'Gemeente verwaarloost stadsatelier'
Vier oranjedochters eindelijk th mis
G jltuur& Kunst
Wayenberg speelt
hoekig en gejaagd
Marvin Gaye maakte de meest
gewaardeerde plaat van de eeuw
Modeontwerper wilde vrouwen plezieren
Louis Feraud 1921-1999
3ENSDAG 29 DECEMBER 1999
17
teen voor W.F. Hermans
•uwarden Vijf prominenten spreken op 22 januari in
houwburg De Harmonie in Leeuwarden over schrijver W. F.
ermans. Diezelfde avond wordt er in de stoep voor de
houwburg een steen gelegd met een gedicht van Hermans.
e plechtigheid besluit het gekrakeel van vorig jaar rond een
;eld van Hermans, dat eerst misschien in Groningen zou ko-
len en daarna mogelijk in Leeuwarden. Het Hermanssymposi-
n is onderdeel van een feestweek in de Harmonie, om te vie
rt dat de nieuwbouw vijf jaar geleden is geopend. Daarvoor al,
8 oktober 1994, was Hermans er te gast geweest. Die avond
erd ingekleed als een plaagstoot naar Groningen, waar de
hrijver absoluut niet wilde terugkeren.
LCteur Clayton Moore overleden
«ANGELES* De Amerikaanse acteur Clayton Moore, vooral be-
ind als The Lone Ranger, is overleden aan een hartaanval. Hij
as 85 jaar. Clayton Moore was van oorsprong circusartiest en
aakte in 1938 de overstap naar de film, waar hij als stuntman
ïgon. Elf jaar later kreeg hij de titelrol in de televisieserie 'The
tne Ranger', de gemaskerde held die zich samen met zijn Indi-
tnse kameraad Tonto in allerlei avonturen stort. Van The Lone
anger werd in 1957 de laatste aflevering gemaakt. In 1959 hield
oore de filmwereld voor gezien. Hij verscheen daarna in re-
amefilms, maar bleef toch vooral bekend als The Lone Ranger.
Stichting Leidse School, behi 'erder van Haagweg 4, levert forse kritiek
muziek 'recensie
susanne lammers
efiet-concert: Daniel Wayenberg
it Chopin Gehoord: 28/12. Groene
Kerkje, Oegstgeest.
i avond Chopin, dat is iets
je op te verheugen. Het be-
iet-concert door Daniel
yenberg, een inititatief van
Rotary Club Leiden-Oost
bate van een kinderzieken-
is in Albanië, klinkt op papier
ichtig, maar valt in de prak-
tegen.
Vayenberg speelt drie Polo-
ses, de Barcarolle en de der-
Sonate in b klein. Hij speelt
chtig, ook de zangerige pas
jes klinken fors en ferm.
lekheid is niet zijn lijn. Hij
de architectuur van de
kken goed uitkomen, be-
mtoont de dissonanten en
rebellerende basloopjes
loi aan.
daar in zijn ijver Chopin van
dromerigheid te ontdoen,
tneemt hij zijn muziek ook
betovering. Wayenbergs
opin is stug en hoekig en ge-
gd. Weinig charmant, niet
eidelijk en al helemaal niet
melancholiek.
Luid en een tikje te kil klinkt
Polonaise opus 26 nr. 1, on
danks de soms fraaie lome ti
ming en enkele elegante trillers.
In opus 26 nr. 2 klinken de
volkse motiefjes een beetje
plomp en gunt Wayenberg de
muziek nauwelijks de tijd om te
ademen. Hard, ratelend, geen
parels maar knikkers. Mis
schien dat Liszt het hebben
kan, Chopins Polonaise in fis-
-klein opus 44 zeker niet. Een
hoge noot die dóór zou moeten
klinken, lijkt een misslag die zo
snel mogelijk verdoezeld moet
worden.
