Denksport
S
s
i
i
lil
i
i
lïfl
l'!
i
i
331
lllllll
R|l
11
A
m
lllllll
Ril
s
s
IDAG 11 DECEMBER 1999 965
,pGE
Oskam PUZZEL
atste jaren heeft het senioren-wed-
0 jridgen sterk aan populariteit gewon-
ieniorenbridge begint bij de 55-plus-
■r zijn aparte Nederlandse paren- en
Uenkampioenschappen, Europese-
èreldkampioenschappen voor senio-
lij de Europese kampioenschappen
ilta kvvamen de Nederlandse senioren
oed uit de verf. Met het oog op de
j Olympiade in 2000 in Maasticht,
ook een apart seniorenkampioen-
aan verbonden is, zal de selectie dit
erieuzer ter hand genomen worden.
ite wedstrijden waren in november
recht. Met de enorme score van 60%
en Jan de Beer en Bert Smits (Huizen-
rn) eerste en de ex-internationals Bob
es Kaiser tweede. Ook Kees Klesser en
Toeset uit Haarlem wisten goed te
i en werden derde. Ook hier wordt
isief geboden met Muiderberg, Multi,
ïal 2 SA en preëmtieve openingen. In
°l irste spel opende Johan Kuin uit Lim-
s als Noord Muiderberg 2 (vijfkaart
i en een vierkaart of beter in een lage
-met de volgende kaarten: 4 5 2; V H
e 2; 5 4; A 7 6 2; Noord was de gever
iV waren kwetsbaar. Oost bood nog 2
)9i aar voor Zuid was het allemaal gesne-
oek. Zuid kon eenvoudig azen vragen
ISA Ondanks het feit, dat de beide
:urs het enige bezit van Noord verte-
re jordigde, werd met 5 twee van de
1 i izen aangegeven. Het eindcontract
e|( 6 VDit was het spel:
*52
¥1-15432
54
*A762
87
4H1043
V A V B 7 6
♦AHB632
«V
'^itkomst met schoppenheer was het
geen probleem. De score van 84%
en goede beloning voor de moed van
oil l en zijn Muiderberg-opening. Het
Ie spel is een tegenspeelprobleem (ge-
Zuid was de gever en NZ waren
laar.
,e*st blinde
752
/el|io
B10 9 7 6 3
982
O
AHVB84
H 9 8 7
V
54
eden was kort: Zuid opende met 1
>as; Noord 2 Oost doublet; Zuid 3
it pas; Noord pas; Oost 4 Zuid
het einde. Het contract werd wel
lug gedoubleerd. Zuid had geluk, dat
;on met ruitenvrouw. Zuid hield die
fat nu? Er is maar één kaart die goed
blinde zal hartens in kunnen troeven,
oef na is het enige goede. Toen Zuid
(m eerst schoppenaas meenam, was het
rd. Dit was het hele spel:
963
¥6432
A H 5 4
*106
*10
¥AVB5
82
A H V B 7 3
A H V B 8 4
f H987
iet overnemen van ruitenvrouw in
door Noord helpt niets. Het enige
spel is troef na in slag 2. Hartenaas en
ivrouw, gedekt met de heer en inge-
brengt West aan slag. Hoe moet Oost
c t worden? Zonder schoppenaas in
moet West eerst ofwel ruiten of
pen spelen. In beide gevallen kunnen
ig een keer troef spelen en de aftroef
ijkheden van West tot een beperken,
iiid schoppenaas vroegtijdig had ge-
l, had Oost een makkelijke aankomer
schoppen te troeven. Daarom kon
5 nog in de blinde worden vertroefd.
^foegere Nederlandse kampioenen Pol-
Vrij waren er vlug bij om te double-
^naar werkten het niet goed af. Het ge
beerde contract was een volle zaaltop
^Wigman-Kuin op de OW-plaatsen-
aatste spel was een biedprobleem.
