Steeds meer mensen allergisch
Gezondheid
Biomateriaal biedt chirurgie nieuwe mogelijkheden
Pillen
Werkbelasting
Botontkalking
Listeriabacterie ligt op de loer
s
|ND<
iAC 13 DECEMBER 1999
REDACTIE MARCOT KLOMPMAKER EN SASKIA STOELINGA 023-5150265
it gaat goed", zegt Erika als ze de spreekkamer binnen
st. Ik heb haar al in de wachtkamer zien zitten, maar her-
te haar aanvankelijk niet. Een andere kleur haar, lachen
den, er is duidelijk iets ten goede veranderd.
'gelopen maanden heb ik haar regelmatig op het spreek-
gezien. Sinds ruim een jaar is Erika in opleiding voor fy-
erapeute. Ze komt uit het oosten van het land en heeft na
iddelbare school de grote stap gewaagd om in het westen
Ier te gaan studeren. Het had natuurlijk ook in de buurt
[j haar ouders gekund, maar dit was een prachtige aanlei-
Igom helemaal opnieuw te beginnen.
'ais de enige dochter in een gezin met vier jongens. Vader
leraar, moeder heeft zich haar hele leven aan haar gezin ge
lid. De jongens plaagden graag, er hing een leuke sfeer in
fjs. Maar Erika voelde zich er altijd een beetje buiten staan
mjongste dochter. Ze was stilletjes, de jongens waren echte
\bozen. Zij mocht dan wel graag studeren, ze moest er
w veel moeite voor doen om te bereiken wat ze in haar
ïfd had. De stap naar het westen leek een sprong in het
maar anderzijds wilde ze uit de vaste patronen komen.
i zo haar faalangst opzij te kunnen zetten en te laten zien
ze was.
\e opleiding kon ze goed mee komen, de stof boeide haar,
te medestudenten waren wel aardig. Toch merkte ze al
v dat ze in hetzelfde rollenpatroon terechtkwam. Bij de
Jure aanleiding trok ze zich terug, en dan lag ze 's nachts te
felen om zich voor te bereiden op de volgende spannende
T. Zo kwam ze bij me terecht.
slaap niet meer", zei ze. „Het maalt maar door mijn
W en ik weet wel, dat ik beren op mijn weg zie, maar ik
\l de spanning in mijn lijf kruipen. Mijn hart bonst, het
mt harder dan normaal, de volgende ochtend krijg ik geen
p door mijn keel. Ik loop de kamer nog vier keer rond om te
n of ik niets vergeten ben, en als ik dan op school kom, ben
dop! Ik haal de middag met moeite, kan me niet goed
ntreren, terwijl ik zo graag goede resultaten haal. Heeft
n slaaptabletje om wat beter te kunnen slapen, dan sta
tnminste weer uitgerust op!"
Meen tijdje praten kwam ik tot de conclusie dat een slaapta-
alleen maar een oplossing op korte termijn zou zijn. Ik
meen deal: Erika kreeg voor tien dagen een slaaptabletje;
•genprestatie zou ze voor mij opschrijven wat haar zoal
jhield. Dat zou opluchten, elke avond een stukje op pa-
fr zetten.
Imoderne medicijn dat haar spanningsniveau moest ver-
ten, liet de eerste weken weinig verbetering zien. Maar nu
I een stralende Erika.
pf is er met je gebeurd?"
jcht een beetje.
ïzfl/ het maar eerlijk zeggen: ik was er achteraf niet aan toe
lifaf te gaan slikken. Mijn vader zei altijd: al die pillen
a gif. Dus voelde ik me schuldig als ik zo 'n pil in mijn han
had. Maar de vorige keer gaf u die video mee, waar ik
'lelijk op zag hoe moeilijk de eerste periode is, waar je
|r moet voor je resultaat kan verwachten. Mijn huisge-
jtje heeft ook gekeken en we hebben er samen nog eens
rgepraat. Toen heb ik ze ingenomen, trouw elke dag, zon-
IIeen keer over te slaan. Een week geleden gebeurde het
Ier: er viel een last van me af, het voelt als een bevrijding.
