Van watje tot winnaar
'Die hype rondom Bart
gaat ook wel weer over'
C
TV
-WEER
Het Gesprek van de Dag
Publie
uitzinn
COMMENTAAR
Balans van een eeuw
Big Brother (slot)
Ongewoon natuurgeweld
De grammofoon
VRIJDAG 31 DECEMBER 1999
M
MILLEN NI
nog
Nog 1 dag en het n
millennium breekt
Reden voor deze k ïaï
in een dagelijkse s< Pel
rug te kijken op be 8e:
gebeurtenissen die
grepen op correspt
rende data in de af
1000 jaar. Deze we or(
dec 1901: Mariene ie<
geboren: 28 dec 18 arc
Kauwgom gepaten le
29 dec 1170: Thom
kett vermoord: 30 iaf
1933: Holland loop s r
voor De Pelikaan;
1999: Greenwich
boord eeuw uit.
31 DECEMBER 1999 DT
Tempus fugit, de tijd ini
heen, schreven de Roi n
Geen toepasselijker ui n
dan dit opschrift van 1 ié
en zonnewijzers op d< iei
1999 plaatsmaakt voo or
gische jaartal 2000. M e
gaat het de mens aller eft
te snel, dan wil hij het
tijd stilzetten. De Fran ()i
chist Martial Bourdin
dat in 1894 wel heel le SI!
Gewapend met een st<11
sche boeken en schei! h
stoffen heeft hij het pl w
vat om hel verschijnst n 1
aan de samenleving vt1
hem kapot dreigt te ga 8
allesomvattende tijd -[ei
tigen. Hij besluit de pl131
dat moordende ritme
hulp van nauwkeurige 0
menten wordt afgelezi
gronde te richten. Zijn
Royal Observatory in
wich, zal de aanslag ei
doorstaan, louter en a
dat de anarchist zijn e
mengsel veertig seco n j
vroeg laat ontploffen.
sterft: Greenwich, dat
senteert als 'het centn
tijd en ruimte', blijft t( p
de 20e eeuw de plaats c
we onze tijd herleiden g,
daar, op de grens tussi u
westelijk- en het ooste
rond, een museum da ei
31ste december 1999 g
viert. 'Het jaar 2000 be r
ons pas goed', zeggen g
Greenwich, in het best r
op veertig seconden h n
hangen.
De zingende menigte, f
het Big Brotherhuis ii 1
verstomt: hét momer e
ze 106 dagen hebben,
is daar. Nu, het is h< i
wordt bekend wie de
is. De stemming op j-
strieterrein is verdeelc
Bart. Er wordt afgete
stil, je kunt een speld 1
len. En dan ineens is
lading: ,Bart, Bart, Ba
het uit de kelen van h
hossende supporters. 1
,Dit is te gek, ik ben
fan van Bart." En: ,D
bij kunt zijn." Andere
meteen hun mobiele
uit hun zak om dit
nieuws' te delen met
De emoties lopen uit
de ene fan is het juich
zen. Jeugdidool Bart i
naar, hun televisieht
beste. De knuffelaar
BB-huis laten een tr<
zij zien hun teddybr
tweede worden.
Toch overheerst op j
terrein De Vaart één g
Brother zit er op. ,Ho
nu m'n avond vuiler i
verslaafd aan BB", zej i
terdamse Mireille. .Als
kwam, zette ik de teU
en keek Big Brother. D i
even wennen worden. I
Zij is een van de velt
den belangstellenden
rechtstreekse uitzendii
men. Nu de ontknopii
de rug is verlaten de I
langzaam het terrein
afgelopen 106 dagen t
woners hebben gewoo
Bart kan rekenen op
ge fans, vooral meid
Willem verloopt het
minder vrolijk. Hij mo
ste van de drie het h
ten. Het zit erop. Hij
jas. Als dank voor 106
levisie wordt hij bijn
joeld.