had: *A10 5;¥V6;4AB7 4;«97
est was de gever en NZ waren kwets-
)Ia tweemaal pas opende Oost met 1
id 2 (Ghestem, twee vijfkaart en of
in schoppen en klaveren en 13 pun-
meer); West pas; Noord?? De man-
Dor NZ moet heel kansrijk zijn. Moet
I direct 4 bieden in de 5-3 fit of 5 4
5-4 fit? Of moet Noord nog iets ster-
ieden. Als Zuid iets sterker is dan 13
i moet zelfs slem tot de mogelijkhe-
1 ehoren. Dan moet Noord eerst zijn
controle in ruiten aangeven en de
kaart en aansluiting met 4 Zuid
orJeerde de poging door met 4 har-
aan te geven. Met 5 gaf Noord sle-
:esse aan. Dat nam Zuid mee in zijn
3a' aar slem van 6 Het hele spel zag er
A 10 5
N *B2
H B 10 2
0 H V 10 62
H 2
H V 9 8 3
A 8
A V B 8 5 3
)n (slem was dicht. Zelfs groot slem werd
lelijk gemaakt. Slecht 30% van de
'mende paren wisten het slem te be-
Zoals elk jaar wordt 'Het Open Kam-
'njschap van Warmenhuizen' georgani-
|in 'de Ooievaar' en wel op 19 decem-
middags en 's avonds. Opgave kan
*6-393796/393410.De meeste clubs
wel een interne Kerst of Nieuw-
fe, maar 'Never Down' uit Schagen
'ert op zondagmiddag 2 januari een
Nieuwjaarsdrive in 'De Roode
Aanmelden kan via
'71896/551456.
DAMMEN
Oplossing ®JFS
nummer 48
De twee gevraagde woorden van de puz
zel van vorige week waren:
BALLENTENT en KABELSTEEK
Kruiswoordraadsel
nummer 49
Horizontaal:
1. Medeplichtige; 8. vreemde munt; 9.
bitter vocht; 10. ingebeeld meisje; 12.
vogel; 13. grillig; 15. karakteristiek; 16.
ernstig; 18. klaphoed; 20. signaal; 21.
vreemde munt; 22. verharde huid; 24.
soort; 26. soort slee; 28. koorhemd; 30.
houtsoort; 33. dierengeluid; 34. lompe
jongen; 35. plakbriefje; 36. spil; 37.
koraaleiland; 39. Europeaan; 40. muziek
noot; 42. familielid; 45. heilige vogel; 48.
psyche; 49. worp; 51. gouden tiendollar-
stuk; 53. deel van een fuik; 54. drukte; 55.
barak; 56. leefregel; 57. dicht; 58. aanwij
zend vnw.; 60. grote toeloop; 61. voor
stelling op de dansvloer van een nacht
club.
Verticaal:
1. Aanleggen; 2. deelbaar door twee; 3.
landbouwwerktuig; 4. nadien; 5. bij
woord; 6. schattig; 7. gekijf; 8. talrijk; 11.
dierenverhaal; 12. Chinese deegwaar; 14.
weinig samenhangend; 15. het uit de
hand lopen van een conflictsituatie; 16.
Ierland; 17. eter; 19. tactiek; 23. drijfnat;
25. tamelijk; 27. Europeaan; 28. Japanse
parelduikster; 29. bedeesd; 31. lof; 32.
kolenemmer; 33. Europeaan; 38. hard
schpt; 39. inwoner van Baskenland; 41.
domvToom; 43. grote stenen zuil in
Keltische streken; 44. inviteren; 46. dans
feest; 47. voorschoot; 49. gaap; 50. wilde
haver; 52. adellijk; 54. Ronde van Italië;
58. muzieknoot; 59. boom.
Welke twee woorden worden gevormd
door de letters uit de vakjes 41 22 55
16 12 25 51 60 2 44 en 49 52
10 28 56 15 19 34 5 48
Oplossingen van de kruiswoordpuzzel en/of het cryptogram, bij voorkeur per briefkaart,
dienen uiterlijk woensdag a.s. in het bezit te zijn van het Redactiesecretariaat Leidsch
Dagblad, Postbus 54, 2300 AB Leiden.
Winnaars
E. Molenaar,
Muiderkring 69, Leiden
(cryptogram).
Loes Schuurman,
Zuideinde 22A, Roelofarendsveen
(kruiswoord).
Cryptogram nummer 49
Horizontaal:
5. Het jargon van een smid? (10); 6. Ouderwetse ter
reinknechten (12); 8. De dag van binnenkomst? (12);
11. Wedstrijdleider? (15); 14. Vroeger filiaal van een
wijnzaak (14); 16. Etablissement op wielen? (15); 19.
