L
Loezjkov onderschat
Jeltsin niet meer
Lijsten tellen veel curieuze 'vogels'
Huizen met tuin verdringen portiekflat
Binnenland/Buitenland
Amerikaanse scholen lijken
vaak meer op gevangenissen
intra
DAG 11 DECEMBER 1999
ANP Algemeen Nederlands Persbureau CPD Geassocieerde Pers Diensten
De Russen, die ooit slechts op één partij konden stemmen, hebben bij de parlementsverkiezingen van
ilgende week zondag de keus uit liefst 28 partijen en bewegingen. Programma's spelen geen al te grote rol.
gaat om nationale gevoelens, de oorlog in Tsjetsjenië en de opvallende populariteit van de huidige premier
etin, door president Jeltsin aangewezen als zijn kroonprins bij de presidentsverkiezingen van volgend jaar.
bben de uitdagers Loezjkov en Primakov een kans, of is het alleen Poetin wat de klok slaat? Correspondent
ins Hoogendijk belicht een aantal opmerkelijke kanten van deze verkiezingen. Vandaag de strijd tussen de
>mlinkliek en de burgemeester van Moskou, Joeri Loezjkov. En de vreemde vogels op de kandidatenlijsten.
1sident ook voor populaire burgemeester Moskou bijna onoverwinnelijke tegenstander
chtige, ambitieuze bur
ster van Moskou leek het
aal zo aardig voor elkaar
iben. In de Russische
stad regeert Joeri Loezjk-
een verlicht despoot, die
r zorgt dat de meer dan
tiljoen Moskovieten er in
vai heel wat beter aan toe
an de rest van de Russen,
ntroleert alles wat er in de
ebeurt en duldt geen op-
Vele miljarden inves-
hij in de verpauperde
die nu weer glans heeft, zij
n wat kitscherige,
isering van de grote indu-
hield Loezjkov tegen. De
stad is nog altijd goed
4 procent van het bruto
nlands product. Meer dan
icent van alle financiële
len wordt door Moskou
rst. Drieënhalf jaar gele-
inkte de stad Loezjkov
ïem met bijna 90 procent
uw te kiezen als burge
er Na de herverkiezing
■esident Jeltsin in 1996
Loezjkov te overwegen of
ioskouse model niet op
le land overdraagbaar
jn. Kapitalistische pro-
i en socialistische distri-
onder een centrale lei
dat is kort samengevat
edo.
notoir jaloerse Jeltsin
i zeer tegen zich in het
s te jagen, ontkende
ov bijna als een Tibe-
jebedsmolen zijn presi-
le ambitie. Maar de oude
n het Kremlin begon al
chterdochtig te worden,
relaties tussen beide
:re strijdmakkers ver
erden snel. De kwakke-
Jeltsin werd in het defen-
dreven door de op alle
n opererende Loezjkov.
eer als Jeltsin weer uitge-
i het ziekenhuis belandde,
p de tv een sportende 63-
Loezjkov te zien. Voetbal-
tennissend, rolschaatsend
ïsend wilde hij het ver-
ussen zijn fysieke toe-
en die van zijn generatie-
it Jeltsin zichtbaar maken,
feds meldde hij het roken
nken tien jaar geleden te
in opgegeven,
rgemeester zette ook zijn
medianetwerk op, sloot
gische verdragen met an
dere invloedrijke regionale vor
sten, en stelde openlijk de gees
telijke en fysieke toestand van
het staatshoofd ter discussie.
Loezjkov is een uitgekookte
man die niet over één nacht ijs
gaat, dus moet hij over infor
matie hebben beschikt dat Jel
tsin er bar slecht aan toe was.
De beer in het Kremlin gromde
slechts wat, maar ondernam
niet of nauwelijks actie. En dat
moet Loezjkov verder gesterkt
hebben in de overtuiging dat
het een aflopende zaak is met
Boris Jeltsin.
De volgende stap was het op
richten van een eigen partij met
de patriottische naam "Vader
land'. Het Kremlin was er niet
erg gelukkig mep, maar reageer
de niet. Ernstiger werd de toe
stand voor de 'familie', zoals de
kliek rond Jeltsin wordt ge
noemd, toen Loezjkovs 'Vader
land' afgelopen zomer een fusie
aanging met de beweging 'Heel
Rusland' van een aantal regio
nale leiders. 'Heel Rusland' is
de schepping van onder ande
ren gouverneur Jakovlev van
Sint Petersburg, het tweede
machtscentrum, en president
Sjamijev van de semi-autono-
me olierijke republiek Tatars-
tan.