Ook de Sonate in b klein wil
meer lucht. Ook hier negeert
Wayenberg Chopins fijnzinnig
heid en ironie. Alles blijft glans
loos op de grond liggen. Alleen
in het Largo vermoed je iets van
die toon die bijna pijn kan
doen, dat speelt Wayenberg
teerder en introverter en er lijkt
iets van gevoel door te breken.
Wayenbergs vertolkingen zijn
te grimmig en te verbeten om
werkelijk interessant te zijn. Hij
doet als de struisvogel: heel
hard hollen en toch niet van de
grond komen.
De gemeente Leiden
neemt het beheer van
stadsatelier 'kunstcentrum
Haagweg 4' niet serieus.
„Ze laat broodnodige re
paraties aan de gevel, het
dak en de verwarming ach
terwege. En dat terwijl de
gemeente eigenaar is", al
dus Pim de Vroomen,
voorzitter van de Stichting
De Leidse School die het
kunstcentrum bestiert.
leiden
pablo cabenda
De Vroomen schreef op 22 sep
tember van dit jaar een brief
aan burgemeester en wethou
ders waarin hij voor de tweede
fase van het groot onderhoud
aan de Haagweg 4 een rente
vrije lening vraagt van drie ton.
Kosten die de stichting zelf niet
kan opbrengen uit de huren.
„De gemeente heeft nog op
geen enkele manier op de brief
gereageerd. Zelfs een ont
vangstbevestiging zat er niet in.
Ik noem dat op zijn minst niet
netjes."
Volgens De Vroomen is het
geld nodig omdat de nood be
hoorlijk hoog is. „Het is goed
mogelijk dat binnenkort de ver
warming ontploft. Dan raakt
het hier verlaten, want in de
kou kun je niet werken. Binnen
een maand zijn dan alle ramen
ingegooid en staan zo'n tachtig
kunstenaars op straat die de ge
meente op handige wijze kwijt
kon zonder daar verantwoorde
lijkheid voor te nemen."
De Leidse School kreeg vorig
jaar na een eerste brief de toe
zegging dat een beperkt aantal
reparaties aan het verwaarloos
de pand gedaan wordt. Het ate
lier moet dat wel zelf bekosti
gen, omdat de gemeente zegt
daar geen geld voor te hebben.
Alleen als de gemeente vóór 1
augustus 2001 besluit tot het
slopen van Haagweg 4, krijgt de
Stichting de onderhoudsgelden
terug.
Nu blijkt dat de geraamde
Norman Beierle, een van de kunstenaars in ateliercomplex Haagweg 4, aan het werk.
kosten veel hoj
de werkzaamht
van 1 augustus
schrijden, heeft
tweede brief g(
om een lening
voor de reparatie
fase. „We hebbt
offerte laten mal
paraties aan de
alleen al gaat
87.000 gulden ki
de renovatiekosti
erbij kom. je al g
vier ton. Als we
zelf laten uitvoi
denken aan kost
veer 60.000 70
Dat halen we bij
met de opbren;
>er uitvallen en
:den de datum
kunnen over-
de stichting een
;stuurd waarin
vordt gevraagd
;s in de tweede
;n dit jaar een
ten voor de re-
voorgevel. Dat
vermoedelijk
Dsten. En met
;n van het dak
auw op drie k
die reparaties
;ren moet je
en van onge-
.000 per jaar.
lange na niet
gsten uit de
huur."
„Nu hebben we onderhouds
kosten van ongeveer 25.000 gul
den per jaar en spelen we quit
te. De lening van drie ton die
we hebben aangevraagd, zou
den we in tien jaar renteloos
kunnen aflossen met een jaar
lijks bedrag van ongeveer
30.000 gulden."
De Vroomen vindt de situatie
nog extra wrang omdat het
Kunstcentrum één van de wei
nige atelierpanden in de stad is
waar het overgrote deel (95 pro
cent) van de kunstenaars een
erkende status heeft en in Lei
den woonachtig is. De twee cri
teria waaraan kunstenaars
moeten voldoen om een ate
lierruimte van de gemeente te
mogen huren.
