Overleden in 1999 Augustus September November December Oktober UDAG 31 DECEMBER 1999 158 7 rest Mars (95), vond in 1933 de Mars uit. vader had tien jaar eerder de Milky Way op markt had gebracht. Zoon Mars was in 1932 Engeland vertrokken, vanwege een conflict zijn vader over de bedrijfsvoering en had voor vijftigduizend dollar laten uitkopen diens Amerikaanse bedrijf. Terug in Amerika wikkelde Forrest Mars in 1939 M&M's (in opa bekend onder de naam Treets), de kleu- snoepjes die niet in je hand smelten, maar e mond. Het snoepje had direct succes en g mee in de rantsoenen van de soldaten in Tweede Wereldoorlog. In de jaren zestig wist in Mars het bedrijf van zijn inmiddels overle- J vader over te kopen. Mars stond bij zijn H rlijden op de dertigste plaats van de Forbes- van de rijkste mensen van Amerika. Zijn e zonen leiden nu het miljardenconcern, dat kattenvoer op de markt brengt. rio Puzo (78), Amerikaans schrijver. Hij d beroemd door zijn boek The Godfather (in Ierland bekend als de Peetvaderover de lot- allen van de maffia-familie Corleone. Het ik was al een commercieel succes voordat in 2 en 1974 de films met Marlon Brando, Al ino en Robert de Niro uitkwamen. Puzo eg twee Oscars voor het scenario van de De schrijver werd een tijdje zelf verdacht banden met de maffia, omdat hij in zijn 'een zo ontzettend precies over de codes len die wereld schreef. Hij wees die be- ildiging van de hand door te zeggen dat hij niet was gaan schrijven als hij op eenvou- ire manieren geld had kunnen verdienen, ie Godfather werden ook zijn The Sicilian ie last Don verfilmd. Puzo schreef verder ■9script voor twee Superman-films en de ram- *Rlm Earthquake. en, kwj Pagano (79), werd in het na-oorlogse radio- n perk een beroemdheid als sportverslaggever, tige begon zijn carrière in 1946 bij de KRO. Hij e( sloeg vijf maal de olympische spelen en h tmaast veel voetbalwedstrijden, waaronder de I- e malen de klassieker Nederland-België. His- la tr< 'sch 's de wedstrijd Nederland-Zwitserland thoi '947- De KRO had sneldichter Jan Decler de Iracht gegeven een lied te schrijven om de lzes 'n bet commentaar van Pagano wat op jn euken. Het lied Hup Holland Hup wordt nog -g eds bij iedere interland uit volle borst meege- -v( igen. Pagano ging er in 1965 even tussenuit, ,r( ar in 1975 keerde hij terug naar de journalis- in r ;als parlementair redacteur en presentator hij ïAVRO's Radiojournaal. ■L VR tor Liberman (68), uitmuntend violist die in 9 vanuit Leningrad naar Nederland kwam. was concertmeester bij het Rotterdams Phil- monisch Orkest en het Koninklijk Concert- louworkest in Amsterdam. Liberman was net een carrière als dirigent bij het Noord Ne- lands Orkest begonnen, toen alvleesklier- iker hem dwong te stoppen met werken. Li man is bij toeval in Nederland gekomen. Na i succesvolle muzikale carrière in de Sovjet- e, vertrok hij in 1979 naar het Westen. Hij im in Wenen aan en wilde eigenlijk naar e lerika verder reizen. Het Philharmonisch Or- I t in Rotterdam hoorde echter dat hij in Oos- rijk was en benaderde hem met de vraag I ir Nederland te komen. i ha anda Venema (33), werd in 1988 het sym- )1 van de wantoestanden in de zwakzinni- he ïzorg. Haar ouders publiceerden een foto hun verstandelijk gehandicapte dochter, naakt en vastgeketend aan een muur in een leercel zat. Jolanda had persoonlijke begelei ig nodig, maar daar was in het internaat waar e woonde geen geld voor. De foto bracht een f van verontwaardiging teweeg en de opvang tal zwakzinnigen werd verbeterd. Ook Jo- ws da's leven werd beter. Ze kwam dichter bij t c ar ouders te wonen, kreeg een eigen kamer arbeidstherapie. Ze overleed aan de gevol- a van een zwak hart. De ouders van Jolanda an ten haar dood echter