Zij moet aan de galg (9); 20. Verdienstelijke tact in de
politiek (10).
Verticaal:
1. Het verstrekken van geld in Limburg (6); 2.
Spoedig zal ze bij de bron promoveren (6); 3. Die
moet men in acht nemen bij verkering (13); 4.
Gevoelige goudstaaf? (8); 7. Een nieuweling heeft het
nog niet (7); 9. Wisselgeld (10); 10. Hierover komt
men om te dokken (4); 12. Optreden tegen het hollen
(6); 13. Man die aanslagen pleegt (6); 15. Hij speelt
(voor spek en bonen) mee (8); 17. Bevestigen van
ontkenningen (6); 18. Zo wordt men er wijzer van (6);
19. Bij aankomst is de maat vol (4).
Oplossing
nummer 48
Horizontaal:
4. Lichtbundel; 7. doorlopers;
8. bedenkelijk; 10. onuitge
kleed; 14. klassebewustzijn;
16. gekras: 17. pensioen; 18.
spin; 19. homoniem; 22.
waterputter.
Verticaal:
1. Uit de band springen; 2.
knipwerk; 3. veer; 5. hoofdei
genschap; 6. balen; 9. ijdeltui
ten; 11. greep; 12. drijver; 13.
vliegplan; 15. urn; 20. muts;
21. niet.
Zoals beloofd keer ik vandaag
terug naar het clubdammen in
de nationale competitie. En dan
in het bijzonder naar de vijfde
ronde in de hoofdklasse. Onder
het motto 'blunders van hoog
niveau' toon ik u een stuk of
wat ultrakorte partijen uit de
hoogste klasse. Partijen die stuk
voor stuk werden beslist door
momenten van onoplettend
heid of nonchalance. En die de
beginnende dammer dichter bij
de ambitie brengt om ook te
kunnen spelen op hoofdklasse
niveau. Daar gaan we:
Wit: M. Barkel (W. van Moort);
zwart: J. de Vries (Rinsuma-
geest). Partij: 1. 32-28 17-22 2.
28x17 12x21 3. 34-30 20-25 4.
37-32 25x34 5. 39x30 21-26 6.
32-27 26x37 7. 41x32 7-12 8.
46-41 11-17 9. 41-37 17-21 10.
44-39 1-7 11. 30-25 7-11 12.
35-30 21-26 13. 30-24 19x30
14. 25x34 11-17 15. 50-44
14-19 16. 34-29 10-14 17.
40-34 14-20 18. 27-22 18x27
19. 32x21 16x27 20. 37-31 26x37
21. 42x11 6x17 22. 29-23 19x28
23. 33x11 en zwart gaf het op.
Tijd: 0.12/0.10 uur.
Het kan erger. Uit de wedstrijd
Cema-Astra het volgende par
tijtje. Wit: P. Kort (Astra); zwart:
B. Ba (Cema): 1. 32-28 19-23 2.
28x19 14x23 3. 37-32 10-14 4.
41-37 17-21 5. 34-29 23x34 6.
39x30 21-26 7. 44-39 16-21 8.
O
O
Q
p
p
Q
Q
P
D
lö
P
O
O
O
P
O
P
P
p
0
P
Diagram nr. 1
30-25 20-24 9. 40-34 21-27 10.
31x22 18x27 11. 32x21 26x17 12.
50-44 12-18 13. 46-41 7-12 14.
37-32 en zonder de damzet af
te wachten gaf wit het op. Tijd:
0.21/0.14 uur.
Ook in de topper Heijting-Hil-
tex was er een partij die de
wenkbrauwen deed fronsen.
Aan het tiende bord profiteerde
Gérard Jansen van de misreke
ning van zijn tegenstander. Wit:
A. van den Berg (Hiltex); zwart:
G. Jansen (Heijting): 1. 32-28
18-23 2. 38-32 12-18 3. 31-27
7-12 4. 43-38 20-24 5. 49-43
14-20 6. 37-31 10-14 7. 41-37
5-10 8. 46-41 1-7 9. 34-29
23x34 10. 40x29 20-25 11. 29x20
15x24 12. 31-26 18-23 13.
