Ego's opzij voor Ja Zuster, Nee Zuster
Kunstdieven behoeven zich geen illusies te maken
Cultuur Kunst
kruimeltje' brengt eerste miljoen op
Onderhoudende satire over
de mannelijke mid-life-crisis
i merican Beauty' goed voor
s Golden Globe-nominaties
lAG 21 DECEMBER 1999
23
untryzanger Hank Snow overleden
De Amerikaan-
untryzanger Hank Snow,
inwege zijn cowboy-ach-
erschijning de bijnaam
ing Ranger' droeg, is gis-
in Nashville overleden.
85 jaar oud geworden,
iverkocht in totaal naar
ting 70 miljoen platen,
dan 40 van zijn liedjes
alden een top-tienklasse-
in de Amerikaanse coun-
larts. Zijn bekendste
roer, I'm Movin' On, is in
:hillende talen uitge-
De song is bovendien
1 door grootheden als
rles en Elvis Presley,
die laatste was Snow een
mentor. Zo gingen Presley en Snow halverwege de jaren
men op tournee. De jaren '50 en '60 golden als de hoogtij
van Snows carriere. Hoewel zijn populariteit daarna ta-
was, bleef hij tot in de jaren '90 optreden.
iera over Bijlmermeer
rdam De Bijlmermeer is onderwerp van een nieuwe ope-
rkest De Volharding brengt 'De Bijlmer Opera' vanaf 17 ja-
i 13 keer in het Amsterdamse Theater Bellevue. In de Bijl-
zelf is geen geschikte ruimte. Oud-Bijlmerbewoners Jac-
en Fer Bank schreven respectievelijk de muziek en het li-
o. De regie is in handen van Peter de Baan. Aan de voor-
ng werken onder anderen mee Frans van Deursen als de
rchitect, Charles van Tassel als de burgemeèster, Marjan-
ïksilber als de doemprofetes die een neerstortend vlieg-
•t aankomen en het Nederlands Zangtheater als de bevol-
n als commentatoren. De opera brengt de geschiedenis
Ie veelbesproken wijk voor het voetlicht. „De Bijlmer zelf is
mislukt, maar het idee erachter. Niet de architect maakt
|tad, maar haar bewoners", vinden de broers Bank.
eum hangt schilderij terug
t Het Rijksmuseum in Amsterdam heeft dinsdag
ndts 'De oosterling' uit 1635 teruggehangen op zaal 211,
n Rembrandt en zijn school is gewijd. Volgens het Rem
it Research Project is het doek toch echt van Rembrandt,
jaar geleden werd dat betwijfeld, maar nu zijn schilderstijl,
tekening en jaartal toch weer geïdentifeerd als echt van de
meester zelf. Dat kwam naar voren uit twee symposia over
randt, recent in het Rijksmuseum en het Mauritshuis. Het
museum hangt ook 'De heilige familie bij avond' terug,
£dat wordt niet langer gezien als een doek van Rembrandt,
loet echter wel in zijn atelier door een zeer talentvolle leer-
"n gemaakt. Ook die status was echter tot voor kort onze-
eeuw verschenen 815.000 boeken
In Nederland zijn deze eeuw 815.000 boektitels ver-
;n. Dit blijkt uit tellingen van de Stichting Speurwerk in
rdam. Het gaat om boeken, die in de boekwinkels hebben
Wetenschappelijke uitgaven zijn buiten beschouwing
Van het totale aantal boeken waren 536.445 nieuwe uit-
<J De overige 278.000 waren herdrukken. „De boekproduc-
id deze eeuw een indrukwekkende omvang", aldus de
ting. Het jaarlijkse aantal door de Nederlandse uitgevers
brachte boeken steeg van ongeveer 3.000 aan het begin
Ie eeuw naar circa 17.000 aan het eind van de eeuw. Tij
de oorlogsjaren nam de titelproductie in Nederland sterk
11944 verschenen er nog maar 1.847 boeken. Na de oorlog
en relatief veel boeken uitgebracht. Het jaar 1946 was met
ito titels terug op het peil van 1939. De periode 1949 tot 1959
ien matige boekentijd. Vanaf 1960 (8000 titels) tot 1980
00 titels) steeg de boekproductie sterk. In 1997 kwam het
J titels uit op ruim 17.000. De cijfers over 1998 en 1999 zijn
liet bekend.