aan medische fouten. dienen een klacht in tegen het ziekenhuis o( ar Jolanda verzorgd werd. issan II (70), koning van Marokko die het id 38 jaar tot zijn dood regeerde. In het begin ite [eerde hij met harde hand. Dat leverde twee 19 atsgrepen op, die hij beide overleefde. De )o irmoedelijke) coupplegers werden genade- et is gestraft. Velen verdwenen voor jaren in h kers. De laatste jaren werd Hassan, mede to or het feit dat moslimfundamentalisten geen ji et aan de grond hadden gekregen, wat mil- ft Een enorme stoet wereld leiders trok in februari o door de straten van de Jor- daanse hoofdstad Am- d; man. Allen waren bijeen- 'i gekomen om de laatste eer te bewijzen aan Hussein (63), koning van Jordanië. Hussein was enorm geliefd in binnen-en buitenland. Hij was de man die Jorda nië in 46 jaar van een pri mitief woestijnland in een moderne staat veranderde. Hij was ook de grote man van vredesproces in Mid den-Oosten die vocht voor toenadering tussen Israël en de Palestijnen, hetgeen mede het vredesakkoord van 1994 mogelijk maak te. Het heeft niet veel ge scheeld of Hussein was al f jaren eerder dood gegaan. Zijn eten werd vergiftigd, zijn auto aangevallen en zijn vliegtuig beschoten, maar hij overleefde alle aanslagen. Hussein over leed uiteindelijk aan lymf- klierkanker. Maar niet voor hij zijn land goed verzorgd achterliet. \Jak voor zijn dood keerde hij terug uit Amerika, waar hij in een kliniek verzorgd werd, en liet zich in een open auto in de stromende regen door de stad rijden. Hij nam afscheid van zijn volk, regelde zijn opvol ging en ging dood. Yehudi Menuhin (82), debuteerde op 7-jarige leeftijd als violist in San Francisco. Op zijn vijftiende maakte hij naam door de vertolking van het vioolconcert van Elgar. Op de foto speelt hij Bartok, tijdens een concert in het begin van de jaren zeventig. Hij werd beschouwd als een geniaal violist met een 'goddelijke, kristalheldere toon', zoals collega Krebbers het ooit zei. Muziek was voor Menuhin meer dan muziek; het was een manier om de wereld te verzoenen en mensen hoop te geven. Tijdens de Twee de Wereldoorlog speelde hij in concentratiekampen en ziekenhuizen. Na de oorlog verzoende de violist van joodse afkomst zich als een van de eersten met Duitsland; hij gaf er in 1947 een concert. In de jaren zeventig stopte hij vanwege zijn slechte ge hoor met optreden en ging hij verder als dirigent. Hij overleed in maart, foto kippa Henk Chin a Sen (65) werd na de mi litaire coup van 1980 door Bouterse aangezocht als premier en een half jaar daarna als president van Surina me. De arts van gemengd Creools- Chinese afkomst leek een voor ieder een aanvaardbaar figuur om de bur gerregering te leiden. Hij raakte vrij snel verstrikt in een machtsstrijd met de militairen die voor zichzelf een grotere rol in het landsbestuur zagen weggelegd. De grondwet die hij pre senteerde kon de goedkeuring van le gerleider Bouterse niet wegdragen, evenmin als zijn plannen voor ver kiezingen. Chin a Sen trad af en ver trok naar Nederland. Van hieruit leidde hij vanaf 1982, zonder veel succes, het verzet tegen het militaire regime. Hij keerde in 1996 terug naar zijn vaderland, ging als internist in een ziekenhuis werken en bemoeide zich niet langer met de politiek. Dom Helder Camara (90), was het symbool van het verzet tegen de mili taire junta die van 1964 tot 1984 in Brazilië de dienst uitmaakte. De 'ro de bisschop' stelde in 1970 als eerste openlijk de marteling van politieke tegenstanders van de junta aan de kaak. Hij wierp zich ook op als de be schermer van armen. Armoede noemde hij 'een belediging van God'. Het volk droeg hem op handen. Het Vaticaan had minder op met de lasti ge aartsbisschop van Olinda en Reci fe. Camara