
Fokker en Nedcar, maar
echte innovatieve sector
worden vergeten. Dat is
pitale blunder."
EELCO VAN DER LINDEN
De was vliegt er overigens niet vanzelf in
Het was maar een kort bericht in deze
krant. „De Italiaanse fabrikant Ariston
brengt een wasmachine op de markt
die zowel met een mobiele telefoon als
via internet is te bedienen. Zo is het
mogelijk om de machine op te bellen
en een bepaald programma af te
draaien. Het is de bedoeling dat de ko
mende jaren meer huishoudelijke ap
paraten op de markt komen die met
het Ariston-systeem zijn te bedienen.
Een manier om op afstand de kleding
in de wastrommel te stoppen heeft het
bedrijf nog niet bedacht."
Voorspellen is moeilijk, zei de eco
noom John Maynard Keynes in de ja
ren dertig al, helemaal als het om de
toekomst gaat. Denk maar aan de eer
ste computers, vijftig jaar geleden. Ze
waren aan het werk voor de militaire
industrie, zoals alle technologische
ontwikkelingen daar begonnen. Zelfs
in hun stoutste dromen konden ze niet
bevroeden welke toepassingen de
computer vandaag de dag heeft.
Goed, de intelligente wasmachine
staat eraan te komen. Van afstand te
bedienen met een gsm'etje. Dat is
mooi, maar nog mooier is de volgende
generatie machines. Die bepaalt zelf,
aan de hand van het vuil en de vlekken
in de kleding, hoeveel water en was
middel nodig is voor een wasbeurt.
Maar nog steeds moet je de kleren er
zelf in stoppen. De intelligente rijstko-
ker, die in Japan al veelvuldig wordt
gebruikt, heeft zelf in de gaten wan
neer de rijst gaar is. Maar ook hierbij
geldt, de rijst vliegt er niet vanzelf in.
Dit is allemaal nog vrij eenvoudig.
Leuker wordt het al met het intelligen
te gehoorapparaat. Het merkt welke
woorden je niet hoort en stelt zichzelf
in. Of de intelligente stofzuiger. Die
gaat z'n eigen gang in het huis, stoft en
zuigt daar waar het nodig is. Als jij in
de weg staat, keert 'ie later op die plek
terug en maakt het alsnog schoon.
Welke richting die ontwikkelingen ook
op gaan, de computerbouwers van het
eerste uur indachtig, het lijkt raad
zaam aandelen van KPN of andere
aanbieders van mobiele telefoons te
kopen. Want die hebben de toekomst,
zoals al naar voren komt in het kran
tenberichtje over de wasmachine van
de toekomst. Neem de intelligente
deurbel, die in het komende decenni
um onze huizen zal sieren. 'Niemand
thuis' zal nooit meer zijn te horen. De
deurbel 'weet' dat er geen bewoners in
huis zijn, schakelt automatisch door
naar de gsm van één van hen, die als
ware door de intercom praat met de
bezoekers. Voor inbrekers valt er zo
geen eer meer te behalen, want wie
weet waar degene met z'n gsm staat.
Misschien toch wel achter de deur.
Webtechnologie
Dat is het kenmerk van de webtecho-
logie van de nieuwe eeuw. Het haalt
je plaats in de wereld weg. Het maakt
niet uit waar je bent, je kunt je wasma
chine bedienen, je koffiezetapparaat
aan zetten terwijl je in de auto op weg
naar huis bent (of aan de andere kant
van de wereld bent, maar dat lijkt min
der zinvol) of je bent zelf helemaal niet
meer nodig. De intelligente koelkast
weet wat er wel en niet in huis is, mailt
zelf met de supermarkt, die de beno
digdheden voor de deur aflevert. Aan
de hand van je agenda op je gsm weet
de koelkast zelfs of je vanavond eters
hebt of niet. En als je op dieet bent, is
zondigen er niet meer bij. De koelkast
weet wat je wel en niet mag hebben.
Het laatste ligt er gewoon niet in.
Denk niet dat de mobiele telefoons
straks ook nog maar in de verste verte
lijken op de apparaatjes waarover we
nu bijna allemaal beschikken. Ze zijn
in de toekomst zo klein, dat ze in je
horloge passen. Of in je dasspeld. In
derdaad, de druktoetsen ontbreken
dan. Nooit meer rsi, want alles wordt
speechless. Nee, niet sprakeloos, juist
niet. Praten is het devies. Je zegt 'log
in' en dat is wat de computer doet, je
stem fungeert als password. Vraag aan
je gsm waar je auto op die grote par
keerplaats staat, de telefoon stuurt een
mailtje naar de heilige koe en die be
gint onmiddellijk te knipperen.
Het zijn maar een paar voorbeelden,
een tipje van de sluier. Hoe de toe
komst er ook uit komt te zien, er is één
zekerheid: het wordt allemaal anders
dan we nu denken. We hebben zicht
op wat er op dit moment in ontwikke
ling is, wij bepalen zelf wat er door
breekt. De macht is aan de consu
ment, al is de vraag of hij dat zelf in de
gaten heeft. Werd de samenleving in
de jaren '70 geautomatiseerd (de com
puter neemt taken van de mens over),
nu wordt 'ie geïnformatiseerd. De
computer helpt de mens beter te func
tioneren, voegt het ontbrekende toe.
Tenminste, als wij dit willen. Te
logisch is het allemaal mogelijke,
mens bepaalt het commerciële .j
Kiezen
Er valt dus te kiezen. Was het in a
verleden to be or not to be en pb
we tegenwoordig over have's ene
not's, straks zijn het de will's enr
won'ts. Zij die mee willen doen
die dat niet willen. De Walter dt
chebrune's van het derde mille
Die er het voordeel niet van inz
je de wasmachine van een afsta
aan zet, terwijl je dat ook zelf h;
nen doen toen je de was er in d
Die als ze aan het diëten zijn, 's
naar de koelkast willen schuifel
zich te bezondigen aan een ove®-'
lijk toetje. En die het bij thuisko
prettig vinden opeens zin te hel.^
een kopje thee, terwijl het de di
voor koffie was wat de klok sloe
willen afwijken uit hun dagelijk
tine, uit de band willen springe
houden van het volmaakte. Die
eens een foutje willen maken.
EVERT VAN DUK*
HEINZ
Oplossing van dinsdag:
egel-gelei-Eigeel
naar-arena-Naaper
anti-tanig-Taling
lied-linde-Eiland
grot-argot- Ragout
tand-dante-Tandem
ster-roest-Oester
rein-diner-Einder
krat-raket-Tanker
mais-islam-Salami
Gevraagd woord: ENTERTOETS
DE WLOENOE DAc5 HOtcrrae
PEOP wttzipoeeu/'TEP
PlAT&fUPP&A/. PAAP Z'Jfl/OOM
SJAAfC EN TANTE MAPJE -
OOM LEO SC EP MET Z V
E&UVW&E P/-JP EAT ZETES
SCHEIE a/Z/E /S gekomen
PAH.' "D£*&T/ï//= PEFiV/
P/£ MOETEN M47ZAAZL WC A/Ïa
MAAL KOTE/E. na
I.C