IGELES ANP
Beauty' heeft giste-
nominaties in de
l gesleept voor de presti-
Arnerikaanse filmprij-
t Golden Globes. De film
t op de voet gevolgd door
sider' die in totaal vijf
ies kreeg.
lean Beauty', een
«satire over het leven in
den en niet-functione
el 6 gezinnen, kreeg niet al-
de nominatie voor beste
in de categorie drama
acteur Kevin Spacey en
ce Annette Bening dingen
mee naar de prijzen voor
e mannelijke en vrouwe
hoofdrol.
dere fi ms die mogelijk
estc drama uit de bus ko
zijn 'The Insider', 'The
icane', The End of the
en 'The Talented Mr.
Acteur Kevin Spacey krijgt
concurrentie van Russel Cro
we (The Insider), Matt Damon
(The Talented Mr. Ripley),
Denzel Washington (The Hur
ricane) en Richard Farnsworth
(The Straight Story). Actrice
Annette Bening zal het op
moeten nemen tegen Julianne
Moore (The End of the Affair),
Meryl Streep (Music of the
Heart), Hilary Swank (Boys
Don't Cry) en Sigoumey
Weaver (A Map of the World),
De Golden Globes worden
jaarlijk toegekend door de
buitenlandse pers in Holly
wood en zijn na de Oscars de
belangrijkste filmprijzen. Wie
een Globe wint, maakt vaak
ook een goede kans op het
winnen van een Oscar. De
prijsuitrijking is op 23 januari
tijdens een groots opgezette
televisieshow die in vele lan
den te volgen zal zijn.
Noodscenario voor bewaking meesterwerken Rijksmuseum tijdens jaarwisseling
FRANQOISE LEDEBOER
Het is 1 januari 2000, 03.00 uur. In het Rijksmu
seum is de beveiligings- en bewakingsapparatuur
gecrasht. Directeur Ronald de Leeuw leidt de uit
voering van het noodscenario en dirigeert tien
tallen extra bewakers naar Rembrandts 'Nacht
wacht' en andere meesterwerken in onze 'Natio
nale Schatkamer'. Omdat ook de klimaatbeheer
sing is uitgevallen, is het steenkoud. Gehuld in
een dikke trui en twee paar sokken zoekt Rob
Hendriks, hoofd automatisering van het Rijks
museum, vanaf middernacht naarstig naar een
oplossing voor deze ramp. „Ik maak me geen
zorgen dat het zo zal gaan, hoor", verzekert Hen
driks lachend. „Het Rijksmuseum is uitstekend
voorbereid op de millenniumwisseling."
Toen hij in 1997 bij het Rijksmuseum werd be
noemd, ging hij meteen aan de slag en formeer
de een werkgroep met automatiseringsexperts en
technici. In vakbladen werd toen al een paar jaar
gewaarschuwd voor de chaos die kan ontstaan
als computers niet millenniumbestendig zijn en
op 31 december 1999 om 00.00 uur overspringen
op de datum 01-01-00 en niet op 01-01-2000. Bo
vendien is volgend jaar een schrikkeljaar, zodat
met chips gestuurde systemen en installaties ook
in de war kunnen raken bij de overgang van 28
naar 29 februari en 1 maart.
„Voor het Rijksmuseum kwam het goed uit dat
het hele automatiseringssysteem toch al op
nieuw op poten moest worden gezet. Er werd
hier hap snap gewerkt met computers die niet
met elkaar konden communiceren. Wat dat be
treft, was het een ingedutte organisatie", blikt
Hendriks terug. Het vernieuwde automatise
ringssysteem, dat bijvoorbeeld ook de admini
stratieve gegevens over de vele duizenden voor
werpen van de collectie bevat, werd eerder dit
jaar met geruststellende resultaten getest tijdens
een simulatie van het verspringen van de datum
op 31 december 00.00 uur en de 'schrikkelda
gen'.
