loeren gooien het roer om: herten in plaats van melk
Werknemers staan aan zijlijn bij reorganisaties
Internet toverwoord op beursvloer Damrak
Economie
'alm richt zich op
snoephypotheek'
146 h
104 vh
JAC 24 DECEMBER 1999
SIMONE VAN DRIEL-GPD
regeert. In de stal klinkt alleen af en toe het getrappel van tientallen
en als er vreemden in de buurt komen en de uiterste hoek wordt opge-
De geur houdt het midden tussen paardenstal en apenhuis. Natte
en, slanke poten, aaibaarheidsfactor tien. Edelherten hebben de plaats
lomen van koeien in het bedrijf van Jeannette en Hartrijk Wiggelink-
en in het Gelderse Rhenoy. Met melkproductie als middel van bestaan
tafgelopen. Pal achter de stal bevindt zich nu de winkel van hertenhan-
n fokkerij 'Hart van Nederland'. Biefstukken, rugfilets en zelfs kroketten
ïerten liggen er in een helverlichte vitrine, het werk van twee slagers die
itzendbureaus in dienst zijn.
'dat we heel graag boeren wilden blijven',
zegt ze. „In de konijnenslacht wilden we
niet, want de intensiviteit van die sector
stond ons niet zo aan. Het zijn erg ziektege-
voelige dieren. Om de haverklap weer een
mailing van de dierenarts dat er een ziekte
in het veld is geconstateerd. Als we zouden
omschakelen, dan naar dieren die niet zo
snel ziek zijn en die je buiten kunt hou
den."
Herten kwamen in beeld toen het tweetal
erachter kwam dat vrijwel al het in Neder
land verkrijgbare gefokte hertenvlees wordt
geïmporteerd uit Nieuw-Zeeland en Au
stralië. „Waarom zou je hier geen herten
kunnen fokken, vroegen we ons af. De om
standigheden leken ons in Nederland
goed." Volgens Wiggelinkhuijsen worden
in Australië herten veelal gefokt voor de ge
weien, die al worden afgezaagd als zij nog
leven. „De geweien worden gebruikt voor
medicijnproductie. Het vlees is een bijpro
duct, ja. Een walgelijke sector."
Om meer over herten en de fok te weten te
komen, liepen ze stages bij fokkerijen in
België en Engeland. „Leren hoe je een goed
hert kunt herkennen, weten wanneer ze
ziek zijn, hoe je ermee om moet gaan. Al
kan er heel veel met een hert, je moet de
natuurlijke leefwijze zo veel mogelijk vol
gen", doceert Jeannette Wiggelinkhuijsen.
.Alleen natuurlijk voer geven. Ze krijgen
kuilgras, maïs, appels, kastanjes, hooi, bes
sen. Het zijn echte scharrelaars, dus moe
ten wij ervoor zorgen dat ze dat kunnen. En
nog een beetje extra geven, omdat ze im
mers niet verder kunnen dan de afraste
ring." In de weilanden liggen blokken hout
en verder dienen sloot en modder als ver
tier. „De herten zelf geven niet zo veel
werk. Alles gaat eigenlijk vanzelf. Wel moet
je sommige zaken echt plannen. Als bij
voorbeeld een.koppel (veertig herten, red.)
de stal in moet om te worden ontwormd,
moet je een week van tevoren al het hek
van het weiland openzetten. Dan kunnen
ze alvast grazen op het pad naar de stal en
zijn ze aan die route gewend. Doe je dat
niet en moet je ze opjagen en mislukt het,
dan krijg je ze de eerste twee, drie weken
niet meer naar binnen."