ftfc nu mijn aantekeningen in mijn dagboek lees, denk ik,
ar heb ik me toch druk over gemaakt. Het is zo'n ander ge-
?r het luisteren geniet ik van haar andere uitstraling,
is niet voor niets geweest", denk ik. Medicijnen van dit
jrr hebben soms wel een aanloopperiode van drie maanden
Kg voor ze werkelijk beginnen te werken. Dat is een hele
tière, maar die hebben we nu samen genomen. In die tijd
ïben we regelmatig gesprekken gevoerd, waarin Erika haar
B pel en wanhoop neerlegde en ik steeds weer uitlegde welke
petering er kon komen. Het goede resultaat is mede te dan-
l aan het voorlichtingsmateriaal, de video, en de steun van
huisgenootje.
nog de kunst om de volgende maanden te blijven slikken,
j er wel negen maanden voor nodig om het resultaat
mdigen, soms is er geen kans om te stoppen, als de
spanningsvelden te groot zijn. Dan is het
zaak de goede dosering te vinden, waar
mee ze goed kan functioneren, zonder bij
werkingen.
Voor ze de deur uitgaat maken we een af
spraak voorover vier weken. De pillen
doen het natuurlijk niet alleen. Voor een
goed eindresultaat blijft inzet van twee
kanten nodig.
MARIEKE VAN SCHIE, huisarts
Iedereen kent wel iemand die
allergisch is. Momenteel heeft 1
op de 3 mensen in West-Euro
pa last van een vorm van aller
gie, met name jongeren. Naar
verwachting zal het aantal ge
vallen de komende jaren explo
sief stijgen, volgens een rapport
van het internationale UCB In
stituut voor Allergie.
Wat is allergie? Een allergische
reactie is een buitensporige re
actie van ons afweersysteem op
stoffen die het lichaam ten on
rechte als gevaarlijk beschouwt.
De meeste mensen hebben last
van atopische allergie, waarbij
erfelijke factoren een rol spelen.
Vormen van atopische allergie
zijn hooikoorts, eczeem en ast
ma.
In het onlangs gepubliceerde
rapport geven Europese specia
listen, wetenschappers, verte
genwoordigers van gezond
heids- en patiëntenorgansiaties
en de Wereldgezondheidsorga
nisatie een beeld van de huidi
ge stand van zaken. „De groot
ste vraag is waarom de laatste
dertig jaar het aantal allergieën
zo drastisch is toegenomen",
aldus een van hen. Deskundi
gen vermoeden dat het een
combinatie is van erfelijke faco-
ren, omgeving (vervuiling) en
leefstijl (vooral voeding). Maar
over de juiste oorzaken tast
men nog in het duister.
Volgens de allergoloog dr.
Roovers uit Tilburg is er een
duidelijk stijgende lijn in het
Steeds meer kinderen krijgen last van een vorm van allergie.
aantal allergiepatienten. „De
wachtlijsten bij allergologen rij
zen de pan uit. Steeds meer zui
gelingen hebben last van con
stitutioneel eczeem of astma,
en volwassenen hebben meer
klachten over hun allergie of
ontwikkelen meerdere allergie-
en. Naar.de precieze oorzaak
tast men vaak nog in het duis
ter. Daarom is meer onderzoek
nodig naar de oorzaken van het
ontstaan van allergie."
De overheid is zich nog onvol
doende bewust van de gevolgen
die het hebben van een allergi
sche aandoening met zich mee
kan brengen. .Allergische reac
ties zijn zelden fataal, maar
kunnen vele mensen voor een
heel lange periode of zelfs hun
hele leven flink ziek maken. Dit
brengt de kwaliteit van het le
ven in gevaar. Wanneer allergi
sche aandoeningen niet goed
worden behandeld brengt dit
veel ziekteverzuim en kosten
voor de samenleving met zich
mee", aldus het rapport.
In Nederland gaat, zoals elders
in Europa, de aandacht in de
gezondheidszorg het meest uit
naar het in de hand houden
van de kosten. Daardoor is het
moeilijk om onderzoek naar
ziekten te kunnen uitvoeren en
nieuwe medicijnen te kunnen
ontwikkelen. Met de publicatie
van het rapport hoopt het UCB
Instituut een dicussie op gang
te brengen om ervoor te zorgen
dat allergie een volwaardige
plaats krijgt binnen de budget
ten van de gezondheidszorg.
