God op het Web
Geloof Samenleving
'Niets slechter di
het ellendige levi
Libanese Madonna zingt in ramadan-tent
DINSDAG 14 DECEMBER 1999
VANDAAG
DEC
m m Vandaag staat een relatief onbekende middel-
I ^1 eeuwse heilige op de rooms katholieke herden
kingskalender. Zijn naam is Volkwin en het
schijnt dat hij een bastaard-kleinzoon was van
Karei Martel Hij werd tot bisschop benoemd juist nadat
keizer Karei de Grote was overleden, in het jaar 816 na
Christus. Het roer werd overgenomen door Karei de Kale.
Alles ging goed, totdat Karei zomaar één van zijn dienaren
tot bisschop benoemde. Nu waren de rapen gaar voor
Volkwin. Hij sprak de banvloek uit over de protégé van de
koning. En prompt kwam de valse bisschop te overlijden.
Toen Volkwin zelf overleed tijdens een bezoek aan de Bel
gische plaats Alsbeke, bleken rond zijn begrafenis en graf
allerlei wonderen te geschieden. Clerus en volk zagen de
bisschop vanaf dat moment als protégé van God en zo ver
diende hij zijn heiligenstatus.
Paus: Wereldeconomie moet humaner
Vaticaanstad Paus Johannes Paulus II heeft opgeroepen tot
een hervorming van de wereldeconomie. In de boodschap ter
gelegenheid van de wereldvredcsdag op 1 januari vroeg hij eco
nomen en politici te erkennen dat de economie ten goede moet
komen aan alle mensen. De paus erkende dat de globalisering
ook positieve effecten heeft. De mensheid krijgt daardoor de
kans 'één grote familie te worden, die is gebaseerd op de waar
den van gerechtigheid, gelijkheid en solidariteit'. Het hoofd van
de Rooms-Katholieke Kerk herhaalde zijn pleidooi voor het
kwijtschelden van de schulden van de allerarmste Derde-We
reldlanden. Ook hekelde hij de groeiende kloof tussen het rijke
Noorden en het arme Zuiden en het lot van talloze miljoenen
mensen die honger lijden.
Ex-ICCO-directeur Oskam overleden
bunnik C. Oskam, van 1988 tot 1998 directeur van de protes
tantse ontwikkelingsorganisatie ICCO, is zaterdag op 60-jarige
leeftijd in zijn woonplaats Bunnik overleden. Oskam. land
bouwkundig ingenieur, werkte bijna 25 jaar bij ICCO. Daarvoor
was hij ontwikkelingsdeskundige in Ecuador, Kenya en Peru.
Ontwikkelingsorganisaties hebben met hun hulpprojecten het
leven van de mensen om wie het gaat niet duurzaam verbeterd,
constateerde Oskam in september in Genève, waar hij als waar
nemer de bestuursvergadering van de Wereldraad van Kerken
bijwoonde. Die organisaties kunnen zich volgens hem beter
richten op hulp aan partnerorganisaties in de Derde Wereld bij
het beïnvloeden van het beleid van regeringen en bedrijven.
Orthodoxen: Wereldraad wijzigen
ceneve De orthodoxe lidkerken dringen aan op een wijziging
van de structuur van de Wereldraad van Kerken. Dat bleek tij
dens de eerste bijeenkomst van een speciale Wereldraadcom
missie, die zich bezighoudt met de orthodoxe bezwaren. De or
thodoxe kerken vinden dat de huidige structuur van de Wereld
raad hun deelname bemoeilijkt. In 1998 zijn de Georgische en
Bulgaarse kerken al uitgetreden. De commissie moet alle pro
blemen van de orthodoxe kerken met de Wereldraad in kaart
brengen. Ook moet zij voorstellen doen over wijzigingen in de
structuur.
'Koken met Jezus' discrimineerde niet
brussel De makers van de Vlaamse televisierubriek 'Koken met
Jezus' hebben zich niet schuldig gemaakt aan discriminatie
door op absurde wijze de kookkunsten van Jezus te demonstre
ren. Dat heeft de Vlaamse Geschillenraad voor radio en televisie
bepaald. Twee inwoners van Brasschaat hadden een klacht in
gediend. Bart Peeters en Hugo Matthysen hebben volgens hen
de spot gedreven met Jezus, zijn lijden en de eucharistie. De ge
schillenraad schaart zich achter het standpunt van de omroep,
die het programma omschrijft als 'absurde kolder met een hoog
surrealistisch gehalte'. Een woordvoerder van het aartsbisdom
Mechelen-Brussel liet weten de beslissing van de raad te res
pecteren. „Ik ben echter van mening dat deze rubriek niet tot
de fijnste humor behoort. Ik acht Bart Peeters en Hugo Matthy
sen tot sterkere dingen in staat", zei hij.
