°)k
Rijp en Groen
Rode loper uit, de zalm is in aantocht
1
Strijd over groen tuinhout
Kerstcactus
in bloei
Veenmol moeilijk te bestrijden
Kokosmat belet
kiemen onkruid
Rode decadentie
Exotische cyclaam
u
m
VRIJDAG 24 DECEMBER 1999
Z
GREET BUCHNER
We noemen hem kerstcac
tus omdat hij meestal met
kerstmis bloeit, al is dat
geen wet van Meden en
Perzen. In het Latijn heeft
hij de wat
sloom klinken
de naam Sch-
lumbergia ge
kregen. In feite
is het een gewo
ne lidcactus. In
de natuur komt
deze cactus, die
inderdaad tot
de familie van
de cactussen
gerekend wordt,
in de regenwou
den voor. Dat
verklaart zijn
hekel aan felle
zon. In de bo
men groeit hij °jj u* tu.
in uitsparingen
waarin zich wat 3002 pa e
humus heeft ge
vormd. Echt veel en zware
grond staat dan ook niet op
zijn verlanglijstje.
Omdat deze cactus zijn
bloemknoppen vormt zo
dra er wat minder lichturen
zijn, kan het best dat hij
moedwillig tot kerstbloei
gedwongen is. Willen we er
zeker van zijn dat hij vol
gend jaar weer rond de
winterse feestdagen met
van die mooie rode opval
lende bloemen onze huis
kamer siert dan zullen we
hem rond eind oktober,
rond de schemering naar
een pikdonker plekje moe
ten brengen, of een doos of
donkere zak over hem heen
moeten plaatsen tot de vol
gende ochtend. Dan zal hij
zeker weer rond de kerstda
gen bloemen hebben, al
moet ik er eerlijkheidshalve
bij vertellen dat ik jarenlang
in het bezit van een Sch-
lumbergia ben geweest die,
zonder extra maatregelen,
midwinter begon te bloei
en. Waar hij nu gebleven is?
Een zomervakantie lang op
een verkeerd plekje in de
tuin gezet en het was ge
daan met mijn kerstcactus.
Dat heeft hij me nimmer
vergeven jammer
genoeg.
Hoe moeten we
nu volgens de re
gels van de kunst
onze pas verwor
ven kerstcactus
behandelen om er
jaren plezier van te
hebben. Immers, de
plant zonder bloemen
is niet ontroerend
mooi, al kan men er ook
anders over denken.
Kerstcactussen houden van
doodnormale kamertem
peratuur en zijn, zoals ech
te cactussen zeer goed be
stand tegen een
droge lucht. Een
groot voordeel in
onze doorgaans
te warm gestookte
kamers. Tijdens
de bloei houden
we de Schlumber-
gia vochtig en ze
ker niet te nat.
Ook mag deze
plant, bescheiden
als hij is, ver van
het raam staan.
Sterker nog, een
raam waar de zon
door schijnt is uit
den boze voor de
plant afkomstig
jo? uit de regenwou-
«lem den.
Na de bloei moet
de lidcactus worden verpot,
liefst in dezelfde pot maar
wel met nieuwe potaarde
op basis van veel turf want
hij houdt van humus en
een lichtzure grond. Na het
verpotten moet de grond
vochtig, zeker niet te nat,
worden gehouden. Het
beste kan men de boven
grond altijd net een beetje
uit laten drogen. In de ka
mer krijgt hij weer een
plaatsje ver van de zon. Pas
in het voorjaar, als er weer
flink wat leven in de plant
komt mag hij weer wat
meer water en af en toe een
klein beetje plantenmest.
Na half mei, als er zeker
geen nachtvorsten meer
dreigen, kan hij de tuin in.
Uiteraard op een plekje in
de halfschaduw en niet, zo
als bij mijn mislukte Sch-
lumbergia, in de zon.
Begin oktober, voordat er
kans op vorst is, komt hij
weer naar binnen. Al was
het maar om hem met
truukjes weer rond de
kerstdagen tot bloei te
dwingen. Willen we deze
cactus stekken? Dat kan ge
makkelijk. In het voorjaar
snijden we twee of drie le
den af, laten die enkele
n uren drogen en zetten
het onderste lid zo diep
in goede potaarde dat
alles mooi rechtop blijft
staan. Na drie weken
ongeveer zijn de stekken
beworteld en zullen ze
uitlopen zodat we
weer een nieuwe
|£k Schlumbergia heb-
ben.
