lossen door het klooster met de zuster op je nek
INGEN
VOORBIJGAAN
Leiden Regio
STADSGEZICHT
18 DECEMBER 1999
egstraaten werd in 1920 geboren
1 Havenkade 4 in een zeer katholiek
J Zijn ouders waren vaste
ii ngers, zijn tante was non in een
»rin Breda, zijn broer koster in de
Hartebrugkerk. Het kon dus niet
i of Piet werd op zijn zesde
15
misdienaar in het inmiddels verdwenen
klooster van de Zusters van Liefde in de
Pelikaanstraat.
In deze aflevering van 'De dingen die
voorbijgaan' vertelt Piet Biegstraaten over
het katholieke leven in Leiden in de eerste
helft van deze eeuw.
Leidenaars blikken
terug op hun verleden
het klooster van de
van Liefde geen eigen
had. werd de mis door
li ters van andere paro-
j, igedragen. De ene keer
-""ster van de Onze
Pe Hemelvaart-kerk
lemmerstraat, de
Keer door de priester
-".efkerk aan de Heren
dienst begon elke
om half zeven. De ene
:nde ik de mis, de an-
ek een andere jongen,
r we geen telefoon had-
lurde het klooster, als ik
ichts de volgende dag
»as, 's avonds iemand
jjn ouders om te vragen
i komen.
>er die tien jaar ouder
ik was eveneens mis-
geweest en mijn mid-
roer, met wie ik zeven
ïelde, ook. Het was heel
dat zonen en dochters
f'ieke gezinnen res-
c misdienaar en
rden. Bruidjes waren
es die in de katholieke
ies meeliepen.
lolieke geloof kent een
ntal feesten per jaar,
- t feest van de Heilige
rtaria, van de Heilige
k s of het Heilig Hart.
Zo'n feest werd gevierd met een
plechtig lof, een feestelijke
kerkdienst in de avonduren en
daarna een processie in de kerk
of in de kloostertuin. In Noord-
Nederland, dus ook in Leiden,
was en is het nog steeds verbo
den processies op straat in het
openbaar te houden. Alleen in
het zuiden, in Brabant en Lim
burg, van oudsher katholieke
provincies, mocht dat. De pro
cessies zagen eruit zoals je het
nu nog steeds ziet in zuidelijke
landen zoals Spanje en Italië.
Een stoet die een groot beeld
van bijvoorbeeld Maria of het
Heilig Hart draagt. De meisjes,
de bruidjes, in witte jurken met
bloemen in hun handen. De
jongens, mooi in pak, met een
kaars.
De huidige mis verschilt op veel
punten van de mis in de tijd dat
ik misdienaar was. De priester
droeg grote delen van de mis
op met zijn rug naar de kerk
gangers. Alleen de preek en de
zegen gaf hij met zijn gezicht
naar de mensen. Veel liederen
en gebeden die nu in het Ne
derlands uitgesproken worden,
waren toen in het Latijn. Of je
Latijn kende of niet, je zong net
zo hard mee.
Tegenwoordig is de kerk ook
anders ingericht. In plaats van
achterin de kerk staan het al
taar en de preekstoel nu meest
al in het midden met de kerk
gangers aan drie kanten erom
heen. In die tijd waren de mis
dienaars trouwens ook nooit
meisjes.
Tijdens de mis lag er een groot,
loodzwaar boek op het altaar.
Dat lag aan het begin van de
dienst aan de linkerkant. Als de
priester daaruit het epistel had
gelezen, pakte ik het op, liep
langs het altaar achter de pries
ter om en legde het aan de
rechterkant van de altaar neer,
omdat de priester het evangelie
aan die kant las. Verder goot ik
voor de consecratie met een
kannetje water over de vingers
van de priester - de handwas
sing.
Tijdens de geloofsbelijdenis aan
het begin van de dienst, was er
een aantal gebeden dat bestond
uit vraag en antwoord. De
priester stelde een vraag en de
misdienaars of de parochianen
antwoordden. Er was eens een
priester die nogal vlot van de
tong was. Die schoot zo snel
door het gebed dat niemand
hem kon bijhouden. Ik had
daar iets op gevonden. Terwijl
hij nog de vraag stelde, ant-
Piet Biegstraaten (midden) als misdienaartje.
woordde ik al, waardoor wij
voortdurend door elkaar spra
ken en tegelijkertijd eindigden.