37-31 10-15 14. 41-37 14-20
15. 44-40 4-10 16. 47-41 10-14
17. 27-22 17-21 18. 26x17 12x21
Diagram nr. 2
19. 31-27 7-12 20. 36-31 12-17
21. 41-36 2-7 22. 40-34 23-29
23. 34x23 24-30 24. 35x24 20x18
25. 39-34 7-12 26. 31-26 19-23
en nadat wit in een oogopslag
zag dat er twee schijven verlo
ren gaan gaf hij het op. Tijd:
1.17/1.14 uur.
Soms laat een speler het niet bij
één blunder zoals ons het vol
gende duel leert. Wit: P. Karre-
gat (ADG); zwart: M. Monteba
(DES). Partij: 1. 32-28 18-23 2.
38-32 17-21 3. 31-27 21-26 4.
43-38 11-17 5. 49-43 6-11 6.
34-29 23x34 7. 39x30 19-23 8.
28x19 14x23 9. 44-39 10-14 10.
50-44 13-19 11. 30-25 8-13 12.
33-28 17-21 13. 39-33 20-24
14. 44-39 2-8 15. 27-22 12-17
16. 39-34 24-30 17. 35x24 19x39
18. 28x10 5x14 19. 33x44 17x28
20. 32x23 11-17 21. 44-39
15-20 22. 39-33 20-24 23.
36-31 13-18 24. 23x12 7x18 25.
31-27 21x32 26. 38x27 8-13 27.
37-31 26x37 28. 41x32 1-7 29.
42-37 17-21 30. 33-28 7-12 31.
47-42 14-20 32. 25x14 9x20 33.
40-34 4-9 34. 34-29 en het
werd zwart teveel. Tijd:
1,39/1.39 uur.
Van echt hoofdklasse niveau
zijn de volgende twee opgaven
waarmee u zich deze week mag
vermaken. Het zijn composities
die ik aantrof in de rubriek
'Rondslag' die Theo Berends al
weer enige jaren voor zijn reke
ning neemt in het dammagazi-
ne Hoofdlijn. De eerste opgave
(zie diagram 1) levert wit (aan
zet) een fraaie damcombinatie
op. De tweede compositie is
van de hand van de tegenwoor
dig in Zeeland wonende Frans
Hermelink (zie diagram 2). Het
werk van Hermelink laat zich
over het algemeen maar moei
zaam oplossen. In deze opgave
is wit aan zet en wint met be
hulp van een forcing. Als u er in
slaagt deze twee opgaven bin
nen vijf minuten op te lossen
behoort u tot de elite in de
damwereld. Ook die spelers
kennen trouwens zo af en toe
hun zwakke momenten. Maar
dat had u bij het naspelen van
bovenstaande partijen al begre
pen.
schaken
P. BIERENBROODSPOT
Het Nederlandse team is bij het
Europees kampioenschap op
de elfde plaats geëindigd met
19,5 punt. Winnaar Armenië
scoorde 22,5 punt voor Honga
rije met 22 punten en Duitsland
met 21 punten.
De omstandigheden in het Ge
orgische Batumi waren niet ge
weldig. Zo meldde Dimitri
Reinderman dat er in een slecht
hotel overnacht werd, waar zel
den warm water was en soms
ook geen koud water. Verder
was het voedsel niet geweldig,
waardoor veel deelnemers last
van hun ingewanden kregen.
Bij Nederland was John van der
Wiel slachtoffer van een lastige
buikgriep.
Jan Timman had dit al zien
aankomen en bedankte daarom
voor de eer. Dat was een bui
tenkansje voor Dimitri Reinder
man, die voor het eerst in zijn
leven deel mocht uitmaken van
het Nederlandse team. Het is
niet onwaarschijnlijk dat er
meer optredens zullen volgen,
want Reinderman was de ster
van het team. Met zes uit acht
behaalde hij de gouden medail
le op het vijfde bord. Ook Sergei
Tiviakov debuteerde in het na
tionale team. Sinds de zomer is
de voormalige Rus speelgerech
tigd voor Nederland en door
zijn hoge rating kon de plaat-
singscommisie niet om hem
heen. Hoewel je van Tiviakov
een goede prestatie zou ver
wachten bij slechte speelom-
Diagram 1
Stand na 17.Th3-g3
Diagram 2
Stand na 24...f7-(6
standigheden, kwam zijn spel
niet uit de verf. Zijn 2,5 uit 7 zal
vooral voor hem zelf een teleur
stelling zijn. De rest van het
team deed ongeveer wat van
hen verwacht kon worden.
