Vierkante eieren, beschuitbollen en een ijzeren kip
INGEN
VOORBIJGAAN
Leiden Regio
STADSGEZICHT
DAG 11 DECEMBER 1999 972 15
De broodfabriek Ceres aan de Korevaarstraat, voorheen Zijdgracht, anno 1900. foto gemeentearchief leiden
de banken door en het was
muisstil, want hij kon heel
mooi vertellen. Mijn lievelings
film was 'Bastitte', een film over
een krachtpatser die de bomen
zo uit de grond rukte. Van der
Helm had twee dochters die de
plaatsbewijzen verkochten.
Zo'n lekkere toet hadden die
meiden. Ik werd altijd een beet
je verliefd op ze. Misschien om
dat ze ook een beetje lippenstift
op hadden.
Naast alle andere werkzaamhe
den, gingen we dikwijls vissen.
Soms ging mijn vader alleen,
andere keren gingen Bram en ik
na schooltijd mee. Meestal vis
ten we in de Zoeterwoudse sin
gel bij het Kruidhuis of in de
Zijl. We visten naar snoekvissen
(aas voor snoeken) en naar aas
jes voor baars. De aasjes vingen
we met een schepnet, gemaakt
van een strook gordijnstof,
waar we witbrood in legden om
ze te lokken. De snoekvissen
vingen we met dehengel. Mijn
vader viste in opdracht van een
aantal heren in Den Haag, die
de aas gebruikten om te henge-
lén in de sloten en vaarten in
omliggende dorpen zoals Zoe-
terwoude of Hazerswoude. Ze
stuurden mijn vader hun be
stelling per briefkaart. Mijn va
der hield van vissen. Helaas
werd het zijn dood. Hij zat bij
het vissen altijd op een emmer
tje met een handdoek over zijn
knie. De handdoek gebruikte
hij om zijn handen te kunnen
wassen na het aanraken van de
vis. Toen hij op een keer voor
over boog om zijn handen in de
Zijl te wassen, viel hij voorover
in het water. Hij kon niet
zwemmen.
Een baggeraar zag het van veraf
gebeuren, maar kon niet snel
genoeg met zijn schuit bij mijn
vader zijn. Toen hij dichterbij
kwam, kon hij mijn vader niet
meer vinden. Hij heeft nog met
zijn baggerhaak in het water
rond geprikt, maar het was te
laat. Toen mijn vader eindelijk
was gevonden, werd ik naar
Warmond geroepen met een
oom om hem te identificeren.
Moeilijke tijden braken aan. We
hadden een paar jaar daarvoor
al de winkel weggedaan vanwe
ge de zware concurrentie van
grote kruidenierszaken zoals De
Gruyter. Nu misten we boven
dien het inkomen van mijn va
ders kraam. Gelukkig werkte ik
intussen als timmerman en
Bram als kapper. Omdat we
nog bij moeder thuis woonden,
betaalden wij haar kostgeld.
Koos was inmiddels getrouwd
en woonde in Amsterdam. Mijn
zussen waren ook getrouwd,
maar woonden in Leiden.
Na de Plantsoenschool, had ik
overdag de ambachtschool ge
daan en 's avonds de MSG (Ma
thesis Scientiarum Genetrix), de
technische school, op de Pie
terskerkgracht. Daarna deed ik
de tekenschool 'Geloof, hoop
en liefde' samen met mijn
vriend Henk Sonneveld. Elke
dag gingen we van huis met een
tas over onze schouder van één
vierkante meter afmeting met
ons tekenbord erin. We leerden
details van gebouwen tekenen,
bijvoorbeeld kozijnen.
Mijn kennis heb ik eerst in
praktijk gebracht bij timmer
mansbedrijf Genie in de Rem-
brandtstraat en later 24 jaar
lang bij bouwbedrijf Proper in
Oegstgeest. Voor beide bedrij
ven deed ik het onderhoud van
de diverse militaire bases in de
regio.
