9
Toerisme
u4m5K 5
wil een plek op de skikaart
R
gedoe
FEITEN
CIJFERS
WINTERSPORT KRABBELT UIT DAL
SIS3EKICH rSM
u
29
Bij het dalstation
van het Pal-gebied
kan het soms knap
druk zijn.
ANDORRA
Een landje van niets,
oog in de Pyreneeën.
Bekend als
belastingparadijs en
dentele etappeplaats
van de Ronde van
jankrijk. Maar dat het
staatje bijna 250
ometer aan skipistes
:ft, is minder bekend,
erkwaardig eigenlijk.
Want de afdalingen
ogen dan niet bijster
lang zijn; zelfs de
!s" wende wintersporter
zal zich er niet snel
vervelen.
Ronald Koeman, Boudewijn Zenden en
Ruud Hesp komen er graag. Maar ook
voor onbekende Nederlanders is het
goed toeven in de besneeuwde bergen
van Andorra, het dwergstaatje in de Pyre
neeën. Het landje is zo groot als de helft
van de provincie Utrecht. Er wonen ruim
66.000 mensen, van wie de meesten hun
geld verdienen met de verkoop van be
lastingvrije artikelen. Er zijn er ook die
hun zakken vulllen met smokkelen. Een
lucratieve bezigheid, want de prijs voor
een pakje sigaretten ligt rond de drie gul
den. Smokkelaars gebruiken afgedankte
pistebully's om de duizenden sloffen
over de hoge bergen te krijgen. Dat lukt
soms. Maar soms ook niet. De Spaanse
douane controleert streng.
Datzelfde gebergte biedt Andorra moge
lijkheden de vleugels op een legale ma
nier uit te slaan. Het land wil een plek
veroveren op de mondiale skikaart en
heeft miljoenen geïnvesteerd om winter
sporters naar het belastingparadijs te
lokken. Dat laatste aspect is overigens
geen onbelangrijke factor. Belastingvrij
winkelen is zonder twijfel één van de
aantrekkelijke kanten van het skiën in
Andorra.
De vijf skigebieden van het staatje heb
ben de handen ineen geslagen. Na elkaar
jarenlang op leven en dood te hebben
beconcurreerd, treedt het kwintet nu als
één blok naar buiten. Voor wie de ver
wende skiër binnen de poorten wil halen,
is dat geen onverstandig besluit. Andorra
heeft nu totaal 246 kilometer piste in de
aanbieding. Met de wetenschap dat de
zon er langdurig kan schijnen, is Andorra
een uitstekend alternatief voor de Oos
tenrijkse en Franse Alpen.
Diezelfde zon heeft ook een nadeel. De
sneeuw smelt snel. Om dat euvel te ver
helpen, straat er verspreid over de ber
gen een batterij van 872 sneeuwkanon
nen. Die zorgen ervoor dat de pistes op
de meeste plekken in uitstekende condi
tie blijven. Dat moet ook wel, want de
pistes in Andorra zijn door de hoge
sneeuwgrens van 1500 meter niet bijster
lang. In sommige gebieden kan de skiër
niet meer dan 600 hoogtemeters over-
>v" v
Sneeuwkanonnen zorgen voor een dik sneeuwdek.
foto rob onderwater
bruggen; de langste afdalingen zijn ge
middeld 4 kilometer. Toegegeven, die
zijn wel heerlijk om te doen.
De geoefende skiër heeft in Andorra niet
zo heel veel te zoeken. De afdalingen zijn
mooi, maar niet spectaculair. Voor de
huis-tuin-en-keukenskiër daarentegen is
Andorra een eldorado. Het wemelt er van
de groene en blauwe pistes. Van de vijf
gebieden spreekt Ordino het meest aan.
Het kleine, maar veelzijdige gebied is niet
toevallig de plek waar de Nederlandse
voetballers van Barcelona (drie uur rij
den) zich naar beneden laten glijden.
Vanwege de gunstige ligging ten opzichte
van de zon ligt er veel en ook langdurig
sneeuw. Pas de la Casa/Grau Roix is met
aan 88 kilometer aan afdalingen het
grootste gebied en bij de Nederlandse va
kantieganger - er komen er in het hoog
seizoen gemiddeld 700 per week - het
meest populair. Dat is niet verwonderlijk.
