Heimwee naar de koning zonder hoofd 4 TV WEER h Het Gesprek van de Dag 10 Vernieuwing democratie blijft uit 'Een unieke avond' Vaste wetten voor plaatsen groep Goede gaven WOENSDAG 22 DECEMBER 1999 152 COMMENTAAR Voor staatkundige vernieuwing moet je niet in Nederland zijn. Die conclusie valt te trekken uit de moeizame omgang van politiek Den Haag met dit sinds de jaren zestig veelbesproken onderwerp. De kiezer is geëmancipeerd, is mondiger geworden en is betrok ken geraakt bij tal van maatschappelijke vraagstukken. De over heid heeft daar niet veel meer tegenover gesteld dan inspraakpro cedures, beroepsmogelijkheden en hier en daar een lokaal referen dum. Achtereenvolgende kabinetten beloven meer, maar verder dan staats- en onderzoekscommissies zijn we nog niet gekomen. Niet temin blijkt de belangstelling voor verkiezingen tanende sinds de afschaffing van de opkomstplicht. Twee strijdige conclusies leiden tot een patstelling in Den Haag. De vroegere WD-leider Bolkestein bijvoorbeeld denkt dat kiezers wegblijven omdat het ze doorgaans goed gaat. Een partij als D66 blijft daarentegen de stimulator van plannen om kiezers meer bij de politiek te betrekken. Het vorige week uitgelekte advies van de Commissie-Elzinga over een aanpassing van de lokale democratie ademt dan ook de geest van verdeeldheid. Voor toekomstige burgemeestersbenoemingen stelt de commissie drie varianten voor. In de grote steden mag de bevolking uit twee kandidaten een burgemeester kiezen. Middel grote steden mogen zelf beslissen hoe ze aan een nieuwe burge meester willen komen. In kleine gemeenten draagt de gemeente raad de burgemeester voor. Het is een verwarrend compromis dat de kiezer weer niet serieus neemt. De WD blijft als vrijwel enige partij geharnast tegenstan der van een gekozen burgemeester, de andere grote partijen zien op tegen een grondwetswijziging die nodig is om burgemeesters daadwerkelijk te laten kiezen. Toch moet het daar eens op uit draaien. Staatkundige vernieuwing, het woord zegt het al, is niet gediend met pappen en nathouden. Het kan niet zonder aanpassing van de grondwet. Dat kost meer tijd dan in een kabinetsperiode mogelijk is. Die tijd moeten regering en oppositie daar, los van partijpolitie ke belangen, ook voor uit willen trekken. Ze kunnen soms ook zo gezéllig overdrijven, die tv-presentatoren. 'Ik hoop dat u heeft genoten van deze u-nie-ke avond', besloot Ivo Niehe gisteren zijn optreden bij 'Het Oranje van de Eeuw'. Waarmee hij nog maar eens onderstreepte wat zijn collega Jack van Gelder ook zo ongeveer om de tien zinnen meldde: een uitzonderlijke ge beurtenis is dit, dames en heren, heel bijzonder. En wij maar denken dat we naar een grappig potje voetbal zaten te kijken tussen een paar, vaak zichtbaar ouder geworden, sterren van weleer. De meesten traden trouu>ens ook al op tijdens de erewed- strijd voor Johan Cruijff, in april van dit jaar. Die wedstrijd was uniek!. En nu, nog geen negen maanden later, dus ook al niet meer. Verder was het alleraardigst. De eregalerij van de oude glorie draaf de nog eens over het veld, spelend tegen de eregalerij van ooit in Ne derland uitgekomen buitenlanders. Met af en toe een leuke actie, maar verder veel heen en weer geschuif, soms wat geklungel en een paar briljante, maar onbegrepen en dus verprutste passes. Kortom, een gemiddelde wedstrijd van het Nederlands elftal. Met een ver trouwde uitslag: 1-1. (Het moet voor bondscoach Frank Rijkaard een hele ervaring zijn geweest dat Oranje ook kan gelijkspelen als hij in het veld staat). Maar goed, het ging ook