De omschakeling vergde 'niet al te veel'
aanpassingen in het bedrijf, Om het wei
land werden twee meter hoge omheinin
gen gezet, de stal werd verbouwd, achter de
voorgevel met oude staldeur bevindt zich
een winkel. In 1996 arriveerden de eerste
negentig edelherten in Rhenoy. „Belangrijk
was en is natuurlijk de afzet", aldus Jean
nette Wiggelinkhuijsen. „We hebben eerst
twintig hectare land, jarenlang het
n van zestig melkkoeien, grazen een
driehonderd herten. Het echtpaar
het roer radicaal om te gooien toen
r de keus stond: melkquotum bijko-
stoppen, zegt Jeannette Wiggelink-
D. „Het melkbedrijf is in 1983 ge-
met de bedoeling dat mijn schoon-
en wij er van zouden kunnen be-
Maar dat jaar werd ons quotum vast-
d op de helft, 28, van het aantal koei-
arop we hadden gerekend. Mijn man
daarom een baan naast. Hij deed de
p en afzet voor een konijnenslachterij
gië. In 1986 zijn we er zelf ook nog
ïen bij gaan houden. Zes jaar geleden
n we het bedrijf overgenomen van
ichoonouders en we zagen eigenlijk
imeer problemen opduiken. We
en nieuwe investeringen doen, maar
at je die er dan weer eens uit hebt."
ek naar alternatieven stond voorop
Edelherten hebben de plaats ingenomen van koeien in het bedrijf van Jeannette en Hartrijk Wiggelinkhuijsen in het Gelderse Rhenoy.
slagers zorgen voor de klassieke bief-
it en haas. Daarnaast levert het hert
soeppakket gehakt en vinken op.
geprobeerd een ingang te krijgen bij de
groothandel in Nederland. Nee, kregen we
te horen, het hertenvlees dat we nu inko
pen is perfect en vers, beter kan niet. Maar
het is tien weken onderweg uit Australië.
Wij bleven aandringen en zij werden ons
spuugzat. Toen is er uiteindelijk een proe-
verij georganiseerd. Wij kwamen drie keer
als beste uit de bus." Omdat de prijzen die
ze uiteindelijk konden krijgen nogal tegen
vielen, verlegden ze de wervingsactiviteiten
naar (sterren-)restaurants, cateringbedrij
ven en de verkoop aan particulieren. „In
middels moeten we vaak nee verkopen. We
worden gevraagd om hoeveelheden die we
nu nog niet kunnen leveren." Wiggelink
huijsen zegt het toe te juichen als er meer
hertenfokkerijen in Nederland komen. „De
markt is er." Ze worden intussen bestookt
met verzoeken om informatie. „Het is hier
soms net Postbus 51, maar goed, je kunt el
kaar beter helpen."
De bokken worden geslacht als ze tussen
de 18 en 24 maanden oud zijn. Elke bok is
goed voor zo'n 75 kilo vlees. De te slachten
herten krijgen, in bijzijn van een keurmees
ter, op het bedrijf een kopschot en worden
vervolgens naar een slachterij gebracht.
„Het schieten gaat heel snel, binnen een
paar minuten heb je er zo tien liggen. Het
geeft minder stress als ze niet eerst ver
voerd hoeven te worden." Het verkregen
vlees komt voor verdere verwerking terug
op het bedrijf. Niet alleen de klassieke bief
stuk, filet en haas. „Voor de elite was de
rest van het vlees voor de hond. Maar daar
kun je niet van bestaan. En er is veel meer
van te maken. We zijn ons eigen proefko
nijn, we hebben intussen dertig, vijfender
tig verschillende producten." Derhalve is er
onder meer een hertensoeppakket, -gehakt
en -vinken. Wiggelinkhuijsen, die voorheen
nog nooit hertenvlees had gegeten, zegt nu
'bijna dagelijks' hert op het menu te heb
ben staan.
De Koninklijke Nederlandse Jagersvereni
ging en de poeliers kondigden onlangs aan
dat ze een wild-keurmerk in het leven roe
pen, omdat er volgens hen gefokt wild als
'wild wild' over de toonbank gaat. Willink -
huijsen haalt haar schouders erover op: „Er
is een verschil tussen fok en wild, klaar. Je
moet niets suggereren wat je niet bent. Aan
de andere kant: een jager kan ook een oud
FOTO'S CPD ROLAND DE BRUIN
hert met wormen schieten. Het lijken me
verkooppraatjes. Wij weten in elk geval pre
cies wat een dier gegeten heeft en noe oud
ze zijn. Ik denk dat wij betere kwaliteit leve
ren."