Op de laatste dag van het millennium is de verleiding nauwelijks te
weerstaan om de balans op te maken van de voorbije eeuw. Uitge
rekend deze dag is de tweedeling in de wereld zichtbaarder dan
ooit. Het welvarende deel waakt vanuit crisiscentra over de vruch
ten die ons de afgelopen honderd jaar door de wetenschap en het
vrije ondernemerschap in de schoot zijn geworpen.
Het arme deel van de wereld is van dat alles onkundig en worstelt
om het hoofd boven water te houden. Is voortdurend op zoek naar
een weg uit de ellende van het dagelijks bestaan. Die weg leidt
voor menigeen in onze richting. Hier is genezing te vinden voor
zieken, huisvesting voor ontheemden en voedsel voor hongerigen.
Het opheffen van die tweedeling is ondanks de goede wil en de
daadwerkelijke pogingen van bevlogen zielen één van de beloften
die wij rijken de armen schuldig blijven. Die erfenis van de twintig
ste eeuw zal zeker een wissel trekken op de toekomst.
In Nederland bijvoorbeeld, blijkt beschaving niet zo'n vanzelfspre
kend gevolg van welvaart als we met zijn allen hoopten. Delen is
moeilijker dan vergaren. Verantwoordelijkheid en zorg voor elkaar
blijken lastiger vorm te geven in een eeuw die ons als sluitstuk in
dividualisering en een gemis aan gemeenschappelijke doelen heeft
gebracht. Religie en ideologie zijn voor nieuwe generaties een
minder aansprekend bindmiddel.
Het dreigende 'ieder voor zich', dezer dagen onverbloemd in beeld
gebracht in Big Brother, roept herinneringen op aan een achter
haald gewaande, primitieve beschaving. Dat is kennelijk de les die
deze eeuwwisseling biedt. We gaan voort, maar echte vooruitgang
is er op dat punt niet.
Dat is veeleer een realistische dan een cultuurpessimistisch be
doelde conclusie. Het verwezenlijken van idealen stuit vaak op
wetten en praktische bezwaren. Maar behalve aan vermogen en
vernuft schort het aan de wil om een wereld te maken van vrede,
voorspoed en geluk voor iedereen.
De grande finale. Het grote einde. Big Brother sloot gisteren af met
bijna zei>en uur onafgebroken televisie. Alsof de verkiezingen voor
de Tweede Kamer hadden plaatsgehad, zo breidde Veronica gisteren
een ongelooflijk lange, maar lang niet altijd interessante uitzending
aan elkaar.
Het duurde maar en duurde maar.
Alleen maar hoogtepunten (zo die er al waren) en dieptepunten (zo
dieeral waren). Terugblikken en samenvattingen van de belevenis
sen van de twaalf bewoners. Beelden uit de stamkroegen van Bart
(Roelofarendsveen) en Ruud (Breda) en vanuit de kantine van de
voetbalvereniging van Willem in Leek. En tussendoor de peilingen
wie er het beste voor stond. Herhaling op herhaling.
Inderdaad: verkiezingstijd.
Ik begrijp dat zo veel mensen naar Big Brother hebben gekeken. Ik
was er zelf een van. Ik begrijp de commotie eromheen, ik snap dat
buitenlandse w-stations er aandacht aan besteden. Maar wat ik
niet begrijp, is dat er mensen fan zijn van de bewoners zelf. Dat
mensen in Almere naar een schutting of een hek staan te kijken. Dat
kinderen met spandoeken in hun handen staan te juichen als ie
mand het huis moest verlaten. Dat is de grote verdwazing en de wa
re ■eri'ktkking.
Zijn er vanaf vandaag mensen die het makkelijker vinden om te
stoppen met roken dan om verstoken te blijven van Big Brother? Ik
na gisteren in ieder geval niet.