ontving tientallen eredoc toraten, onder meer van de Vrije Universiteit in Amsterdam. Zelfs het publiciteitsmateriaal voor zijn films moest door hemzelf wor den goedgekeurd. Iedereen die bij de opname van zijn films was betrok ken, diende een verklaring van ge heimhouding te tekenen. En hij liet zijn acteurs een scène rustig honderd keer overdoen als het niet naar zijn zin was. De Amerikaanse filmregis seur Stanley Kubrick, die in maart op 70-jarige leeftijd overleed, was een perfectionist, eigenzinnig en ex centriek. Hij liet zich zelden zien in het openbaar en voor interviews was hij bijna niet te strikken. Des te be kender werden zijn films, zoals Paths of Glory (1957), Spartacus (1960), Lolita (1962), Dr. Strangelove (1964), 2001: A Space Oddysey (1968) A Clockwork Orange (1971), The Shining (1980), Full Metal jacket (1987) en zijn laatste film, pas uitge bracht na zijn dood, Eyes Wide Shut, met Tom Cruise en Nicole Kidman. Kubrick werd geboren in een welva rend joods-Hongaars gezin in New York. Op zijn dertiende kreeg hij van zijn vader een fotocamera, op zijn zestiende ging hij stage lopen bij een fototijdschrift. In de vroege jaren vijftig maakte hij zijn eerste filmpjes. Al snel volgden de grote producties. De films van Kubrick hebben heftige reacties losgemaakt. Sommigen von den ze schokkend, harteloos, ande ren briljant, weer anderen pretenti eus. Ze gaan over de onmenselijk heid van de oorlog, over de mens in het mechanische tijdperk, over de gehersenspoelde mens, de geweldda dige mens, de waanzinnige mens. Vrolijk was het nooit. Maar hij slaagde erin een totaal eigen stijl te ontwikkelen, een eigen vormentaal, een eigen wereld. Daarin is hij een inspiratiebron voor vele filmers na hem geweest. Thierry Claveyrolat (40), Franse ex-profwielrenner die naam maakte als klimmer in de Tour de France. Hij won in 1990 het bergklassement in de Tour. Claveyrolat beroofde zich met een vuurwapen van het leven. Hij zou een door hem veroorzaakt verkeerongeluk, waarbij twee mensen zwaar gewond raakten, niet hebben kunnen vergeten. Fons van der Stee (71), minister van landbouw en van financiën in de kabinetten Den Uyi en Van Agt (1971-1982). Van der Stee was een CDA-bewindsman van ka tholieke huize, groot geworden in de KVP. De joviale Brabander stond bekend als een levensgenieter, gesteld op gezelligheid en drank. Makkelijk in de omgang was hij ook. Hij dreef de zaken in de politiek zelden op de spits. Onderhandelen, praten, overleggen... daar voelde hij zich bij thuis. Hij was een exponent van het harmonie model in de jaren dat de politiek nog bol stond van de conflicten. Wim Polak (75) was burgemeester van Amster dam in een periode dat de stad werd geconfron teerd met krakersrellen, leegloop, politieke en be stuurlijke chaos en drugs, om maar een paar pro blemen te noemen. De grootste verdienste van Polak is wellicht geweest dat hij tijdens zijn be stuursperiode (van 1977 tot 1983) de stad in rus tiger vaarwater wist te brengen. De joodse Polak groeide op in Amsterdam, met onderbreking van de oorlogsjaren toen hij ondergedoken zat in Ol- denzaal. Zijn ouders werden naar de kampen ge voerd en keerden niet terug. Na de oorlog werkte hij als journalist voor het socialistische Vrije Volk, in 1962 begon zijn politieke carrière in de PvdA. Via de Amsterdamse gemeenteraad en de Haagse politiek werd hij tenslotte burgemeester in zijn stad. Bij zijn aantreden naderden de krakersrellen hun kookpunt. De Vondelstraat, de Grote Keyser, de Lucky Luyk - het zijn namen die verbonden zijn aan een militante krakersbeweging die geweld niet schuwde, maar niet minder aan hard politie optreden en zelfs de inzet van pantserwagens. Bij zijn aftreden werd Polak geprezen om het