niet om het spel, maar om de spelers. Met Faas Wilkes - wiens acties overigens beperkt bleven tot de aftrap - Cruijff en Marco van Basten als stralende middelpunten. Gemeten aan het applaus bij de opkomst van de laatste leek het trouwens wel of niet Cruijff maar hij voetballer van de eeuw was geworden. Een van de andere grote sterren ontbrak overigens: Abe Lenstra. Wat echter wel weer leidde tot het ontroerendste moment van de avond. Het eerbetoon van aan de overleden Friese voetballer - die symbolisch aanwezig was door een over de reservebank gedrapeerd oranjeshirtje met zijn naam, waarop de laatste voetbalschoenen stonden die hij ooit had gedragen - was ingetogen en mooi. Jammer dat de organisatoren dat aan het einde van de wedstrijd weer een beetje moesten verpesten door de weduwe Lenstra de af grijselijkste beeldengroep met topsporters - inclusief de in brons ge goten beeltenis van haar overleden man - te laten onthullen dié Ne derland ooit heeft gekend. De opbrengst van de replica's is bestemd voorgoede doelen. Dat is mooi. Maar als er ivat overschiet, kan dat dan naar een van de kunstopleidingen? Terugkeer van zacht weer Het is koud deze dagen maar het zachte karakter van de maand wordt nauwelijks aan getast. De gemiddelde tempe ratuur over de periode 1-20 de cember bedraagt in De Bilt 53 graden tegen normaal 3,5. Nu vanaf morgen het zachte weer terugkeert, zal het maandcijfer op tenminste 5,5 graden uitko men. Daardoor bestaat een reële kans dat 1999, samen met 1990, het warmste jaar sedert het begin van de observaties in 1706 gaat worden. Een absoluut record (jaargemiddelde 11,0 graad) kan evenmin worden uitgesloten. Het offensief van milde Atlanti sche luchtmassa's komt van avond op gang. Het zwerk wordt van het zuidwesten uit dichtgespijkerd en het gaat re genen. Bij temperaturen rond het vriespunt kan aanvankelijk ook ijzel optreden. In de nacnt stijgt de temperatuur tot 5-6 graden, hetgeen het einde bete kent van het door de Berlijnse meteoroloog Wolfgang Roder perfect voorspelde middecem- berwintertje. Morgen overdag loopt de temperatuur op tot 8-9 graden. Verder valt er tot in de middag regen, daarna is er sprake van een enkele opkla ring. De wind waait vandaag uit het zuidoosten, morgen uit net zuidwesten en is aan de kust krachtig tot hard. Over land waait het meest matig tot vrij krachtig. Fronten van de sterk uitdiepen de en uitdijende IJslanddepres- sie veroorzaken op vrijdag op nieuw regen en aan de kust kan een zuidwesterstorm opsteken. Het kwik hobbelt naar maxi maal 10 graden. Tijdens de kerstdagen blijft het fors waaien met periodiek regen of buien en hoge temperaturen. Ook na het kerstweekeinde blijft het wisselvallig en vrij zacht. Wolkenvelden temperden gis ternacht het warmteverlies. Al leen gisteravond was de tempe ratuur in het oosten tijdens opklaringen nog tot -5 gezakt (Deelen -5,2). Gisterochtend krorhp de wind naar het zui den tot zuidoosten en kwam de aanvoer van koude vas- telandslucht op gang. Op de meeste plaatsen begon het te vriezen en de mid dagmaxima waren lager dan de nachtelijke tem- peraturen. Op Schiphol bleef het kwik bij 0,6, in Bloemendaal 0,7 graden ste ken. Voor het gevoel deed het waterkoud aan. De revival van de kerststal Wat jammer dat Piet Wijnker geen kerstkindje is. Het had zo mooi gepast. Bij hem thuis is het al tijd Kerstmis. Het jaar rond staan er stallen en kribben in de kamer. En elke vakantie gaat hij op zoek naar kribben, Maria's en Jozefs van gips of steen. Of van hout. Maakt niet uit. Honderden kerstgroepen heeft hij. „Jammer dat