In een glimmende folder gaat het bedrijf
prat op de levering van 'kraakvers' vlees
omdat er tussen slacht en verkoop maxi
maal anderhalve week tijd zit.
Wiggelinkhuijsen acht het nauwelijks denk
baar dat bij een blijvend stijgende vraag
naar hertenvlees het fenomeen 'kist-her-
ten' zijn intrede zou kunnen doen. „Zeg
nooit, nooit, maar dat is denk ik met herten
niet te doen. Het zijn kuddedieren. Als je er
een apart zet, gaat -ie geheid kapot. Een
hert kun je niet anders houden dan zo na
tuurlijk mogelijk."
Variant in trek bij ouderen
kelijke hypotheek is afgelost en
niet alleen erfgenamen te laten
genieten van de nalatenschap.
Ouwens:Als je een laag pensi
oen hebt, is een aflossingsvrije
hypotheek een uitkomst om in
komensachteruitgang op te
vangen. Ik waarschuw mensen
wel dat ze het risico lopen dat
er op termijn toch maatregelen
worden genomen tegen de ren
teaftrek. Dat is een politiek risi
co dat je eigenlijk met elke hy
potheek kunt lopen." Hij houdt
het erop dat zo'n half procent
van alle hypotheken (600.000 in
1998) aflossingsvrij is.
Zalm vreest dat op den duur ie
dereen gebruik gaat maken van
de aflossingsvrije hypotheek.
„Straks zijn er geen eigen hui
zen meer, maar alleen nog per
manent beleende huizen", zegt
hij. Hoe hij de praktijken aan
gaat pakken weet hij nog niet.
„Ik kijk daar nog naar."
Aanpakken betekent automa
tisch schijnbaar onrecht. De af
lossingsvrije hypotheek is geen
speeltje voor de rijken, zoals
andere vormen van belasting
ontduiking die Zalm aanpakt.
Ook mensen die er in inkomen
scherp op achteruit zijn gegaan
doordat zij bijvoorbeeld in de
WAO terecht kwamen maken
gebruik van de 'snoep'hypo-
theek. Daardoor kunnen ze blij
ven wonen waar ze wonen of
kunnen ze het inkomen met
een paar honderd gulden aan
vullen.
Kamerleden lijken zich op te
werpen voor deze slachtoffers.
PvdA-Kamerlid Bos zegt: „We
zijn er niet op uit mensen met
een seniorenhypotheek achter
na te zitten. Het kabinet heeft
voorgesteld om de aftrek van
rente op spaarhypotheken af
hankelijk te maken van waar
voor het geld wordt gebruikt.
Misschien is dat ook voor aflos
singsvrije hypotheken mogelijk.
Dan denk ik aan mogelijkheden
om de termijn waarbinnen een
lening moet worden afgelost,
wil de rente aftrekbaar blijven,
nader vast te stellen. Aan de an
dere kant kun je ook stimuleren
of belonen dat er toch wordt af
gelost op zo'n hypotheek."
DEN HAAG GPD
ICKMANS GPD
nanciële koppel Zalm en
eend is alert op gaatjes in
uwe wet inkomstenbe-
2001. Zodra zich een
tieel gat voordoet roepen
windslieden op hoge toon
dichten. Nu zijn de bezit-
m een zogeheten
)'hypotheek aan de beurt
week dachten diverse
erds een nieuwe vorm
scaal aftrekbare con-
tieve rente te hebben ge-
ïn. Rentebetalingen voor
vakanties, boten, etc.
maf 2001 niet meer af-
lar voor de inkomstenbe-
g, maar via een hypo-
zonder aflossing en zoh-
ndtermijn is dat te omzei-
leze leenvorm is een snel-
in hypotheekland.
trkt eenvoudig. Bij deze
heekvorm betaal je geen
den af, maar alleen de
over het geleende geld.
dan bij de s paar hypo -
is er geen eindbedrag dat
li einddatum maakt dat
ind schuldenvrij op eigen
komt te staan. Je kunt tot
inseinde rente blijven be
over het leenbedrag. En
ie rente zal de schatkist
gewijzigd beleid 'levens-
blijven meebetalen.