Hij heeft er nooit wat van ge-
zegd.
Net als de priester droeg ik een
zwarte toog, met daarover een
kanten hemd tol aan de knie:
de superplie. Tegenwoordig
dragen de misdienaars een grij
ze pij en een kruis. De kleding
werd door de kerk verstrekt.
Om kwart over zes kwamen we
naar het klooster en kleedden
we ons aan. Omdat wij nuchter
moesten zijn, mochten wij niets
eten voor de mis. Maar na de
kerk, om half acht, kregen wij
van de zusters een boterham.
Omdat we meestal vleeswaren
kregen en ik dat niet lustte, gaf
mijn moeder een puntje suiker
mee voor op brood. Daarna,
om negen uur, gingen we naar
school.
We kenden de nonnen en zij
kenden ons. Met Sint Nicolaas
gaven ze ons dikwijls een cho
coladeletter. We mochten over
al in het klooster komen, behal
ve in de refter, de gezelschaps
kamer waar de zusters bij el
kaar kwamen.
Ik lijk een hele brave jongen als
ik dit vertel. Maar dat is niet zo,
hoor. Ik ben een sodemieter.
Later, wanneer ik - inmiddels
volwassen - met mijn familie
voor een verjaardag of een jubi
leum bij mijn tante in het
klooster in Breda was uitgeno-
.digd, ging het er wel eens wild
aan toe. Na de feestmis borgen
we de religieuze muziek op en
kwamen de rijmpjes over tante
en de andere zusters te voor
schijn. Dat vonden ze prachtig.
Die avonden eindigden meestal
hossend door te gangen van het
klooster met tante en de andere
zusters op onze nek.
Buiten het misdienaarschap
was ik een gewone jongen die
op zondagmiddag voetbalde.
Maar het dagelijkse leven was
veel meer dan nu doorspekt
met religieuze handelingen. El
ke avond als ik naar bed ging,
zei ik een avondgebedje en
maakte mijn moeder een kruis
je op mijn voorhoofd met haar
duim. Elke ochtend zei ik een
ochtendgebedje om de Lieve
Heer te bedanken dat ik fijn
had geslapen en dat ik weer
wakker worden mocht.
Eén keer in de vier weken gin
gen we met de school naar de
biecht. Om de beurt kropen we
in de biechtstoel om te biecht
en dat we hadden gevloekt of
uit de suikerpot hadden ge
snoept. Alles werd in die tijd als
een zonde gezien.
Op mijn twaalfde liep mijn mis
dienaarschap ten einde en ging
ik bij het zangkoor van de Onze
Lieve Vrouwe Hemelvaart-kerk.
Dat was althans de officiële
naam van de kerk, maar in de
volksmond heette ze de Mon
Père-kerk. Ze stond in het korte
stuk van de Haarlemmerstraat
vlakbij de Haven. In 1933 moes
ten de parochianen uitwijken
naar de Herensingelkerk, want
de Mon Père-kerk werd geslo
ten. Later heeft deze kerk nog
als overdekt zwembad. Waar
eerst het altaar stond, lag toen
het kikkerbadje. Nog later is ze
gesloopt. Nu staat er, geloof ik,
een bejaardentehuis.
Vanaf mijn zestiende ben ik op
zondagmiddag op dansles ge
gaan bij de katholieke dans
school Evert Castelein. Na de
eerste cursus kon ik al redelijk
dansen, maar ik wilde de tango
leren. Dus deed ik een tweede
cursus en daar ontmoette ik
mijn huidige vrouw Rietje Roe-
ters. Zij was er met een andere
jongen, maar ik was er zonder
vriendin. Ik vroeg haar elke keer
ten dans en die jongen was
blijkbaar niet bijdehand genoeg
om daar iets tegen te doen. In
1939 tijdens een dansfeest ter
ere van de verjaardag van Prins
Bernhard in Oegstgeest hebben
wij ons verloofd.