feit dat er dankzij zijn bedachtzame maar standvastige optreden geen doden waren gevallen. Of dat wijsheid of geluk was, is nog geen uitgemaakte zaak. Vast staat wel dat Polak alle pogingen in het werk stelde om tot geweldloze oplossingen te ko men. Meermalen stapte hij zelf een gekraakt pand binnen om met de krakers te praten. Onder zijn bewind begon de aankoop van speculatiepanden door de gemeente ten behoeve van sociale wo ningbouw. Groot was de bijdrage van Polak ook aan het herstellen van de verhoudingen in de ge meenteraad, na de verwoestende uitwerking die de discussies over de aanleg van de metro hadden gehad. Wethouder Jan Schaefer kreeg van hem ruim baan in zijn stadsvernieuwingsbeleid, waar door de leegloop van de hoofdstad tot stilstand kwam. Na zijn aftreden was hij met plezier oud- burgemeester en lid van de Raad van State. Hij overleed in oktober. Op de foto spreekt Polak ar beiders van met sluiting bedreigde scheepswerven toe. foto capital press photo service Lodewijk Prins (86), grootmeester schaken, die vanaf 1937 tot 1970 voor Nederland op de grote toernooien uit kwam. Hij schreef vele schaakboeken, maar de meeste mensen herin neren hem van de vete die hij met collega - grootmeester Jan-Hein Donner had. Toen Prins in 1965 onver wachts de nationale ti tel pakte, merkte Don ner op dat Prins 'nog geen loper van een paard' kon onderschei den. De ruzie liep in 1987 nog hoger op toen Donner Prins aanwees als de mogelijke ont voerder van Gerrit-Jan Heijn. De politie had een bandje, met daarop de stem van de ont voerder, laten horen en Donner meende daarin Prins te herkennen. De schaakcarrière van Prins eindigde in 1970 toen hij niet werd gese lecteerd voor de Olym piade. Hij kraakte pu bliekelijk de integriteit van de schaakbond, waarna hij nooit meer voor Nederland mocht uitkomen. Spijt, dat was het overheersende gevoel na de dood van Raisa Gorbatsjova (67) in september. Spijt van de Russische be volking, omdat ze haar uitgekotst had en nu opeens weer inzag dat Raisa ei genlijk een goed mens was. De dood van Raisa, de vrouw van de voormalige sovjetleider Michail Gorbatsjov, be werkstelligde het bijkans onmogelijke: eerherstel voor het echtpaar Gorbatsjov. Raisa was de eerste Russische first-lady. Voorheen zagen de Russen pas op de begrafenis van de leider wie zijn vrouw was. Raisa vergezelde haar man echter goedgekleed naar belangrijke topont moetingen. In het Westen werd ze har telijk ontvangen, in de Sovjet-Unie wekten haar dure jurken de woede van het volk op. Ze werd verguisd als sym bool van decadentie. Politieke tegen standers van Gorbatsjov, die een nieu we koers inzette met zijn 'glasnost' (openheid) en 'perestroika' (hervor ming). fluisterden dat Raisa grote in vloed op het beleid van haar man uit oefende. In 1991 werd Gorbatsjov afge zet, de Sovjet-Unie hield op te bestaan en 'Gorby' werd beschouwd als de man die het machtige rijk had verkwanseld. Jarenlang werd het echtpaar genegeerd, tot afgelopen zomer toen bekend werd dat Raisa aan bloedkanker leed. "Ver geef ons voor het botte onbegrip en de weigering u als first lady te accepteren", smeekten de Russische kranten. „U mist uw trouwe en toegewijde vriendin. U hebt een wonderbaarlijk mens, een prachtige vrouw, een liefhebbende echt genote en moeder verloren", schreef president Jeltsin aan Michail en zijn dochter Irina na het overlijden van Rai sa. Het eerherstel kwam te laat. Franjo Tudjman (77), president van Kroatië vanaf 1990. Hij was een omstreden, maar ook aanbeden man. Na de Tweede Wereldoorlog streed hij voor Tito's Joegoslavië. Hij schopte het tot generaal in het Joegoslavische leger, maar nam het la ter tegen datzelfde leger op toen hij in 1991 de onafhankelijk heid