In het rapport staan actiepun
ten om de opmars van allergie-
en te stuiten. Een ervan is het
verrichten van meer epidemio
logische studies om vast te ste
len waardoor allergieën worden
veroorzaakt. Ook zijn er meer
gegevens nodig over behande
ling en voorlichting. Verder wil
men inventariseren wat er in
elk Europees land wordt ge
daan aan voorlichting, preven
tie en behandeling. Ook willen
patiëntenorganisaties die actief
zijn op gebied van astma en al
lergie meer samenwerken met
professionals uit de gezond
heidszorg.
(Het UCB Instituut voor Allergie
geeft ook een heel informatief
boekje uit over allergieën. Meer
informatie via Postbus 6851,
4802 HW Breda, of tel. 076 -
5879 222 of www.TheUCBInsti-
tuteofAllergy.ucb.be)
Het is bekend dat ge
stresste mannen met een
hoge, belastende werkdruk
een groter risico lopen op
een hartinfarct. Volgens
onderzoekers van de Vrije
Universiteit in Amsterdam
en van de Universiteit
Utrecht is dat mede een ge
volg van een verminderde
antistollingscapaciteit van
hun bloed. Ze schrijven dat
in het vakblad Psychoso
matic Medicine. Voor hun
studie hebben de onder
zoekers 124 mannen van
middelbare leeftijd met een
veeleisende kantoorbaan
een vragenlijst voorgelegd.
Daarin werd onder meer
gevraagd naar werklast, be
loning en ambities. Op ver
schillende momenten tij-
Een veel voorgeschreven
groep van cholesterolverla
gende geneesmiddelen, de
statines, blijkt ook de aan
maak van nieuw bot te sti
muleren, schrijven Ameri
kaanse onderzoekers in
Science. In principe zou
den deze medicamenten
dan ook gebruikt kunnen
worden bij de preventie en
behandeling van osteopo
rose, botontkalking. De
Amerikanen vonden het
botstimulerend effect van
statines bij hun zoektocht
naar kleine moleculen, die
in staat waren een gen te
activeren dat voor een bot-
aanmaak bevorderend ei
wit codeert. Van de 30.000
onderzochte middelen ble
ken statines de enige die de
productie van dat eiwit de
den toenemen. De onder
zoekers hebben de statines
vervolgens eerst in het la
boratorium getest, in kwe-
dens een werkweek werd
van de deelnemers aan het
onderzoek bloed afgeno
men. Dat werd onderzocht
op factoren die betrokken
zijn bij bloedstolling en an
tistolling. Vooral bij men
sen met een chronische
werkstress als gevolg van
sterke ambities bleek de
antistolling geremd. Vol
gens de onderzoekers is de
gevonden verstoring van de
balans tussen bloedstolling
en antistolling een van de
oorzaken van een verhoog
de kans op een hartinfarct.
Bij de desbetreffende men
sen zullen sneller dan bij
anderen bloedpropjes ver
nauwde kransslagaders vol
ledig verstoppen, en zo een
hartinfarct veroorzaken.
ken van botcellen van mui
zen. Wanneer statines di
rect in de huid van de sche
del werden gespoten, bleek
al na vijf dagen van injec
ties het gehalte aan nieuw
bot in de schedel met 50
procent te zijn toegeno
men. Werden statines via
het eten of drinken gege
ven, dan bleek vooral tra
becular bot na ongeveer
een maand van behande
ling met 40 tot meer dan 90
procent te zijn toegeno
men. Volgens de onderzoe
kers is het niet uitgesloten,
dat statines niet alleen de
botaanmaak stimuleren,
maar ook de botafbraak
een halt toeroepen. Of sta
tines werkelijk een vooruit
gang in de preventie en be
handeling van osteoporose
bij de mens zullen zijn, zal
evenwel uit grote klinische
studies moeten blijken.
Onlangs moesten miljoenen
pannenkoeken worden terug
gehaald, omdat ze wellicht be
smet waren met de listeriabac
terie. Deze bacterie komt voor
in grond, oppervlaktewater,
planten en de darminhoud van
dieren en mensen. Het beestje
kan worden gerekend tot de
vaste bewoners van stallen,
slachthuizen, fabrieken en op
slagruimten en via deze kana
len kan de bacterie in het voed
sel terecht komen. De listeria
zit in rauwe voedingsmiddelen,
zoals rauwe melk, kaas die van
rauwe melk gemaakt is, rauw
vlees, kip, vis en schaal- en
schelpdieren. Hij wordt ook wel
aangetroffen op rauwe groente.