De machtsconcentratie van
geld en bodemschatten bete
kende een regelrechte bedrei
ging voor het Kremlin, te meer
omdat de net ontslagen pre
mier Primakov bereid was een
van de lijsttrekkers te worden.
Primakov was op dat moment
veruit de populairste politicus
in het land. De meeste analis
ten waren het erover eens dat
Loezjkov nu een kolossale poli
tieke machine in handen had,
en dat de politieke elite Jeltsin
blijkbaar had afgeschreven. De
nieuwe beweging scoorde hoog
in de opinie-peilingen. En voor
velen stond de winnaar van de
parlementsverkiezingen al vast.
De vraag was alleen nog wie in
2000 de nieuwe president zou
worden: Loezjkov of Primakov.
Dat was de toestand slechts een
paar maanden geleden. Daarna
zette de 'familie' de tegenaan
val in. De door het Kremlin be
heerste tv-zenders begonnen
een lastercampagne zonder
weerga. Loezjkov werd beschul
digd van corruptie, in verband
gebracht met enge sekten, er
werd gesuggereerd dat hij ach
ter de moord op een Ameri
kaanse zakenman zat en dat
zijn zakelijk zeer succesvolle
vrouw een louche ondernemer
is. Tegelijkertijd pakten de
Kremlin-media Primakov kei
hard aan. Ook hij kreeg ladin
gen modder over zich heen.
Een gemeentewerker hangt in Moskou een poster op met de drie belangrijkste kandidaten van 'Vaderland-
Heel Rusland': Loezjkov (links), Primakov (midden) en Jakovlev. foto epa joeri kotsjetkov
Het Kremlin probeerde zelfs,
volgens Primakov, voor vele
miljoenen kandidaten van "Va
derland-Heel Rusland' over te
halen hun naam van de kandi
datenlijst te laten schrappen.
Het Kremlin ontkende uiter
aard. Via de eigen media en de
commerciële zender NTV pro
beerde het tweetal terug te
slaan. Maar tegen de landelijk
opererende staatszenders RTR
en ORT konden ze niet op. De
populariteit van Loezjkov en
Primakov en van hun partij is
dramatisch gedaald.
Loezjkov laat de Moskovieten
op 19 december tegelijk met de
parlementaire stembusgang
een nieuwe burgemeester kie
zen. Niemand twijfelt eraan dat
hij zal winnen. Het Kremlin
heeft een aantal tegenkandida
ten opgesteld onder wie oud
premier Kirijenko. Ze zijn kans
loos, maar ze zullen er wel voor
zorgen dat Loezjkov bij lange
na niet meer aan de 90 procent
komt van de vorige keer. Dat zal
ongetwijfeld door het Kremlin
worden uitgelegd als een motie
van wantrouwen tegen Jeltsin.
Voor zijn presidentiële ambitie
is dit puur vergif. Joeri Loezjkov
is de zoveelste die aan den lijve
ondervindt dat zelfs een aange
slagen Jeltsin een bijna onover
winnelijke tegenstander is.
Zo'n 5.000 kandidaten doen een gooi naar
een van de 450 zetels in de Doema, het
Russische parlement. En er zitten heel curi
euze vogels bij. Neem nou de Russische So
cialistische Partij. Het is een soort familie
bedrijf. De eerste zes kandidaten dragen de
naam Brintsalov. Het zijn allemaal familie
leden van de schatrijke farmaceutica-mag-
naat Vladimir Brintsalov. Het wagenpark
van de familie, ingezet bij verkiezingsoptre
dens, bestaat hoofdzakelijk uit Mercedes-
sen 600 en een enkele Jaguar, Lincoln of
Rolls Royce.
Een andere opvallende naam is die van Jev-
geni Dzjoegasjvilli, kandidaat van het stali
nistische blok. Geen wonder, want Jevgeni
is de kleinzoon van Josef Stalin, geboren
Dzjoegasjvilli. Voor de partij Vaderland-
Heel Rusland kandideert Michael Kalasjni-
kov. De 80-jarige is de man die ruim een
halve eeuw geleden de AK-47 uitvond, het
automatische ge\veer dat wereldberoemd
werd onder de naam van de bedenker.
