Cerst op ti
►ok dit jaar
ils vanouds
'Carmen ik', opera vanuit een kijkdoos
7 ||0
'De Jantjes', oer-Hollandse musical op tv
odern gezin worstelt zich drie maanden door de Victoriaanse tijd
Kerst op televisie
IDAG 24 DECEMBER 1999
147
rstliefhebbers zullen smullen
stmis is waarschijnlijk een van de dankbaarste onder-
rpen voor televisiemakers en ook tijdens kerst anno
9 zenden de Nederlandse omroepen weer talloze tra-
onele kerstfilms en kerstprogramma's uit. Variërend
de klassiekers Ernest Saves Christmas en Alice in
nderland tot Phil Collins Life By Request en Robert
Brinks speciale kerst-All You Need.
RSUM FERDI DEN BAKKER/GPO
4 brengt het grootste deel
haar kerstfilms al voor de
tdagen op de buis. Zo is op
looravond van Kerstmis bij
The Christmas Box te zien,
film die precies laat zien
de echte kerstgedachte in-
dt: het helpen van de me-
lens, een rijke weduwe in
geval. Op RTL 5 laat de in-
dels overbekende Emest op
te kerstdag zijn goede hart
r spreken in Emest Saves
istmas door de kerstman te
angen ais deze met pensi-
wil gaan.
NPS zendt op de middag
eerste kerstdag Alice in
nderland uit. Alice komt, als
p haar slaapkamer door de
gel stapt, in Wonderland te-
t. In die andere wereld ont-
t ze de meest rare figuren
►eleeft ze de meest vreemde
nturen. Uiteindelijk wordt
;ekroond tot de koningin
Wonderland.
jonge wees Oliver Twist in
verfilming van de musical
968 maakt op zondag bij de
A opnieuw zijn opwach-
Hij moet zich zien te red-
in het ruige stadsleven in
Engelse hoofdstad Londen
Ie wrede dief Bill Sykes van
afhouden. Who Framed
?r Rabbit is op tweede kerst-
de troef van RTL 4, een film
ook de laatste jaren al voor
t uit de kast werd gehaald,
lil Collins zingt op 24 de-
iber bij Veronica zijn groot
hits in Live By Request. Hoe
ook heeft Veronica een he-
lel muziek op het program-
staan, want naast Phil is ook
don op eerste kerstdag van
lartij met zijn show Gordons
rgedraaide Kerst.
e mooiste sportanekdotes
de eeuw passeren op twee-
erstdag de revue bij RTL 5.
documentaire bevat ontroe-
le, markante en humoristi-
anekdotes ondersteund
r beeldmateriaal. Publicist
columnist Hugo Camps
it het geheel aan elkaar,
et is niet echt een pretje om
iriester te verdwalen op de
erieafdeling van een groot
fnhuis. Zeker niet als je je
zelf een rustige kerst had toege
wenst. Toch overkomt dit drie
priesters tijdens de Father Ted
Christmas Special die de VPRO
op de vijfentwintigste decem
ber uitzendt.
Jumpers
Robert ten Brink zou zichzelf
niet meer zijn als hij tijdens
kerst geen speciale All You Need
Is Loi'e-uitzending zou presen
teren. Dus ook dit jaar gaat hij
op 24 december onder de vlag
van SBS 6 de weg op met de Lo-
vebus en vliegt de Loveplane
weer naar allerlei plaatsen om
stelletjes en familieleden bij el
kaar te brengen.
Waarschijnlijk de kortste en
leukste komedie wordt door de
NPS op zondag, tweede kerst
dag uitgezonden. Jumpers
(1997) is een zeventien minuten
durende zwarte komedie die
het verhaal vertelt van een va
der die voor zijn dochter een
teddybeer wil kopen. De zaken
in het warenhuis lopen echter
totaal uit de hand.