Donker houtwerk in combinatie met de rode en roze tinten van de
Kerstcactus geeft een huiselijke sfeer. foto pr
Zalmen leggen bij hun terug
keer uit open zee naar hun vas
te broedplaatsen landinwaarts
jaarlijks duizenden kilometers
af. Vooral in Noord-Amerika en
in Alaska is de jaarlijkse herfst -
trek van de zalmen een spekta
kel dat telkens weer duizenden
kijklustigen aantrekt.
De mens legt de zalmen echter
steeds meer hindernissen in de
weg. Aan de Amerikaanse west
kust zijn stuwdammen vaak on
overkomelijke obstakels. En in
Californië is door overvloedig
industrieel gebruik van water
het peil van rivieren en meren
soms zo laag, dat de zalmen
niet of moeilijk hun vertrouwde
broedplaatsen kunnen berei
ken. Zalmen zijn immers zeer
honkvast en keren altijd terug
naar de plaats waar zij zijn ge
boren om er op hun beurt kuit
te schieten.
De trek naar de broedplaatsen
verloopt op uiteenlopende tijd
stippen, afhankelijk van de af
stand van de broedwateren en
het klimaat dat daar heerst. Om
de zalmtrek zo vlot mogelijk te
laten verlopen waakt de Califor-
nische dienst voor wateren en
bossen over het waterpeil in de
rivieren waarlangs de zalmen
landinwaarts trekken. Bij een te
lage waterstand worden de slui
zen van stuwdammen geopend.
Het probleem is echter dat de
autoriteiten nooit precies weten
wanneer en hoeveel zalmen de
rivieren opzwemmen en naar
welke broedplaatsen zij zullen
trekken. Zonder deze gegevens
is het gissen, wanneer welke
sluizen moeten worden geoe-
pend en hoeveel water er dient
te worden aangevoerd.
Twee wetenschappers van de
universiteit van Berkeley heb
ben nu aan de hand van de iso-
topen-geochemie een eenvou
dige methode gevonden om tij
dig vast te stellen waarheen de
zalmen trekken en wanneer de
verschillende zalmpopulaties
aan hun thuisreis beginnen. De
Zalmen zijn honkvast, ze keren altijd terug naar de plaats waar zij zijn geboren.
geochemie is een tak van de
scheikunde die zich bezighoudt
met de verspreiding van de
chemische elementen op aarde'
en hun kringloop.
Wanneer de zalmen uit de Stille
Oceaan terugkeren, moeten zij
eerst door de Golden Gate en
de bocht van San Francisco
zwemmen voordat zij de meer
landinwaarts gelegen delta's
van de Sacramento- en San
Joaquin-rivieren kunnen berei
ken. Vandaar zoeken zij dan
verder hun weg naar de vele zij
riviertjes die in de Sierra Neva
da en in het Cascade-gebergte
ontspringen. Dat betekent we
kenlang drukte voor de kust van
Californië. Wie wil waarheen en
wanneer: dat is telkens weer de
hamvraag voor de hydrologi
sche experts.
De wetenschappers zochten
reeds jaren naar een methode
om de herkomst van de zalmen
te kunnen ontcijferen. Tot zij
ontdekten dat in het even
wichtsorgaan in het binnenoor
van de zalmen microscopisch
kleine gehoorsteentjes of otolie-
ten aanwezig zijn, die in de
loop van de jaren fijne kalklaag-
jes aanbouwen.
Volgens hun bevindingen in het
vaktijdschrift 'Geology' blijken
in de kalkafzettingen van de
otolieten ook de strontiumiso-
topen Sr-85 en Sr-86 in ongelij
ke en variabele hoeveelheden
aanwezig te zijn. De weten
schappers ontdekten dat de on
derlinge verhouding van deze
isotopen precies dezelfde is als
deze die werd aangetroffen op
de broedplaatsen waar de vis
sen werden geboren. Tijdens
hun leven nemen de zalmen
gedurende hun jaarlijkse ver
blijf in hun geboorteplaats de
daar aanwezige karakteristieke
isotopencocktail op en dragen
zij deze blijvend mee tijdens
hun lange omzwervingen in de
oceanen.