Heel wat meer voeten in de aarde had de afge
lopen jaren de keuring van de installaties voor
onder meer beveiliging en klimaatbeheersing die
Hendriks als de 'kastjes zonder knopjes' om
schrijft: „Daar zitten allerlei kleine sensoren en
metertjes in verborgen die bij de wisseling van
het millennium natuurlijk ook danig in de war
kunnen raken."
Kunstdieven die van plan zijn die nacht toch in
een hinderlaag bij het museum te gaan liggen,
hoeven zich geen illusie te maken: de test van dc
beveiligings- en bewakingsapparatuur, waarbij
natuurlijk ook de contacten met brandweer en
politie werden gesimuleerd, verliep eerder dit
jaar ook uitstekend. Hetzelfde geruststellende re
sultaat leverde de millenniumproef met de kli-
maatbeheersingsinstallatie op: een hele zorg
minder omdat veel objecten in de collectie ern
stige schade zouden ondervinden bij sterke
schommelingen in de temperatuur.
Maakt Hendriks zich echt helemaal geen zor
gen? Stel, overal in Nederland valt de elektriciteit
uit en/of de telefooncentrales crashen? „We heb
ben ook een noodstroomvoorziening. Maar er
blijven inderdaad altijd omstandigheden denk
baar dat het zelfs voor ons ophoudt, zoals bij een
totale uitval van de stroom. Het zou me echter
verbazen als er iets verschrikkelijk misgaat. En
voor het geval dat: er zijn die nacht extra bewa
kers en technici in het gebouw. Bovendien woon
ik vlakbij en zijn we op Nieuwjaarsdag altijd al
dicht zodat die dag aan noodmaatregelen kan
worden gewerkt."
Over de voorbereidingen op de millennium
wisseling heeft Hendriks geen structurele contac-
ten met collega's gehad:. „Ik kan me wel voor
stellen dat de kleine musea het door gebrek aan
gespecialiseerd personeel, heel wat ingewikkel
der hebben gehad dan wij." Directeur Arinema-
rie Veis Heijn van de Nederlandse Museum Ver
eniging (NMV) heeft het afgelopen jaar geen alar
merende signalen gekregen: „We hebben in het
voorjaar een uitgebreide folder over de aanpak
van het millenniumprobleem naar onze leden
gestuurd. Ik heb de indruk dat iedereen nu rustig
de avond zelf afwacht en in elk geval bereikbaai
of ter plekke is."
Dick Swidde, Leen Jongewaard en Hetty Blok in de tv-serie 'Ja Zuster,
Nee Zuster'. foto cpd/kippa
De cast van 'Ja Zuster, Nee Zuster' met boven Tjitske Meilings (Jet) en Paul Kooij (boze buurman) en onder v.l.n.r. Guus Dam (ingenieur), Loes
Luca (zuster Klivia), Ad Knipsels (Gerrit) en Dick van der Toom (opa). foto gpd/ jaap vrenegoor
Legendarische tv-serie van Annie M.G. Schmidt herleeft op toneel
Op kerstavond gaat in de Rotterdamse Schouwburg de
familievoorstelling 'Ja Zuster Nee Zuster' in première; de
eerste theaterbewerking van de gelijknamige, legenda
risch geworden televisieserie van Annie M.G. Schmidt en
Harry Bannink waar ruim dertig jaar geleden 'iedereen'
voor thuis bleef. In samenwerking met Frank Houtap
pels bewerkten Flip Broekman en Jacques KJöters de in
1966, 1967 en 1968 geschreven twintig scripts over dit
'rusthuis vol herrie' tot 'een mooie eerlijke show\ die
nog steeds de geest van eind jaren zestig ademt. „We
hebben er niet ons eigen stuk van gemaakt", zegt Jac
ques Klöters doelend op de auteurs. „We hebben onze
ego's even opzij gezet en ons dienend opgesteld."
