'Snijden hoort gewoon bij mij'
Gezondheid
Respect
Minder medicijnen
door extra eiwitten
Studie gekke-koeienziekte
Gespreksgroep voor
zelfbeschadiging
Antistof helpt bij astma
ANDAG 3 JANUARI 2000
REDACTIE MARGOT KLOMPMAKER EN SASKIA STOELINGA 023-5150265
e bewoners uit de 'Magdalenabuurt' te Haarlem hebben
'erschillende gerechtelijke procedures aangespannen tegen de
Gemeente om de huisvesting van dakloze mensen in hun di-
Iecte omgeving te voorkomen. Men vond de keuze voor deze
locatie verkeerd. De meeste inwoners van de grote steden be
ueffen inmiddels wel dat je niet meer raar moet opkijken als
nieuwe buurman lijdt aan schizofrenie en af en toe ver-
Ivard en onrustig is, of als de fietsenstalling door iemand ge
bruikt wordt als slaapplaats, en als er een sociaal pension in
Ve buurt komt.
de Magdalenabuurt' is men aan deze verschijnselen ken
nelijk nog niet gewend en heeft men met man en macht ge
probeerd de opvang van dakloze mensen tegen te gaan. De
bewoners beweerden niet tegen dak- en thuislozen te zijn,
maar gooiden wel de ruiten van het Magdalenaklooster in
om hun protesten kracht bij te zetten. Zij verwachtten respect
voor hun intolerante standpunt, maar wilden tegelijkertijd
niet beschouwd worden als een groep Haarlemmers die tegen
pen andere groep Haarlemmers gekant is.
Misschien kunnen zij nog iets leren van het oer-Hollandse
gezegde 'Wat gij niet wilt dat U geschiedt, doe dat ook een
nnder niet'. De vraag om respect is tegenwoordig groot.
Meestal bedoelt men daarmee niet, dat men beleefd bejegend
of eerbiedig begroet wil worden, maar dat men gelijk wil krij
gen.
De rechter heeft de buurtbewoners tijdens de behandeling
van het kort geding zonder twijfel respect betoond, maarniet
door hen gelijk te geven. Hij heeft de zaak behandeld en vast
gesteld dat, ondanks de procedurefouten die de gemeente ge
maakt heeft, de opvang van daklozen in het klooster mag
plaatsvinden. Meteen correcte behandeling van deze zaak
moeten de buurtbewoners zich tevreden stellen, hoe groot
hun teleurstelling over de uitspraak van de rechter ook is. Het
betoonde respect, in de zin van ontzien of sparen, voorde
daklozen laat nog op zichwachten.
Belangstelling voor zwervers en daklozen blijft meestal be
perkt tot de periode rond de kerstdagen. Regelmatig wordt ge
steld dat de toename van verloederde of dakloze mensen op
straat en de daarmee samenhangende verslechtering van de
woonomstandigheden in sommige wijken het gevolg is van
een falende geestelijke gezondheidszorg (GGZ). Alsof alle dak
lozen psychiatrisch patiënt zijn en alle psychiatrische patiën
ten zwerven. De uitoefening en het imago van de GGZ zijn de
laatste jaren van de vorige eeuw ingrijpend veranderd. Even
als voor de rest van de geneeskunde, geldt voor de GGZ, dat
behandelingen steeds minder in het ziekenhuis plaatsvinden
en dus niet meer gepaard gaan met een lang verblijf.
Het beleid van de overheid - en de psychiatrische instellingen
I-is er op gericht om psychiatrische patiënten zoveel mogelijk
te behandelen in een gewone leefomgeving op een manier die
hen in het dagelijkse leven zo min mogelijk beperkingen op
legt en stigmatisering voorkomt. Dit wordt vermaatschappe
lijking en transm uralisering van de GGZ genoemd. Iedereen
zal er dus rekening mee moeten houden, of hij wil of niet, dat
mensen met een psychiatrische handicap weer deel gaan uit
maken van de maatschappij en niet langer een marginaal
bestaan leiden. Men zal er rekening mee moeten houden dat
sommige van hen dakloos zijn of rondzwerven.