BEROEPINGSWERK
NEDERLANDSE HERVORMDE
KERK
Beroepen: te Vreeland (SoW),
mw. R. Abma. kandidaat te Am
sterdam, die dit beroep heeft
aangenomen.
Aangenomen: naar Rotterdam-
Hillegersberg (wi|kgem. Mole-
naarslaan-Honderdtienmorgen),
mw, H B Graafland te Eikerzee.
Bedankt: voor Lelystad, F. Wijn-
horst te Ameide-Tienhoven; voor
Vlaardingen (wijkgem. Holy-
noord), M J Paul te Dirksland.
GEREFORMEERDE KERKEN
(VRIJGEMAAKT)
Door de classis Groningen geëxa
mineerd en beroepbaar gesteld:
R.F. Telgenhof. Rietgors 83,
8271 GK IJsselmuiden.
GEREFORMEERDE GEMEENTEN
Beroepen: te Grand Rapids, Mi
chigan (USA), A.M. den Boer te
Dirksland; te 's-Gravenzande,
G.J. van Aalst te Ridderkerk
Bedankt: voor Drachten, C A. van
Dieren te Stolwijk; voor Scherpe-
msse, A.J. Gunst te Benthuizen.
WEEROVERZICHT BUITENLAND
Weersvooruitzicht KNMI
Geldig tot en met woensdag.
Denemarken:
Half tot zwaar bewolkt en gere
geld winterse neerslag. Middag-
temperatuur rond of net onder
het vriespunt.
Engeland, Schotland, Wales, Ier
land:
Wisselend bewolkt en van tijd tot
tijd buien, ook met winterse neer
slag. Woensdag geleidelijk op de
meeste plaatsen droog. Middag-
temperatuur rond 2 graden, in
Ierland wat warmer.
België en Luxemburg:
Overwegend bewolkt en van tijd
tot tijd regen, in de Ardennen en
later ook elders sneeuw. Middag-
temperatuur dalend tot ongeveer
2 graden, in de Ardennen vaak
lichte vorst.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Bewolkt en perioden met regen,
op veel plaatsen geleidelijk over
gaand in sneeuw. Maxima dalend
naar ongeveer 3 graden.
Zuid-Frankrijk:
Veel bewolking en perioden met
regen, in de bergen sneeuwgrens
dalend naar 400 sneeuw. In het
Rhnedal vanaf woensdag een ste
vige Mistral en geregeld zon. Mid-
dagtemperatuur tussen 3 en 6
graden, langs de Middellandse
zee iets warmer.
Spanje:
Steeds meer bewolking en van
tijd tot tijd regen, boven de 1300
meter ook sneeuw. Plaatselijk
veel wind. Maxima rond 8 gra
den, alleen in het uiterste zuiden
een stuk warmer.
Portugal:
Bewolkt en vooral dinsdag veel
regen en wind. In de Algarve veel
droger en ook wat zon Middag-
temperatuur meest tussen 13 en
18 graden, woensdag van het
noorden uit een stuk kouder.
Mallorca, Ibiza, Menorca:
Vooral dinsdag weer veel wind,
maar nog wel droog en wat zon.
Woensdag bewolkt en regenach
tig, maar wel minder wind. Mid-
dagtemperatuur dalend van 20
tot 15 graden.
Marokko:
Westkust: droog en geregeld zon.
Op sommige plaatsen ook laag
hangende wolken of mist. Woens
dag in het noorden meer wolken
en mogelijk wat regen. Maxima in
het noorden net onder 20 graden,
elders daarboven.
Tunesië:
Zonnige perioden en waarschijn
lijk overal droog. Wel geleidelijk
wat meer wind. Middagtempera-
tuur aan zee ongeveer 19 graden.
Madeira:
Perioden met zon en droog. Maxi
ma ongeveer 19 graden.