Riskant zijn dergelijke produc
ten als ze worden gegeten zon
der verhitting te hebben onder
gaan. Als listeria aanwezig is in
zachte kaas van rauwe melk,
kan zij zich flink vermeerderen
in de vaak wekenlange periode
tussen kaasmaken en con
sumptie. In harde kaas kan dat
niet, omdat het vochtgehalte te
laag is.
Rauwe melk van de boerderij
moet even worden opgekookt,
voor ze gedronken of in gerech
ten verwerkt wordt. Rauwe vis
wordt kort bewaard, maar de
wat langer bewaarde gerookte
vis (die meestal koud gerookt
wordt), kan nog met listeria be
smet zijn. Rauwkost en onver
hitte salades die gemaakt zijn
met mogelijk besmette grond
stoffen, zijn een ander voor
beeld van een mogelijke be
smettingsbron.
Toch kunnen ook producten
die wel verhit zijn een risico op
leveren, als ze na de verhitting
alsnog worden besmet. Sommi
ge producten in het winkelkoel
vak hebben een houdbaar -
heidstermijn van verscheidene
weken. Daar zijn producten bij
als zachte kazen, paté en ande
re vleeswaren, die listeriavrij
kunnen zijn, maar herbesmet
kunnen worden bij het verpak
ken of in porties verdelen. Een
bewaartijd van weken is dan
riskant.
In principe kan iedereen een
listeria-infectie oplopen. Bij
sommige mensen pakt deze
heftiger uit dan bij anderen.
Groepen met een verminderde
weerstand, zoals ongeboren en
pasgeboren kinderen, ernstig
zieken en ouderen zijn extra
kwetsbaar. Zij lopen een risico
op hersenvliesontsteking.
Ook zwangeren zijn extra ge
voelig voor de listeriabacterie.
Omdat een infectie tijdens
de zwangerschap een
spontane abortus tot ge
volg kan hebben, is het
advies om zoveel moge
lijk risico te vermijden. i
De kans dat een moeder I
die haar kind zelf voedt,
listeria via de moedermelk
op het kind overdraagt, is
te verwaarlozen.
Wie uit voorzorg tijdens de
zwangerschap zoveel mogelijk
risico wil vermijden, kan er
voor kiezen om de genoemde
producten tijdelijk te laten
staan. Ook in de eigen keuken
kan men het risico beperken.
Eet liever geen onverhitte rest
jes die dagenlang in de koelkast
zijn bewaard of gekoelde pro
ducten die dichtbij of óver de
houdbaarheidstermijn zijn. En
zorg dat de koelkast afgesteld
De listeriabacterie zit in een aantal rauwe voedingsmiddelen, zoals kip.
FOTO HANS VAN WEEL
staat op 4 graden Celsius. Om
de listeriabacterie te doden is
verhitting tot 80 graden Celsius
nodig.
PATRICIA SCHUTTE
et gebruik van biomaterialen in
geneeskunde biedt grote moge-
:leD|kheden. Een patiënt die zijn oor
aj kwijtgeraakt, zou op termijn
1 et behulp van nieuwe technie-
a(ic n en biomateriaal zelf een
eiL' euw oor kunnen produceren. In
t Academisch Ziekenhuis Gro-
;t ngen experimenteren ze met
^rfv instzenuwen. Daarmee is een
^belangrijke stap gezet naar con-
rete toepassingen van biomateri-
?r in mensen,
fill
oe8 :n dun fragiel doorzichtig buisje,
JP6 eer is het niet, zo op het eerste
la" zich!. De kunstzenuw, of kunst-
111 leider, ziet er bedrieglijk simpel
t Het revolutionaire schuilt dan
ik niet in de vorm, maar in het
1 bruikte materiaal. De kunstze-
001 i\v is geheel gemaakt van bioma-
'8 riaal, een stof die na verloop van
TI?e d verdwijnt en volledig wordt op-
lie nomen door het lichaam.
et gebruik van biomateriaal heeft
toekomst, verzekert plastisch
chirurg John van der Werff van het
Academisch Ziekenhuis Groningen.
