Voorspellers slaan plank mis
Het Gesprek van de Dag
TV
WEER
In Gouden Kooi van sbs6 willen 1600 mensen
COMMENTAAR
D66 en de zondagsrust
au
Radio Times
152
Uit onverwachte hoek kwam deze week het voorstel om bij wet te
regelen dat werknemers die principieel niet op bijvoorbeeld zater
dag of zondag willen werken op die dag vrijaf kunnen krijgen. Voor
veel christenen geldt de zondag als een rustdag, voor joden en
moslims kan het werken op vrijdag en zaterdag problematisch
zijn.
Het is een opmerkelijk initiatief. Niet alleen omdat D66-Kamerlid
Bakker wil regelen wat eigenlijk al lang geregeld had moeten zijn.
Ook omdat het uit de koker komt van een partij die nogal eens het
verwijt krijgt geen oog te hebben voor confessionele belangen.
Natuurlijk is het pikant dat bijvoorbeeld het CDA, de partij die het
'niet bij brood alleen' predikt, niet eerder met zo'n initiatief is ge
komen, maar principieel gaat het natuurlijk niet om een godsdien
stige kwestie. Aan de orde is de vraag of een samenleving persoon
lijke overtuigingen en afwegingen zwaarder wil laten wegen dan
economische en praktische motieven. De aandacht daarvoor is bij
uitstek een punt dat D66 past en waarmee de Democraten zich
kunnen profileren.
De tijd is er om meer dan één reden rijp voor. Voor steeds meer
mensen wordt de zondag een normale werkdag. Aan de andere
kant werkt bijna niemand officieel meer dan 38 uur per week, is er
veel deeltijdwerk en kunnen werknemers behalve vakantiedagen
ook adv-dagen opnemen. Er is kortom ruimte genoeg om in een
week van zeven dagen vijf dagen te vinden die geheel of gedeelte
lijk aan werken kunnen worden besteed.
Tegenover werknemers die werk op maat zoeken, staan werkge
vers die personeel ook op minder gebruikelijke uren willen inzet
ten. Met andere woorden: hier is redelijk overleg en wederzijdse
flexibiliteit geboden. Daarbij is het goed collectief rechten en
plichten vast te leggen en die in de praktijk op maat nader uit te
werken. Vooral voor kleine bedrijven en instellingen zal dat niet al
tijd eenvoudig zijn. Daar zal de wetgever oog voor moeten hebben.
Lekker, een zoutvaatje op je eten!
Hij weet iets vreselijks van de HMG-directie en chanteert ze daar
mee. Of hij presenteert gratis. Anders valt het niet te verklaren
waarom RTL5 die stoethaspel van een Hans van der Togt toch weer
een programma heeft gegeven. Van een heel uur nog wel
Elke werkdag i>an drie tot vier worstelt Van der Togt zich door een
quizje dat Woordzoeker heet. De kandidaten moeten uit een bak
met 25 letters woordjes halen, waarvan ze ook nog een omschrij
ving krijgen.
En natuurlijk is er het onvermijdelijke 'belspel', speciaal voor kij
kers met het IQ van een bloemkool. Die krijgen zo'n zelfde letterbak
te zien en dan geeft Hans de omschrijving. Dat gaat zo. „Dit smelt
in een pan, maar ook op je hoofd, ais je tenminste schuld hebt." Bo
ter, riep mijn zoontje van zeven zonder de letterbak een blik waar
dig te keuren. „Ga daar maar eens goed over nadenken, mensuh",
riep Van der Togt.
De kandidaten lijden stuk voor stuk aan hersenvenveking. Zelfs als
Hans voor de tweede keer vraagt naar de Palestijnse Bevrijdingsor
ganisatie, en i>ertelt dat het een afkorting is, zien ze nog de letters
PLO niet. Maar ja, ze geven ook zonder gêne toe dat ze nooit lezen,
en hebben daardoor de woordenschat van een 4-jarige.
Al die verzamelde domheid leidt wel tot vermakelijke situaties. Als
bij een woord van tien letters er nog maar één moet worden inge
vuld, en Hans de overigens foute hint geeft dat 'oudere mensen het
graag krijgen', zegt kandidate Marion met een vraagteken in haar
stem: „Respectbol?" Voor een 'rivier die langs Abcoude stroomt' kiest
zij uit de verzameling letters het woord 'piel'. En dat is dan nog de
uiteindelijke winnares.
Van der Togt is het i>olle uur zijn eigen, domme zelf. „Je doet het op
je eten, dames", helpt hij, als het gevraagde woord 'zoutvaatje' is.