van Kroatië uitriep. Veel Kroaten zien hem dan nog steeds als de "Vader des vaderlands', de man die de Kroaten hun land teruggaf. Joseph Heller (76) heeft faam verworven met welgeteld één roman: Catch-22. De Amerikaan baseerde de roman op zijn eigen oorlogservaringen. Hij voerde als piloot meer dan zes tig bombardementen uit boven Italië. Het boek. dat een zwart-humoristisch beeld schetst van de oorlog, kreeg bij verschijning in 1961 aanvankelijk weinig aandacht, maar me de door de Vietnam-oorlog werd het in Amerika een ware hype. Sindsdien is 'Catch-22', niet alleen in Amerika, maar ook daarbuiten een begrip: het staat voor een dilemma waar in voor het slachtoffer op geen enkele manier winst is het be halen. Na zijn debuut schreef Heller nog andere romans, maar daarmee kon hij zijn eerdere succes niet evenaren. Q (85), de man die James Bond, vóór elke geheime opdracht, voorzag van een koffertje met talloze gevaarlijke snufjes. Desmond Llewelyn, zoals de Britse acteur heette, speelde in zeventien van de negentien James Bond films. Hij was vaak maar een paar minuten per film aanwezig, maar maakte een onvergetelijke indruk door de licht-spottende toon waarmee hij Bond zijn slimme snufjes overhandigde - alsof hij alweer voorzag hoe Bond zijn prachtige vondsten zou versjteren. Kees Schilperoort (82), was ruim vijftig jaar presentator van radio-spelletjes. Hij begon als Gait-Jan ICruutmoes van het KRO-radioprogramma Boertjes van Buten. Later presenteer de hij raadspelletjes. Hij kon het werken niet laten. Na zijn pensioen ging hij bij Veronica aan de slag. Schilperoort stop te pas vorig jaar met radio maken. Maar afscheid nam hij nog niet. „Voor reclameklussen of een paneltje mogen ze me bel len, hoor." Rex Gildo. geboren Ludwig Hirtreiter (60), was in de jaren zestig en zeventig een populaire Duitse schlagerzanger. Hij werd bekend met de hit Sieben Wochen in Bombay in 1960. La ter keerde de roem zich tegen hem. Gildo kon het niet verkrop pen dat zijn popula riteit bleef dalen. Tot het einde toe bleef hij optreden op feesten en openingen, maar het publiek maakte hem belachelijk. Dat wilde alleen maar hossen op de oude hits. Er waren steeds meer lagen make-up voor nodig om zijn jonge zeer gebruinde uiterlijk in stand te houden. Steeds vaker verscheen Gildo dronken op het to neel. vergat hij zijn tekst of viel hij om. Hij kwam alleen nog maar in het nieuws vanwege rechtszaken over zijn gages of met verhalen over zijn vermeende homosek sualiteit. Rex Gildo kon het leed niet meer aan en sprong uit het raam. Maar zoals zijn hele leven tragisch was. was zijn dood dit ook. 'Sexy Rexy' stierf pas vier dagen na zijn sprong. Heinz G. Konsalik (78) werd door literaire critici ver guisd, maar was bij de lezers ongekend geliefd. De Duit se schrijver produceerde 155 boeken, werd in ruim veer tig talen vertaald en verkocht meer dan tachtig miljoen exemplaren van zijn werk. Daarmee is hij de meest gele zen Duitse schrijver van na de oorlog geworden. Als jon geman schreef hij al verhalen, maar zijn doorbraak kwam in 1956 met De arts van Stalingrad. Heinz Günther, zoals zijn echte naam luidde, verwerkte in vrij wel al zijn romans twee elementen uit zijn eigen leven: zijn (afgebroken) studie medicijnen en zijn werk als journalist in de Tweede Wereldoorlog aan het Russische front. Zijn romans werden bevolkt door edelmoedige artsen en ruwe soldaten. Amalia Rodrigues (79), of kortweg Amalia, zoals ze lief kozend werd genoemd, was de 'koningin van de fado'. Bij de dood van de zangeres die de roem van de fado, en daarmee de roem van Portugal over de wereld heeft ver spreid, kondigde de Portugese premier drie dagen van nationale rouw af. De fado - een droevig, bijna hartver