Canarische Eilanden:
Zonnige perioden en droog, 's
Middags op de stranden ongeveer
23 graden.
Duitsland:
Veel bewolking en perioden met
regen, vrijwel overal snel over
gaand in sneeuw. Middagtempe-
ratuur dalend tot rond het vries
punt.
Oostenrijk:
Bewolkt en vooral in het noorden
en westen flink wat sneeuw.
Maxima dalend tot omstreeks 2
graden.
Zwitserland:
Overwegend bewolkt en op veel
plaatsen flink wat sneeuw. Mid-
dagtemperatuur dalend tot net
boven nul, in het zuiden lokaal
nog wat hoger.
Polen:
Overwegend veel bewolking en
van het westen uit perioden met
regen, op de meeste plaatsen
overgaand in sneeuw. Middag-
temperatuur dalend tot rond het
vriespunt.
Tsjechië en Slowakije:
Overwegend bewolkt en af en toe
regen of sneeuw. Middagtempe-
ratuur omstreeks 3 graden.
Hongarije:
Half tot zwaar bewolkt en kans op
een bui, mogelijk met sneeuw.
Middagtemperatuur dalend tot
ongeveer 3 graden.
Italië:
In het uiterste zuiden nu en dan
zon en waarschijnlijk droog. El
ders overwegend bewolkt en
steeds meer regen, in de bergen
sneeuwgrens dalend naar 1200.
Maxima van een graad of 3 in het
noorden tot rond 18 in het zuiden
en op Sicili.
Corsica en Sardinië:
Geregeld veel wind. Verder toene
mende bewolking en perioden
met regen. Middagtemperatuur
omstreeks 15 graden.
Griekenland en Kreta:
Nu en dan zon en van tijd tot tijd
een bui. Woensdag in het noor
den grotere neerslagkansen. Mid
dagtemperatuur van 11 graden in
het noorden tot 18 in het zuiden.
Malta:
Zonnige perioden en op de mees
te plaatsen droog. Middagtempe
ratuur omstreeks 18 graden.
WOENSDAG 15 DECEMBER 1999
Zon- en maanstanden
Zon op 08 42 Zon onder 16.27
Maan op 13.06 Maan onderOO.OO
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 08.05 20.25 07.38 19.58
Laag 03.55* 16.15 03.36 15 56
Weerrapporten 14 december 07 uur:
station
weer
wind
ten
max
P
eersl
mm
Amsterdam
licht bew.
w4
7
2
12.0
De Bilt
regenbui
zw3
8
2
12.0
Deelen
half bew.
w5
7
3
4.0
Eelde
regen
wS
6
2
12.0
Eindhoven
sneeuwbui
zw4
7
2
10.0
Den Helder
zwaar bew.
wnw5
7
1
15.0
Rotterdam
onbewolkt
w4
8
3
13.0
Twente
regenbui
wzw6
7
3
12.0
Vlissmgen
half bew
vmw4
7
4
11.0
Maastricht
zwaar bew
zw4
7
3
2.0
Aberdeen
sneeuwbui
n7
3
1
0.0
Athene
licht bew.
nw8
17
13
0.0
Barcelona
licht bew
wzw3
14
7
0.0
Berlijn
licht bew
z6
5
2
2.0
Boedapest
onbewolkt
wzw3
8
0
6.0
Bordeaux
regen
zzw3
10
8
0.0
Brussel
zwaar bew.
zzw2
7
3
5.0
Cyprus
onbevolkt
nl
20
12
2.0
Dublin
zwaar bew.
w5
3
-1
0.1
Frankfurt
regen
zzw4
6
4
6.0
Geneve
zwaar bew
wzw 7
7
4
9.0
Helsinki
half bew.
w3
2
-1
5.0
Innsbruck
half bew.
wnw4
6
-5
0.0
Istanbul
regenbui
nnw6
15
9
7.0
Kiagenfurt
zwaar bew.
ver. 1
4
-2
0.0
Kopenhagen
zwaar bew
06
3
0
0.6
LasPalmas
onbewolkt
n3
22
15
0.0
Lissabon
half bew.
wzw 5
16
15
2.0
Locarno
half bew
ol
10
-1
0.0
Londen
licht bew
w 3
8
0
3.0
Luxemburg
regen
n2
4
2
8.0
Madrid
zwaar bew.