In oktober '98 heeft de ge
meente de Stichting Atelierbe-
heer Leiden in het leven geroe
pen om de verschillenden vor
men van gemeentelijke atelier-
beheer onder één noemer te
brengen. Vooralsnog bestaat de
stichting alleen op papier.
De Vroomen: „Wij doen het
hier beter dan de gemeente. De
gemeente biedt in het pand aan
de Garenmarkt 1, onderdak aan
twintig kunstenaars. Een ge
bouw dat 2,5 miljoen aan ver
bouwingen kostte. Wij huisves
ten hier vier keer zoveel kunste
naars onder erbarmelijke om
standigheden. We hebben zelfs
FOTO TACO VAN DER EB
diverse ateliers opgedeeld om
erkende kunstenaars van de
wachtlijst te krijgen."
De Vroomen kan alleen maar
speculeren over de reden voor
de afwachtende houding van
de gemeente. „Ik heb de indruk
dat ze de bestemming van dit
gebouw zo open mogelijk wil
len houden. De definitieve
plannen voor dit pand zijn na
zes jaar nog steeds niet bekend.
Theoretisch is het mogelijk om
ons op zeer korte tijd weg te
werken, want we hebben een
huurcontract met een officiële
opzegtermijn van drie maan
den. We kunnen, met die onze
kerheid boven ons hoofd, geen
duurzaam beleid voeren, ge
richt op goed onderhoud."
Wethouder ruimtelijke orde
ning Van Rij zegt niet van het
bestaan van de brief af te weten
maar wil er direct achteraan
gaan. Hij kan nu nog geen dui
delijkheid verschaffen over de
toekomst van Haagweg 4. ..Uit
het onderzoek dat we hebben
laten uitvoeren is in oktober ge
bleken dat meer bebouwing
rond het Haagwegterrein niet
wenselijk is. Nu loopt nog het
verkeerskundig onderzoek
waaruit moet blijken hoe de
ontsluiting van het verkeer daar
zou moeten plaatsvinden. Als
dat ook is afgerond kunnen we
uitspraken doen over de toe
komst van het terrein en het
pand aan de Haagweg 4. Maar
dan hebben we het alleen maar
over het gebouw. Niet over de
bestemming van dat gebouw.
Ook over de lening kan de
wethouder nog weinig zeggen.
„Ik heb mezelf voorgenomen
om binnen een half jaar uit
sluitsel te geven. Ik kan alleen
zeggen dat zoals de zaken er nu
voor staan er een grote kans is
dat we binnen een half jaar be
sluiten het oude gedeelte van
het pand te restaureren."
Wethouder van cultuur
Pechtold was wel op de hoogte
van de brief maar vindt de hele
kwestie 'nogal zwaar aangezet'.
„Ik geef volmondig toe dat het
niet netjes is dat hij geen ont
vangstbevestiging heeft gekre
gen. Maar ik spreek De Vroo
men geregeld en hij heeft zijn
beklag nooit bij mij persoonlijk
gedaan." Hij wil niets zeggen
over de mogelijkheid van een
lening maar verzekert dat hij in
januari met De Vroomen rond
de tafel gaat zitten om over de
toekomst van het kunstcentrum
te spreken.
„En dan zullen we het zeker
ook hebben over het feit dat er
in de ateliers illegaal wordt ge
woond. Iedereen die in zijn ate
lier in dat pand gebruikt als
woonhuis woont daar in princi
pe illegaal En de door hem ge
noemde aantallen erkende
kunstenaars liggen volgens mij
ook een stuk lager."
Kostbare schilderijen dankzij Duitse hereniging te zien in Apeldoorn
(e hesterman
orzover Nederlanders nog
lukt gaan onder een minder-
ardigheidscomplex ten op-
hte van de Duitsers: een be-
ïkje aan de tentoonstelling
ider den Oranjeboom' in pa-
Het Loo in Apeldoorn werkt
ermate heilzaam.