scheurend lied met eenvoudige instrumentale begelei ding - was tot diep in deze eeuw vooral geliefd in de volkswijken van Lissabon. Het werd gezongen in de kroeg en op straat, onder andere door het jonge volks meisje Amalia. Toen ze twintig was, had ze haar eerste contract op zak. In de vijftig jaar die volgden bezocht ze alle concertzalen van de wereld, tot in Japan aan toe. Voor de intensiteit van haar stem, de licht-hese klank en haar droefenis ging de hele wereld voor de bijl. Julius Nyerere (77), president van Tanzania van 1962 tot 1985. Hij presenteerde een vorm van Afrikaans socialis me en streed tegen armoede en voor toegankelijk onder wijs. Nyerere, die de bijnaam mwalimu (leraar) kreeg, moest in de jaren tachtig echter toegeven dat zijn experi ment mislukt was. Tanzania was politiek stabiel, ieder een kreeg onderwijs en medische hulp, maar financieel was het land bankroet. Nyerere trad in 1985 vrijwillig af. „Het is mislukt, ik erken het", zei hij bij die gelegenheid. Harry Bannink (70), pianist/componist. Hij vormde een gouden combinatie met schrijfster Annie M.G. Schmidt. Samen met haar maakte hij een reeks musicals, zoals Heerlijk duurt het langst en Tearoom Tango. Ook leverde Bannink de muziek voor bekende Nederlandse televisie programma's, zoals Ja zuster, nee zuster en Stratemaker op Zee Show. Bannink was hoofdgeitebreier bij de Fillem van Ome Willem en ook na zijn pensioen bleef hij mu ziek maken voor kinderprogramma's als Sesamstraat en Klokhuis. Duizend zomers, De sluier van Rozette, Soms geeft het leven gul en Waarheen de zee meeuw vliegt. Geen zware literaire romans, maar onschuldige grote meisjeskost met altijd een 'happy end'. Maar liefst 110 boeken kwamen er uit de handen van de Rotterdam se schrijfster Leni Saris (84). Haar eerste ro man verscheen in 1938 Licia zet door, even later gevolgd door Leontine, dat een groot succes werd. Toch durfde Saris niet te stop pen met haar werk op een notariskantoor en ze bleef nog zeker 25 jaar alleen maar in haar vrije tijd schrijven. Pas toen wijdde zij zich he lemaal aan het schrijven. En met succes, van haar boeken zijn meer dan acht miljoen exemplaren verkocht. Saris schetste in haar boeken een dragelijke wereld, waarin mensen altijd aardig voor elkaar waren Het deed haar pijn dat er in de echte wereld wel eens men sen minder aardig tegen haar waren. De schrijfster leed onder de harde kritiek van de 'literaire wereld'. „Het doet pijn als mensen je in een hoek willen drukken. Waarom ben je minder als je geen literatuur schrijft?" Leni Sa ris overleed in december. Voor haar dood heeft ze nog twee romans geschreven, die volgend jaar worden uitgegeven, foto anp 'Joltin' Joe DiMaggio (84), legendarische Amerikaanse honkballer die dertien seizoe nen voor New York Yankees speelde, in ac tie. Hij won negen keer de World Series en sloeg in zijn carrière 361 homeruns. Hij ves tigde in 1941 een nooit geëvenaard record: in 56 wedstrijden op rij maakte hij één of meer honkslagen. Toen hij in 1951 stopte was hij een Amerikaanse volksheld gewor den. Hij trouwde met Marilyn Monroe, maar de twee gingen na tien maanden al weer uit elkaar. „Joe is niet slecht. Die weet echt wel hoe je een homerun moet slaan. Als dat alles was wat er nodig is, dan waren we nog steeds getrouwd", zei Marilyn na hun huwelijk. DiMaggio bleef zwijgen De stilte rond de legende was de reden voor zangers Simon and Garfunkel om DiMaggio in het liedje Mrs Robinson op te voeren Where have you gone, Joe Dimaggio? A nation turns its lonely eyes to you. Afgelo pen maart gebeurde wat Mrs Robinson in net liedje antwoordde: 'Jolbn' Joe has left and gone away. foto asp

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1999 | | pagina 7