Tot en met de zesde ronde had
Nederland uitzicht op een po
diumplaats. In de zevende ron
de zag het er lange tijd naar uit
dat van koploper Armenië zou
worden gewonnen. 3-1 winst
was niet onwaarschijnlijk, maar
op een gegeven moment ging
het collectief mis en werd het
zelfs nog een 3-1 nederlaag.
Dat betekende terug naar de
middenmoot in plaats van een
ongedeelde eerste plaats.
In de derde ronde boekte Rein
derman een fraaie zege op de
Zwitser Richard Forster.
Forster - Reinderman
Siciliaans
I.e4 c5 2.Pf3 Pc6 3.Lb5 d6 4.d4
cxd4 5.Dxd4 Ld7 6.Lxc6 Lxc6
7.Pc3 Pf6 8.Lg5 e6 9.0-0-0 Le7
10.Dd3?!
De normaalzet is hier lO.Thel.
Na 10...0-0 gaat de theorie ver
der met 11.e5, ll.Dd2 of
II.Kbl. Het idee van de Zwitser
belooft geen blijvertje te wor
den.
10...Da5 ll.h4 h6 12.Le3 d5
13.Pe5 0-0 14.exd5 Lxd5
15.Ld4 Tfd8 16.Th3 Tac8
17.Tg3 (Zie diagram 1) Txc3!?
Een standaardoffer in de Sicili-
aanse opening, vooral bekend
uit de Drakenvariant. Wit wordt
gedwongen zeer nauwkeurig te
spelen.
18.Lxc3 Dxa2 19.Pg4?l
Beter was het verrassende
19.Pxf7! Zwart mag het paard
niet slaan wegens 20.Dg6+ Kf8
21.Dxg7+ Ke8 22.Dg6+ Kd7
23.Lxf6 en wit blijft materiaal
voor. Na 19...Le4 20.Dxd8+
Lxd8 21.Pxd8 e5 22.Te3
(22.Lxe5? Dal+ 23.Kd2 Da4+
met stukwinst) Dal+ 23.Kd2
Da4 kan zwart nog op licht
voordeel rekenen, maar een
voudig is het allemaal niet.
19...Pe4!
Reinderman heeft goed gezien
dat de nu volgende aanval van
tijdelijke aard is, waarna zwart
het heft in handen neemt.
20.Pxh6+ KfB 21.Lxg7+ Ke8
22.Db5+?
Alleen met de onwaarschijnlijke
zet 22.b4 had wit de strijd nog
gaande kunnen houden. Na
22...Lxb5 volgt wel 23.Db5+.
Zwart doet er daarom beter aan
om de witte loper in verlegen
heid te brengen met 23...Lf8,
waarna wit vroeg of laat aan
zijn zwaktes ten onder moet
gaan.
22...Td7 23.Ta3
Enige zet.
23...Lxa3 24.bxa3 PB! (Zie dia
gram 2)
Veel sterker dan 24...Dxa3+. De
witte loper komt nu niet meer
los.
25.C4
Ongetwijfeld in tijdnood gooit
wit de deur open. Een redding
was overigens niet meer voor
handen.
25...Pc3 26.Db4 Pe2€
FILATELIE
Het Nederlandse postzegeljaar
wordt 4 januari geopend met
een bijzonder mooi velletje, dat
eigenlijk gelijk genomineerd
kan worden voor het mooiste
Europese zegelontwerp van
2000, de Asiagoprijs. Het velle
tje is gewijd aan de vierhon
derdste geboortedag van keizer
Karei V (1500-1558). Op twee
zegels van 80 cent, twee zijtabs
en een tussenveld, wordt in ze
ventien verschillende beelden
de betekenis geaccentueerd die
het bestuur van Karei V heeft
gehad voor Europa en voor de
Nederlanden.