Om aan deze in gang gezette veranderingen in de zorg niet
slechts moeilijke namen, maar ook vorm en inhoud te geven,
zal de GGZ de komende jaren nog vele acties moeten onder
nemen en een herkenbare maatschappelijke rol moeten ver
vullen. Er zal met andere instanties, zoals woningbouwcor
poraties, WAM-bedrijven en arbeidsbureaus samengewerkt
gaan worden om zorg op maat te kunnen bieden. Ik ver
wacht dat de GGZ zich nadrukkelijker zal gaan bemoeien
Imiet allerlei maatschappelijke ontwikkelingen, zoals agressie
rond de voetbalvelden, kindermishandelingen arbeidspro
blemen.
Om de zorg daadwerkelijk dichter bij de mensen te kunnen
_a<aanbiedenzullen de traditioneel in bossen en duinen gele
gen grootschalige psychiatrische ziekenhuizen nog verder
worden verkleind en ontmanteld, en geleidelijk naar deste
mden verplaatst worden. Er zullen minder bedden beschikbaar
'zijn en het geld zal worden besteed aan intensieve zorg aan
huis of het sociaal pension.
De keerzijde van deze goede ontwikkelingen is dat het steeds
vaker voorkomt, dat aanvragen vooreen opname niet kun
nen worden gehonoreerd en er voor mensen die langdurig be-
ischermd en behandeld moeten worden, geen
l|U- I uitweg of plaats meer is. Je zal maar psycho-
tisch zijn, door de 'Magdalenabuurt' uitge
stoten warden en geen veilig onderkomen
hebben. Dan is een opname in de bossen zo
gek nog niet.
WOUTER VAN EWIJK,
psychiater
ior schapen extra eiwitten te
fren zijn er minder genees-
ddelen nodig. Dat blijkt uit
i studie van Schotse onder-
ïkers. Robert Coop en mede-
rkers van het Moredun-on-
rzoeksinstituut in Edinburgh
twikkelden een alternatieve
>uleihandeling van worminfecties
li schapen. Normaal krijgen de
•ren regelmatig medicijnen
het t aftekenen met de parasie-
k in de maag. „Maar consu-
[nten maken steeds meer be-
ilijkeaar tegen mogelijke restan-
van geneesmiddelen in
1 fik en vlees. En er is een toe-
mende zorg voor uitgeschei-
n medicijnen die in het mi-
li terechtkomen."
ech! Schotse onderzoekers ont-
kten dat een gift van extra so-
eiwitten bij jonge schapen
Diet immuunsysteem versterkt,
.x erdoor kunnen de dieren op
n natuurlijke manier zelf af-
kenen met de infecties. In een
zond schaap wordt het eiwit
Of de piercings in haar wenk
brauw iets te maken hebben
met zelfbeschadiging? Astrid
van Schie (28) schiet in de lach.
Niets, helemaal niets. „Ik vind
piercings gewoon leuk." Ze
snijdt zichzelf soms in haar ar
men, als ze boos of teleurge
steld is en niet weet wat ze met
die gevoelens aan moet.
Ze heeft er speciaal scheermes
jes voor in huis. Haar man heeft
geprobeerd de mesjes weg te
gooien. Daar is hij mee opge
houden, zegt Astrid. „Ik verstop
ze overal. En als hij ze weghaalt,
koop ik toch weer nieuwe. Dus
hij laat het maar. Hij kan geluk
kig goed met mijn zelfbeschadi
ging omgaan."
Astrid praat er open over en
hoopt dat ze er anderen mee
kan helpen. Ze schaamt zich er
niet meer voor en heeft geac
cepteerd dat ze het doet. „Snij
den hoort nu eenmaal bij mij."
Wat niet betekent dat ze het
leuk vindt dat ze het doet.
Het begon toen ze 16 jaar was.
„Ik heb geen prettige jeugd ge
had. Ze zagen me thuis niet
staan. Ook ben ik seksueel mis
bruikt. Omdat ik nergens te
recht kon, ben ik me gaan snij
den. Eerst oppervlakkig, later
veel erger."
Nee, ze wil er geen aandacht
mee vragen. Wil ook niet uit het
leven stappen. „Het gebeurt als
ik boos ben of teleurgesteld.