En omdat de isotopenverhou-
ding in de talrijke rivieren in
Califomië overal anders is, is
het dus een koud kunstje om
aan de hand van een steekproef
bij de verschillende zalmpopu
laties de herkomst en dus ook
de bestemming van de vissen
precies te achterhalen. Daaruit
kan dan het tijdstip van de
zalmtrek en de uiteindelijke be
stemming afgeleid worden en
kunnen de hydrologen de rode
loper voor de bezoekers uitleg
gen.
JOHN LAMORAL
VRAAG ANTWOORD
De familie Van Beek uit Haar
lem blijkt in het bezit te zijn
van een vrij bijzondere plant en
wel de latrophja podagria, een
plant die oorspronkelijk groeit
in Midden Amerika en in het
droge seizoen de bladeren laat
vallen om in het natte seizoen
weer blad te vormen. Het is een
Euphorbiacaea. De behande
ling is vrij gemakkelijk omdat
deze plant goed bestand is te
gen de droge kamerlucht. Ze
heeft zich in de kamer min of
meer aangepast aan onze sei
zoenen en laat in de winter
veelal blad vallen om in het
voorjaar weer uit te lopen. In de
bladloze tijd vooral heel weinig
of geen water geven, ze leeft
dan goeddeels van het in de
stengel opgeslagen blad. In het
Nederlands wordt ze wel fles-
senplant genoemd.
Mevrouw Mesman uit Bos
koop heeft heel moeilijk te be
strijden ongedierte in de tuin
en wel de veenmol. Een bekend
middel is hopen paardenmest
bovenop de grond. Daarin
schuilen ze en men kan ze dan
vangen. Een ander beproefd
middel is de gaten vullen met
zeepsop. Ook dit middel dwingt
de veenmol, familie van de kre
kel, om boven te komen. Mocht
één van de lezers een beter
middel kennen dan houd ik me
aanbevolen want de veenmol is
in veel streken een plaag.
Wat leuk, de rozenstek van Ti
neke van El uit Heemstede is
gelukt en nu is er dus een kleine
roos in een pot. Ik zou deze ge
durende de wintermaanden in
een koele ruimte over houden.
Vorst is niet geschikt voor zulke
jonge planten. Veel licht heb
ben de bladverliezers niet no
dig, dat maakt het gemakkelij
ker. Wat het geven van kamer-
plantenmest aangaat: 's winters
houden de kamerplanten ver
plicht rust. Ongeveer eind fe
bruari weer wat meer mest.
Vaak worden ze dan ook ver-
Parallel gebonden Amaryllisboe
ket met kraag van Nerine laat roze
en rode tinten samensmelten. De
bloemen zijn gebundeld met rood
fluweel. foto pr
pot. Zo komen ze dan weer aan
de groei als de dagen lengen.
A. van Ter Tholen Hoogwegt
uit Haarlem heeft een passie
bloem die vruchten heeft ge
dragen. De vraag luidt of men
nieuwe planten kan winnen uit
zaad. Dat kan heel goed. Zaden
uit de vrucht halen, goed
schoonmaken, tot rust laten ko-
De houtsector en de milieube
weging voeren al jaren strijd
over het 'groene tuinhout'. Het
kwam uiteindelijk tot een ver
bod op de toepassing van che
mische conserveringsmiddelen.
Maar dat besluit wordt waar
schijnlijk opgeschort.
Groen hout heet het. Omdat
het een groenige kleur heeft,
nier omdat het beter zou zijn
voor het milieu. De tuinhekken,
pergola's, vlonders, vlecht-
schermen, blokhutten en speel
toestellen, zoals die in de afge
lopen tien jaar het beeld zijn
gaan bepalen van zo ongeveer
de helft van alle tuinen in Ne
derland, kleuren groen van het
koper dat erin zit. En dat zit er
in om te bevorderen dat het
hout jarenlang bestand blijft
tegen schimmels. Juist dat ko
per. en ook de andere metaal-
zouten arseen en chroom, die
in allerlei combinaties toege
past worden, zijn een doom in
het oog van de milieubeweging.
Want door uitloging sijpelen de
giftige conserveringsmiddelen
door naar bodem en grondwa
ter. De houtsector bestrijdt dit
hevig. Al een hele tijd voeren de
Nederlandse bedrijven die zich
bezighouden met het 'impreg
neren' van hout een verbeten
strijd tegen de plannen om het
gebruik van chemische conser
veringsmiddelen te beperken.
Niet alleen van het koper ziet
het tuinhout groen, zo voeren
zij aan.
Het is wel degelijk ook groen
van de milieuvriendelijkheid.
