Alle stroomproducenten in 'vreemde' hander:
'Politiek schuift problemen
wegverkeer voor zich uit'
'Burn out' goed te behandelen,
mits bijtijds gesignaleerd
Economie
ZATERDAG 11 DCCEMBER 1999
340
Carien Karsten: „Zieke werknemer moet er na vijf gesprekken weer bovenop kunnen zijn."
FOTO GPD CEES ZORN
Eén op de-tien werknemers in Nederland
lijdt aan het syndroom 'bum out', Engels
voor opgebrand. Ze veranderen van en
thousiaste. hardwerkende en gewaardeerde
medewerkers in een geestelijk wrak. Ze
worden cynisch, lusteloos en zien geen
perspectief meer.
Daarentegen is bum out geen onbehandel
bare kwaal, beweert mr. drs. Carien Kar
sten, jurist, psycholoog en psychothera-
peut. Haar aanpak voorziet in slechts vijf
gesprekken met de patiënt. Dan moet die
er weer bovenop kunnen ziin.Als je er
maar een beetje bijtijds bij bent", is haar
enige voorwaarde. Haar zienswijzen heeft
ze onlangs te boek gesteld. Het heet 'Oqj-
gaan met bum out - Preventie, hulp en
reïntegratie'.
„Een van de belangrijkste oorzaken van
bum out is dat je meent altijd te moeten
volhouden", legt Karsten uit. „Je zorgt dan
niet goed voor jezelf." In dit verband
noemt ze de hoge werkdruk Ln Nederland,
de hoogste in Europa. Dit komt vooral
doordat er in ons land relatief veel beroe
pen zijn waarbij veel moet worden nage
dacht. „In de landbouw komt slechts bij
vier procent van de werknemers bum out
voor, maar in het onderwijs ligt dat percen
tage drie keer zo hoog."
Werknemers raken ook opgebrand als er
weinig complimentjes worden gegeven op
de werkvloer. „Sociale steun van collega's,
maar ook van het thuisfront, is heel belang
rijk om bum out te voorkomen", weet Kar
sten. „Het herstellen van het dikwijls verlo
ren gegane sociale netwerk is dan ook het
eerste waar wij ons op richten."
Een belangrijke kenmerk van bum out is
verder dat mensen hun 'innerlijk kompas'
kwijt zijn. Daardoor luisteren ze niet meer
naar een signaal 'van binnenuit' dat aan
geeft dat ze ergens genoeg van hebben.
„Mensen negeren dit geluid vaak twee tot
drie jaar lang", zegt Karsten, „en gaan pas
dan hulp vragen."
Opvallend in de aanpak van Carien Karsten
is dat die stoelt op wat je huis-, tuin- en
keukenwijsheden kunt noemen. „Maar ze
zijn wel wetenschappelijk onderbouwd."
Veel mensen die aan bum out lijden blijken
weinig of geen gevoel van eigenwaarde
meer te hebben. Het komt ook nogal eens
voor dat lijders aan de aandoening graag
door iedereen aardig gevonden willen wor
den. „De eigen behoeften doen er niet toe
en die worden dan ook verwaarloosd. Op
een gegeven ogenblik is de rek er dan uit en
alle energie op", zegt de psychotherapeute.
Naast ontspanningsoefeningen en bijvoor
beeld het advies elke dag een uurtje te gaan
wandelen, leert ze deze patiënten ook om
op te komen voor zichzelf.Als tijdens de
ziekteperiode bijvoorbeeld iemand van het
werk opbelt omdat die op bezoek wil ko
men, maar de patiënt heeft daar op dat
moment helemaal geen zin in. dan moet
die dat gewoon kunnen zeggen."
De mensen die bij haar onder behandeling
zijn, dienen dagelijks te noteren wanneer
ze de verschijnselen van bum out, zoals
angst, hoofdpijn en onzekerheid, ondervin
den. Daarnaast moeten ze bijhouden hoe
veel energie ze hebben en of en wanneer ze
zin hebben om iets te doen. Bovendien
moeten ze vijftig dingen opschrijven die ze
leuk vinden. „En daarvan dienen ze er per
dag minstens één ook echt uit te voeren",
zegt Karsten.