En als de kijkersvraag 'boter' moet opleveren zegt hij: „Je hebt het in
room en je hebt het in margarine mensuh. Kom op nou! Het is een
spreekwoord, eigenlijk."
Geen zin brengt Van der Togt tot een goed einde. Zijn bravoure is er
niet minder om. „We hebben weer hartstikke gezellig gepuzzeld met
elkaar zegt hij na een uur stompzinnigheid. „Maandag zijn wij er
iveer. Ik wens u een goed weekend en ik hoop dat het niet gaat
sneeuwen en niet gaat hagelen en dat soort dingen. En maandag
ben ik er weer. Maar dat had ik al gezegd.
WIL BUYS
MENSELIJK
De laatste uitzending van BIG
BROTHER is niet op 30 decem
ber, de dag waarop de winnaar
bekend wordt. Veronica zal in de
maand januari nog vier vervolgaf-
leveringen op het scherm bren
gen. Daarin worden de eerste be
levenissen van de bewoners bij
hun 'terugkeer in de gewone we
reld' gevolgd. De extra afleverin
gen zijn telkens op donderdag te
Stormachtige zuidwester
Depressies lopen zich voorals
nog het vuur uit de sloffen om
luchtmassa's uit de poolstreken
op afstand te houden. Tot me
dio volgende week lukt dat vrij
aardig maar daarna lijkt het tij
te keren. Doordat de depressies
steeds meer controle over Eu
ropa krijgen komt het grensge
bied tussen koude en warme
luchtmassa's helemaal boven
de Mediterrane regio te liggen.
Daardoor kan de koude lucht
laag dikker worden hetgeen een
licht winters scenario tot gevolg
heeft. Hogedrukgebieden bo
ven Noord- en/of Noordoost
Europa zijn niet aan de orde.
Om die reden is er vooralsnog
geen uitzicht op een solide win
terse periode. Toch is er geen
reden om boude uitspraken te
doen in de trant van "het wordt
toch niks" of juist het tegen
overgestelde: "serieus winter
weer in aantocht". We kunnen
over het algemeen, hoe graag
we dat ook zouden willen, niet
verder kijken dan vier tot zes
dagen.
Het windveld van een randsto-
zien, momenteel de dag van de
wekelijkse lange uitzending. Hoe
het programma er precies gaat
uitzien, is nog niet bekend. Mo
menteel zitten er nog vier men
sen in het Big Brother-huis in Al-
mere. In de week voor Kerstmis
volgt de laatste nominatieronde.
Uit de drie overgebleven bewo
ners wordt dan op 30 december
de winnaar gekozen.
Het 'magische' jaar 2000 breekt aan zonder space-mobiel, maaltijdpil of huisrobot
We flitsen niet door de lucht met space-mobiels, ons voedsel is niet vervangen door wondermaaltijdpil-
len en onze woning wordt niet schoongemaakt door een bliepende huisrobot. Het jaar 2000 moet welis
waar nog aanbreken, maar nu al is duidelijk dat een heleboel voorspellingen niet uitkomen.
De magische klank van 2000
heeft de afgelopen decennia
een heleboel toekomstvoor
spellers en sciencefiction-au-
teurs het hoofd op hol ge
bracht. Nu de eeuwwisseling in
zicht is, is het zeer vermakelijk
om nog eens terug te blikken
op al die visionaire verwachtin
gen. Veel deskundigen blijken
de plank volledig misgeslagen
te hebben. Zo voorspelde een
studie van de Wetenschappelij
ke Raad voor het Regeringsbe
leid in 1977 dat rond de eeuw
wisseling de huizenmarkt in ba
lans zou zijn. De gekte op de
woningmarkt is echter groter
dan ooit. Uit datzelfde jaar da
teert ook een roemruchte uit
spraak van Ken Olsen, oprich
ter van de ooit toonaangevende
computerfabrikant DEC. Olsen
zag geen reden om in de toe
komst in ieder huis een aparte
computer te plaatsen. Een vol
komen achterhaalde uitspraak
in een tijdperk waarin zelfs
peuters al een eigen computer
krijgen.
Toekomstvoorspellingen blij
ken vooral veel te zeggen over
de tijd waarin ze gedaan wor
den. Zo draaien populaire voor
spellingen in het begin van de
jaren zestig rond straalmotoren
en de televisie. Eind jaren zestig
domineert de ruimtevaart de
toekomstscenario's. Begin jaren
zeventig staat de energie cen
traal, zoals in het alarmerende
rapport Grenzen aan de Groei
van de Club van Rome.