)e invloed van de Hollanders
de Pruisen is in de Gouden
uw zo groot geweest dat vier-
nderd jaar later de sporen er-
i nog altijd zichtbaar zijn. De
dinrichting en de dijken in
indenburg, de architectuur
i paleizen en tuinen, de soci-
voorzieningen - de Duitsers
>ben het allemaal te danken
de vier Oranjedochters van
lalia van Solms en Frederik
ndrik, door hun moeder vak-
ïdig uitgehuwelijkt aan Duit-
edellieden.
)e expositie is een toonbeeld
vriend- en bondgenoot-
lap tussen de Duitsers en de
derlanders. Ze leerden elkaar
hten, ze bewezen elkaar
nsten, ze wisselden bezit uit,
vreeën en ze trouwden met
aar. Bewijzen hiervan zijn te
den in de vele prenten,
lilderijen en documenten,
werpen een ander licht op
door vooroordelen bezoe-
de Duits-Nederlandse be
kkingen. Maar het belang-
ste is misschien nog wel dat
deel van de vele kostbaar
den die destijds door de ver-
engeling van de verschillen-
vorstenhuizen in Duitsland
achtergebleven, zich nu
:er op Nederlandse bodem
vinden. Al is het maar voor
ïn.
Monumentale schilderijen
bekende Nederlandse
lilders, zoals Anthonie van
ck, Govert Flinck, Jan Mij-
is en de gebroeders Hont-
rst, die iets vertellen over on
vaderlandse geschiedenis,
en lange tijd aan de ketting
iter het IJzeren Gordijn,
nkzij de val van de Berlijnse
iur was het mogelijk ze te
taureren en weer toonbaar
maken voor het Nederlandse
bliek. Zoals het doek van Jan
jtens uit 1666, "Vier dochters
prins Frederik Hendrik',
luise Henriette, Maria, Hen-
tte Catharina en Albertine
nes zijn na een langdurig
blijf in Duitsland eindelijk
er thuis.
De tentoonstelling 'Onder
n Oranjeboom' met vierhon-
rd werken uit 122 musea,
rticuliere verzamelingen en
:hieven, was eerder te zien in
efeld en Oranienburg in het
Rekenwerk popmagazine Heaven levert verrassend resultaat op
gelpermalsen
wim koevoet
De ultieme albumlijst van de afgelopen
honderd jaar. Zo noemt Heaven, een pop
magazine voor volwassenen dat nog geen
jaar bestaat, het resultaat van een staaltje
rekenwerk dat de nodige opzien baart. Zo
als elk (pop)muziekblad aan het einde van
deze eeuw de lezers bombardeert met
overzichten, doet ook dit tweemaandelijk
se tijdschrift een duit in het zakje. Het gro
te verschil is dat Heaven niet een eigen
voorkeurslijst van de redactie heeft afge
drukt, maar 37 lijsten die tussen 1985 en
1999 zijn gemaakt door 37 Britse, Duitse,
Amerikaanse en Nederlandse lijstenma
kers bij elkaar heeft opgeteld. Het resultaat
is 'de meest objectieve en evenwichtige al
bumlijst van de eeuw'. En deze top 100
wordt aangevoerd, tot verrassing van ook
de Heaven-redactie zelf, door Marvin Gay-
e's 'What's going on' uit 1971.
Het idee voor deze lijst is afkomstig van
redacteur Johan Stapel. Zijn optelsom her
bergt de meningen van duizenden mu
ziekkenners, van wie de meesten journa
list zijn. Maar er zijn ook bladen die het
oordeel van hun lezers in de rangorde ver
werken. „Met andere woorden: niet eerder
kende een albumlijst zo'n breed draag
vlak."
Tot de geraadpleegde bronnen behoren
gezaghebbende bladen zoals New Musical
Express, Q, Mojo (alle Brits), Rolling Stone
(Amerikaans) en Oor (Nederlands). De
jaarlijsten van deze bladen zijn buiten be
schouwing gelaten omdat deze volgens
Stapel 'door een gebrek aan distantie' een
zwaar vertekend beeld opleveren.