Het appartementencomplex ligt aan het
eind van de piste. Bovendien glijdt de va
kantieganger zo de kroeg in, waar op zijn
Oostenrijks de après-ski gevierd wordt.
Maar voor het echte feest - als je dat zo
tenminste mag noemen - moet je in Ar-
insal zijn, het stadje waar jaarlijks zo'n
30.000 Britse skiërs de bloemetjes buiten
zetten. De Spaanse vakantiegangers - zij
zijn verreweg in de meerderheid - laten
zich echter liever verwennen in het tro
pisch zwemparadijs van Caldea. En de
Nederlanders? Die hikken vooral tegen
de afstand aan. De auto- dan wel busrit
naar Andorra duurt vijf tot zes uur langer
dan die naar Oostenrijk. De trein en het
vliegtuig (naar Barcelona) zijn niet echt
een alternatief omdat je in Andoraa - wil
je de vijf gebieden bezoeken - bijna niet
buiten een auto kan. Maar laad hem -
klaar voor de terugrit naar huis - niet veel
vol met goedkope drank en sigaretten. Bij
de Spaanse grens wachten stuurs kijken
de douaniers met hele grote snorren.
ROB ONDERWATER
Andorra heeft vijf skigebieden:
Arinsal, Ordono, Pal, Pas de la Ca
sa/Grau Roig, Soldeu el Tarter
Totaal aantal kilometers piste:
246
Liftinstallaties: 84 sleep- en
stoeltjesliften; 3 gondelbanen
Seizoen: van begin december tot
eind april.
Prijs voor een zesdaagse sldpas
(hoogseizoen): 230 gulden, kin
deren 185 gulden.
Betaalmiddel: Franse franc en
Spaanse peseta.
Skilessen: In alle gebieden. Som
mige hebben Nederlandse leraren.
Bijzonderheden: Wintersportar
rangementen voor Andorra wor
den onder meer verzorgd door Re-
kro Reizen (telefoon
010.414.22.33). De Pas de la Casa is
onlangs verbonden met Soldeu el
Tarter. Dat levert ruim 160 kilome
ter aaneengesloten skipgebied op,
meer dan de helft van het totale
aanbod van Andorra. Onlangs
werd in het dorp Encamp een zes
kilometer lange gondelbaan in ge
bruik genomen, die de skiër een ki
lometers lange autorit naar de top
van de berg bespaart. Een verblijf
in dit gebied is het overwegen
waard temeer daar van hier uit be
trekkelijk makkelijk naar andere
gebieden kan worden 'gehopt'.
Meer informatie:
Andorra dienst voor toerisme
Brussel 00 32 2 502 1211
lenstelling tot wat de algemene gedachte is, stabili-
het aantal snowboarders zich nadat het de laatste jaren
is teruggelopen. foto Zwitserland toerisme
Er zat een paar jaar de klad in,
maar langzaam krabbelt de in-
tersse voor wintersportvakanties
weer op. Na het topseizoen 1992-
1993, toen 1.240.000 Nederlan
ders naar de sneeuw trokken,
zakte de belangstelling plotseling
in. Een jaar later stond de teller
stil op 1.140.000, het daaropvol
gende seizoen zakte dat cijfer
verder weg tot 1.020.000 en in
'97/'98 kwam de grens van
900.000 zelfs in zicht. Vorig jaar
echter kwam de kentering. Vol
gens ramingen van de Stichting
Continu Vakantie Onderzoek
reisden de afgelopen winter weer
ruim 1 miljoen Nederlanders
naar de sneeuw.
De verwachting is dat er ook de
komende maanden een 'plus' zal
worden gescoord. „We merken
dat de belangstelling voor de
wintersport weer toeneemt ten
koste van de verweg-bestemmin-
gen", zegt Hans de Looij, winter
sportspecialist bij de ANWB. Ter
wijl dat na het wintertopseizoen
precies omgekeerd was. Niet dat
het aantal vakantiegangers naar
een zonbestemming zelfs maar
in de buurt van een meerderheid
kwam. Grofweg is de verhouding
sneeuw-zon nog altijd zo'n 65 te
gen 35 procent. Maar de groeien
de belangstelling voor bijvoor
beeld de Canarische Eilanden
ging voor een niet gering deel ten
koste van de wintersport. Het
aantal reizigers naar een winter
zonbestemming steeg van
270.000 in '92-'93 naar maar liefst
450.000 een seizoen later. Nu sta
biliseert dat aantal zich tot iets
boven de 400.000.