Op mijn dertigste ben ik met
Jannie Ruitenbeek getrouwd en
we hebben twee dochters ge
had. Ondanks tragische wen
dingen, zoals de dood van mijn
vader, heb ik een plezierige
jeugd en een goed leven ge
had."
ESTHER BARFOOT
s Leidsch Dagblad U 11 V
ANNO 1899
Dinsdag 12 December
LEIDEN - De Raad der gemeente Leiden ver
klaart, dat de perceelen Hazenwindsteeg No. 1
en Geerestraat No. 7, behoorende aan de Wed.
J.O. De Vries-Filippo', als schadelijk voor de
openbare gezondheid, ongeschikt zijn voor het
bewonen, en dat de gebreken, waardoor die
ongeschiktheid wordt veroorzaakt, niet vatbaar
zijn voor verbetering.
Bepaalt dat deze perceelen door de bewo
ners moeten worden qntruimd binnen zes we
ken, te rekenen van den dag, waarop afschrift
van dit Raadsbesluit, blijkens proces-verbaal
van den door Burg. en Weths. daarmede belas
ten beambte, aan de eigenares en aan den
hoofdbewoner van ieder perceel zal zijn mede
gedeeld of aangeboden.
-Ten gevolge zijner gebrekkige constructie is
een gedeelte van den walmuur aan de Aal
markt onverwachts over een lengte van 15 Me
ter bezweken. Uit het door de Commissie van
Fabricage ingesteld onderzoek is echter geble
ken, dat een vernieuwing over een lengte van
30 Meter noodig is, ten einde te voorkomen,
dat de muur binnen korter of langer tijd iets
verder opnieuw zou instorten.
De kosten, aan de uitvoering van dit werk
verbonden, zullen circa 80 per strekkenden
Meter en dus in het geheel pl.m. 2400 be
dragen.
ANNO 1974
n Wijk werd op 14 mei 1905
»n op de Zijdgracht, nu de
larstraat, in een familie die wist van
leken. Behalve dat zijn ouders een
nierswinkel voerden, werkte zijn
in de broodfabriek Ceres, gingen
Jan en zijn broertjes erop uit om chocola
te verkopen en visten ze samen met hun
vader naar snoekvisjes voor heren in Den
Haag. In deze aflevering van 'De dingen
die voorbijgaan' vertelt Van Wijk over
werk en spel tijdens zijn jeugd.
Leidenaars blikken
terug op hun verleden
broers en twee zus-
en we thuis. Alie was de
Na haar kwamen Nel,
en Manke Bram. Toen
Bram twee jaar oud was,
j door de melkwagen
Hij brak zijn been,
af dat moment drie cen-
was dan de ande-
acht jaar ouder dan
;enlijk mijn tweede
Miïn echte moeder
in de winkel achter
ij hielpen ook. Koos en
altijd om vijf uur op.
het brood op rekken
binnengedragen. Wij
meteen met de ver-
rant om zes uur moes
ten de mensen aan het werk in
de omringende fabrieken, zoals
de conservenfabriek Tieleman
en Dros en de blikfabriek
Hoogstraten. Tussen de ver
koop door maalden we de kof
fie in een grote koffiemolen
waar wel een paar kilo bonen in
pasten.
Om negen uur gingen we naar
school: de Plantsoenschool.
Dan stond Alie samen met
moeder in de zaak. Ze sjouwde
de voorraden naar zolder, waar
alles werd opgeslagen: de ka
zen, de puntzakken waarin we
onze waren verkochten. We
verkochten de typische kruide
nierswaren: meel, rijst, bonen,
erwten, eieren, specerijen, pe-
„De opslagzolder was tegelijkertijd de slaapkamer van
i. Als wij trek hadden, pakten we stiekem de appelboor en
ji een stuk uit een van de kazen." foto hielco kuipers
troleum en groene zeep. Alle
maal los in bakken, niet voor
verpakt zoals nu. Als we iets
verkochten, schepten we het
voor de klant in puntzakken ge
maakt van grof papier. Alie
droeg die zakken naar zolder
aan een lange stok gebundeld
in bosjes en gesorteerd naar
maat.