Volgens G. Wierda, auteur van
een studie over de toekomst
van wetenschappelijke infor
matievoorzieningen, is de in
vloed van de tijdgeest nog
steeds groot. „Zoals de media
in het begin van de jaren zestig
vol stonden met straalmotoren
en tvs, zo staan de media nu
bol van de elektronische snel
weg", aldus Wierda. „De Ame
rikaanse overheid en de Euro
pese Commissie voorspellen
dat de elektronische snelweg
een oplossing zal bieden voor
de kosten van de gezondheids
zorg, de kwaliteit van het on
derwijs en de werkloosheid.
Deze voorspellingen geven eer
der de belangrijkste problemen
van de betrokken regeringen
weer dan de werkelijke capaci
teit van die elektronische snel
weg."
Veel voorspellers zaten met hun
bespiegelingen wel een eind in
de goede richting, al konden ze
vaak niet vermoeden hoe snel
sommige ontwikkelingen zou
den gaan. Zo werd in de jaren
vijftig nog voorspeld dat er in
het jaar 2000 misschien wel
duizend computers zouden
zijn. Maar minstens zo vaak is
de ontwikkeling van de tech
niek schromelijk overschat. Dat
geldt bijvoorbeeld voor de toe
passing van kunstmatige intelli
gentie en het gebruik van ro
bots.
Wetenschappers van het toon
aangevende Massachusetts In
stitute of Technology, waar de
wieg van de kunstmatige intelli
gentie stond, dachten in de ja
ren vijftig dat de mens op z'n
laatst rond het jaar 2000 zou
zijn afgedankt door intelligente
computers. Ook Roy Mason be
schreef in 1983 hoe een 'intelli
gente' woning rondom de
eeuwwisseling eruit zou zien.
Een huisbrein zou zich gedra
gen als een huisgenoot, die al
lerlei mogelijke gegevens bij
houdt en via de satelliet met de
hele wereld communiceert.
Anno 2000 zit kunstmatige in
telligentie verborgen in CV-re-
gelaars en in speelgoed, zoals
de Furby's en Tamagotchis.
Ook wordt er in technische la
boratoria gestaag verder ge
werkt aan de ontwikkeling van
zelfdenkende systemen. Maar
de doorsnee nieuwbouwwo
ning wordt nog steeds niet
voorzien van dergelijke hoog
standjes, laat staan dat het
menselijk brein daardoor wordt
overtroefd. Slimme huissyste
men zijn nu vooral bedoeld
voor trendsetters. Zo bevat het
huis van Microsoft-baas Bill
Gates een systeem dat perso
nen identificeert en daaraan di
rect diens voorkeur voor mu
ziek en temperatuur weet te
koppelen.
Toch is het verrassend dat som
mige beoefenaars van de futu
rologie het wel degelijk bij het
rechte eind hebben gehad. J.
Verschuure van de Rijksplano
logische Dienst deed in het
boekwerkje Nederland en de
wereld op weg naar het jaar
2000 in 1968 treffende uitspra
ken over de ingrijpende gevol
gen van de automatisering, de
toename van vrije tijd, de groei
van het aantal echtscheidingen
en de vorming van een econo
misch Groot West-Europa.
Trends in de Verenigde Staten
zetten hem daarbij vaak op het
juiste spoor.
Ook in kleinere details zocht
Verschuure het in de goede
richting. Zo beschreef hij hoe in
2000 de automatische gras
maaier zelf zijn schuur verlaat
zodra het gras een bepaalde
hoogte heeft bereikt en niet te
vochtig is. Grasmaairobots die
grotendeels aan die omschrij
ving voldoen, blijken er inmid
dels inderdaad te bestaan, al
zijn grasvelden zelf niet zo tren
dy meer. Ook de voorspelling
dat de onderwaterrecreatie een
hoge vlucht gaat nemen, is he
lemaal zo gek nog niet. In Ha
waï wordt op dit moment het
eerste onderwaterhotel ge
bouwd.
Het boekwerk van Verschuure
maakt eveneens pijnlijk duide
lijk dat de maakbaarheid van de
samenleving maar beperkt is.
Het doen van de juiste voor
spellingen is één ding, maar
ongewenste ontwikkelingen ke
ren of bijsturen is een tweede.
Verschuure voorspelde bijvoor
beeld een grote groei van het
autoverkeer, al is die groei nog
veel fabelachtiger geweest dan
hij dacht. Dat heeft het ver-
keersinfarct, waar Nederland
bijna aan bezwijkt, echter niet
kunnen verhinderen.