Hoewel er nooit echt onderzoek
naar is gedaan, wordt aangeno
men dat de lage koers van de dol
lar één van de belangrijkste oor
zaken was van die ommezwaai.
Wintersport is bepaald geen
goedkope vakantie en zal dat ook
nooit worden. Overigens voor
kwam de opkomst van het snow-
boarden dat het aantal winter
sporters in de jaren '90 nog ster
ker daalde. Vooral jongeren za
gen in het flitsender snowboar-
den een dynamisch alternatief
voor het gewone skiën. Laat
staan dat ze nog interesse toon
den voor het langlaufen. Toch
lijkt ook de piek van het snow-
boarden al weer achter ons te lig
gen. Volgens de Stichting Conti
nu Vakantie Onderzoek waren er
in het seizoen 1994-1995 10.000
Nederlandse snowboarders en
een seizoen later al was dat aan
tal vervijfvoudigd. Daarna liep
het weer terug naar 30.000 in '97-
'98.
Langlauf en gewoon rustig wan
delen zijn twee andere redenen
voor Nederlanders om 's winters
naar de sneeuw te gaan. De piek
van het Langlaufen lag eind jaren
'80, beginjaren '90 met 180.000
beoefenaars. Nu is het aantal ge
daald naar 80.000. Het aantal
wandelaars liep terug van 230.00
(begin jaren negentig) naar
120.000. Oostenrijk blijft veruit
het favoriete wintersportland.
Zo'n vijftig procent van de Ne
derlanders reist naar dat land.
Frankrijk en Zwitserland zijn
tweede en derde met achtereen
volgens ruim twintig en dertien
procent. Veel lagere percentages
komen op naam van Italië, Duits
land, Noorwegen, Zweden, Oost-
Europa, Amerika en Canada.De
Looij ziet in die populariteit niet
zo veel veranderen. Hij voorspelt
wat winst voor Italië („Daar zijn
ze heel goed met kunstsneeuw")
en verlies voor Oost-Europa
(„Een kwaliteitsprobleem."). Ook
op financieel gebied voorziet hij
weinig wijzigingen. De prijzen
voor overnachting en skipas zijn
volgens hem overal redelijk sta
biel gebleven.
REDACTIE: ROB VAN DEN DOBBELSTEEN
Dolfinarium
Ook dit jaar opent het Dolfinarium in Harderwijk tijdens de
kerstperiode - van 26 december tot en met 2 januari met uit
zondering van oud- en nieuwjaarsdag - van 11 tot 17 uur zijn
deuren. Europa's grootste zeedierenpark is voor deze gelegen
heid gedecoreerd in winterse sferen en bovendien wordt het
publiek getrakteerd op speciale shows met zeeleeuwen en
dolfijnen.
Informatie: Dolfinarium, telefoon (0341 ).467.467.
ANWB-ledenwijzers
Bij de ANWB verscheen zojuist een viertal ledenwijzers dat -
omschrijving van de persdienst van de grootste club van Ne
derland - 'winterpret' als onderwerp heeft. Een brochure
('Schaatsen' geheten) is geheel gewijd aan schaatsen; ééntje
('Ski Snowboard') verschaft een overzicht van in Nederland
verkrijgbare ski's en snowboards en twee (respectievelijk
'Wintersport in België, Duitsland en Oostenrijk' alsmede
'Wintersport in Frankrijk, Zwitserland en Italië') geven be
schrijvingen van de populairste wintersportplaatsen. De bro
chures zijn door ANWB-leden gratis af te halen.
Kerstman
De kerstman woont op vele plaatsen. In Rovaniemi (Finland)
op de poolcirkel staat zonder twijfel het meest vermaarde pa
leis van de kindervriend (de man kreeg vooral uit Engeland
zoveel bezoek dat er zelfs een speciaal vliegveld voor werd
aangelegd), maar de Fransen zouden natuurlijk geen Fransen
zijn als ook zij geen 'La Maison du père Noël' hadden. Het
staat sinds twee jaar in Poix-Terron (Franse-Ardennen).