Een van de weinige jongeren-
films met een kersttintje is Alice
in Wonderland. Voor andere
jeugdfilms en programma's
moet de jongeren tijdens kerst
toch echt hun heil zoeken bij
RTL 4. De griezelfilm Are You
Afraid Of The Dark is weliswaar
geen kerstfilm, maar is tijdens
de feestdagen zeker op zijn
plaats.
Tippi of Africa is een docu
mentaire voor jong en oud en
staat bij FOX voor eerste kerst
dag op het programma. Het
gaat over een zesjarig meisje,
dat opgroeit tussen wilde die
ren. Bij gebrek aan andere kin
deren in Tippi's omgeving, zijn
de olifanten, leeuwen, luipaar
den en kameleons haar vrien
den en speelkameraadjes. Het
gevaar, dat overal op de loer
ligt, deert haar niet. Ze wordt
zelfs goeie maatjes met een lui
paard en een olifantenleider.
Kerstliefhebbers zullen smul
len van een programmering als
deze en voor degenen die niet
constant met kerst geconfron
teerd willen worden, is er altijd
nog de videotheek of bioscoop
als alternatief.
Frank Groothof speelt de arme boerenzoon in de televisie-opera 'Carmen en ik'
FOTO GPD/NPS
HILVERSUM LIENEKE VAN DER PLUIT/CPD
„Voor het eerst heb ik het gevoel gehad
dat ik een werkstuk maakte waarvoor ik
mijn talenten als schrijver, cineast, te
kenfilmer en illustrator tegelijk kon ge
bruiken." Vanuit een kijkdoos maakte
Harrie Geelen een bewerking van de
wereldberoemde opera Carmen, een
televisie-opera die hij de naam Carmen
ik gaf.
Het verhaal wijkt af van dat van de
opera Carmen, ook al zijn de namen
van de personages bijna allemaal ge
handhaafd en zijn de melodieën die
van Georges Bizet. José (Frank Groot
hof) is in Carmen ik een arme boer
uit de bergen, het verhaal speelt zich af
in oorlogstijd en in de bergen woont de
guerrillastrijder Lilas. José wordt te
rechtgesteld wegens de moord op Car
men. In de hemel wil hij zijn verhaal
nogmaals vertellen aan de engelen
(Porgy Franssen). Om de simpele boe
renjongen te helpen geven ze hem een
kijkdoos, waarin hij alles opnieuw ziet
gebeuren.
De hoofdrolspelers, Frank Groothof,
Porgy Franssen en Astrid Seriese heb
ben voor Carmen ik acht dagen geac
teerd in een vrijwel lege, blauwe studio.
Daarna begon het grote werk voor Har
rie Geelen en zijn twee technische as
sistenten. Bijna anderhalf jaar hebben
zij in betrekkelijke eenzaamheid ge
werkt aan het kijkdoos-decor van de tv-
opera.
Geelen: „In computers werd - uit dat
werk bestond mijn regie vooral - ieder
facet van de omgeving toegevoegd.
Licht, schaduw, atmosfeer, nevel en re
flecties. Ik kleedde zelf mijn verhaal
aan. Als de hoofdrolspeler bijvoorbeeld
in een stad liep, dan knipte ik uit een
tijdschrift of folder een plaatje van een
huis en liet de computer dat eindeloos
herhalen."
Een echte kijkdoos dus, met ieder
deeltje van het decor apart uitgeknipt
en ingeplakt. Een enorm karwei, want
de snelste computers deden soms
uren over eenvijfentwintigste deel van
een seconde van de film. Het resultaat
geeft een heel mooi beeld. Kinderlijk
en naïef. Het perspectief is vreemd,
gebouwen zijn eigenlijk plat en het
licht lijkt soms te vallen door kleine
kijkgaten beplakt met gekleurd cello
faan.
„Een kijkdoos is een mooi decor.
Alles lijkt heel onecht en alle pathos is
samengebald", aldus Harrie Geelen.