Voertuigen waarmee Ver
schuure ons het jaar 2000 in zag
rijden, zijn er overigens ook
nooit gekomen. De starrcar
(een kruising tussen een auto
en een railvoertuig), de tele-
trans (aan elkaar gekoppelde
stadskarretjes die de gebruiker
met behulp van een ponskaart
automatisch naar de juiste be
stemming voert) en de hoover-
craft-op-rails hebben ons
straatbeeld nooit verrijkt.
Ook pogingen om de ruimtelij
ke inrichting van Nederland in
goede banen te leiden, zijn
veelal mislukt. Zo heeft de rijks
overheid tientallen jaren ge
poogd de groei van de woning
bouw te concentreren in en bij
de grote steden. Woningbouw
in het landelijke gebied gaat
echter gestaag door. Bescherm
de gebieden die juist open zou
den moeten blijven, zoals het
Groene Hart en de Veluwe, vor
men daarop geen uitzondering.
Ook het vergroten van de land
schappelijke verscheidenheid is
mislukt. Het Nederlandse land
schap wordt steeds eenvormi
ger.
De vraag is natuurlijk wat dit al
les betekent voor voorspellin
gen in de toekomst. De roep
om toekomstscenario's is im
mers zeker niet minder gewor
den. Niet alleen de overheid
maar ook bedrijven willen
graag vooruit blikken om zoveel
mogelijk houvast te hebben
voor hun beleid of productont
wikkeling.
Minister Pronk van ruimtelijke
ordening stelt zich vooralsnog
bescheiden op als het om de
toekomst gaat. In zijn Vijfde
Nota Ruimtelijke Ordening, die
de komende zomer verschijnt,
wil hij alleen globale schetsen
geven hoe Nederland er rond
2030 uit moet zien. Het minis
terie heeft hardhandig geleerd
van de effecten van de vorige
nota, de Vierde Nota Extra (Vi-
nex). Handige speculanten
kochten precies de gronden op
die als bouwlocaties waren
aangewezen, wat de prijzen
enorm opdreef.
Het vertrouwen in de mogelijk
heden om de toekomst naar
onze hand te zetten, is dus nog
al getemperd. Maar ook hierbij
waart de tijdgeest rond. Op de
drempel van het derde millen
nium wagen we ons liever niet
aan visioenen over allerlei tech
nische hoogstandjes. We zijn er
eerder bang voor, zoals* de dis
cussies over genetische mani
pulatie en privacybescherming
aantonen.
Het verlangen naar het verle
den is daarentegen groter dan
ooit. In de modernste dansmu
ziek klinken de sterren van de
jaren zeventig en tachtig door.
Architecten van nieuwe wonin
gen grijpen terug op de bouw
stijl uit de jaren dertig. In de
vensterbanken staan weer san
severia's en in het Schevening-
se Circustheater beleeft keizerin
Sissi haar comeback. En menig
een slaapt liever in een ouder
wets hemelbed dan in een
ruimtehotel ergens in het Melk
wegstelsel.
De populariteit van klassieke
sciencefiction-verhalen als Star
Trek past daar ook bij. Wie bij
voorbeeld een themafeest geeft
om het jaar 2000 te verwelko
men in zilverkleurige ruimte-
pakken, is dan ook heel erg bij
de tijd. Als toekomstvisioen is
Star Trek volkomen gedateerd,
maar daarom juist weer erg
modem.
Het huis van de toekomst in Rosmalen.
FOTO ANP SIGRID VAN IERSEL
Zo'n 1600 mensen hebben zich opge
geven voor de variant op Big Brother,
een programma var. SBS6 met de
voorlopige titel De Gouden Kooi. De
commerciële omroep wil tien tot elf
mensen zestien weken lang in een
dubbeldekker door het land laten rij
den. De winnaar krijgt aan het einde
ongeveer een miljoen gulden. De bus
gaat waarschijnlijk op 14 februari rij
den.
Om er zeker van te zijn dat er alleen
gemotiveerde mensen meedoen,
moeten de deelnemers een borgsom
van 6000 gulden storten. Als zij vrijwil
lig uit de bus stappen of de spelregels
overtreden, zijn zij hun borg kwijt
Deelnemers die worden weggestemd,
krijgen hun geld terug, aldus een
woordvoerder van SBS6 gisteren.
Van de 1600 aanmeldingen, roept
SBS6 ongeveer vierhonderd mensen
op voor selectiedagen volgende week.
In februari volgt uiteindelijk de defini
tieve selectie in een serie televisiepro
gramma's. Daarbij stemt het publiek
mee.
ANP»
maar op.