Buitengewoon dubieus is de kandidatuur
van Joeri Sjoetov, nu nog afgevaardigde in
de gemeenteraad van Sint Petersburg. Hij
moet terecht staan op verdenking van ze
ven huurmoorden. Omstreden is ook de
eveneens uit Sint Petersburg afkomstige
Aleksander Sjomonov. Hij probeerde op 7
november 1990 'uit naam van de democra
tie' met een jachtgeweer de toenmalige
Sovjet-president Gorbatsjov dood te schie
ten. Sjomonov onderging daarna vele jaren
een speciale behandeling in een psychiatri
sche inrichting. Hij heeft nog nooit spijt be
tuigd.
Een andere ex-bajesklant is de onafhanke
lijke kandidaat Jakoebovski. Hij was ooit ju
ridisch adviseur van het Kremlin, maar
werd beroemd doordat hij in 1994 manu
scripten met een waarde van ruim een half
miljard gulden had gestolen uit de Natio
nale Bibliotheek. De nu 36-jarige kreeg
voor deze daad vier jaar cel. De manuscrip
ten zijn nog spoorloos.
Ook het militaire element is weer royaal
vertegenwoordigd. Er staan zó veel kolo
nels en 'gewone' generaals op de lijsten dat
het geen zin heeft die te vermelden. Tien
vier-sterrengeneraals en één maarschalk
dingen naar een zetel. Die maarschalk is de
78-jarige Koelikov, held uit de Tweede-We
reldoorlog en van 1977 tot 1991 opperbe
velhebber van de strijdkrachten van het
Warschaupact.
De ruimtevaartsector levert tien kandida
ten. Voor de communisten staat Titov hoog
op de lijst. Deze 64-jarige was na Gagarin
de tweede man in de ruimte. De commu
nisten gooien verder de vrouwelijke oud
kosmonaut Svetlana Savitskajain de strijd.
De 51-jarige vroegere MiG-piloot was de
eerste vrouw die een ruimtewandeling
maakte. Ze verbleef in 1994 ruim een half
jaar in de ruimte, en vloog drie jaar later
ook nog eens negen dagen met de Ameri
kanen mee in hun shuttle.
Er zijn heel wat figuren die proberen een
zetel te bemachtigen vanwege de daaraan
verbonden onschendbaarheid. Ze hebben
of iets op hun kerfstok of ze vrezen voor
hun vrijheid en geld als hun politieke te
genstanders aan de macht komen. Een van
hen, de magnaat Bikov, gezocht wegens
huurmoorden, had voor vele miljoenen een
topplaats gekocht op de lijst van Zjirin-
ovski, maar nadat diens lijst kortstondig ge
schrapt werd wegens onregelmatigheden,
vluchtte Bikov naar Hongarije. Moskou
heeft inmiddels zijn uitlevering gevraagd.
Een andere omstreden grootheid die zich
wil indekken, is de notoire intrigant, Krem-
lin-adviseur en miljardair Boris Berezovski.
Hij kandideert als onafhankelijke in een
obscuur gebied in de Noordelijke Kauka-
sus. Zijn schatrijke vriend Roman Abramo-
Aanhangers van het conservatieve stalinistische blok laten van zich horen. Ze worden vertegen
woordigd door de kleinzoon van hun held Stalin. foto ap ivan sekretarev
vitsj (33), net als hij lid van de Kremlin-
clan, neemt ook het zekere voor het onze
kere en wil zich in een Siberische uithoek
laten kiezen. Zijn kiezers kennen hem niet,
maar hebben wel de lading wodka die hij
stuurde opgedronken. AbramovitsjHiet ook
levensmiddelen en olie overvliegen, want
brandstof hebben ze in zijn district al in ja
ren niet gezien.
Sportievelingen komen er ook in de nieuwe
Doema. Voor de beweging 'Beer' staat
Alexander Karelin op de tweede plaats. De
ze sterkste Grieks-Romeinse worstelaar ter
wereld is in twaalf jaar niet verslagen en
won op drie Olympische Spelen goud. Ka
relin is belastinginspecteur in Siberië. En
daar vertellen ze dat hij om in vorm te blij
ven regelmatig een koelkast na^r de hoog
ste etage van het zeven verdiepingen tel
lende belastingkantoor draagt. Geen man
om ruzie mee te krijgen.
Een andere sportlegende is de 31-jarige Je-
lena Vialbe die kandidaat is voor de mi
lieupartij 'Kedr'. Vialbe, nu trainer, is de
beste langlaufster uit de geschiedenis. Min
der bekend is dat Grigori Javlinski, de 47-ja-
rige leider van de liberale Jabloko een spor
tief verleden heeft. In zijn jonge jaren was
hij junior-kampioen boksen in Oekraïne.