ze het kindje Jezus vaak zo'n volwassen gezichtje geven. Kijk maar: de meesten zien eruit alsof ze in de kribbe al aan het preken zijn." „In ieder mens zit het verlan gen naar kerst. Die warmte, die veiligheid, dat willen we alle maal. Met kerst zien we opeens dat de wereld meer biedt dan het platte alledaagse. Het stalle tje is daarvan het symbool. Dat brengt dat hele gevoel samen." Piet Wijnker kent elk detail van het kerstverhaal. Als regiovoor zitter van de Vrienden van de Kerstgroep signaleert hij een hernieuwde belangstelling voor de beelden rond de kribbe. „Het is ook nostalgie. Want ie dereen herinnert zich van vroe ger thuis nog wel een koning met een per ongeluk afgebro ken hoofd. Of een engel met een gehavend vleugeltje. Daar hecht je aan." Bij Piet en Corrie Wijnker is het het hele jaar kerst. Overal beel den. Stalletjes op het dressoir, kribben op de boekenkast, her ders op het bureau en minstens drie koningen op de venster bank. Elke vakantie reizen ze met zijn tweetjes langs kloos ters, abdijen en kunstwinkels om kerstgroepen te bekijken. En soms: te kopen. Hun collectie bestaat uit ruim tweehonderd groepen. Van blik, steen, porselein, karton, stro, glas, hout, gips en alles wat je verder kunt bedenken. Joekels van beelden, soms. Maar ook stalletjes van ansicht kaartenformaat. Te veel om al les thuis in Bennebroek kwijt te kunnen. Maar de Noord-Hol landse afdeling van de Vrien den van de Kerstgroep heeft een voorkeursbehandeling. Dus mogen ze hun verzameling stal letjes stallen bij het klein semi narie Hageveld. Tot ze ze in de kersttijd weer uit de dozen te voorschijn halen. Dan zijn alle kribben, het hele leger herders en de volledige schapenkudde van de kerstgroepvrienden te zien bij een tentoonstelling on der de koepel van Willibrord in Heiloo. Belangstelling genoeg, weet Wijnker uit ervaring. Bij eerdere tentoonstellingen stroomde het publiek toe. „Je ziet huis-aan- huis dat er weer meer stallen worden neergezet dan vroeger. En lang niet alleen bij katholie ken. Vaak krijg ik daarom vra gen over stallen en beelden. Mensen komen met hele be schrijvingen van een kribbe of een kameel zoals ze die vroeger thuis hadden. 'Is die nog te krij gen?', willen ze dan weten. Meestal zijn de beelden van pa en ma dan naar een broer of Een van de kerstgroepen die Bennebroeker Piet Wijnker heeft verzameld. zus gegaan en zijn ze op zoek naar de geborgenheid die zo'n kerstgroep ze in hun jeugd heeft gegeven. Dan proefje de emotionele binding die ze er mee hadden. Best begrijpelijk, hoor. Want aan die kerstgroepen zit vaak een heel verhaal vast. Een spe ciale herinnering aan die keer dat die ene gipsen koning bij het inpakken zijn hoofd is kwijtgeraakt, bijvoorbeeld. Of hoe de engel een keer is geval len bij het uitpakken van de doos. In grote gezinnen was het vaak dringen om de eer wie het kindje Jezus in de stal mocht zetten. Hele rituelen had je daarvoor. Die speciale band met de ste nen Maria en Jozef komt mis schien wel door de stand van hun ogen. Want let ma^r op: de meeste kerstbeelden kijken de toeschouwer nogal strak aan. Alsof ze van mens tot mens met je praten. Eigenlijk is dat gek, want je mag er toch vanuit gaan dat ze destijds in de stal naar el kaar hebben gekeken. En niet naar iets onzichtbaars daarbui ten." Het kerstverhaal is precies 2000 jaar oud. Ooit geweten dat de kerstgroep pas rond 1900 ons land binnenkwam? En dat in het evangelie geen woord staat over een stal? Bij spreek beurten voor de Vrienden van de Kerstgroep deed Wijnker de geschiedenis van de stalscène uit de