Dan weet ik niet wat ik met die
gevoelens moet." De lichame
lijk pijn is een manier om emo
tionele pijn niet te voelen.
Soms snijdt ze zich bewust,
maar vaak in een roes. Dan ziet
ze pas later aan de wonden dat
ze zich weer heeft gesneden.
Soms komt dan pas de licha
melijke pijn. Er kunnen maan
den voorbij gaan dat het niet
gebeurt, dan volgt er weer een
periode dat ze zich geregeld
verwondt.
Ine van de Gevel en Astrid van Schie: „Zelfbeschadiging is een manier om te overleven."
Astrid heeft geen goede ervarin
gen met hulpverleners. „Mijn
ouders stuurden me naar de
schoolpsycholoog toen ik 16
was. Zo van 'ga daar maar pra
ten, dan hoeven wij het niet te
horen'. Zo kwam dat op mij
over in ieder geval. Maar die
man kon me ook niet helpen."
Later kreeg ze te maken met
opnamen in psychiatrische zie
kenhuizen. Daar moest ze con
tracten ondertekenen dat ze
zichzelf niet zou beschadigen.
„Dat werkte bij mij verkeerd.
Het legt een enorme druk op je.
Als het niet mag, moet je er
steeds aan denken. Daardoor
krijg je stress en gebeurt het
eerder."
Hulpverleners willen gewoon
niets met zelfbeschadiging te
maken hebben, is haar erva
ring. Willen alleen maar dat je
er mee ophoudt. Ook bij de
Eerste Hulp waren ze niet erg
begripvol, als ze daar naar toe
ging voor hechtingen.
Ze kan zich wel voorstellen dat
mensen zelfbeschadiging gru
welijk vinden en er niet mee
overweg kunnen. Maar ze doet
het niet om mensen te raken.
Het heeft uitsluitend te maken
met haar eigen gevoelens. Ze
zou zo graag willen dat mensen
vragen wat er met haar aan de
hand is in plaats van alleen
maar de zelfbeschadiging af te
wijzen. Wat dat betreft is ze blij
met de Onderlinge Steungroep
Zelfbeschadiging, waai' ze er
kenning en herkenning vindt.
Het gaat met Astrid inmiddels
aardig goed. „Ik heb mijn leven
op een rij gezet en ben aardig in
Nieuwe onderzoeksgegevens
maken het eens te meer waar
schijnlijk dat het prion dat bij
de mens de nieuwe variant van
de fatale hersenziekte van
Creutzfeldt-Jakob veroorzaakt,
hetzelfde is dat bij runderen tot
de gekke-koeienziekte leidt. Dat
schrijven Amerikaanse en
Schotse wetenschappers in de
Proceedings of the National
Academy of Sciences. Voor hun
studie gebruikten de onderzoe
kers genetisch veranderde mui
zen, waarbij het gen voor het
muizen-prioneiwit vervangen
was door dat van een koe.
Runderen, schapen, muizen en
mensen beschikken over prion-
eiwitten, die in hun normale
vorm vooral in hersencellen
voorkomen. Wat ze daar doen,
is nog steeds niet duidelijk. Een
bepaalde ver&ndering in de
ruimtelijke structuur van het ei
wit kan het normale prioneiwit
veranderen in een ziekmakend,
infectieus eiwit. Deze ziekma
kende prioneiwitten fungeren
als een soort mal en dringen
hun ruimtelijke vorm op aan de
normale prioneiwitten, die ver
volgens ook van vorm verande
ren. Het uiteindelijke resultaat
is de kenmerkende sponsachti
ge hersenstructuur.
In hun studie hebben de onder
zoekers de muizen met het koe-
priongen eerst ingespoten met
de ziekmakende vorm van het
koeien-prioneiwit, afkomstig
van runderen met de gekke-
koeienziekte. In ongeveer 250
dagen veranderden de herse
nen van deze muizen in het
kenmerkende 'gekke-koeien-
beeld'. Werden deze genetisch
veranderde muizen ingespoten
met ziekmakende prionen af
komstig van patiënten met de
nieuwe variant van de ziekte
van Creutzfeldt-Jakob (CJ), dan
vonden de onderzoekers na de
zelfde incubatietijd van 250 da
gen exact dezelfde afwijkingen
in de muizenhersenen. Met an
dere woorden: het effect van
het gekke-koeien-prion en het
CJ-prion was identiek.