Het was leuk om mee te babbelen over het verraad van Willem (wat
was hij trouwens zielig de afgelopen dagen), om de onhandigheid
van Mona (wat een prachtige herhaling van haar val van het het
dunne koord) of de klunzigheid van Ruud (godverdikkie wat een
heerlijke borsten). Maar het i>ooruitzicht om die gekte niet meer te
aanschouwen is heerlijk en bevrijdend.
Het duurde maar en duurde maar gisteren en dat was nou precies
wat ik nodig had om er definitief van af te geraken. Aankondigin
gen van terugblikken, tenvijl ik er niets meer van wil zien. De koers
is gereden om in de terminologie van Ruud te blijven.
Nooit meer die vervelende koppen, nooit meer die nietszeggende ge
sprekken, nooit meer dat vervelende ikea-interieur, nooit meer
knuffelen. Elke uitzending van waku waku. rappatongo of andere
quiz met een van de bewoners als panellid zap ik ongezien weg.
Dit millenniumprobleem is opgelost. Gefeliciteerd Bart.
Wil BUYS*
Harrie Laanstra uit het Friese
Heerenveen heeft met ziin 'pe-
riodiciteitsprognose' in de roos
geschoten. Eind oktober ont
ving ik van hem een elektro
nisch briefje (e-mail). Daarin
waarschuwde hij op grond van
een door hem ontdekte 24-jari-
ge cyclus en het gewijzigde kli
maatbeeld voor 'grensverleg
gend stormweer' tijdens de
wintermaanden. De Deense or
kaan van 3 december (zes mil
joen bomen waaiden toen om)
en het brute orkaangeweld dat
eerder deze week vooral Frank
rijk teisterde zijn de tastbare re
sultaten van dit voor de gema
tigde breedten ongewone na
tuurgeweld.
De ontwikkeling van met na
me de randstoring die op twee
de kerstdag grote verwoestin
gen aanrichtte in het noorden
van Frankrijk, zuidelijk Duits
land en Zwitserland grenst zelfs
meteorologisch bijna aan het
onmogelijke. In Normandië
werden om 7 uur drukdalingen
gemeten tot 26 hPa in 3 uur
(Rouen) en daarna traden stij
gingen op tot zelfs bijna 28
hPa/3 uur (Evreux). Dergelijke
buitensporige drukveranderin
gen komen boven zee hoogst
zelden voor laat staan boven
land. Alleen tropische cyclo
nen/orkanen zijn in staat de
barometer op een dergelijke
manier spitsroeden te laten lo
pen.
De cycloonachtige ontwikke
ling had alles te maken met de
enorme kracht van de straal
stroom. Op een hoogte van 10
kilometer stond een bulder-
wind van 400 km/uur. De
Zijn eerste periode in het Almeerse Big Brother huis sleet hij vooral in
innige omstrengeling met zijn liefje Sabine. De 23-jarige Bosnië-vete-
raan, afkomstig uit Roelofarendsveen, stond die eerste tijd vooral be
kend als Het Watje van het huis. „Sabine gebruikt hem", was de stellige
overtuiging van zijn medebewoners, die zich hevig ergerden aan de
Siamese tweeling die bijna voortdurend aan elkaar vastgekleefd de da
gen in de Big Brother-bouwkeet doorbracht. Vooral Sabine moest het
daarbij ontgelden. „Ik vind het eigenlijk niet kunnen dat ze elke dag zo
liefkozend, bijna kwijlend tegen Bart aan ligt", aldus Willem.
Bart was in die eerste weken
vrijwel onzichtbaar. Toch is er
in de afgelopen drie maanden
geen bewoner geweest waar
over de huisgenoten zo'n uitge
sproken mening hadden. 'Een
klein patsertje', noemden ze
hem, 'een macho', 'een klein
jongetje'. „Hij probeert in alles
de beste te zijn", aldus autofa
naat Maurice, die vol ongeloof
vertelde hoe de belezen Bart
hem uit de doeken deed hoe
een motor werkt. En huiskok
Willem werd op de keukenkast
gejaagd met zijn bewering dat
Bart de beste pannenkoeken
bakker van het huis was. Hujsfi-
losofe Bianca maande hem tot
het tonen van zijn gevoel, ge
steund door Ruud, die ook
meende dat Bart nog moest le
ren zijn gevoelige kant te ont
dekken.