En ineens zag ik hem weer voor me zoals
hij in de hoorspelstudio door de grind
bak liep („Held loopt oprijlaan op") en
een fles water in glazen schonk („Gast
heer serveert wijn"), leder geluid dat
niet door een menselijke stem werd
voortgebracht nam hij voor zijn reke
ning. Omveer, pistoolschoten, sleutel in
roestig slot. Maar die tijd was geweest,
jawel meneer. Tegenwoordig haalden ze
ieder geluid uit de computer. De wind-
machine die hij zelfgebouwd had, kon
zo de schroothoop op. Trouwens, wie
maakte er nog hoorspelen. Toen hadden
ze een baantje voor hem bedacht als
gastheer bij de radio. Iedere klojo diege-
interviewd werd, daar bedoelde hij niets
persoonlijks mee hoor. moest hij van een
kopje thee i>oorzien of van een glaasje
jus.
„Wordt er nog een beetje naar dit pro
gram ma geluisterd vroeg ik. Nou nee,
dat moest ik uit mijn hoofd zetten. Vroe
ger wel natuurlijk, toen ze nog op een
gunstige tijd zaten. Luisteraars genoeg.
Maar een paar jaar geleden was er een
nieuwe zenderindeling gekomen. Dit
mocht niet meer, dat mocht niet meer.
Een leuk plaatje draaien mocht niet
meer. En uitzenden op de tijd waar ze al
honderd jaar op uitzonden mocht ook
niet meer. „We moesten verhuizen,
vraag mij niet waarom, naar een tijd
waarop geen hond naar de radio luis
tert. En dan kom je in de spiraal naar
beneden terecht hè. Want vroeger zaten
we op een mooie locatie in hartje Am
sterdam. Geen enkelegast hoefde hele
maal naar Hilversum te reizen. Maar
heb je weinig lu isteraars, dan zeggen de
bazen: Atnsterdam is te duur voor een
programma dat niet scoort. En dus
moesten we in deze Gooise pisbak gaan
uitzenden. Gevolg je kunt haast geen
interessante gasten meer krijgen. Gevolg:
er luisteren nog minder mensen. Maak
je geen zorgen Joost, ik mag toch wel
Joost zeggen, het maakt geen donder uit
wat je zegt, er luistert geen mens. Woor
den inde wind."
Dat was vroeger wel anders bij het
hoorspel", zei ik om hem wat op te vro
lijken. .Ach man", zei hij, „heel Neder
land luisterde. De gouden tijd. Paul
Vlaanderen en Sprong in het Heelal
Dan waren de straten leeg hoor. En aan
geluidseffecten geen gebrek Ik heb ooit
met een recorder het geluid van de echte
wind opgenomen. En daarna het geluid
i>an mijn windmachine. Geen mens die
het verschil hoorde. Geweldig toch.
Maar wat kom jij eigenlijk doen? Recla
me maken voor een nieuw programma?
Televisie zeker." „Klopt", zei ik. „Ik was
er al bang voor zuchtte hij.
Toen arriveerde de man die mij zou in-
terviewen. De oude inspiciënt stond op
en zei: „Wat mag het zijn, meneer Prin
sen. Kopje thee? Glaasje jus?"
ring lijkt op zondag vooral de
Fransen te zullen bezighouden.
Vandaag komt er aan de kust en
op het IJsselmeer een harde,
vooral vanavond mogelijk een
stormachtige zuidwestenwind
te staan. Aanvankelijk waait de
wind uit het zuiden en doet
het met 3 4 graden vrij koud
aan. Vanmiddag en
vanavond stijgt het
kwik tot 9 10 graden.
Verder is het bewolkt
met perioden met
regen, vanmiddag
ook buien met
kans op onweer.
Morgen ligt de de-
pressie nog steeds
boven de Noordzee.
Vooral in het zuiden p
en midden van het
land gaat het in de
loop van zondag weer
regenen. Elders zou
het wat kunnen opkla
ren.
JANVBSB**
De omroep waar ik voor
werk had mij naar een
radioprogramma gediri
geerd waar ik live geïn
terviewd zou worden. De
studio bevond zich in
een achteraf gebouwtje
dat zo te zien niet lang
meer te leven had. De inter
viewer was nog niet aanwe
zig. Ik werd ontvangen
door een oudere heer die
mij 'namens het program
ma' welkom heette.
„Maakte u vroeger geen
hoorspelen vroeg ik „Nou,
maakte was veel gezegd", ant
woordde hij, maar hij had wel
- zijn halve leven bij de hoor
spelafdeling gewerkt. Als inspi
ciënt. Hij kende mij wel. Hij had
me als jong broekie nog zien ko-
in de tijd van Wam Heskes,
Borkus, Dogi Ruganh noem
JOOST PRINSEN