wzw 7
11
8
0.1
Malaga
onbewolkt
«4
23
15
0.0
Mallorca
half bew.
wzw 7
17
8
0.0
Malta
onbewolkt
wnw4
18
14
04
Moskou
zwaar bew
020 2
6
0
0.0
München
zwaar bew
zzw3
5
1
0.3
Nice
half bew.
wow 2
11
7
0.0
Oslo
onbewolkt
wzw 1
-3
•13
0,0
Panjs
zwaar bew
w4
8
5
0.0
Praag
sneeuw
z7
5
0
0J
Rome
onbewolkt
o2
14
5
0.0
Split
licht bew
ozo2
7
0.2
Stockholm
sneeuwbui
w2
•5
-6
0.0
LEIDSCH DAGBLAD
(Opgericht 1 maart 1860)
■aft
bewolkt
onweer
V warmtefront
regen
sneeuw
y koufront
opklaringen
hagel
jL lagedruk
mist
windrichting
hogedruk
zonnig
19
temperatuur
i luchtdruk in
1°00—hecto pascal
Warschau
licht bew.
z3
3
-5 0.0
New Orleans
zwaar bew
w4
19
12
0.1
Wenen
onbewolkt
z4
8
-2 0.0
New York
zwaar bew.
n5
9
2
7.0
Zünch
half bew.
wzw 6
5
3 1.0
Tel Aviv
half bew.
z8
19
13
3.0
Bangkok
half bew.
zw4
30
23 0.0
Tokyo
onbewolkt
o2
13
5
0.0
Buenos Aires
onbewolkt
wzw 2
24
18 0.0
Toronto
half bew.
o5
4
0
3.0
Casablanca
onbewolkt
zzwl
18
7 0.0
Tunis
licht bew.
z3
17
9
4.0
Johannesburg onbewolkt
w.s.0
23
15 12.0
Vancouver
licht bew.
wzw 5
7
0
4.0
Los Angeles
zwaar bew
o3
18
8 0.0
KANTOOR
Rooseveltstraat 82 071-5356 356
Postadres: Postbus 54,
2300 AB Leiden
ABONNEESERVICE
Abonnementen 071-5128 030
Geen krant ontvangen?
Bel voor nabezorging:
Ma. t/m/ vr. 18.00-19.30 uur en
Zaterdag 10.00-12.00 uur 071-5128 030
DIRECTIE
B.M. Essenberg,
W.M.J. Bouterse (adjunct)
J. Kiel (adjunct)
HOOFDREDACTIE
J.G. Majoor,
T. van Brussel (adjunct)
L F. Klein Schiphorst (adjunct)
REDACTIE
A. Maandag, chef eindredactie algemeen
T. Brouwer de Koning, chef redactie Rijn- en
Veenstreek
D.C. van der Plas, chef eindredactie regio
J. Rijsdam, chef redactie nieuwsdienst/kunst
W. Spierdijk, chef sportredactie
E Straatsma, chef redactie Regio Leiden
R.I.M. van der Veer, chef redactie
Duin-en Bollenstreek
W.F. Wegman, chef redactie Leiden
INTERNET:
www.leidschdagblad.nl
TELEFAX
Advertenties: 071- 5323 50
Familieberichten: 023- 531
023- 5320 216
Redactie: 071-5321 921 -
Hoofdredactie: 071- 53155
ADVERTENTIES
Maandag t/m vrijdag van 8.30
071-5356 230
RUBRIEKSADVERTEN
Maandag t/m vrijdag van 8.30
071-5143 545
ABONNEMENTE"
bij vooruitbetaling:
per maand (acceptgiro)
per kwartaal (acceptgiro)
per halfjaar (acceptgiro)
per jaar (acceptgiro)
Abonnees die ons een machtiging
het automatisch afschrijven van
abonnements- geld, ontvangen J
betaling.
VERZENDING PERPO
Voor abonnementen die per postl
worden verzonden geldt een toes
aan portokosten per verschijndag
LEIDSCH DAGBLAD OP CASi
Voor mensen die moeilijk lezer
hebben of blind zijn (of een an
leeshandicap hebben), is een s.:'
van het regionale nieuws uit N
Dagblad op geluidscassette beJ
informatie 0486-486486
(Centrum voor Gesproken Lectu
Auteursrechten voorbeh
Dagbladuitgeverij Da
E-MAIL
redactie.ld@damiate.hdc.nl
I E
N H U I
ONGEVALLENDIENST
Rijnland Ziekenhuis, vestiging St. Elisabeth: 24 u. per dag.