De opslagzolder was tegelijker
tijd de slaapkamer van ons kin
deren. Als wij 's avonds trek
hadden, pakten we stiekem de
appelboor en boorden een stuk
uit een van de kazen. De korst
bewaarden we en stopten we
na afloop terug waardoor je van
buiten niet kon zien dat de kaas
hol was. Maar als mijn moeder
in de winkel een stuk van de
kaas wilde afsnijden, schoot het
mes in een keer door de kaas.
'Die rotjongens hebben weer
aan de kaas gezeten!' Ik hoor
het haar 'nog roepen.
Mijn vriendjes kwamen graag in
de winkel, want dan kregen ze
een babbelaar van moeder.
Voor een halve cent mochten
ze ook iets uit de snoepkast uit
kiezen, bijvoorbeeld een paar
pepermunten, een trekdrop of
een toverbal.
Mijn vader werkte van vier uur
's middags tot zes uur 's och
tends in de broodfabriek Ceres
tegenover ons huis. Hij was
bakker en ovenist. Het was zijn
taak de oven met takkenbossen
en grove cokes aan te houden.
Hij bakte beschuitbollen van
deeg dat hij lekker maakte met
suiker. Het deeg vulde hij in
blikken die bestonden uit twee
deksels. Met zijn blote handen
haalde hij die gloeiend hete
deksels uit elkaar en sneed de
bollen in drie schijven. Daarna
werden de schijven opnieuw
gebakken zodat het beschuit
werd. Een aantal beschuitbol
len werd ook als zodanig ver
kocht.
Toen mijn vader vijfentwintig
jaar bij Ceres wefkte, werd hij
bij de directie geroepen. Je
raadt nooit wat ze tegen hem
zeiden. Ze bedankten hem voor
vijfentwintig jaar dienst, maar
zeiden dat de tijden slecht wa
ren en dat ze hem moesten in
ruilen voor twee jonge jongens.
Kun je het je voorstellen? Maar
hij bleef niet lang werkloos,
want zijn broer kwam al snel
met een slim plein. 'Joh Koos',
zei hij. (Mijn vader heette ook
Koos.) 'Je moet lekker krenten
brood klaarmaken met boter en
bruine suiker en daarmee op de
markt gaan staan.
Achter ons huis hadden we een
grote stuk land ingesloten door
de huizen van de Zijdgracht, de
Garenmarkt, de Hoefstraat en
de Raamsteeg. Daar stond een
kippenhok, waar ons kipje
Greintje woonde. Greintje legde
haar eieren altijd op de leun
stoel in de huiskamer. Als een
van ons Greintje toevallig hoor
de kakelen, omdat ze een ei
moest leggen, zorgden we dat
we snel op de stoel zaten. Dan
sprong Greintje op onze schoot
en legde haar ei in onze hand.
Een pasgelegd ei is klef en zacht
en je kunt er figuurtjes van kne
den. Niet te gek natuurlijk,
want dan breekt het. Wij maak
ten er meestal een vierkant ei
van. Als we in de winkel eieren
verkochten, grapten we altijd:
'We hebben ook vierkante eie
ren, hoor!'
Op het stuk land stond ook een
oven, waarin we de pinda's
brandden die we in de winkel
verkochten. Die oven gebruikte
mijn vader om het krenten
brood en de beschuitbollen die
hij op de markt verkocht, te
bakken. Bij het Van Nelle-ma-
gazijn naast De Waag haalde hij
koffie en thee. En het liep nog
ook!
Mijn familie zag overal handel
in. Het was van halen, halen,
halen. In de vakanties verkoch
ten mijn broer Koos en ik cho
colade. 's Ochtends vroeg, na
dat we ons werk in de winkel
hadden gedaan, pakten we re
pen uit de winkel en legden ze
in een kistje dat we om onze
nek deden. We wisten precies
hoe laat de soldaten die in de
Morspoort gelegerd waren,
naar de schietbaan in Katwijk
marcheerden. Als we op tijd bij
de kazerne waren, konden we
achter de colonne aanlopen.