Dubieuzer is de sportieve reputatie van
oud-premier Tsjernomyrdin. De 61-jarige
kwam een paar jaar geleden in opspraak
toen hij met behulp van KGB-agenten, een
paar bulldozers en helikopters een beer
wist te schieten.
Tsjernomyrdin is niet de enige oud-pre
mier die in de Doema wil. Zijn voorganger,
de radicale hervormer Gaidar, doet ook
mee aan de verkiezingen. Maar zijn kansen
op een comeback zijn minimaal. Beter ziet
het eruit voor Tsjernomyrdins opvolger Ki
rijenko, die ook nog kandideert voor het
burgemeesterschap van Moskou. De man
die na hem kwam, Stepasjin, zal het even
eens redden. Hij staat tweede op de lijst
van de liberalen.
Naoorlogse woonwijken worden gesloopt om plaats te maken voor dure woningen
*AG GPD
rlogse woonwijken zullen de ko-
le tien jaar moeten wijken voor
lere eengezinswoningen en appar-
ïten. De oude wijken moeten wor-
esloopt, verwacht staatssecretaris
es van volkshuisvesting. Om hoe-
roningen het precies gaat kan hij
eggen. Gemeenten zijn vrij in die
singen. Maar de ontwikkeling is
neer te stoppen, aldus de staatsse-
is.
(D-bewindsman wijst erop dat
J in de grote steden te eenzijdig is
uwd. Hierdoor zijn er te weinig wo-
n voor bijvoorbeeld hogere inko-
groepen. Aan sloop in de woonwij-
oor de lagere inkomensgroepen
ijna niet meer te ontkomen, aldus
es.
gelopen jaren hebben gemeenten
•ningbouwcorporaties al een begin
akt met sloop van 'slechte' woon-
n Het bekendste voorbeeld is de
ermeer in Amsterdam, maar ook
s wordt op grote schaal gesloopt
laats te maken voor nieuwbouw
èl aansluit bij de woonwensen van
tgers. In IJmuiden worden enkele
jflats gesloopt om plaats te maken
eengezinswoningen en laagbouw.
I Haarlemse plan 'Schalkwijk 2000
veneens sprake van sloop. Het zijn
ooral portiekflats die het veld moe-
limen voor eengezinshuizen en
'ppartementen.
"an de eerste voorbeelden was de
'van achthonderd woningen in de
tenbuurt in Rotterdam-Zuid. Ook
>endrecht is een dergelijke opera-
gevoerd met de sloop van de wijk
hoek-noord. Een nog grotere sane-
dndt plaats in Hoogvliet, waar een-
'van de totale woningvoorraad
l gesloopt en vervangen door
vbouw. Komende jaren wordt 1,7
fd geïnvesteerd om de kwaliteit van
]k op te krikken
'tobleem in veel naoorlogse wijken
de woningen volstrekt niet meer
to bij de wensen van de bewoners.
De huizen die tijdens de wederopbouw
in hoog tempo zijn neergezet, zijn veelal
klein en voorzien van weinig luxe. Zeker
nu bewoners en woningcorporaties vol
doende geld te besteden hebben, wordt
de vraag naar grote en comfortabele wo
ningen steeds groter. Sloop komt dan als
oplossing in beeld, hoewel staatssecre
taris Remkes verwacht dat dit in de ste
den 'emotionele discussies zal opleve
ren'. Door goedkope flats en woningen
te vervangen door duurdere panden,
wordt het voor lagere inkomensgroepen
moeilijker aan goedkope woonruimte te
komen.
De woningbouwcorporaties, verenigd in
Aedes, de voormalige Nationale Wo
ningraad, zijn het in grote lijnen eens
met de staatssecretaris.Als er maar vol
doende goedkope huurwoningen over
blijven," aldus een woordvoerster. Ae
des ziet het liefst dat er voor de huidige
oude woonwijken een kwaliteitsplan
wordt opgesteld waarin voor iedereen
een woning beschikbaar komt. „Gediffe
rentieerd, dus zowel goedkope als dure
woningen. Nu zijn de woonwijken te
eenzijdig. Vaak alleen maar portiek-
flats."
Aedes heeft in een eigen rapport vorig
jaar becijferd dat er de komende jaren
zes- tot twaalfduizend huurwoningen
zouden worden gesloopt.
Ontmantelde flats in Umuiden-Zeewijk. De flats moeten wijken voor eengezinswoningen. foto united photos de boer marisa beretta
DEN HAAG FERDI SCHROOTEN
Tijdens de les even naar de wc?