Rondom de gerestaureerde molen worden tot en met 26 de
cember tal van activiteiten georganiseerd waarbij een Ont
moeting met de Kerstman en zijn zes kabouters natuurlijk de
belangrijkste plaats inneemt. In 1997 trok 'La Maison du pè
re Noël' tienduizend bezoekers, in 1998 vijftienduizend en
dit jaar worden er nog veel meer verwacht. Voor sommige eve
nementen is vooraf reserveren nodig.
Informatie en reserveringen: VVV Franse-Ardennen, 22 Place Ducale,
08000 Charleville—Mézières, telefoon: (0033).324.56.06.08.
Dickens
Aan thema's gelieerde evenementen verspreiden zich rondom
de kerstdagen als een olievlek over Nederland. In het oude
stadscentrum van Deventer is Charles Dickens de man die
kleur geeft aan een festival. Dus geven op zaterdag 18 en
zondag 19 december figuren als Olivier Twist, Scrooge, mr.
Pickwick en uiteraard de vermaarde Engelse schrijver zelf ac
te de présence. Zij worden omgeven door bedelende zwervers,
schoorsteenvegers, goedmoedige zakkenrollers en uiteraard
de onvermijdelijke Christmas Carol Singers. Het Dickens fes
tijn begint op beide dagen om 11.00 uur.
Informatie: ANWB/VVV, telefoon (0570).613.100.
Snertvaarten
Vanuit bezoekerscentrum 'De Hollandse Biesbosch' aan de
Baanhoekweg 53 in Dordrecht wordt ook dit jaar weer een
aantal snertvaarten gehouden. Tijdens deze tochten wordt on
der leiding van deskundige gidsen veel aandacht besteed aan
de vogels die overwinteren in het internationaal vermaarde
'wetland', zoals ganzen en eenden. Verrekijkers en een tele
scoopkijker zijn aan boord. De eerstvolgende trips vinden
plaats op 12, 19, 28 en 29 december en op 2, 7, 9, 23 en
30 januari. Alle tochten beginnen om 12.30 uur met een in
leiding; prijs 18 gulden, inclusief een kop erwtensoep.
Informatie en reserveringen: "De Hollandse Biesbos',
telefoon (078).630.53.53.
O
M
N
Het begint al in september. Uit fraaie kluiten gewassen meiden
waarschuwen me vanuit folders, vrouwenbladen en winter
sportmagazines, dat ik straks niet zomaar naar de Alpen kan
afreizen. Ik moet aan de skigymnastiek. Voor het slapen gaan,
drie keer per week moeilijke kunstjes doen. Want anders breek je
een pols. Of een been. Ik doe maar een greep.
Automatisch komt bij zulke adviezen de assurantiemaatschap
pij in beeld. Die mij in een folder voorhoudt, dat ik vooral niet
moet vergeten een goeie reisverzekering af te sluiten. Mét winter
sportdekking. Want stel dat ik straks met een gipsvlucht naar
huis terugkeer. Ddt is duur.
En dan heb ik het krantje van m'n garagehouder nog niet eens
ontvangen. Hou-je niet voor mogelijk: wat er allemaal op de
Autobahn kan gebeuren als ik mijn bougies niet op tijd heb ont
vet. Of geen slot-ontdooier meeneem. Of het profiel van mijn
banden niet laat controleren.
Ook dien ik volgens allerlei krantenartikelen straks rekening te
houden met ellenlange files, blijk ik op danig verouderd dus
zeer risicovol materiaal te skiën (twee jaar geleden aangeschaft)
en moet het allerergste nog komen: het inpakken. Ooit vertrok
ken we met twee kinderen in een Fiat 127 met imperial (dat wel)
naar de Alpen. Straks - dat weet ik nu al - zal mijn vrouw er
moeiteloos in slagen een flinke midden
klasser met skibox) met de spullen van
ons beiden tot aan de nok toe te vullen.
Zij zet eerst alles in de gang waarna ik
het met veel passen en meten in de auto
mag proppen.
Ik ben dol op skiën. Maar al dat gedoe
vooraf.