En Harrie Geelens Carmen ik zit vol
bezieling. De arme soldaat José die
zijn leven geeft voor zijn liefde voor de
beeldschone, maar doortrapte Car
men. Zijn terechtstelling en zijn ver
haal vanuit de hemel. Zijn arme moe
der die in de bergen woont en stierf
zonder afscheid van haar zoon te ne
men. Het wordt allemaal met grote
dramatiek vertelt, ondersteunt door de
schitterende muziek van Wouter van
Bemmel. Een genot voor de tweede
kerstdag.
Uitzending tweede kerstdag, Nederland 3.
16.30 uur.
PUBLICITEITSFOTO
HILVERSUM TRUDY VAN PER WEES/GPO
De Jantjes was dé hit van Herman Bou-
bers Volkstoneel. Onverslijtbaar. Het
stuk werd tweeduizend maal gespeeld,
met grote namen uit het Nederlands to
neel en amusement: Sylvain Poons, Jan
Lemaire, Johan Kaart, Heintje Davids,
Ramses Shaffy, Johnny Jordaan, Carry
Tefsen en zelfs met de Grande Dame
van het Leidseplein, Ank van der Moer.
Aan de jongste versie, die op eerste
kerstdag op de televisie is te zien, ver
leent opnieuw een bonte stoet artiesten
haar medewerking.
De musical - want dat is de volkse ko
medie geworden in de bewerking van
Joop van den Ende - trok volle zalen. De
kritiek die door de jaren heen op het
stuk werd geuit (geen karakters maar ty
pes, een allegaartje van teksten en lied
jes, Jordaansentiment) verstomde. Ken
nelijk zit er toch iets in dat het publiek
raakt.
Daarbij zijn de liedjes (van Louis Da
vids en Margie Morris, Philip Pinkhof
en John Brookhouse) van niet te onder
schatten belang: Nou tabé dan. Wordt
nooit verliefd, want dan ben je verloo-
hoo-ren, Draaien, Als de tros wordt los-
gesmeten. Omdat ik zoveel van je hou-
ou. Geen verfijnde chansons, maar wie
ze naast buitenlandse schlagers uit de
jaren twintig legt, kan alleen maar con
cluderen dat ze geen spat minder zijn,
ijzersterk en trefzeker in het samengaan
van tekst en melodie.
Vandaar dat men blij mag zijn dat re
gisseur Eddy Habbema in Bussum te
gen een amateuropvoering van Boubers
stuk aanliep en aan het denken sloeg
hoe de Jantjes opnieuw gebracht zou
den kunnen worden. Zijn versie groeide
uit tot een complete musical, met een
aantal nieuwe liedjes van Ivo de Wijs en
Ruud Bos, oude liedjes van Davids en
Jacques van Tol en zelfs een ingevoegde
Lou Bandy (Als ik in mijn klamboe lig te
dromen).
Eddy Habbema en Van den Ende heb
ben De Jantjes serieus genomen en er in
een fraai decor een goed orkest achter
gezet. Met op de planken onder anderen
Mariska van Kolck als een sterke, emo
tionele Blonde Greet, Johnny Kraaii-
kamp als de in-slechte 'bink van de
buurt', Danny de Munk als een Schele
Manus om te knuffelen.
Volkstoneel was het. volkstoneel blijft
het. Een genre dat rond de eeuwwisse
ling ontstond en dat werd gekenmerkt
door simpele stof: dienstmeisjes mis
bruikt door zonen of heren des huizes,
ongehuwde moeders gered uit hun el
lende door mannen van het genre ruwe
bolster blanke pit, sociale misère. En
geen diepgravend gedoe met karakters
a.u.b.: wie goed is of kwaad, was vanaf
het begin helder en er bestond geen
volkstoneel zonder die pure slechterik,
die door het publiek uitgefloten of zelfs
na afloop opgewacht kon worden.