Toch was het juist Bart die zijn
emoties de vrije loop liet toen
niet hij, maar zijn vriendinnetje
Sabine in de tweede nominatie
ronde uit het huis werd wegge
stemd. De eerste dagen na haar
vertrek barstte hij regelmatig in
tranen uit, en de makers hiel
den al rekening met het opstap
pen van Bart. Dertig soldaten
uit de voormalige compagnie
van Bart staken hem echter een
hart onder de riem toen ze, van
achter de omheining, een lied
voor hem zongen. Sinds die
avond ging het snel beter met
Bart. Langzaam werd hij zelf
verzekerder en eiste hij een ei
gen plek op in het huis. Steeds
makkelijker stapte hij ook heen
over het feit dat hij keer op keer
door zijn medebewoners werd
genomineerd. Maar liefst vijf
keer hing zijn verblijf in het
huis aan een zijden draadje.
Steeds lieten de kijkers echter
blijken dat ze nog niet van hem
af wilden.
Vermoedelijk heeft vooral dat
besef Bart gesterkt in zijn over
tuiging dat hij de rol van bui
tenbeentje sterker moest bena
drukken. Bart werd dwarser, te-
gendraadser en joeg zijn huis
genoten als dat kon, gretig in de
gordijnen. Met zijn wat eigen
aardige gevoel voor humor en
zijn gebrek aan tact wilde dat
best lukken. Vooral Karin en
Willem hadden moeite met
Barts soms wat boude gedrag.
Toen niet-rookster Karin tij
dens een toneelstukje voor
dood op de grond lag, merkte
Bart op: „Zo gelukkig, nu kun
nen we weer in huis roken." En
Barts opmerking dat Willem als
leraar en horecaman geleerd
had hoe hij zich aardig moest
voordoen, kwam bij de keuken
meester aan als een mokerslag.
De kijkers hadden duidelijk
meer waardering voor de un
derdog in het huis. Bart ontwik
kelde zich langzaam van watje
tot winnaar. Dat besef drong
ook door tot zijn huisgenoten.
Vooral Willem, volgens Barts
liefje Sabine de enige bewoner
die puur voor het geld in het
huis zat, zag in Bart de grote ri
vaal. Onafgebroken uitte hij kri
tiek op zijn jonge huisgenoot,
maar hij vergooide door zijn ge
roddel juist zijn eigen kansen.
Met grote voorsprong heeft
Bart tot zijn eigen verbazing de
hoofdprijs in de wacht gesleept.
Bij de start van Big Brother gaf
hij als motivatie op 'voor de
kick, met een neiging om altijd
te moeten winnen'. De hoofd
prijs - een kwart miljoen - stelt
hem in staat om zijn droom te
verwezenlijken: drie maanden
door Afrika reizen. Maar voor
lopig heeft hij het druk genoeg
met Beroemd zijn. En met het
beantwoorden van de vraag die
op ieders lippen brandt: 'Ga je
mét of zonder Sabine?'
MONIQUE BRANDT»
De stamgasten van café De Saloon in Roelofarendsveen gaan uit hun dak als ze horen dat Bart de winnaar is
van Big Brother. foto henk bouwman
MAARTEN 'T HART
Opnamen van televisiebeelden. foto's hans van weel
(Vervolg van voorpagina)
Halverwege de avond vluchten Jeroen Prins en
René van Zoen weg uit De Saloon in Roelof
arendsveen. Even weg uit de mensenmassa. Ze
kunnen maar moeilijk wennen aan al die dorps
genoten die hun vriend opeens ophemelen, na
de winst in Big Brother. Jeroen is bang dat de rest
van Nederland volgt en dat Bart daardoor veran
dert. „Hij is in mijn ogen geen held geworden.