doeken. De eerste 1200 jaar bleef het bij uitbeeldingen met fresco's en schilderijen, weet hij. Pas in 1289 bouwden ze in Italië de eerste kribbe. Het toneeleffect bewees zijn nut vooral bij de grote groep MENSELIJK Hoe zet je de kerstgroep neer? De traditie gaat uit van vaste wetten. Regel één: zet het kind je Jezus niet als eerste neer, in de dagen voor kerst. Da's een beginnersfout. De gewoonte leert dat je dat plekje open houdt tot de kerstnacht. Pas dan is het kind ter wereld en mag de kleine de stal komen sieren. Intussen wacht de rest van de kerstgroep de blijde komst van de hoofdrolspeler verwachtingsvol af. Op vaste plekken, uiteraard. Links en rechts van de kribbe Jozef en Maria. Lekker dicht bij de klei ne. Achter de kribbe staan de os en de ezel. Laat hun koppen rustig boven de baby hangen, want dieren zijn nieuwsgierig. Bo vendien geeft hun warme adem een soort couveuse-effect. De engel hangt boven de stal. Met visdraadjes of punaises geeft de taakbewuste etaleur de hemelgerichte engel wat af stand van het aardse gedoe. De drie koningen volgen op 6 januari. Niet eerder dan die dag verscheen de ster boven de stal. Natuurlijk mag het trio (en hun kameel) best de kersthuiskamer sieren, maar niet meteen dicht bij de heilige familie. Via aan palende kasten en naburige bij zettafeltjes komt het drietal elke dag een stapje dichterbij. Bankrover STEPHEN REID gold in Canada als het voorbeeld van de crimineel die na zijn vrijlating volledig eerherstel wist af te dwingen. Tijdens zijn gevangen schap schreef hij een autobio grafisch boek waarmee hij lite raire heldenstatus verwierf. Zijn huwelijk met de Canadese dich teres SUSAN MUSGRAVE maak te hem nog respectabeler. Totdat hij aan de drugs raakte en in juni van dit jaar weer zijn eerste 'be- Een kerstpakket past met een beetje goede wil best wel onder een stel degelijke snelbinders. Maar ik durf het risico niet aan dat mij ondenvegop het rijwiel v iets overkomt. Fietspaden hebben voor de gemeen te niet de hoogste prioriteit bij het bestrijden van winterse gladdigheid. Dus neem ik de auto als de dag van de goede gaven daar is. Na een smakelijke kerstlunch staan we als collega's in de rij voor het pakket. Zo mak komt het in deze welvaartsmaat schappij niet meer voor: in de rij staan voor je eten. Het gebeurt nog wel eens voor een weelderig buffet, waar je mensen ziet voordringen van wie je dat het allerlaatst had verwacht. In de supermarkt zie je het ook nog wel, zo'n karavaan van winkelwa gens mor de kassa. Maar dan is het alle maal toch min of meer vrije wil Je hoeft niet daar dat buffet. Je hoeft niet naar Albert Heijn. Met het kerstpakket is dat anders. Je moet. Degene die vrijivillig afziet van wat het fees telijk karton verborgen houdt of er zelfs zijn neus voor ophaalt, die moet nog geboren worden. Bij ons staan alle namen op een lijst. Zonder handtekening geen kerstpakket. Want HAN MULDER iedereen doet wel lacherig tnaar elk jaar verdwijnen er weer exemplaren. Slordigheid of moedwillig ach- teroverdrukken? Wie het weet mag het hebben. Geen snelbinder vindt in mijn ogen genade. De achterbak, dat is de plaats voor een kerstpakket. Ze stammen uit de tijd dat werknemers nog 'werklie den'heetten. Kerstpakketten dichtten de gaten in de opperste nood van de kleine man met zijn nog klei nere kerstboom. Een pak bonenkoffie en een kuipje roomboter waren meer dan welkom. En wat dachten we van een lekker blik gladgeschoren abrikozen ge smoord in de suikerstroop? Ik bedoel maar, we be dankten God en de patroon voor hun goedgeefsheid. Dat deed het