Zo is Ry Cooder's 'Bop until you drop',
de nummer van 1 van 1979 volgens Oor en
Grace Jones 'Nightclubbing', volgens New
Musical Express de beste plaat van 1981,
lenKelfl^^B
fen.
in geen enkel ander overzicht aangetrof-
Heaven gaf een album telkens als het in
een lijst stond genoteerd één punt. Note
ringen bij de bovenste tien en het lijstaan
voerderschap leverden extra punten op.
Marvin Gaye behaalde zodoende de mees
te punten (36), gevolgd door The Velvet
Underground Nico met het gelijknamige
album met de banaan op de hoes uit 1967.
The Beatles en de Rolling Stones, de ge
doodverfde winnaars, komen met respec
tievelijk 'Revolver (1966) en 'Exile on
Main Street' (1972) pas op de derde en
vierde plaats aan de beurt. Vijfde zijn de
Sex Pistols geworden met 'Never Mind the
Bollocks' uit 1977.
De Heaven-redactie staat zelf te kijken
van haar lijst. Hoogst opmerkelijk vindt ze
dat niet één van de honderd meest ge
waardeerde platen van de eeuw een sym
fonisch rock album is. Geen Queen dus,
ook geen Supertramp, Yes of Genesis.
Vreemd is ook dat platen van zogeten
supergroepen als Crosby, Stills, Nash
Young, Creedence Clearwater Revival.Eag-
les of Steely Dan geen topnoteringen in de
wacht sleepten. En Evlis Presley, door zijn
platenmaatschappij uitgeroepen tot de ar
tiest van de eeuw, komt maar één keer
voor in de top 100 van Heaven. Heaven
concludeert dat de muziekvernieuwers uit
de tweede helft van de jaren zeventig met
zestien albums een zware stempel druk
ken op de popgeschiedenis en dat de
mainstream rock- en popmuziek over
heerst. „Anno 1999 stellen we vast dat
popcritci het tijdvak eind jaren zestig be
gin jaren zeventig beschouwen als kraam
kamer van de hedendaagse popmuziek."
Slecht 26 albums van de 100 zijn de laatste
twintig jaar gemaakt.
De lijst is erg blank, meent Heaven. Wel
iswaar komen Prince, Michael Jackson en
Otis Redding er in voor maar op hun al
bums staat geen uitgesproken 'zwarte'
muziek zoals soul, disco, hiphop en reg
gae. Waar zijn Run DMC, Aretha Franklin
en Bob Marley, vraagt Heaven zich af. Het
blad heeft wel een verklaring voor de ai-
weizgheid van Muddy Watets en Chuck
Berry. „Die waren actief in een periode
waarin de langspeelplaat nog niet was uit
gevonden."
Heaven heeft ook uitgerekend welke ar
tiesten de meest gewaardeerde platen van
de afgelopen honderd jaar hebben ge
maakt. Die lijst wordt aangevoerd door
Bob Dylan, gevolgd door Rolling Stones,
Neil Young, The Beatles en David Bowie.
ZilvE ren lampet
kan i in de vorm
van een olifant.
FOTO ANP
voormalige Oost-Duitsland. Het
onder de aandacht brengen van
de Nederlandse kunst en cul
tuur aan de Duitse vorstenhui
zen in de 17e en de 18e eeuw is
een gezamenlijk initiatief van
de gemeente Krefeld, een orga
nisatie van kastelen en tuinen
in Brandenburg en Het Loo.
In elke plaats heeft de ten
toonstelling een andere beteke
nis. Vooral in Oranienburg,
waar de expositie circa 85.000
bezoekers trok, kreeg de exposi
tie een extra lading door de her
eniging van de twee Duitslan-
den en de restauratie van het
kasteel dat Louise Henriette. de
Oranjevrouw van de keurvorst
van Brandenburg Friedrich Wil
helm, liet bouwen. In Apel
doorn ligt het accent meer op
onze vaderlandse geschiedenis,
de rol van de Oranjes, de vier
dochters van Frederik Hendrik
en Amalia van Solms en de pe
riode van stadhouder-koning
Willem III en zijn neef Frederik.
de eerste koning van Pruisen.