Iheekadviseur J.W. Ou-
uit Rotterdam spreekt
n krediethypotheek
tbepaalde tijd. De ban-
anteren als norm dat
tnaal driekwart van de
tiewaarde aflossingsvrij
ijn. De onoverkomelijke
onvoorspelbare eindda-
an deze lening is je over-
Op dat moment zal de
eisen dat de schuld wordt
>st of dat een ander de
gaat betalen. Soms zal
oor verkoop van het pand
zijn.
potheekvariant is al jaren
t bij senioren die na een
aam leven hun erfenis
i 'opeten'. Zo wordt een
ingsvrije hypotheek opge-
n om over een extraatje
chikken als de oorspron-
Philips Temeuzen, AKZO, Corus, Vre-
destein en McCain. Bij al deze bedrij
ven wordt gereorganiseerd. En bij al
deze bedrijven staakten de werkne
mers. Economisch zit het tij aan alle
kanten mee, toch wordt er diep in be
drijfsorganisaties gesneden. FNV
Bondgenoten ziet overeenkomsten
tussen de verschillende 'snijoperaties'
bij de ondernemingen. De bond stelt
nu een onderzoek in naar de besluit
vorming binnen grote concerns.
„Het is misschien toeval dat er nu bij
verschillende bedrijven actie wordt ge
voerd. Het is echter geen toeval dót er
acties zijn." Hoofdbestuurder Maarten
Spanjers van FNV Bondgenoten is al
lesbehalve verbaasd over de vrijwel ge
lijktijdig uitgebroken acties. Hij windt
zich hoorbaar op over het 'aandeel-
houdersfetisjisme' en de toenemende
concernvorming. „Werknemers lijken
wel een speelbal."
De concemtop regeeert en dirigeért.
„Het voorbereiden van beslissingen en
het maken van goede afspraken in on
dernemingsraden of CAO lijkt steeds
vaker iets van het verleden." Hij con
stateert dat ook lokale directies veelal
machteloos staan bij door de concern-
directie opgelegde beslissingen. „De
top neemt de beslissingen. Die men
sen zitten meestal ook nog in een an
der land. De stakingen die nu plaats
vinden zijn dan ook geen uitingen van
ontevredenheid over het ontbreken
van een goed sociaal plan", verzekert
Spanjers. „Er wordt gestaakt, omdat
werkgevers zich steeds meer een
speelbal voelen van de concern-direc
ties."
FNV Bondgenoten is niet van plan om
de ontwikkelingen zwijgend vanaf de
kant te blijven volgen. „We hebben nu
een project lopen waarbij we een veer
tigtal concerns onderzoeken op dit
soort zaken. We kijken hoe de beslis
singsprocessen verlopen en welke rol
wij daar als vakbond in kunnen spe
len."
Eind volgend jaar worden de uitkom
sten van het onderzoek gepresenteerd.
De vakbonden moeten hun werkter
rein verbreden, geeft Spanjers aan.
„Zo moeten we bijvoorbeeld niet al
leen de Nederlandse ondernemings
raad ondersteunen, maar ook de Euro
pese."
Spanjers ziet met afgrijzen dat veel
grote concerns 'de wereld afstropen
naar geldmakers waarbij ze er niet
voor terugschrikken om op zich goed
lopende onderdelen af te stoten of
naar elders te verplaatsen, enkel en al
leen om het rendement van twaalf
naar dertien procent te verhogen'.