hele gezin op zijn blote knieën die Zon der uitzondering vanwege de armoe knokig waren. Dit jaar schijnt een strijkijzer een geliefd onderdeel van de inventaris te zijn. Bij mij zat het niet in het pakket, maar ik kan mij er wat bij voorstellen. De smoking moet zo vaak uit de kast met een nieuw millennium in het verschiet. Zonder veel tussentijds persen gaat dat niet. Een strijkijzer dus. Nooit het kerstpakket afschaffen natuurlijk. Ook niet beginnen met een cadeaubon om zelf mooie dingen te kopen in de plaats van. Ik weet ivel dat je voor een cadeaubon geen snelbinders of achterbak nodig hebt, hoogstens een binnenzak, maar die trekt wel de lots verbondenheid uit de onderneming. Nu zitten alle medewerkers en hun naasten met kerst dankbaar aan dezelfde chocoladefondue als toetje. Na zich eerst de witte wijn afkomstig van een onbestemd chateau danig te hebben laten smaken. Een collectieve erva ring is goed voor het bedrijf en daar zal de doos met borrelnootjes die ik ook nog tussen het bedstro vond eveneens een bijdrage aan leveren. Hoe bleek steekt een cadeaubon daar bij af, als je daarmee bij de kas sa van het warenhuis solo die kaarsen uit Peru staat af te rekenen, terwijl je collega een etage hoger het zelfde doet bij de afdeling slaapcomfort en kiest voor die beddensprei. Maar de diepste wensen van een mens kan een kerst pakket nooit vervullen. Wat zou ik graag schaatsen. Ik heb het niet geleerd, typisch een oorlogskind. En nog jaloerser ben ik op mensen die frerfect de tango dansen. Dat aantrekken en datafiueren, een vrou wenbeen dat mijn - inmiddels vrij knokige - knie holte als het ware zou belegeren. Zaterdag was het al lemaal gaande in een tangocafé bij het feest van een vriendin. Buenos Aires in Den Haag. Ik hunkerde, al waren het maar de grondpassen. Maar een tango zit niet in een kerstpakket. Een tango past niet in mijn achterbak of onder mijn snelbinder. Dus werd het chocoladefondue. nog dagen mensen die destijds niet kon le zen of schrijven. Via Italiaanse gipsmakers en Duitse houtsnij ders kwam de traditie begin de ze eeuw naar Nederland, waar de beelden nu in Limburg en Volendam worden gemaakt. Ze vinden aftrek in steeds schaar ser wordende religieuze win kels, maar ook tuincentra en warenhuizen namen de beel den op in hun assortiment. „Tegenwoordig koop je de kerstgroep als geheel. Vroeger was dat anders. Wie niet veel geld had, vulde de stal beeld voor beeld. Ieder jaar met sin terklaas een herder of een schaap erbij. In de crisisjaren was een stenen kerstgroep voor veel gezinnen helemaal onbe taalbaar. In die tijd maakten ze met figuurzaagjes hun eigen personages." De Vrienden van de Kerstgroep koestert nog wat gezaagde Ma ria's uit die periode. Met 65 le den en vijf jaar samenwerking zijn de verzamelaars samen goed voor meer dan duizend kerstgroepen. Vergeet de beel denstorm, want de aanhang be perkt zich niet tot katholieken alleen. Met gereformeerde en hervormde bestuursleden lijkt de kerststal een perfecte broed plaats voor de oecumene. Hoe wel het in stand houden van de verzamelingen het hoofddoel is. „Want het zoii zonde zijn als er bij erfenissen kerstgroepen uit elkaar getrokken worden." Stilletjes delen de kerstvrienden de droom van elke verzamelaar: Een Eigen Museum. „Want het zou mooi zijn als we het warme kerstgevoel het hele jaar kun nen vasthouden. En als je ziet hoeveel belangstelling er is voor de collectie, rechtvaardigt dat een eigen onderkomen." Toch is dat er 'ook na een paar jaar zoeken' nog steeds niet van gekomen. Een beetje symbo lisch, misschien. Want was