Hij is gewoon dezelfde Bart. Maar hij is wel in
één klap een bekende Nederlander, en daar ga je
je naar gedragen. Dat doet iedereen." René vindt
het maar niks dat straks iedereen Bart herkent.
„Maar die hype van nu gaat ook wel weer over."
Eens wordt Bart weer gewoon hun vriend, hopen
ze.
Gemist hebben de twee hem niet, gedurende de
106 dagen dat hij in het Big Brother-huis in Al
mere zat. „Ban was zo vaak weg, eerst naar Ame
rika, toen naar Bosnië. Ik ga hem niet huilend in
de armen vallen", zegt Jeroen. Nuchterheid is
troef in Roelofarendsveen. De twee vrienden kij
ken dan ook met grote ogen naar de aanbiedin
gen die er al binnenstromen. Jeroen zet zijn kaar
ten op TMF. Hij denkt dat Bart vee-jay wordt. „Ik
zie hem daar wel staan, hij heeft echt zo'n tv-
hoofd. Hij vind het kicken om alle camera's op
zich gericht te hebben."
Sinds het moment dat Barts vriendinnetje Sabine
werd weggestemd uit het huis in Almere, ging Je
roen er van uit dat zijn vriend zou winnen. „Tot
die tijd lag hij als een dweil in haar armen. Toen
Sabine eruit ging, werd hij zichzelf. Ging hij ette
ren en de camera narren." Om de relatie tussen
Bart en Sabine kunnen de vrienden alleen maar
lachen. „Toevallig klikte het tussen hen in het
huis, maar nu hij uit het huis komt ligt heel Ne
derland aan z'n voeten. Dan is hij stom als hij
meteen naar Sabine rent."
Volgens de vrienden gaat Bart de komende tijd
lekker doen wat hij zelf wil en van het kwart mil
joen genieten. „Ze zeggen dat hij daarvan een
reis naar Afrika gaat maken, maar dat kan hij ook
wel zonder dat geld", lacht Jeroen. „Bovendien
mist hij dan al die aanbiedingen." Veronica advi
seert Bart om de komende dagen onder te dui
ken op een onbekend adres, maar Jeroen en Re
né twijfelen eraan of hun vriend daarnaar luis
tert. Als hij naar huis wil, dan doet hij dat. Doen
wat je zelf wil, dat is zijn motto."
JANNEKE DE JONGE»
van wisten wij amper.
Zo geviel het dat ze bij mijn vriendje thuis wel een
pick-up bezaten, maar daarmee geen muziek ten ge
hore konden brengen. Het apparaat, dat boven op de
radio stond en daarop ook was aangeslotenwerd
met de uiterste zorg omringd. Wij mochten er beslist
niet aankomen. Maar als de ouders van mijn vriend
niet thuis waren, slopen wijerheen. Dan zetten wij
de pick-up aan.
Het deerde ons volstrekt niet dat we er geen plaat op
konden leggen. Het was al een geweldige sensatie om
die grijs geribbelde draaitafel zo gelijkmatig rond te
zien wentelen. En met een schuifknop opzij kon je de
snelheid veranderen. Draaide de pick-up met acht
enzeventig toeren per minuut razendsnel rond dan
vulde een vrolijk geruis de lucht. Je kon een voorwerp
op de draaitafel leggen. Afhankelijk van het gewicht,
en de grootte, kon het er eventueel afgeslingerd wor
den. Bij 45 toeren bleef het doorgaans liggen. En bij
33 toeren werden zelfs veertjes niet van de draaitafel
afgeslingerd.
O. wat was dat leuk! Wat hebben wij, steeds voonver-
pen erop leggend, zalige woensdagmiddagen doorge
bracht met die wegwerp wentelaar. Ook de vader van
mijn vriend ontdekte al spoedig dat 't helemaal niet
nodig was om een plaat te draaien. De aanblik van
die met verschillende snelheden rondwentelende
draaitafel maakte zijn vrienden al stikjaloers. Kwa
men er 's avonds kennissen, dan werden zij getrak
teerd op de draaiende grammofoon.