Goed personeelsbeleid wordt volgens
de bestuurder vaak alleen met de
mond beleden. „Ondanks de vele se
minars over human resources mana
gement, worden de werknemers
steeds minder betrokken bij de beslui
ten. Als puntje bij paaltje komt, wordt
er toch weer vooral naar de belangen
van de aandeelhouders gekeken." De
acties die nu plaatsvinden moeten ge
zien worden als 'harde signalen dat
het zo niet langer kan', stelt Spanjers.
„Je ziet binnen bedrijven ook steeds
meer solidariteitsbewegingen. Andere
bedrijfsonderdelen beseffen dat zij
misschien nu niet aan de beurt zijn,
maar mogelijk wel een volgende keer."
FNV Bondgenoten wil het tij keren.
„Het moet onderhand maar een afge
lopen zijn. De tijd van het aandelenfe-
tisjisme is voorbij. Het was even leuk,
maar in de volgende eeuw moet het
echt over zijn", zegt Spanjers bijna
machteloos. Het mag volgens de be
stuurder niet dat de belangen van de
aandeelhouders boven die van de
werknemers worden gesteld.
Koersexplosie van hightechbedrijven verrast beleggers
AMSTERDAM TIM PREGER
Winst maken doet er niet meer
toe. Beursfondsen die zijn beto
verd door het woord internet,
'vlammen' dat het een lieve lust
is. Telecom, hightech en vooral
nieuwkomers zijn de trekpaar
den van de huidige hausse op
de effectenbeurs. Het blijven
echter zeer risicovolle beleggin
gen, menen analisten en han
delaren.
Een mooi voorbeeld van de in-
temetgekte is de beursintro
ductie van KPNQwest. Dat be
drijf legt glasvezelkabels voor
het groeiende internetverkeer
dat op termijn moet zorgen
voor mega-omzetten. KPN
Qwest werd begin november
naar de beurs gebracht voor 20
euro en spoot binnen enkele
weken door naar een koers bo
ven de 67.
De opmars van het aandeel
sleepte de koers van concurrent
Versatel mee. Dat kwam in juli
op de beurs en bleef aanvanke
lijk rond de introductiekoers
van 10 euro zweven. Versatel
noteert nu 36,20 euro. Beide
bedrijven maken echter nog
geen winst.
„Internet is het toverwoord",
aldus R. Bakels van effecten-
bank HSBC.Als VNU z'n
naam zou veranderen in VNU-
.com zou de koers waarschijn
lijk ook exploderen. Alles is ge
richt op toekomstige winstver
wachtingen, marktaandelen en
in sommige gevallen overna
mepremies. De ontwikkelingen
gaan echter zo hard dat nieuwe
technieken morgen weer oud
kunnen zijn. Ook dat maakt de
bedrijven risicovol."
Een onderneming, bij wie winst
er niet toe lijkt te doen, is het
Amsterdamse kabelbedrijf UPC.
Dat koopt in hoog tempo be
staande kabelnetwerken op.
Het geld is niet aan te slepen,
want UPC maakt honderden
miljoenen verlies. Toch is de
beursintroductie een succes.
UPC kwam in februari voor 29
euro en noteert nu bijna 110
euro.
UPC is een bijna-monopolist
met hoge winstverwachtingen.
„Dat maakt het tot een interes
sant bedrijf', meent Bakels.
„Door de hoge koers is de on
derneming makkelijker in staat
anderen over te nemen. Die
winstgevendheid komt later
wel; veilig stellen van toekom
stig marktaandeel is veel be
langrijker. Daarom is de over-
namehonger van UPC nog lang
niet gestild."
Internet is een soort industriële
revolutie, zeggen de goeroes.