het zoeken van een veilig onderdak niet een onderdeel van het kerstverhaal? De tentoonstelling van de Vrienden van de Kerstgroep Nederland is nog te zien tot en met 2 januari in het voormalig psychiatrisch ziekenhuis Willibrord in Heiloo. Gesloten op 25 december en 31 december. Het expo sitiemateriaal bestaat uit 120 kerst groepen die nog niet eerder in de re gio werden tentoongesteld. Dagelijks open tussen 13.00 en 16.00 uur. Op 26 december en 1 januari van 11.00 tot 17.00 uur. Nog 10 dagen en hel we millennium bree fv Reden voor deze kra lui in een dagelijkse ser iel rug te kijken op bela gebeurtenissen die j grepen op correspoi rende data in de afgi 1000 jaar. Deze weel dec 1956: boek Loliti f? boden; 21 dec 1992: iez vliegramp; 22 dec 19 -j; Drees weg; 23 dec 18 in Vandaag snijdt Vinci Je van Gogh z'n oor af; J' 1954: Faas Wilkes te nj voor operatie. fc 22 DECEMBER 1958 Je zult maar een kleinzo van Vadertje Drees' en (Vc citatiegesprek komen. 11 je de kans, zoals Willem nard Drees ondervond, gesprekspartner eerst a n tier alle verdiensten vaji10 grootvader gaat opsomi ur de vraag wordt gesteld i zelf eigenlijk kunt. „Dre Sï in Nederland natuurlijk sitieve klank", zegt klein -r Willem Bernard, die fysin 'in. 1 theoloog en filosoof in dam is. „Maar het is be als mensen menen dat; daarmee ook onmiddel en door kennen. M'n oi daarover meepraten." de tachtigjarige zoon va oude Drees, Johannes k beaamt het. „Het is iets trots op te zijn en hinde gelijkertijd." Willem Bei IS1 zelf vier jaar oud als zijr op 22 december 1958, tl nister van staat wordt b noemd. Het is dezelfde waarop het vierde kabi Drees aftreedt, na een duur van precies achth dagen. Drees zal niet la j litiek actief zijn en voor| herinnerd worden als d die de verzorgingsstaat bracht. „Met vastberadi en wilskracht", aldus z' Johannes Michiel. Uit kleinzoon Willem Berna heel veel meer bij. „Ws een auto met chauffei Dat was wel wat voor van vier jaar." t) rif lil .ii s 1 ra roep' opnam. Hij beroofde in Vic toria een bank waarbij hij gericht op politieagenten schoot. En daarmee is de populaire schrijver van zijn voetstuk gevallen. De rechtbank in Victoria veroordeel de de 49-jarige Reid gisteren tot 18 jaar celstraf. Reid behoorde in de jaren zeventig tot een be ruchte bende die als bijnaam de Stopwatch-bende had. Die slaagde er steeds in banken in exact 90 seconden te beroven. Korthals ei rectificatie 'wijnrecl Minister Korthals V titie eist dat het jurist^ blad 'Mr.' een rectifiij plaatst van een lezen bieding, waarbij de windsman tot zijn e' verrassing een wijnp aanprijst. De foto vai minister met een fles - prit de Loi' in de han F volgens zijn woordvi ster tegen de afspraal gebruikt. „De ministi hier zeer onaangenai door getroffen. Hij ki onlangs een fles wijn geboden als belangri 1 lezer van het blad," a de woordvoerster. Di tc die van die gelegenhi werd gemaakt, is volj haar ten onrechte ge- T bruikt bij de paginag aanbieding van zes fl sen voor 67,50 guldei Hooffedacteur Michi van Kleef van Mr. kal voorstellen dat het di druk wekt dat de min reclame maakt voorl wijnpakket. „Maar h( geen advertentie. Het om lezersservice, wal mee we de binding ti blad en lezer pogen I vergroten. Het heeft j commerciële bijsmat Volgens Van Kleef wa de bedoeling om def van Korthals alleen tl bruiken bij een redai neel stukje met foto's derop in het blad. De minister blijft vol zijn woordvoerster bi eis tot rectificatie, „f krijgen ze nog een bt over. Dit. was niet de spraak."

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1999 | | pagina 2