Diaconessenhuis: maandag t/m vrijdag 08.00-17.00 u. (uitgezond!
feestdagen).
Leids Universitair Medisch Centrum: 24 u. per dag.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Rijnoord: geen ongevallendienst.
INLICHTINGEN BEZOEKUREN ZIEKENHUIZEN
Diaconessenhuis: tel. 071-5178178.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Elisabeth: tel. 071-5454545.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Rijnoord: tel. 0172-463131.
Leids Universitair Medisch Centrum: tel. 071-5269111
'God' is een van de meest voorkomende woorden op het X
internet. Het zoekprogramma Altavista geeft zes en een
half miljoen verwijzingen naar pagina's waar je je licht kan
opsteken over religieuze zaken. Zowel kerkelijke organisaties
als obscure religieuze groeperingen hebben pagina's waar ze
zich presenteren. Van de Evangelische beweging tot de Tali
ban, van voodoo tot vaticaan. Deze aflevering: over de Kloos
terorde van de Broeders en Zusters van het Internet.
http://members.aol.com/omfsi
Weg romantiek, weg galmende voetstap
pen, gedempte stemmen en psalmen in
toortsverlichte Idoostergangen. Geen uitge
sleten traptreden meer die leiden naar het
schemerdonker van de kloosterbibliotheek.
Waar stof opdwarrelt als een codex wordt
opengeslagen, waar manuscripten hoog te
gen de muren staan opgestapeld en een
ganzenveer over perkament krast.
Meer kloosters waren al op het idee geko
men om zich met een site op internet te
profileren. Maar een klooster dat alleen in
cyberspace bestaat, dat is nieuw. Het Fran
se klooster van Onze-Lieve-Vrouwe van het
Internet is de eerste. De inrichting van dit
virtuele klooster is verder volstrekt traditio
neel. Er is een kloosterregel en een uitge
breide hiërarchie. De Orde valt uiteen in
een aantal aparte kloosters, die elk tussen
de vijf en vijftig leden hebben en gewijd zijn
aan een bepaalde beschermheilige. Elk
klooster is weliswaar virtueel, maar toch ge
bonden aan een geografische plaats.
De uiterst sober vormgegeven site van de
Orde wil volgens de stichter, broeder Fran
cois, vooral een plaats van gebed en bezin
ning zijn op het jachtige internet. Elke
meerderjarige rooms-katholiek kan toetre
den. Lid worden kan uiteraard on-line,
maar is daarom niet minder ingewikkeld. Je
vult het formulier in, e-mail adres erbij, en
verzenden maar. De Frère supérieur van de
plaatselijke afdeling behandelt het verzoek
tot toetreding en geeft het na goedkeuring
door aan de overste die boven hem ge
plaatst is. Uiteindelijk belandt het mailtje
op het bureau van de Frère supérieur Géné-
ral in Parijs en die geeft de noviet een uniek
inschrijfnummer dat hij zijn hele kloosterle
ven zal meedragen. Na een jaar noviciaat
kan de kloosterling ervoor kiezen definitief
toe te treden.
In de Regel is te lezen dat de Kloosterorde
van de broeders en zusters van het Internet
zich onderwerpt aan Rome, maar dat de or
de niet verwacht dat Rome op zijn beurt
met een erkenning komt. Monniken zijn
verplicht een tolerante houding in te ne
men tegenover andere godsdiensten. De re
gel beschrijft verder de uitgebreide proce
dures en ingewikkelde regels over accepta
tie en excommunicatie van broeders en
zusters, precies zoals dat in de traditionele
kloosters nauwkeurig is vastgelegd. Maar er
zijn ook verschillen.
Francois wijst erop dat de orde geen finan
ciële bijdragen verlangt, geen armen
gelofte en geen kuisheidsgelofte, geen
hoorzaamheidsplicht en geen zwijgpli
„Ik ben zelf ook niet arm, niet kuis, en
noodzakelijk gehoorzaam aan een bepa
religieuze autoriteit." Hij doet omstai
uit de doeken dat de orde beslist geen s
is. Leden kunnen desnoods onder een'v
naam toetreden als zij toch vrezen voor
hij 'mentale manipulatie' noemt. Klooi
lingen verplichten zich alleen (maar i
dat slechts tegenover zichzelf) om mei
gelmaat te bidden voor de lijdende mt
mens.