Als alle voorspellingen over in
ternetgebruik uitkomen, zijn de
mogelijkheden enorm. Daarom
zijn aan internet gerelateerde
bedrijven voor beleggers inte
ressant en exploderen de koer
sen. Het gpkgehalte van de digi-
Koersverloop hightechbedrijven
(to.v. AEX-index laatste 12 maanden)
KPNQwest
132 TLI
118 [f--
begin
november
naar de
e* beurs
90
apr mei juni juli aug sep okt nov dec
aug sep okt nov dec
tale hype op de beurs is echter
ook groot.
„Vooral particulieren kunnen
de risico's niet goed inschat
ten", zegt analist J. Bosscha van
Bank Labouchere.Als er op
een dag koerswinsten van soms
twintig procent worden ge
boekt, moet je niet aankomen
met het woord risico. Professio
nele beleggers bekijken het risi
co en calculeren eventuele ver
liezen in, want er zijn niet al
leen maar winnaars.
Beleggingsadviseur Bakels: „De
potentie van internet is gewoon
groot. De keerzijde van de me
daille is dat er ook bedrijven uit
de markt zullen worden ge
drukt. Waar winnaars zijn, zijn
ook verliezers."
In de Verenigde Staten zijn al
in temetfondsen in de notering.
Zij maken vaak nog geen winst,
maar zijn door de belofte van
hoge winsten miljarden waard.
In Nederland moet het echte
internet nog komen. Volgend
jaar willen de providers World
Online, Chello en Zon een no
tering aan de Amsterdamse ef
fectenbeurs.
Het zijn echter niet alleen de
nieuwelingen die furore maken.
Telecomreus KPN heeft de laat
ste weken eveneens een koers
explosie doorgemaakt (vorig
jaar 36 euro. nu op 80). Dat
komt door de aankoop van het
Duitse verliesgevende E-Plus.
Voor een belang van 77,5 pro
cent in het bedrijf met ongeveer
3,5 miljoen mobiele aansluitin
gen betaalde KPN het fabelach
tige bedrag van ongeveer twin
tig miljard gulden.
tnp bron A EX
Volgens telecomanalist M. Jere
my van ING Barings zet inter
net alles op zijn kop. „Het is
moeilijk iets over de toekomsti
ge waarde van een bedrijf te
zeggen. Schaalgrootte is be
langrijk om mee te blijven spe
len. Met E-Plus wordt KPN een
belangrijke speler in de markt
met in de toekomst hoge win
sten."
Niet alleen telecom en andere
hightech profiteren, ook de
echte 'techneuten' zien internet
terug in de beurskoers. ASM Li
thography en Philips mogen
zich verheugen in een grote be
langstelling. De koersen van het
technologieduo zijn in zekere
zin aan elkaar geklonken, om
dat Philips een aandeel van on
geveer een kwart heeft in de
maker van machines voor de
chipsindustrie.
Dat analisten en handelaren
ook Philips tot de 'techneuten'
rekenen, heeft alles te maken
met de divisie halfgeleiders. Het
bedrijf maakt chips die in pro
ducten als mobiele telefoons
terechtkomen. Die chips ko
men in steeds meer producten
en daar ligt een enorme markt
open. Zeker als internet ook
toepassingen in 'gewone' arti
kelen als wasmachines en tele
visies krijgt.
Volgens analist Bosscha van
Bank Labouchere zijn koersen
emotie. Dat technologie het be
ter doet dan bijvoorbeeld voe
ding heeft te maken met mode.
„De psychologie van de beleg
gers is moeilijk in te schatten.
Technologie is spannend. Men
sen investeren liever in compu
terchips dan in een duffe krui
denier."
Toch zet adviseur Bakels kant
tekeningen. Als voorbeeld
noemt hij ICT-onderneming
Getronics. Dat bedrijf nam en
kele maanden geleden het veel
grotere Wang over. „De balans
is er anders uit komen te zien.
De beurswaarde is veel groter
geworden, maar er is ook veel
meer vreemd vermogen. Met
een florerende economie is dat
wel te doen. Maar als het eco
nomisch tij keert, kunnen dit
soort bedrijven het erg moeilijk
krijgen."