Op de aanhangsels en de zegels
van links naar rechts de volgen
de voorstellingen:* Linkeraan
hangsel: MD)0(, de Dom te
Aken; MDXVI, portret van Karei
V op jeugdige leeftijd (een schil
derij door Bernard van Orley,
Museo di Capodimonte, Na
pels) en MDJÓa, Luther voor
Karei V op de Rijksdag in
Worms, 1521 (schilderij door
Hermann Freihold Pldermann,
1864, Luterhalle Wittenberg,
Duitsland).* Linkerzegel: MD-
Vl-MDLV, de Carolus Gulden,
Nederland (collectie Laurens
Schulman BV, Bussum); tekst
Karei V 1500-1558; MDXXI-
I-MDXXX, Margaretha van
Oostenrijk (schilderij door Ber
nard Orley, Muses Royaux des
Beaux Art, Brussel); MDXXX,
kroning van Karei V tot keizer te
Bologna, 1530 (schilderij van
Juan de la Coate, Museum San
ta Cruz, Toledo, Spanje.* Tus
senveld: MDXXVI, Isabella van
Portugal (schilderij door Ti-
tiaan, 1548, Prado, Madrid);
MDXXXII, Dom in Regensburg;
MDXXXIII, Karei V met Ulmse
hond (schilderij door Titiaan,
1533, Prado, Madrid); MDXL,
Korenlei te Gent (Kareis ge
boorteplaats); MDXXXI-MDLV,
Maria van Hongarije (schilderij
door Meester van de Maria
Magdalena legende, ca. 1531,
Museum of Fine Arts, Boeda
pest).* Rechterzegel: MDXLI-
II-MDLXXIX, De Zeventien
Provinciën, landkaart, tekening
overgenomen uit 'Keizer tussen
de stroppendragers, Karei V
1500-1558' van Johan Decave-
le, Gent); tekst Karei V
1500-1558; MDXLV1I, Karei V
na de slag bij Mtihlberg (schil
derij door Titiaan, 1547, Padro,
Madrid); MDLIX-MDLXVII,
Margaretha van Parma (schil
derij door Antonius Mohr,
Kunsthistorisches Museum
Wien).
Rechteraanhangsel: MDXLVIII,
stadhuis te Augsburg; MDXLDC,
Filips II (schilderij door Titiaan,
ca. 1533, Museo di Capodimon
te, Napels); MDLV, troonsaf
stand van keizer Karei V in de
Statenzaal van het Hof van
Brussel op 25 oktober 1555
(schilderij door Gaspard de
Crayer, stadhuis te Gent).
Op boven- en onderrand staan
drie Romeinse teksten:* Carolus
Imperator Quintus
MD-MDLVIII (Keizer Karei V,
1500-1558);* Nondum ('Nog
niet', zijn lijfspreuk bij het be
stijgen van de troon, toen hij
zijn rijk nog op moest bouwen);
Plus Ultra ('Meer dan wat mo
gelijk is', het motto van Karei V
toen zijn rijk zich wereldwijd
uitstrekte).
Het velletje is ontworpen door
de in Aken geboren (1965)
Susanne Laws, die nu in Am
sterdam woont. In 1992 stu
deerde ze cum laude af aan de
Rietveld Academie. Van het vel
letje zijn 1,3 miljoen stuks van
de persen gekomen.
Einde verkoop: 1 februari 2001;
einde geldigheid: 1 juli 2002.0p
4 januari geeft PTT Post, net als
begin dit jaar, een zegel uit met
de waarde van 25 cent: het
Kwartje. De zegel kan na 6 ja
nuari worden gebruikt als bij-
frankering voor een normale
brief.
De zegel heeft dezelfde beeld
taal als de Decemberzegels
1999. Oplage: 9,5 miljoen. Ook
deze zegel is tot uiterlijk 1 fe
bruari 2001 te koop en de gel
digheid loopt tot 1 juli 2002.
Malta is 20 oktober met deel 1
van een nieuwe serie perma
nente zegels gekomen, waarop
Maltezer bloemen worden afge
beeld. Deel II verschijnt vol
gend jaar september. Op de
eerste zegels: 2c, trosnarcis-
soort (Pancratium maritimum),
4c, gele lissoort (Iris pseudopu-
milia), 6c, trosnarcissoort (Nar
cissus tazetta), 16c, crocussoort
(Crocus longiflorus), 25c, vogel-
melksoort (Ornithogalum ara-
bicum) en 46c, wilde tulp (Tuli-
pa sylvestris).
Dit is de derde permanente se
rie sinds Malta 25 jaar geleden
republiek werd (een feit dat de
ze maand ook postaal wordt ge
vierd). De eerste verscheen in
1981 (economische en culturele
ontwikkeling), de tweede in
1991 (kunst, cultuur en natuur).