Werden de genetische veran
derde muizen ingespoten met
het prion dat bij schapen scra
pie veroorzaakt, de 'gekke-
schapenziekte', dan zagen de
onderzoekers in de muizenher
senen een aanzienlijk ander
beeld. Volgens de onderzoekers
wijzen de overeenkomsten in
uit het normale dieet gebruikt
voor de aanmaak van vlees, wol
en melk. Echter, een door wor
men geïnfecteerd dier leidt
schade aan zijn maag. Een deel
van de beschikbare eiwitten is
dan nodig voor herstel van de
maag plus afrekenen met de
parasieten.
Veeteeltkundige Coop heeft
aangetoond dat het afweersys
teem efficiënter werkt als scha
pen extra eiwitten krijgen toe
gediend. „Hoogzwangere en
pas bevallen ooien hebben
minder wormeitjes in hun fae
ces nadat ze eiwitsupplemen
ten hebben gehad. Hierdoor
worden dus ook de weilanden
minder besmet met deze ziek
teverwekkers." Dankzij deze
vondst kunnen de boeren de
dosis geneesmiddelen tegen
parasieten meer dan halveren",
aldus Coop. De Schotse vee
teeltkundige bestudeert nu of
deze nieuwe aanpak ook opgaat
voor melkkoeien.
Een geval van gekke koeienziekte.
u
Uiswoord-min-een
:t het gevraagde woord invullen, maar een woord dat bestaat uit de letters van het
vraagde woord in dezelfde volgorde min 1 letter. (B.v. Omschrijving
lierenverblijf". Antwoord zou zijn "stal", maar ingevuld moet worden "sta"of "tal",
elke van die twee het moet worden, moet blijken uit de kruisende woorden.)
)rizontaal: 1. Beest; 5. delfstof; 7. toom; 8. dashond; 9. knol; 11. voelspriet; 14. tros
inanen; 16. afslagplaats bij hetgolfspel; 17. vensterglas; 18. dienstbode; 19. lichte
lp; 20. amfibie; 22. ellende; 25. wreedaard; 27. niemendal; 29. toon; 30. insect;
edelmetaal.
[rticaal: 2. Vulkaan in Italië; 3. kippenstok; 4. ijverig; 6. klimwerktuig;
werkopdracht; 9. insect; 10. plezier; 12. marmeren knikker; 13. dompteur;
i wandelplaats; 16. uitstapje; 19. salonheld; 21. bedrieglijk; 22. dochter van
53ldmus; 23. hersteld; 24. zeer buigzaam; 26. een weinig; 28. strand bij Venetië
plossing van vrijdag:
Drizontaal: 1Damast; 4. muntdrop; 6. watt; 8. talk; 9. expositie.
ïrticaal: 1. Dam, 2. manet; 3. sado; 5. paleis; 6. wiek; 7. toon; 8. tuig.
evenwicht. Ik heb af en toe nog
wel eens een periode waarin ik
me niet goed voel en dan ge
beurt het weer. Maar over het
algemeen gaat het goed. Mijn
hoop is dat het overgaat als ik
ouder word."
Ze schaamt zich er niet meer
voor dat ze zichzelf letsel toe
brengt. Al is het elke zomer wel
even lastig als ze voor het eerst
een T-shirtje aantrekt vanwege
de littekens. „Er zijn mensen
die zeggen, moet je niet iets
met lange mouwen aan? Maar
ik ga echt niet in een trui zitten
als het buiten dertig graden is.
Die littekens horen gewoon bij
mij."
BERBER SCHRUVER
Zelfbeschadiging is een groot
taboe in de geestelijke gezond
heidszorg. Hulpverleners vin
den het te akelig om het serieus
te nemen, denkt Ine van de Ge
vel, coördinator van de in
Utrecht gevestigde landelijke
Onderlinge Steungroep Zelfbe
schadiging (OSZ). De zelfhulp
organisatie wil mensen onder
steunen die zichzelf letsel toe
brengen. Deze maand begint in
Utrecht de eerste gespreks
groep voor mensen die zichzelf
branden, snijden, krassen of
anderszins verwonden.