Wanneer ze onderweg, op een
vast punt in Rijnsburg, langs de
kant van de weg in de berm wat
uitrustten, sloegen wij onze
slag.
Doordat onze familie overal
geld inzag, hadden we het ook
wat beter dan andere gezinnen
- al was het nog geen weelde,
hoor. Af en toe kregen we vijf
cent van onze vader om naar de
speeltuin op de Witte Singel bij
de Witte Rozenstraat te gaan.
Inbegrepen bij de toegang was
een bon voor een glas melk.
Soms kregen we extra geld mee
voor de ijzeren kip. Als je een
vierkante stuiver in de ijzeren
kip stak, legde ze een blikken ei.
Het ei bestond uit twee helften
en er zat een chocolade-ei in.
Het blikken ei bewaarden we.
Andere keren kregen we geld
om naar de bioscoop te gaan:
naar Van der Helm op de Oran
jegracht, een klein bioscoopje
waar ongeveer zeventig mensen
in pasten. Omdat het stomme
films waren, werd de hele film
door Van der Helm uitgespro
ken. Al vertellend liep hij tussen
Foto's In deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien dagen na plaatsing een ingevulde cheque (geen
overschrifvingskiiart) ter waarde van rijf gulden (voor een exemplaar van 13 bi) 18 in zwart wil) op te «.turen naar het U-idsch
Dagblad, t.u.v. leidsch Dagblad Archieven, postbus 54, 2300 AB lelden of door contante Iwiallng aan de balie van het leidach
Dagblad aan de Rooseveltxtraat 82. II ontvangt de foto binnen drie weken.
taurant De Beukenhof werd gepleegd, opge
lost. Gisteren werden twee Leidenaars, beiden
22 jaar oud, aangehouden. Een deel van de
buit, waarvan de waarde wordt geschat op
15.000,- werd teruggevonden in de auto van
een van de verdachten. De rest vond men in
een woonhuis. De dieven hebben eerst gepro
beerd door een deur het restaurant binnen te
komen. Toen dat niet lukte hebben ze met een
steen een ruit ingeslagen en zijn daarna meer
dere keren van het restaurant naar de verder in
de straat geparkeerd staande auto gelopen, om
de buit daarin over te brengen.
LEEUWARDEN - De Graafschap, Veendam,
Fortuna SC, Eindhoven en FC Groningen heb
ben dinsdag bij SC Cambuur geïnformeerd
naar Hans Bleyenberg. Alle clubs schrokken
echter terug voor de vraagprijs die rond de
70.000 gulden zou liggen.
LEIDEN - In de
eerste klasse
van de Leidse
zaalvoetbal
competitie
speelde Swift
gisteravond te
gen het team
van Batteljee en
Terpstra. De
wielrenners
wonnen met 8-
0. Cock van
Weerlee scoor
de gisteravond
drie keer en
bracht zijn to
taal op 11.
foto archief
leidsch dagblad
Woensdag 11 December
LEIDEN - De Leidse politie heeft in de afgelo
pen nacht beslag gelegd op twee klandestiene
zenders. Surveillerende agenten betrapten om
streeks twee uur een 16-jarige Leidenaar er op
dat hij bezig was uit te zenden vanuit een auto
op de Haagweg. Achter het stuur zat een even
eens 16-jarige iongen, die de auto van zijn va
der bleek te hebben meegenomen. Toen de
agenten deze jongen, na verhoor op het politie
bureau, naar de ouderlijke woning in de Leem
anstraat brachten, troffen zij daar voor de deur
eveneens een auto met zendapparatuur aan.
Deze wagen bleek toe te behoren aan de jeug
dige etherpiraat, die op de Haagweg aan het
uitzenden was.
OEGSTGEEST - De Oegstgeester politie heeft
samen met Leidse collega's de antiekdiefstal,
die in de nacht van maandag op dinsdag in res-