Alleen als je een speciaal pasje
hebt met een handtekening van
de leraar die slechts een paar
minuten geldig is. Op streng
beveiligde scholen in Amerika
is het ook vaak niet mogelijk
om in de pauze even een lucht
je scheppen, net zo min als je
plaats verlaten tijdens de lunch
in de kantine. Veiligheid gaat
voor alles, weten Nederlandse
tieners die op een Amerikaanse
highschool hebben gezeten.
De scholieren, die afgelopen
schooljaar zijn uitgezonden via
de YFU International Exchange,
reageren naar aanleiding van
de schietpartij in Veghel. Daar
bij schoot een 17-jarige jongen
vijf mensen neer. De ministers
van justitie en onderwijs noem
den kort daarna de plaatsing
van detectiepoortjes tegen wa
penbezit bespreekbaar. Volgens
de 'uitwisselingsscholieren' kan
dat de eerste stap zijn naar een
toestand als in de VS, waar
scholen vaak meer op gevange
nissen lijken.
Marjolein van Olst (16) uit Hat-
tem, die op twee uur rijden van
Pittsburg op highschool heeft
gezeten, schrok zich rot toen ze
kennismaakte met wat doet
denken aan een gevangenisre
gime. Op haar school mocht ze
na binnenkomst de hele dag
niet meer naar buiten. Rond-
lummelen op de gang was ta
boe. Op het afstudeerfeest wa
ren de beveilingsmaatregelen
rigoueus. „Iedereen moest door
metaaldetectiepoorties, omdat
er berichten waren dat scholie
ren van elders de zaak zouden
komen verstieren. De hele
avond mocht je niet meer naar
buiten, ook niet om een luchtje
te scheppen en zelfs niet voor
een romantische time-out."
Toch vindt de Hattemse de be
veiligingsmaatregelen niet
overdreven. „Het is op zich best
een eng idee, maar het geeft
ook een veilig gevoel. Mijn ou
ders waren ook best ongerust
toen ze ervan hoorden, zeker
na die schietpartij in Littleton,
waarbij op een school 15 doden
en 22 gewonden vielen. Maar
dan sta je er wel bij stil dat het
zo kan gebeuren en moet je de
boel dus beveiligen."
Sander Laban (17) uit Deventer
heeft daar zijn twijfels over. Hij
heeft een jaar op highschool ge
zeten op een hïdf uurtje rijden
van Washington, waar onder
Design
12 december
koopzondag van
12.00-17.00 uur
Classics
woonkunst
Kooimeerlaan 17 Alkmaar-Zuid.
Telefoon 072 5155256
Langs de ringweg richting Heiloo
Q Donderdag koopavond
meer camera's hangen bij de
ingang. Regelmatig werd er ge
oefend wat leerlingen moesten
doen bij meldingen van drei
gend geweld. Daarnaast moest
ook Laban elke stap buiten het
klaslokaal kunnen verantwoor
den met een 'spinbook', een
schrift waaruit op de gang pa
trouillerende bewakers konden
aflezen of hij toestemming had
om over de gang te wandelen.
„Het geeft misschien wel een
veilig gevoel, maar je voelt je er
ook door opgesloten. Dat geeft
spanningen. Het leidt ertoe dat
leerlingen zich af gaan vragen
hoe ver ze kunnen gaan.
De 19-jarige Marieke de Bruin
uit Monnickendam. die net in
Meadville nabij Pittsburg op
school heeft gezeten, heeft er
extreme dingen meegemaak-
t.„Er zijn meerdere keren be
dreigingen geweest van een
man die zei op school te komen
schieten. Op een feestdag heb
ik een keer meegemaakt dat bij
een dreiging noodcodes wer
den omgeroepen en alle deuren
als in een gevangenis automa
tisch op slot gingen. Heel be
klemmend, maar misschien
ook wel begrijpelijk als je be
denkt dat wakbij twee jaar eer
der een leraar op school was
doodgeschoten."
Toch vindt Sander Alban dat
Nederlandse scholen zich verre
moeten houden van Ameri
kaanse toestanden. „Er is toch
wel een verschil tussen Amerika
en Nederland. In de VS worden
mensen meer als massa, als
kudde behandeld. Als er één
mogelijk iets fout kan doen.
wordt meteen de hele groep be
veiligd. Hier wordt meer uitge
gaan van de eigen, individuele
verantwoordelijkheid. Hopelijk
blijft dat zo."
i