ROTTERDAM PIET KOSTER
In hel algemeen bedanken ac
trices en acteurs er feestelijk
voor rollen precies zo te spelen
als collega's dat eerder deden.
Maar in dit geval, waar Hetty
Blok (zuster Klivia), Leen Jonge
waard (Gerrit, opa) en Dick
Swidde (boze buurman Boor
devol) de scherp gesneden ar
chetypen vormen, valt er nau
welijks aan te ontkomen.
Jacques Klöters - theaterhis
toricus, één van de bewerkers
en de laatste acht jaar van haar
leven goed bevriend met de in
1995 overleden schrijfster - zegt
daarover: „Iedere acteur moet
altijd zelf een nieuwe creatie
maken, maar bij een historisch
product als dit begin je toch
met zo dicht mogelijk in de
buurt te blijven van wat veel
mensen zich nog herinneren.
Voor we eraan begonnen heb
ben we daarover uitvoerige ge
sprekken gehad met regisseur
Pieter Kramer en vormgever
Rieks Swarte. Wilden zij iets iro
nisch? De boel in de zeik ne
men? Een programma met
hoofdzakelijk liedjes? Of moes
ten we ingaan op het verlangen
W* GPD
derlandse film 'Kruimel-
eft in tien dagen tijd ruim
10 bezoekers getrokken en
een miljoen gulden opge-
De verwachting is dat
Bet de kerstvakanties in
it, de cijfers per week in
ijgende lijn terecht zullen
n.
en James Bond en Tarzan
en het afgelopen weekend
bezoekers getrokken dan
I >or Maria Peters geregis-
e film, die zelfs beter uit
rtblokken komt dan vorig
Abeltje', waar uiteindelijk
iiljoen Nederlanders naar
san kijken.
ümeltje' is tot nu toe al-
vertoond in middagvoor-
'gen adat het afgelopen
nd de zalen telkens uit
tilt raakten, gaan veel bio-
exploitanten ertoe over
amiliefilm ook in de eer-
tondvoorstelling te verto-
Er is meer ruimte geko-
door het floppen van de
atiefüm 'De IJzeren Reus'
teleurstellende bezoekcij
fers (42 procent terugval in het
tweede weekend) van de
Schwarzenegger-film 'End Of
Days'.
Van alle gedurende 1999 uit
gebrachte Nederlandse speel
films is Kruimeltje nu al de best
renderende productie. Op dc
tweede plaats komt 'Do Not
Disturb' (van Dick Maas) die
60.000 bezoekers trok in een
maand tijd; even veel als 'Krui
meltje' in één week. 'The Deli
very" (van Roel Reiné) trok
27.000 bezoekers, 'Jezus is een
Palestijn' (Lodewijk Crijns)
26.000 bezoekers, 'No Trains
No Planes' (Jos Stelling) 6000
bezoekers en 'Een Vrouw van
het Noorden' (Frans Weisz)
3000 bezoekers.
van het publiek zuster Klivia,
Gerrit, opa en buurman B.B.
Boordevol weer eens te zien.
Uiteindelijk is het dét gewor
den. Een feest der herkenning.
En, dat mag je zeker zeggen,
een hommage aan Annie M.G.
Schmidt én Harry Bannink.
Paul Kooij (43), die naast
Loes Luca (46) als zuster Klivia
haar boze huisbaas B.B. Boor
devol gestalte geeft, wilde daar
aanvankelijk niet aan toegeven.
Maar, vertelt hij tijdens een re
petitie, de mythe blijkt zo groot
dat de mensen dat gewoon wil
len terugzien. „Bij allerlei stuk
ken die al honderdduizend keer
zijn gespeeld, denk je daar
nooit aan. Maar bij deze tnan
blijkt dat je hem gewoon moet
doen zoals Dick Swidde hem
heeft gevormd. Ik geef er wel
m'n eigen draai aan. Maar bij
alles wat ik doe, hoor ik die
man heel erg in m'n hoofd.