Lang is gedacht dat de kost
baarheden die nu worden ge
toond, ooit door de Duitsers
van de Nederlanders zijn ge
roofd. Niets is minder waar. De
Duitsers hadden er recht op.
Sommige voorwerpen waren
door hen gekocht, zoals de ivo
ren stoel van Johan Maurits,
een van de hoogtepunten van
de tentoonstelling. Andere
stukken zijn door erfenissen
verkregen.
Zo ook een van de topstuk
ken van de expositie in Apel
doorn, de lampetkan in de
vorm van een olifant. Directeur
J. ter Molen van mu
Het Loo noemt het
dat het rond 1600 g«
ject van verguld zD
op Nederlandse
vindt.
Het stamt uit de
Amalia van Solms i
haar dochter Mari
in de Brandenburg
Kunstkammcr ten
nog nooit eerder
maar voor deze
wilde het Staatlit
Preussischer Kur
Berlijn een uitzoi
ken.
'Onder den C
tot en met 19 mat
tionaal Museum
Loo, openingstijd
dag tot en met
10.00 tot 17.00 uu
seum paleis
een 'triomf
emaakte ob-
ver, zich nu
bodem be-
erfenis van
;n kwam via
a rond 1694
;-Pruissische
■cht. Het is
uitgeleend,
gelegenheid
he Museen
istbesitz in
idering ma-
iranjeboom',
rt in het Na-
Paleis Het
en van dins-
zondag van
De Franse modeontwerper
Louis Feraud, die in de jaren
vijftig Brigitte Bardot kleedde
en later bekend werd in de hele
wereld, is dinsdag in zijn wo
ning in Parijs overleden. Fer
aud leed aan de ziekte van Alz
heimer en is 79 jaar geworden.
Feraud vond voor zichzelf een
niche (een eigen terrein op de
markt) met heldere, grafische
ontwerpen, die varieerden van
tamelijk conservatieve pakken
tot wilde, Spaans aandoende
jurken. Mede door de intro
ductie van een kledinglijn voor
mannen raakte hij in de jaren
zeventig in brede kring be
kend. Veel succes had hij ook
met zijn parfums 'Justine' voor
vrouwen en 'Corrida' voor
mannen. „Wat ik altijd heb
willen doen, was vrouwen ple
zieren", zei hij eens. Behalve
couturier
was Feraud
ook teke
naar en
schilder -
zijn naak
ten, land
schappen en
stillevens
werden in
Parijs en
New York
tentoonge
steld en ver
kocht.
Feraud werd
in 1921 in
Arles als
zoon van
een bakker
geboren. De warme kleuren en
losse levensstijl van het zonni
ge zuiden keerden vaak terug
in zijn werk. Eind jaren veertig
FOTO EPA/AFP
vrouw aan de hele Cote d'Azur
mijn kleine witte jurk. We ver
kochten er in een paar dagen
tijd vijfhonderd van." Een jaar
later vertrok hij met zijn vrouw
Zizi naar Parijs, waar zij een
winkel, een atelier en een Dat
vonden, pal tegenover het Ely-
see.
Filmsterren als Ingrid Berg
man, Elizabeth Taylor en Kim
Novak liepen er de deur plat en
in 1958 volgde de eerste open
bare haute-couturepresentatie
in een groep waartoe ook Dior,
Givenchy en Lanvin behoor
den.
In de jaren zestig scheidde Fer
aud van Zizi, maar zij bleef het
modehuis bestieren totdat
dochter Kiki een paar jaar later
de zaken overnam. Louis Fer
aud won verschillende coutu-
reprijzen en werd in 1994, een
jaar voor hij zich uit de zaak te
rugtrok, onderscheiden als Of
ficier van het Legioen van Eer.