Een bijkomend voordeel van een en ander was dat
niemand zich kon ergeren aan mensen die door de
muziek heen praatten. Er was nog geen muziek, je
zag alleen maar die wentelende pick-up, je hoorde
alleen maar dat liefelijke geruis. En zoals één van de
kennissen terecht opmerkte: 'Je hoeft zo ook niet
bang te zijn dat je naalden i>erslijten!'
Daarom was het eigenlijk reuze spijtig dat er, twee
jaar nadat de pick-up eindelijk afbetaald bleek, een
78-toeren plaat kon worden aangeschaft. Het was,
als ik mij goed herinner, een plaat waarop Johnny
Kraaijkamp en Rijk de Gooyer droevig zongen dat zij
twee eenzame cowboys waren. De Vel uwe was hun
prairie. Daar voelden zij zich vrij en blij. In het twee
de couplet zochten zij vertwijfeld naar koel, helder
water. Hun paard was reeds van droogte bezweken.
Beslist aangrijpend, maar diep in ons hart vonden
wij die stil rond wentelende pick-up nog veel aan
grijpender.
straalstroomwinden fungeren
als een gigantische atmosferi
sche pomp. Dat er daags daar
na, 27 december, opnieuw zo'n
vinnige depressie tot ontwikke
ling kwam is op zich niet onge
woon. De atmosferische condi
ties vertonen vaak nog enkele
dagen dezelfde overeenkom
sten.
Op deze laatste dag van de
cember, met een landelijk neer
slaggemiddelde van ongeveer
150 mm, behorend tot de vier
natste kerstmaanden van de
eeuw, is het overwegend be
wolkt weer. Uit het wolkendek
kan plaatselijk ook nog wat
lichte (mot)regen vallen en hier
en daar kan het wat nevelig
-mogelijk zelfs mistig- zijn. De
temperaturen stijgen tot 5-7
graden en er waait een zwakke
tot matige zuidwestenwind.
Rond de jaarwisseling bereikt
een volgend regengebied het
westen .van het land. In het
grootste deel van het land is het
echter rond de jaarwisseling
nog droog. Op Nieuwjaarsdag
eerst nog regen en met
maximaal 7-8 graden is het
weer vrij zacht. De wind
gaat trouwens uit het
noordwesten waaien. Op
zondag is het
droog en zacht,
daarna weer wis
selvalliger en
vooral de
eerste da
gen nog erg
zacht weer.
f
Deskundigen vertellen ons dat de volgende eeuw en
het volgende millennium pas in 2001 beginnen. Toch
voelt het anders. Nog even. en de twintigste eeuw is
voorbij. De tweede helft ervan heb ik bewust meege
maakt. M'n eerste scherpe herinneringen dateren van
1948 toen ik naar de bewaarschool ging.
Voor mij is het meest karakteristieke apparaat uit
die tweede helft van de twintigste eeuw de gram
mofoon. De cd-speler heeft hem hardhandig
van de markt verdrongen. Het is spijtig want
wat was er spannender dan hel plaatsen van
een naald op de buitenrand van een plaat.
Het kon immers altijd mis gaan. Vaak moest
het over. soms was je naald in één klap naar
de filistijnen.
In 1950 had in Maassluis nog bijna niemand
een grammofoon. Bij een schoolvriendje thuis
gingen ze over tot de aanschaf ervan. Daar het
een peperduur apparaat was - toch zeker ruim
honderd gulden - werd de grammofoon op af
betaling aangeschaft. Voor die loodzware bake
lieten 78-toeren platen bleek daarna geen geld
meer beschikbaar te zijn. Laat staan voor die mi
nuscule 45-toeren plaatjes. Over 33-toeren platen
werd toen niet eens gesproken, van het bestaan er-