Paul Kooij bekeek, zoals zo-
velen in die tijd, de televisie-uit
zendingen 'bij de buren'. Enke
le maanden geleden zag hij met
zijn collega's in het Theater In
stituut Nederland in Amster
dam de bewaarde filmopna
men terug. Hij was niet bijster
onder de indruk. „Vroeger vond
Zwols museum
beschuldigd van
fraude met
museumjaarkaart
ZWOLLE ANP
Museum De Stadshof in Zwolle
onderzoekt of er in eigen huis
gesjoemeld is met museum-
jaarkaarten. Werkzoekenden
die via de gemeente Zwolle als
suppoost in het museum em
plooi hadden gevonden, heb
ben een dergelijke beschuldi
ging geuit. Ze zeggen dat het
museum een aantal museum-
jaarkaarten in huis heeft, dat
regelmatig door de scanner
wordt gehaald om zo meer ver
goedingen van de Stichting
Museum Jaarkaart binnen te
halen. Volgens de Stichting Mu
seum Jaarkaart is er bij De
Stadshof vooralsnog geen enke
le onregelmatigheid te bespeu
ren. „Iets dergelijks is ook nooit
eerder gebeurd. Een museum-
jaarkaart kun je pas na een uur
weer door de scanner halen en
het zou ook opvallen als steeds
dezelfde kaarten werden geregi
streerd."
ik het geweldig! Vooral de lied
jes. Maar toen ik het terugzag,
heb ik zitten kijken als een koe
naar het onweer. Zo tijdgebon
den, zo maken ze nu geen tele
visie meer. Ik vond het hele
maal niet geweldig meer."
Die middag worden voor het
eerst alle scènes gespeeld in het
door Rieks Swarte ontworpen
decor. Het is een stripachtige
variant op het ooit door Wim
Beijmoer in dé Bussumse tele
visiestudio gebouwde rusthuis-
interieur. Alle destijds promi
nent aanwezige rekwisieten, zo
als een hertenkop met reusach
tig gewei, heeft hij er, veelal ge
tekend, in verwerkt, 's Avonds
is er een 'doorloop' van alle
scènes, die begint met de tune
'Ja Zuster Nee Zuster' en waarin
verder liedjes zijn verwerkt als
'Hee, hee, wordt wakker, hier is
de bakker', 'Muis in de super
markt', 'M'n opa', 'Je hebt gelo
gen Gerrit, je hebt me bedrogen
Gerrit', 'Duiffies', 'Geld, geld,
geld', 'De twips', 'We hebben
een plan' en 'Stroeivoei'.
Sommige teksten werden wel
naar een ander overgeheveld.
Rollen van andere hoofdperso
nen - zoals de ingenieur (vroe
ger Piet Hendriks, nu Guus
Dam) en Jet (vroeger Carla
Lipp, nu Tjitske Reidinga) -
werden op- soortgelijke wijze
uitgebreid of gesplitst. Werd
Gerrits opa vroeger ook door
Leen Jongewaard gespeeld, nu
speelt Dick van den Toom de
rol van het vertederend schalk
se ouwetje. Maar voor geen van
deze veranderingen is ook maar
een nieuwe zin geschreven.
Flip Broekman: „Als we een
bepaalde wending nodig had
den, bladerden we door de map
met alle scripts tot we een scè
ne vonden waarin precies ge
beurde wat we zochten. Jac
ques Klöters: „Het is onze con
structie, maar het is helemaal
haar tekst. We hebben alle
scripts doorgenomen en geke
ken naar elementen die bruik
baar waren: personages, liedjes,
plotjes."
„Daaruit hebben we een
avondvullend ding geconstru
eerd dat zo veel mogelijk op het
origineel lijkt. De dramatische
lijn bleef natuurlijk het rusthuis
met z'n bewoners, de boze
buurman die eigenaar van dat
pand is en ze er uit wil hebben.