Verkering was in die tijd heel
anders dan nu. Als wij elkaar
buiten de dansles wilden ont
moeten, deden we of we naar
het plechtig lof gingen. Dan
ontmoetten we elkaar in de
kerk, keken welke priester de
mis gaf (want dat moesten we
thuis wel kunnen vertellen) en
gingen een blokje om.
Door het uitbreken van de oor
log heeft onze verkering lang
geduurd. In februari 1944 zijn
we voor de wet getrouwd, om
dat we dan bonnen voor voed
sel en verduisteringsgordijnen
kregen. Pas op 3 mei 1945, de
dag voor de bevrijding, zijn we
voor de kerk getrouwd. Dat lijkt
FOTO FAMILIEARCHIEF BIEGSTRAATEN
een feestelijke dag om te trou
wen, maar eigenlijk was het een
hele angstige tijd. De Duitsers
wisten dat het bijna afgelopen
was, maar ze gaven zich niet
gewonnen. Iedereen die ze be
trapten op iets strafbaars, werd
gefusilleerd.
Toen ik dwangarbeid in Duits
land deed, mocht ik vroegtijdig
naar Nederland, omdat mijn
moeder was gestorven. Ik ben
toen ondergedoken om niet te
rug te hoeven gaan. Als de
Duitsers me tijdens de laatste
maanden van de oorlog hadden
gevonden, had ik hier nu niet
gezeten. Mensen vragen me
weieens: 'Waarom nam je het
risico om te trouwen in zo'n ge
vaarlijke tijd?' Ik kan daarop al
leen maar zeggen: we waren
jong! We wisten dat de oorlog
ten einde liep en we wilden al
vast ons gewone leven opbou
wen. We hadden lang genoeg
gewacht.
We trouwden in de Petrus aan
de Lammenschansweg. We
hadden drie koetsjes gehuurd
om naar de kerk te rijden. De
verhuurder had ons gewaar
schuwd niet achter elkaar te rij
den vanwege het gevaar dat we
beschoten zouden worden. Ge
durende de trouwdienst hoor
den we de geallieerde vliegtui
gen die voedselpakketten gooi
den. De bloemen in de kerk
hadden we van bloemenkweker
uit Roelofsarendsveen gekre
gen, waar ik ondergedoken had
gezeten. Net als het eten. Op
het feestje na de inzegening
aten we aardappelpuree, salade
met eieren en oranje worteltjes
om de aankomende bevrijding
te vieren. Als huwelijkscadeau
kregen we voedselbonnen, een
brood en tweedehands vitrage
gordijnen van mijn zus.
Tijdens de felicitaties klonk in
eens een luide toeter. De kape
laan, een vaderlandslievende
man, stormde naar buiten en
riep: 'We zijn bevrijd, we zijn
bevrijd!' Het was maar een
scheepstoeter in de haven en er
ontstond een levensgevaarlijk
situatie doordat hij midden op
straat stond te schreeuwen. Ze
ker ik, als onderduiker, kon
geen aandacht van de Duitsers
gebruiken. Dus we riepen ge
schrokken: 'Kom naar binnen!'
's Avonds toen het feest afgelo
pen was, moesten we hollen
om op tijd binnen te zijn, want
de spertijd was nog steeds van
kracht. Toen we net de deur
achter ons hadden dichtgetrok
ken, ging de bel. Met de schrik
in de benen keken we elkaar
aan; zouden de Duitsers mij
nou op de valreep hebben ge
vonden? Gelukkig was het de
buurvrouw met een boeket
bloemen. Ze had de hele dag
gewacht om ze ons te kunnen
overhandigen.
In 1999 waren we voor de wet
55 jaar getrouwd, maar we zijn
het straal vergeten. Mijn vrouw
lag namelijk in het ziekenhuis.
Volkomen verrast waren we
door het boeket en de brief van
het stadhuis. Daarentegen kij
ken we nu al uit naar ons 55-ja-
rige kerkelijke huwelijk dat we
het komende voorjaar vieren.
Want dat zien we toch als ons
officiële huwelijk: de kerkelijke
inzegening."
ESTHER BARFOOT
FOTO HICLCO KUIPERS
I.eidsch Dagblad 1 U 11 1 V
ANNO 1899
Maandag 18 December
LEIDEN - Wij waren heden in de gelegenheid
gesteld het nieuwe kerkgebouw der Ned.-Herv.