De Jantjes is niet meer dan een drie-
stuiversverhaaltje. De Jantjes zelf zijn al
geen Jantjes meer, maar keren afge
zwaaid in de Jordaan terug. In de loop
van het stuk zullen ze uit arren moede
tekenen voor de landstrijdkrachten van
het KNIL
Er zijn twee liefdesgeschiedenissen:
Toffe Jans aarzelt of ze haar loensende
Schele Manus wel wil, Blonde Greet en
Dolle Dries worden door gekonkel uit el
kaar gedreven en ongetrouwde Blauwe
Toon loopt in Indië syfilis op. Alleen met
hem komt het niet goed. Een verhaal
van levensvreugde die de sores over
wint, van de lach die altijd beter is dan
de traan. 'Want', zegt het liedje van
Louis Davids, 'Als je huilt ben je een
stakker'.
Uitzending eerste kerstdag. RTL 4, 21.15 uur.
Met o.a. Danny de Munk. Carry Tefsen, Le-
ontine Ruiters en Peter Faber Regie Eddy
Habbema.
SUM TRUDY VAN DER WEES/GPO
NPS zendt vanaf 26 december
huis uit 1900 uit. Daarin wordt
gezin gevolgd dat drie maanden
Je zoals in de Victoriaanse tijd.
serie wordt eerste kerstdag geïn-
luceerd met The making of 1900
se. Het valt niet mee te leven
der tandpasta en wasmachine,
ig Brother is kinderspel vergele-
met wat de familie Bowler dit
ijaar moest doorstaan. Het En-
e gezin leefde drie maanden lang
een oudvictoriaans huis op de
lier zoals hun overgrootouders
eten hebben geleefd. Zonder
triciteit, radio, televisie, compu-
telefoon. auto. koelkast, centrale
farming en luxeartikelen. Maar
een videocamera, waarmee situ-
s worden gefilmd en waaraan ge
leden hun verhalen kwijt kun-
Een beetje als de 'Dagboekka-
in Big Brother. Een ander ver
schil is dat met The house of 1900
geen geld valt te verdienen. Wie het
drie maanden uithoudt onder deze
primitieve omstandigheden is een
ervaring rijker. That's all.
De familie Bowler meldde zich
vrijwillig aan voor dit experiment,
dat werd ontwikkeld door het Engel
se tv-station Channel Four. „Ik wil
niet de Victoriaanse tijd naspelen of
imiteren. Ik wil 'm beleven", geeft de
44-jarige Joyce Bowler als verklaring
voor haar reis in de tijd. Haar echt
genoot Paul en hun vier kinderen
Kathryn (16), Joseph (9) en de twee
ling Ruth en Hillary (12) zijn iets
minder gemotiveerd, maar doen
graag mee. „Joyce heeft mij al zo
vaak mijn zin gegeven, het is tijd om
wat terug te doen vindt Paul. Hij
kon niet bevroeden aan welk avon
tuur hij zichzelf en zijn kinderen zou
blootstellen.
Het leven in het Victoriaanse tijd
perk lijkt namelijk romantisch, maar
valt in de praktijk vies tegen. Al na
drie dagen is Joyce in tranen en be
ginnen de gezinsleden elkaar op de
zenuwen te werken. Nog een paar
dagen later is de paniek compleet als
blijkt dat de warmwatervoorziening
hapert. Een warm bad zit er voorlo
pig niet in.
Buurtbewoners
Het bijzondere aan heet project van
Channel Four is dat niet alleen de
bewoners van het Victoriaanse huis
zich moeten aanpassen aan de tijd,
maar ook de buurtbewoners. Een
aantal winkeliers bezorgt brood,
melk en vlees aan huis, zoals dat ook
rond de eeuwwisseling gebruikelijk
was. Alleen, ze hebben uitsluitend
producten bij zich die in die tijd ook
werkelijk verkrijgbaar waren. De
buurtgroenteboer houdt bovendien
in de gaten dat Joyce, als ze bood
schappen komt doen, alleen die
groentes meekrijgt, die in de Victori
aanse tijd beschikbaar waren. Hoe
ze die groente op Victoriaanse' wijze
moet klaarmaken, kan ze lezen in
een huishoudboek dat haar bij haar
intrek in het huis ter hand is gesteld.