Mensen die zichzelf beschadi
gen, hebben grote behoefte aan
erkenning, zegt Van de Gevel.
Maar familieleden, vrienden en
ook hulpverleners weten niet
hoe ze het moeten aanpakken,
ze komen niet verder dan 'stop
ermee'. OSZ wil mensen onder
steuning bieden die ze bij an
deren niet krijgen. De steun
groep, vorig najaar naar Engels
voorbeeld opgericht, krijgt sub
sidies van de Provincie Utrecht
en het Nationaal Fonds Geeste
lijke Volksgezondheid.
Als iets niet helpt, is het men
sen verbieden zichzelf te be
schadigen, zegt Van de Gevel.
„Dat brengt zo veel stress met
zich mee. Van ons mogen men
sen zichzelf snijden of branden.
Niet dat we dat leuk vinden,
maar we accepteren het. Daar
door verminder je de druk op
mensen en kun je kijken waar
de zelfbeschadiging vandaan
komt. Hulpverleners willen al
leen maar dat mensen stoppen.
Bij een opname in een psychia
trisch ziekenhuis moeten men
sen contracten ondertekenen
dat ze zichzelf niet beschadi
gen. De gezondheidszorg is ge
richt op beter worden. En daar
past niet bij dat er bloed
vloeit."
Hoe veel mensen zichzelf be
schadigen is niet precies be
kend, zegt Van de Gevel. „Er
zijn wel cijfers die zeggen dat
drie tot zeven procent van de
seksueel misbruikte vrouwen
zichzelf letsel toebrengt." Wat
ze wel weet, is dat het voorna
melijk vrouwen zijn die zichzelf
beschadigen. Althans, de zestig
personen die zich hebben ge
meld bij de steungroep zijn bij
na allemaal wouwen.
Mensen die zichzelf pijn doen
zijn er niet op uit aandacht te
vragen. Het gaat niet om wat
anderen ervan vinden, het is
een manier om emotionele pijn
aan te kunnen. Van de Gevel:
„Ze proberen ook niet een eind
aan hun leven te maken. De
zelfbeschadiging is eerder een
manier om te kunnen overle
ven. Mensen die het doen zijn
ook zeker niet gek of zo, het is
een uiting van stress."
Het afgelopen jaar konden
'zelfbeschadigers' hun verhaal
kwijt bij de steungroep, waar
ook ervaringsdeskundigen wer
ken als vrijwilliger. Deze maand
begint in Utrecht een gespreks
groep waar zelfbeschadigers in
contact kunnen komen met lot
genoten. Verder biedt de OSZ
praktische hulp: pakketjes voor
het verzorgen van wonden.
Want het is belangrijk dat men
sen goed voor zichzelf zorgen,
dus ook hun verwondingen
goed behandelen. Het pakketje
voor 'branders' met onder meer
zalf, verbandgaas en pleisters
kost een rijksdaalder, dat voor
'snijders' vijf gulden, met onder
meer krammetjes om een wond
te hechten.
Zelfbeschadigers hebben geen
goede ervaring met de EHBO-
afdelingen van ziekenhuizen,
zegt Van de Gevel. „Ik hoor van
mensen dat ze daar vaak niet
aardig worden behandeld."
BERBER SCHRUVER»
pathologie van muizen na in
spuiting van de mens- en
koeprionen er eens te meer op,
dat CJ hoogstwaarschijnlijk het
gevolg is van het eten van vlees
van runderen met de gekke-
koeienziekte.
Voor de Amsterdamse neuro
loog Van Gooi, verbonden aan
het AMC, vormen de resultaten
„opnieuw een bijdrage aan het
inzicht dat de gekke-koeien
ziekte en de nieuwe variant van
de ziekte van Creutzfeldt-Jakob
veel met elkaar te maken heb
ben." De relatief lange incuba
tietijd van 250 dagen - de maxi
male levensduur van een labo
ratoriummuis bedraagt zo'n
900 dagen - zegt volgens Van
Gooi niets over een mogelijk
lange incubatietijd bij de mens.