Het biedt grote voordelen. „Stoffen
als metaal, siliconen of plastics raak
je nooit meer kwijt. Biomateriaal
verdwijnt na verloop van tijd. Het is
daarom heel geschikt om te gebrui
ken als tijdelijk hulpmiddel bij bij
voorbeeld het herstel van doorge
sneden zenuwen."
De ontwikkelingen op het terrein
van biomaterialen gaan razendsnel.
Van der Werff denkt dat het straks
zelfs mogelijk is om met behulp
van het kweken van menselijke cel
len een patiënt die een oor kwijt is,
zelf weer een nieuw oor te laten
aanmaken. „Dat is nog puur expe
rimenteel, maar wel heel span
nend. Ik slaap er soms bijna niet
van."
Al enkele jaren wordt op de afde
ling plastische chirurgie van Van
der Werff en hoogleraar Jean-Phi-
lippe Nicolai geëxperimenteerd
met zenuwgeleiders om het herstel
van doorgesneden zenuwen te ver
beteren. Tot nu toe is het nog bij la
boratoriumproeven gebleven, maar
de beide specialisten hopen binnen
twee jaar de kunstzenuwen ook
werkelijk bij patiënten te kunnen
implanteren.
Dat gebeurt in het kader van een
Europees project waarvoor onlangs
een subsidie van 4,5 miljoen is toe
gekend. Naast het AZG nemen ook
de Erasmusuniversiteit in Rotter
dam en enkele academische centra
in het buitenland aan het project
deel. Het AZG zal zich vooral bezig
houden met de klinische toepas
sing om te kijken of en hoe goed
het in de praktijk werkt.
Het ziekenhuis krijgt minstens een
tot twee patiënten per week binnen
met ernstige handletsels als gevolg
van glas, het gebruik van een cirkel
zaag of het doorsnijden van polsen
in een poging zelfmoord te plegen.
Vaak zijn de zenuwen zodanig be
schadigd of is er een stukje weg, dat
de chirurg ze niet zonder meer aan
elkaar kan zetten. De chirurg ge
bruikt dan meestal een stuk zenuw
uit het onderbeen om de uiteinden
te verbinden, maar dat gaat altijd
ten koste van bepaalde functies el
ders in het lichaam.
„Dat betekent een extra operatie en
een extra wond. Waar de zenuw is
verwijderd, ontstaat een 'dove' plek
in het been. Dat kan vervelend
zijn", aldus Nicolai. Bij een patiënt
met aangezichtsverlamming wordt
soms een zenuw uit de tong ge
bruikt. „Dan zit de patiënt met een
half verlamde tong. Met zenuwge
leiders is dat niet meer nodig."
De kunstzenuw is niet meer dan
een enkele millimeters dun door
zichtig buisje van biomateriaal dat
aan de beide gescheurde uiteinden
van de zenuw wordt gehecht. Bin
nen dat 'buisje' krijgen de ze
nuwuiteinden de kans en tijd om
naar elkaar toe te groeien en te her
stellen. Om dat proces te bevorde
ren is in de kunstzenuw een soort
'trapleertje' aangebracht. Volgens
Van der Werff is uit onderzoek ge
bleken dat de zenuwen dan sneller
groeien.
In de tijd die de zenuw nodig heeft
om te herstellen, verdwijnt lang
zaam de zenuwgeleider. .Alles wat
je er in stopt gaat weg en de eigen
zenuw komt er voor in de plaats."
Die zenuw bestaat uit een soort te
lefoondraad met daarin weer ontel
bare kleine draden, de zenuwve
zels. Het is volgens Van der Werff
niet noodzakelijk dat iedere vezel
weer in hetzelfde gaatje terecht
komt. „Er is een enorme reserveca
paciteit aan cellen. Het is een kwes
tie van opnieuw programmeren
waarbij andere cellen de functie
overnemen." De patiënt kan daar
na zijn hand of vingers weer bewe
gen.
Dat herstel verloopt wel beter bij
kinderen dan bij ouderen, vertelt
Nicolai. „Zolang kinderen nog
groeien heeft het lichaam veel meer
mogelijkheden zich aan te passen.