Alle gezinsleden moeten zich kle
den volgens de mode van de negen
tiende eeuw. Ze moeten zich daar
mee ook op straat of werk vertonen.
Alleen de kinderen mogen zich ver
kleden als ze naar school gaan.
Joyce, in het dagelijks leven onder-
wijsinspectrice, neemt drie maan
den verlof om deel te kunnen nemen
aan het experiment. In 1900 was het
immers niet gebruikelijk dat vrou
wen buitenshuis werkten. Al snel
komt ze erachter dat een combinatie
van werken en huishouden honderd
jaar geleden ook schier onmogelijk
was geweest. Het huishouden is
meer dan een dagtaak. .Alles duurt
langerconstateert Joyce.
Het bereiden van lunch en avond
eten neemt uren in beslag. Het
weerbarstige kolenfomuis - modern
voor negentiende-eeuwse begrip
pen, maar voor de moderne mens
lastig hanteerbaar - moet elk half
uur worden opgestookt. Voor de was
- op de hand, uiteraard - dient een
volledige dag te worden uitgetrok
ken. Joyce heeft twaalf uur nodig
voor een wasje waar een wasmachi
ne veertig minuten over doet „Ik
heb mijn dochters thuis gehouden
van school. Anders is het niet te
doen", bekent Joyce op wasdag. „Ik
denk dat veel vrouwen dat vroeger
deden."
Afgetobd
Het project is nog maar nauwelijks
op gang of Joyce, op wie het meren
deel van het werk neerkomt, maakt
een afgetobde indruk. Ze is jaloers
op haar man, die - weliswaar in Vic
toriaans kostuum - gewoon naar zijn
werk kan, en heeft het gevoel of ze in
de Middeleeuwen is terechtgeko
men. „Het eten dat ik mijn gezin
voorzet, zou ik nog niet aan een var
ken geven. Ik voel me vies, ik stink.
Ik kan mijn haren niet wassen. Ik
maak mij zorgen over mijn zoon Joe.
Hij vertikt het om de Victoriaanse
maaltijden die ik hem voorschotel,
op te eten."
Aanvankelijk is ze bang dat Joe zal
verhongeren, maar na verloop van
tijd leert ze te relativeren. „Ik denk
niet dat hij er dood van gaat om elke
dag hetzelfde te eten. Per slot van re
kening hadden kinderen in 1900 ook
maar te eten wat de pot schaft. Hij
moet niet zeuren."
Zelf moet Joyce zich ook aanpas
sen. Ze is vegetariër, maar de negen-
tiende-eeuwse cuisine blijkt daarop
niet ingesteld. Vlees maakte honderd
jaar geleden een belangrijk deel uit
van de maaltijd. Een noodzakelijk
deel bovendien, dat energie bood
voor de zware arbeid die verricht
moest worden. Ook Joyce kan de ca
lorieën goed gebruiken. Maar de
geur van de worstjes, die ze bij de
slager aan de deur heeft gekocht,
doet haar bijna kokhalzen.
Zo draagt ieder gezinslid zijn of
haar kruisje. Vader Paul fantaseert
over de gemakken van een Gillette
scheermesje, de dochters dromen
van een bad en pizza's, moeder Joy
ce drukt een moderne shampoo
achterover bij de plaatselijke drogist
en de arme Joe kan alleen nog maar
denken aan een boterham met pin
dakaas. Toch houden de kinderen
zich wonderbaarlijk staande in deze
wereld, zonder computer en MTV,
„Ik heb het gevoel dat de kinderen
onder deze omstandigheden snel
volwassen wordenmerkt Joyce op.
„En misschien ik zelf ook wel.
Uitzending eerste kerstdag, Ned. 3,
13.00 uur. Uitzending eerste afleve
ring serie 'Een huis uit 1900', tweede
kerstdag, Ned. 3,13.04 uur.