„Van een andere prionziekte bij
de mens - koeroe bij papoea's
op Nieuw-Guinea - weten we,
dat de tijd tussen het consume
ren van besmette hersenen van
overleden stamgenoten en het
uitbreken van de ziekte kan va
riëren van minder dan 5 tot wel
30 jaar."
HENK HELLEMA
Via een tweewekelijkse injectie
met een speciale antistof kun
nen ernstige astmapatiënten
met aanzienlijk minder cortico
steroïden toe. Dat schrijven
Amerikaanse onderzoekers in
de New England Journal of Me
dicine. In het onderzoek gaat
het om antistoffen tegen IgE.
IgE komt in relatief hoge con
centratie in het bloed en de
luchtwegen van astmapatiën
ten voor.
Worden deze patiënten, via in
ademing, blootgesteld aan stof
fen als graspollen of deeltjes
van stofmijten, dan maken deze
stoffen samen met het IgE uit
zogenoemde 'mastcellen' hista
mine vrij. Dit histamine veroor
zaakt vernauwing van de lucht
wegen en zwelling van het
slijmvlies daarvan. Met andere
woorden: patiënten krijgen het
heel benauwd. Patiënten met
matig tot ernstig astma krijgen
vaak corticosteroïden voorge
schreven - in te nemen via een
inhalator of via een pil. Deze
corticosteroïden (bijnier-
schorshormonen) geven op den
duur echter vervelende bijwer
kingen als versnelde botafbraak
(osteoporose), hoge bloeddruk,
verminderde afweer en, bij jon
geren, een vertraagde groei.
Onderzoekers hebben daarom
hun hoop gevestigd op andere
medicamenten dan deze hor
monen. Zo viel hun oog op an
tistoffen tegen IgE. Deze anti
stoffen binden het IgE, waarna
dit vervolgens uit het lichaam
wordt verwijderd. Het onder
zoek duurde 20 weken en om
vatte meer dan 300 patiënten
tussen de 11 en 50 jaar. Tijdens
de eerste twaalf weken gebruik
ten de patiënten, naast de
tweewekelijkse injecties, ook
nog hun corticosteroïden. In de
volgende acht weken bouwden
ze die hormoontherapie af.
Vooral de 35 ernstige astmapa
tiënten op orale corticosteroï
den (prednison) profiteerden
van de behandeling met het an-
ti-IgE. Aan het eind van de 20
weken slikte zo'n 40 procent
van hen geen prednison meer.
In de placebogroep was dat bij
17 procent van de patiënten het
geval. Een vermindering van
het prednisongebruik met meer
dan 50 procent vond bij onge
veer 80 procent van de met IgE-
antistoffen behandelde patiën
ten plaats, tegen 33 procent in
de placebogroep. Van de met
antistoffen behandelde astma
patiënten liet zo'n 40 procent
verbeteringen zien in sympto
men als benauwdheid, niezen
en hoesten, in de placebogroep
zo'n 30 procent.
De IgE-antistoffen bleken niet
of nauwelijks bijwerkingen te
geven. Zeer waarschijnlijk was
dat het gevolg van de 'vermen
selijking' van de in muizen op
gewekte antistoffen, waardoor
deze niet meer als 'vreemd'
werden beschouwd. Opmerke
lijk was, dat ook de astmapati-
enten die een placebo kregen
het in het onderzoek aanmer
kelijk beter deden dan daar
vóór. Aangenomen wordt dat
het besteden van aandacht aan
en het geven van voorlichting
over astma op zich al een ver
betering van de klachten, en
daarmee een vermindering van
het medicijngebruik, tot gevolg
hebben. In een begeleidend
commentaar noemt de Britse
onderzoeker dr.P.J. Barnes het
onderzoek een belangrijk stap
voorwaarts in de behandeling
van de ernstige vormen van ast
ma. Volgens hem zou deze be
nadering ook vruchtbaar kun
nen zijn bij de behandeling van
andere allergische aandoenin
gen, zoals bepaalde vormen
van eczeem.
HENK HELLEMA
HEINZ
\ZAO£K W&GP MA
&aZ0UC>£ JOMSSfJ VAN
■zei^SA
Oaap zoopr a/p os pu/rrpp
or&e stpaat.wj /sop *vs&
VAAXH£TZ/£*£HWC'/S, WW