Is iemand eenmaal volgroeid, dan
is hij afhankelijk van de herstelmo
gelijkheden van het eigen lichaam.
Bij zenuwen zijn die nooit 100 pro
cent." Een patiënt kan dus last
houden van beperkingen bij het
bewegen.
De zenuwgeleider is geen oplossing
voor bijvoorbeeld verlamming als
gevolg van een dwarslaesie. Het is
alleen toe te passen bij doorgesne
den zenuwen in het perifere ze
nuwstelsel; in onder meer handen,
voeten en gezicht. Voor aantastin
gen van het centrale zenuwstelsel
bestaan nog geen oplossingen. Mo
gelijk dat daar in de toekomst ver
andering in komt.
Het gebruik van biomaterialen
biedt oneindig veel mogelijkheden.
Zo verwacht Van der Werff dat het
straks ook mogelijk is een nieuw
oor te maken voor een patiënt die
zijn oor is verloren als gevolg van
een kankerbehandeling of brand
wonden.
Een mens beschikt over stamcellen
die zijn geprogrammeerd om bij
voorbeeld kraakbeen, bot of huid
aan te maken. Het moet volgens
Van der Werff op den duur moge
lijk zijn met biomateriaal een oor
schelp na te maken, die onder de
huid te hechten en met behulp van
de juiste stamcellen ervoor te zor
gen dat het eigen lichaam vervol
gens op die plek een nieuw oor fa
briceert terwijl het biomateriaal op
lost. Dat eigen oor kan vervolgens
weer aan het hoofd worden ge
naaid. Bij muizen is het al gelukt
een nieuw oor op de rug te laten
groeien.
Op deze manier kunnen in de toe
komst misschien ook defecten in
het centrale zenuwstelsel worden
behandeld, oppert Van der Werff.
„Je instrueert het lichaam om iets
aan te maken waarop het aan de
slag gaat. Geweldig toch?"
GERARD AKKERMAN
^wrd -min-een
jop gevraagde woord invullen, maar een woord dat bestaat
ind letters van het gevraagde woord in dezelfde volgorde min 1
er. (B v. Omschrijving "dierenverblijf". Antwoord zou zijn
;ba< maar ingevuld moet worden "sta"of "tal". Welke van die
'sy< 'e*moe* worc^en' m°et blijken uit de kruisende woorden.)
ut i totaal: 1. Metaal; 5. Griekse godheid; 7. zich uitstrekken tot;
oi sgerecht; 9. insnijding; 11dwarsscheeps aanvaren;
'p nrienweefsel; 16. vis; 17. vogelverblijf; 18. heet; 19. stap;
TU d in F ankrijk; 22. ongetrouwde adellijke dame;
nSjj aldboom; 27. braaf; 29. mannetjesduif; 30. plag;
«raljaar
ver 2. Oevergewas; 3. rivier in Afrika; 4. uiterlijke lichte
laai 6 winderig; 8. tijding; 9. heidemeertje; 10. fout;
c oc rterklap; 13. wettig; 15. waterplant; 16. schaapkameel;
3isc velproduct; 21. prooi; 22. dandy; 23. zeer buigzaam;
1 !'l ifdie r; 26. huis; 28. koude valwind.
Oplossing van zaterdag:
HORIZONTAAL: 1Zzo; 5.
Ier; 7. omkomen; 10. et; 12
kot; 14. ge; 15. feil; 17.
iron; 19. nu; 20. bij; 21.
raki; 23. eker; 25. er; 26. fit;
28. si; 31. picador; 33. rok;
34. bijl.
VERTICAAL: 2 Zo; 3. ome;
4. mono; 5. iel; 6. en; 8.
referee; 9. penarie; 11te;
12. kluif; 13 Tibet; 14. go;
16. ink; 18 rijk; 22. ar; 24
es; 27 imam; 29. hik; 30.
bob; 31. po; 32. rij.
HEINZ
H-Ê-I-NZ E-O-M T-e^-tAS
ZE Z-'AN NAE-T A-e-S-i. or-EH,
A-UA£-E-f/ CAE p-eu-* ELEM-O 5
EEC/ S-EE-TC-E.'
r—