Hout is een natuurproduct,
waarvan het gebruik ten koste
van allerlei andere stoffen als
beton, staal en plastic juist be
vorderd zou moeten worden.
Dat het groene tuinhout scha
delijk zou zijn voor het milieu,
snijdt volgens de sector geen
hout. Sterker nog: als het niet
meer gebruikt mag worden,
schiet het milieu erbij in. De
maatregelen zouden op 1 janu
ari van het nieuwe jaar moeten
ingaan, maar die slag hebben
de impregneerbedrijven voorlo
pig gewonnen. De ministerraad
geeft vermoedelijk uitvoering
aan de motie die vorige week in
de Tweede Kamer werd aange
nomen en waarin erop aange
drongen werd om het besluit
op te schorten.
JAN OTTENS
nog minstens tweeduizend groene en
gezellige kerstmissen, wensen wij u
bloemendaal bv
rijksstraatweg wassenaar
REDACTIE: MARGOT KLOMPMAKER EN SASKIA STOELINGA 023
Er is een nieuw wapen ontwik
keld voor de eeuwige strijd te
gen onkruid. Het is een sterk
verdund mengsel van hout-,
bananen- of kokosvezels met
natuurlijk gom, dat voorkomt
dat onkruid ontkiemt. Het
nieuwe middel wordt in Wage-
ningen getest door het instituut
voor Agrobiologisch en Bodem-
vruchtbaarheidsonderzoek.
„We hebben er vijf jaar aan ge
werkt", zegt Willem Jongbloed,
directeur van de Logistic Agri
cultural Company (LAC) in
Oosterhout. Dit bedrijf werd in
dertijd benaderd door een ho
venier uit deze Brabantse ge
meente. „Hij kwam met het
idee, omdat nieuwe wetgeving
het gebruik van pesticiden in
het openbaar groen sterk aan
banden legde. Wij hebben het
plan verder ontwikkeld en ge
zocht naar de juiste mengver-
houding om te voorkomen dat
het spul blijft liggen en niet di
rect wegspoelt."
Inmiddels is patent aange
vraagd op de vinding die Asolfil
is gedoopt. De A staat voor de
eerste letter van hovenier Adri-
aansen, sol betekent zon en fil
is de afkorting van filter. Jong
bloed: „Het middel laat abso
luut geen licht door, maar wel
lucht en water. Zonder licht
geen kieming, en daar zit hem
de kneep". Jongbloed bena
drukt dat het geen onkruidbe
strijdingsmiddel is, maar een
onkruidpreventiemiddel. „Het
voorkomt dat onkruid kan gaan
groeien."
Asolfil is volledig biologisch af
breekbaar. Het wordt in een
sterk verdunde oplossing op
het veld gespoten. Na zes tot
acht uur is de vloeistof hele
maal hard geworden en lijkt er
een laag afgewerkte olie
pasta te liggen. Maar de
houdt alleen het zonlich
en blijft water en zuursti
laten.
„Uit onderzoek in maïsv
blijkt dat eenjarige onkn
zoals melganzevoet, mui
straatgras bijna volledig
blijven", zegt de Wageni
onkruidexpert Bert Lotz.
een belangrijke kantteke
wel dat het veld vooraf o
vrij moet zijn gemaakt, h
chemisch of met de scho
Als het onkruid er eenn
staat heeft dit middel g
kele zin. Ook hardnekkig
meerjarige onkruiden zo
derzuring, perzikkruid ei
de dringen door de pulp
heen."
Uit berekeningen blijkt t
preventieve deklaag twii
procent kan besparen oj
spuitkosten in stedelijk g
Lotz denkt dat toepassin
landbouw nog veel grott
volgen heeft. „Het middi
trouwbaar. Nodig is allei
de ontwikkeling van bet<
spuitapparatuur.
Het Proefstation voor de
bouw en Vollegrondsgro
teelt in Lelystad zal volgi
het effect bekijken bij di\
akkerproducten, zoals m
bieten en aardappelen.
ook is het interessant voi
teelten, zoals aardbeien,
bloembollen, bomen en
ken", meent Lotz. Het p
gens de onderzoeker pri
een geïntegreerd landbo
teem, waarin naast chen
methoden mechanische
logische werkwijzen woi
toegepast.