Waarvoor je dan specifiek moet bidden,
lees je in het gebeds-intentieregister. Voo
moeder van Eric bijvoorbeeld, 'opdat l
gezondheid verbetert'. Het register is gei
met klaagbeden aan Maria en Jezus
hulp te bieden bij ledematen die gean
teerd dreigen te worden, zonen die van
geloof dreigen af te dwalen of tantes die
gebukt gaan onder een slopende ziekte
zijn gebeden om het vinden van een b
te bespoedigen, om angstaanvallen te
lichten, om goede examenresulaten te
reiken of vrede in Joegoslavië.
Iemand vraagt Onze-Lieve Vrouwe van
Internet om bescherming van „ons a
internauten, opdat wij leiding ontval
naar de juiste World Wide Web pagina,
mand anders vertelt dat hij na tien jaa
hebben gedwaald als agnost nu tot de 1
is teruggekeerd door ingrijpen van kath
ke discussiegroepen op internet. Hij
dat dit 'formidabele communicatie-in
ment' ook een instrument van pred
mag worden, een middel om het g
nieuws te brengen aan mannen en vroi
in de moderne tijd. „Zodat wij op het
een solide spirituele voeding mogen
den, en de kracht om missie te bedrijvi
de echte en de virtuele wereld. Amen."
silvan schoonhoven
beiroct De Libanese zangeres Madonna zingt in één van de rama-
dan-tenten in West-Beiroet. Tijdens de vastenmaand komen de mos
lims in de Libanese hoofdstad bij elkaar in deze tenten om voor het
aanbreken van de dag samen een maaltijd te gebruiken. Tijdens de
ramadan onthouden moslims zich tussen zonsopgang en zonsonder
gang van eten en drinken. foto afp
Drie doden, in verschillende
stadia van ontbinding, dansen
vrolijk op de rand van een graf.
Een vierde zorgt met bazuinge
schal voor muzikale begelei
ding. Ze vieren hun bevrijding
uit de 'eeuwige gevangenis' die
het leven voor hen is geweest.
Een houtsnede met begelei
dend gedicht uit een 15e-eeuw-
se kroniek van Hartmann Sche
del toont de instelling van de
middeleeuwer ten aanzien van
leven en dood. „Niet de dood
was het schrikbeeld, maar on
voorbereid sterven", zegt con
servator H. Wüstefeld van het
Museum Catharijneconvent in
Utrecht. Daar is tot 26 maart
2000 de tentoonstelling 'Leven
na de dood. Gedenken in de la
te Middeleeuwen' te zien.
„Niets is beter dan de dood,
niets is slechter dan het ellendi
ge leven", schreef Schedel. De
dood was voor de middeleeu
wer een bevrijding, maar een
goede voorbereiding op het
sterven was belangrijk om vage
vuur en Laatste Oordeel goed
door te komen en het eeuwige
leven te beërven. Goede wer
ken, gebeden tot Maria en de
heiligen en aflaten konden de
straftijd na de dood bekorten.
Ook kon men zich al tijdens het
leven verzekeren van gebeden
voor het zielenheil.
Een groot deel vai
toonstelling is gewijd
heten memorietafels,
schilderijen staan de
gevers afgebeeld naa-
gieuze voorstelling va
beeld het Laatste Ooi
zus' kruisiging. Ze we
opgesteld in kerken a
ring tot gebed voor
heil van de overledem
Boeken over de kun
sterven (ars moriend
bij de voorbereidiij
sterfbed. Daarin staa
leen dreigende wooi
de hel met zijn pek,
'wrede wormen', maa
wijzingen voor een
leven. Houtsnedes
strijd tussen engelen
om de ziel van een st(
Voor een behoui
komst in het hiernai
ren in ieder geval de
cramenten (biecht, c
en laatste oliesel) ono
Heiligen hielpen
daarbij soms een ha
houtsnede uit 1517
man uit Gorkum di
brand in zijn huis
vlammen werd ingei
heilige Barbara neem
de hand, zodat hij,
kool, nog een paar u
ven om de laatste san
te ondergaan. Voor
waren ogen, tong en
spaard gebleven.