Gem. aan de Heerengracht te bezichtigen.
Reeds dadelijk moet het ons van het hart,
dat het inwendige dier nieuwe Oosterkerk,
waarvan het uitwendige reeds geruimen tijd
voor elk zichtbaar was, een uitstekenden in
druk op ons maakte. Het is een net, practisch
ingericht, vriendelijk kerkgebouw, dat 744 rui
me zitplaatsen bevat, alsmede 100 staanplaat
sen. Het gekleurde kathedraalglas verhoogt
zeer het lieflijk aanzien van het hooge gebouw.
De flinke looppaden zijn met cocos bedekt. De
fraai geschilderde 'Amerikaansche' banken
(hier te lande gemaakt, om de binnenlandsche
industrie te bevorderen), met nikkelen leunin
gen, bieden ruime, zeer gemakkelijk zitplaat
sen aan. De verlichting wordt door middel van
gas verkregen. De kronen, thans van het mooi
betimmerde plafond afhangende, zijn slechts
voor tijdelijk gebruik aangebracht; dit is ook
het geval met de wandarmen.
De preekstoel en het flinke klankbord zien er
zeer netjes uit. Het nieuwe orgel voor deze kerk
is nog niet gereed.
ANNO 1974
FOTO ARCHIEF
LEIDSCH DAGBLAD
Woensdag 18 december
NOORDWIJK - De gemeenteraad van Noord-
wijk heeft gisteravond lange tijd gesproken
over een brief van de stichting Oekumenische
Vredeswerkgroep Noordwijk, waarin de ge
meente attent werd gemaakt op de woning
nood onder buitenlandse werknemers. De sug
gestie van burgemeester en wethouders om de
brief voor kennisgeving aan te nemen, vond L.
Voorham (PvdA) wat magertjes. Hij meende
dat de verantwoordelijkheid van het college
verder moet gaan en dat het college druk moet
gaan uitoefenen op de werkgevers van deze ar
beiders om hen behoorlijke woonruimte te ver
schaffen. Voorham vond dat deze, aan Noord-
wijk economisch gebonden, buitenlandse
werknemers op gelijke voet moeten worden be
handeld, gewoon als Noordwijkse woningzoe
kenden. Hierna bleek dat eigenlijk de hele
raad zich zorgen maakte over dit woningpro
bleem. Verweij (PPR) zei: Begin januari staan
er weer vijfentwintig van deze mensen op
straat. Wat doen wij eraan?". Benschop (CDA)
noemde het een trieste zaak en hij zou graag
een initiatief willen zien voor de oplossing van
dit probleem. Hij zei: ..Deze mensen zijn naar
Nederland gekomen om zoveel mogelijk geld te
verdienen voor hun familie. Daarom is het
maar de vraag of zij bereid zijn een hoge huur
te betalen voor een goede woning."
LONDEN - Werknemers van de vestiging van
ICI in Engeland zijn schriftelijk verzocht, kan
toormeisjes 'voorzichting' te omhelzen op
kerst- en nieuwjaarspartijtjes, omdat ribben
van vrouwen eerder kneuzen dan sommige
mannen denken. "Elk fors omhelsd kantoorm
eisje loopt het gevaar daarbij een of meer rib
ben te kneuzen. Dit kost het bedrijf tenminste
twee weken ziekteverzuim", aldus de brief van
de ICI-directie aan de mannelijke werknemers.
ICI verschaft in Engeland aan enige tiendui
zenden mensen werk.
ingevulde cheque fawn
zwart wit) op ie uun-n naar het LrkJwJi
a te betaling aan de balie van het lekUch
dc Koosrveltstraal 82. U ontvangt de foto binnen i
Foto's In deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien «lagen na p
ovrrxehrijvingskaart) ter waarde van vijf gulden (voor een exemplaar van 13 bij 18 in
Dagblad. La.v. Leidsch Dagblad Archieven, postbus v-t, 2300 AB Leiden of door contante betaling aai
Dagblad aan dc Rooarvcltstraaf 82. U ontvangt de foto binnen drie weken.