Aangevuld met allerlei stukjes
die we in die twintig afleverin
gen vonden. Sommige leuke
stukjes tekst, die oorspronkelijk
van gastacteurs als Hans Bos
kamp, Wim Sonneveld, Albert
Mol of Ko van Dijk waren, heb
ben we naar een vaste bewoner
overgeheveld. Een plot hebben
we uitvergroot, waardoor de
voorstelling een kop en een
staart kreeg en daarin hebben
we weer een aantal andere plot
jes verwerkt."
De datering tweede helft ja
ren zestig lieten zij volledig in
tact. Jacques Klöters: „De hek-
geest van het stuk is, net als An
nie, jaren zestig: doe wat je 't
liefste doet. Dat rusthuis vol
herrie is niet burgerlijk, het is
tegen de gevestigde orde. Er
wonen allemaal rare mensen,
in een soort commune, en er
omheen is in de persoon van de
boze buurman de dreigende
buitenwereld."
'Ja Zuster Nee Zuster', fami
lievoorstelling in de Rotter
damse Schouwburg vanaf 24
dec. Daar te zien (matinees en
avondvoorstellingen) t/m 9
jan. Inlichtingen: 010-
4118110. Tournee t/m 12 mrt
2000.
TONEEL «RECENSIE
SUSANNE LAMMERS
Voorstelling: 'In de holte van je arm' van
Dimitri Frenkel Frank door Tot Ieders
Genoegen (TIG). Regie, Kees Poelman.
Spet John Donders, Corry van Doom,
Hans Eerhard en Lies Beekman Gezien
gisteravond. Leidse Schouwburg
'In de holte van je arm' van Di
mitri Frenkel Frank is een on
derhoudende satire over de
mannelijke mid-life-crisis,
waaraan klasseverschillen een
extra komische kracht geven.
Otto, een in alle opzichten
vastgeroeste Wassenaarse bal,
wil uit zijn huidige bestaan
breken, ziet visioenen van een
zame cowboys die in de woes
tijn grootse daden verrichten.
Pardoes zet hij zijn 'dunne
whiskey' op de schoorsteen
mantel en laat zijn in lila huis
pak gehulde Astrid alleen op
de chesterfield achter.
Hij zit nog niet in zijn kale
huurflat of de sukkelige ban-
denverkopende buurman trekt
bij hem in. De uiterst Haagse
Fred wil een ander leven, maar
alleen durft hij het niet aan.
John lijkt hem een prima anker
na zijn Pinda, maar noch Pin
da, noch Astrid laten zich zo
makkelijk uil het leven van de
heren verwijderen. Even lijkt
het erop dat het tot partnerruil
komt, maar de verschillen tus
sen de stellen zijn te groot en
uiteindelijk gaat iedereen weer
met zijn eigen wederhelft naar
huis. Wijzer of cynischer, dat
laat het stuk in het midden. Als
het in godsnaam maar niet al
leen is. Wat dat betreft is het
overal hetzelfde.
John Donders is in zijn ele
ment. Hij maakt van Otto een
onweerstaanbare kleine jon
gen van middelbare leeftijd, meest sympathieke figuur.
die ferme taal spreekt in een
zelfverzonnen kakkineus, dat
door zijn nog altijd zware Bra
bantse accent nog kolderieker
klinkt. Guitig springt hij uit de
band als Pinda hem voor het
eerst met sudderlappen kennis
laat maken en zoals hij het aan
het eind goedmaakt met zijn
vrouw, verbetert het hem geen
charme-zanger. Om hem
draait de voorstelling. De drie
anderen fungeren voorname
lijk als aangever. Corry van
Doorn, als Astrid, blijft knap in
haar rol van stijve quasi-intel-
lectuele troela, maar mag zich
niet echt uitleven. Lies Beek
man (Pinda) is ondanks haar
vreselijke rode pruik niet ordi
nair genoeg. Hans F.erhard
speelt de bewonderende, niet
al te snuggere autobandenver
koper zo eerlijk als goud. Hij
maakt van zijn personage de
skeT