PETER DE JAEGER*
men en dan zaaien in goede
ontsmette zaaiaarde. Zelf ge
bruik ik steeds Superol om de
zaadgrond te ontsmetten. Na
opkomst verspenen en later op
potten. De vraag is evenwel of
al deze moeite zinvol is. De uit
zaad gekweekte planten bloeien
meestal slecht. Over het alge
meen is het beter om in de
groeitijd half uitgerijpte kop-
stekken te nemen en op een
warme plaats (met een plastic
zak afgedekt) aan de groei te
brengen. De vraag of er ver
wantschap bestaat tussen deze
vruchtdragende plant en de
plant waarvan de eetbare
vruchten te koop aangeboden
worden kan ik bevestigend be
antwoorden. Er zijn rond de
400 soorten Passiflora en de
soort Pedulis wordt vooral ge
kweekt voor de vruchten. Ove
rigens zijn de vruchten van alle
passiebloemen eetbaar.
GREET BUCHNER
Er worden vrijwel geen volle boeketten
meer gebruikt; een paar exemplaren in
fraaie vazen zetten de toon, waarbij
vooral de kleuren geel en oranje favo
riet zijn.
FOTO CPD/Bloempollenbureau Holland
Een vleugje decadentie is deze
winter de leidraad bij het in
richten van een eigentijdse wo
ning, althans dat beweert Bloe
menbureau Holland, de pro
motieorganisatie van bloemen-
kwekers in ons land. Het cam
pagnebureau verwacht daarom
dat boeketten met rode kleuren
en grijstinten in nogal wat huis
kamers gaan overheersen. „We
doorbreken het schaamtege
voel, de Nederlandse zuinig
heid en we verwennen ons met
buitensporige luxe", schrijven
de bloemenmannen, die deze
ontwikkeling aanduiden met de
term red decadence ofwel rode
decadentie.
Bloemen die aan het morele
verval - want dat is de eigenlijke
betekenis van decadentie - een
steentje kunnen bijdragen, zijn
onder meer de nerine, rode
tulp, anemoon en amaryllis.
Laatstgenoemde soort, die ove
rigens ook wit of roze ka
en, heeft een vlezige stee
door er veel water wordt
zogen. Op de stelen groe
weelderige kelkbloemen
standig is daarom ze in e
ge vaas te zetten. Langer
heeft men overigens van
bol opgegroeide bloeme
Iets eleganter dan de am
is de nerine: deze heeft k
trechtertjes op lange sier
stelen. Daarnaast verspr
nerine een chocoladegel
huis. Rond Kerstmis is v
zogenoemde nerine sarn
te koop, die roodoranje I
men heeft. In een rank z
of porseleinen vaasje oo
nerine volgens Bloemen
Holland het fraaist. Pass
red decadence zijn verdi
zen van gekleurd glas, g<
zuurd aardewerk, donke
pische houtsoorten en o
lakwerk.
Strakke, soms haast strenge vormen, gedecoreerd met luxui
materialen, zetten de toon voor de interieurtrend van deze
De exotisch ogende cyclaam past perfect in dit rijke sfeertje
uitbundige bloeier is er in knalrood, vele tinten roze, paars
liefhebbers ook in wit en creme. Een paar knalrode cyclami
een grijze geglazuurde aardewerken pot optafel levert een k
spektakel op.
L
Cryptogram
Horizontaal: 1. Telwoord (6); 4. Snertkledingstuk (8); 6. Gebruik in
het hart van een puritein (4); 8. Blaasmond (4); 9. Ze zijn te lui om
er groente in te doen (9).
Verticaal: 1. Goedgelovig? Integendeel (3); 2. Vogelt in de regel
(5); 3 Slang om achter te bevestigen (4); 5. Het alternatief is
delen (6), 6 Er zit groei in dit gewas (4); 7. Inclusief gesnapt (4);
8 Die hond heeft z'n portie gehad (4).
Oplossing van donderdag:
HORIZONTAAL: 1 Roos; 4 hola; 8 iep; 10 mom; 11 pi;
12. rib; 14 ma; 15. teler 17. meid, 18. kind; 20. no; 21. es;
22. menu; 23 neef; 24. etude, 26. au; 28. ene; 29. il; 31. ark;
33. loc; 34. neon; 35. eend.
VERTICAAL: 1 Rip; 2. oei; 3. op; 5. om; 6 lom; 7. ama; 9. kil;
12 redoute; 13 bekende; 15 tinne; 16 nsee; 17 mum; 19. duf,
25. uno, 26. aan; 27 ure; 29 ion; 30. led; 32. ko; 33. Ie
HEINZ