Ze noemt haar werkwijze 'cognitieve thera
pie'. De kern daarvan is dat de manier
waarop je naar jezelf, je verleden en je toe
komst kijkt, je welbevinden in het hier en
nu bepaalt. „Kortom, je gedachten bepalen
je gevoelens."
Om bum out op hun werkplek te helpen
voorkomen, zouden leidinggevenden er
volgens Carien Karsten goed aan doen niet
alleen het harde werken te waarderen.
„Ook de sfeermakers in een bedrijf of in
stelling hebben een belangrijke functie. En
leidinggevenden zouden zich moeten trai
nen in het beter luisteren naar hun mede
werkers."
Bovendien blijkt in hiërarchisch strak geor
ganiseerde bedrijven, waarin de medewer
kers weinig vrijheid krijgen hun werk naar
eigen inzicht in te richten, meer stress voor
te komen. Voor werknemers heeft ze de tip
dat acht uur werken over het algemeen
meer dan genoeg is. „Voor veel mensen is
werken toch iets dat ze gewoon moeten
doen, niet iets dat ze per se leuk vinden."
TLN-voorzitter Noordzij teleurgesteld in Den Haag
UNA was het eerste strooi
drijf dat werd verkocht en 'l
Amerikanen wilden zo gn
een post in Europa dat ze
reid bleken daar een paai
jard meer voor te betalen
hun concurrenten voor d
dere bedrijven hebben gei
Preussen Elektra geeft 2,3
jard gulden uit voor de kit
Nederlandse stroomprod
EZH. Dit bedrag is echter
enige geheimzinnigheid t 1
ven, omdat nog niet is afje
sproken wie voor de stro|5
gaat opdraaien, Preussen -
aandeelhouders. Als de kt -
tegenvallen, kan de helet
ook nog klappen.
De drie aan het buitenlan
kochte stroomproducenti
blij met hun nieuwe eigei
zo laten ze weten. Dat zal
wel zo zijn, want allemaal i
houden ze een zelfstandij
sitie en mogen ze straks g e
concurreren bij de verkoc r
elektriciteit. Volgens UN/ ij
recteur Koppen de Nevei n
het bedrijf zelfs de hoofdi t
Ier in de Europese expans s
strategie van Reliant. Reli s
op het hele Europese vast a
productiecapaciteit kopei
stroom gaan leveren. Dal il
paar maanden later Relia t
deal aankondigde met ee
Duitse producent buiten
om was volgens Koppen 11
ve nog het gevolg van een s
afspraak. i
Ook EPON blijft een onaf ji
kelijk opererend bedrijf d 0
naast Nederland ook het r
den van Duitsland als get i
om stroom te verkopen,! c
toegewezen. EZH zit in et t
bied met grote stroomvei c
kers en kan de hulp van 1 d
sen wel gebruiken om ze
houden. i
EPZ is in dit geval het me
betreuren. De aandeelho
willen dat EPZ zo goedko i
mogelijk stroom product j
voor de rest moet het bet i
zijn mond houden. t
In feite wordt het bedrijf
gewoon een productie-et1
van het distributiebedrijf j
sent.
Voor een bedrijf dat nogt
zelfstandigheid had geen
lokkelijk vooruitzicht.
De dieselprijzen vliegen om
hoog, de wegen raken overvol,
de steden worden onbereik
baar, lasten lopen op en de
marges lopen terug. Het weg
vervoer begint aan alle kanten
klem te zitten en de politiek
schuift het probleem van de be
reikbaarheid steeds voor zich
uit.
Dat vindt K. Noordzij, voorzit
ter van Transport en Logistiek
Nederland (TLN). De baas van
de wegtransportkoepel vreest
dat de distributie van goederen
in enkele jaren tijd gesmoord
raakt in een permanente file,
zonder dat het probleem wordt
erkend in de Haagse politiek.
„We krijgen het probleem niet
goed over het voetlicht", geeft
Noordzij toe. „De politieke par
tijen en minister Netelenbos
beseffen niet dat we op een tik
kende tijdbom zitten. De files
kruipen al naar elkaar toe, ook
buiten de Randstad en het
wordt steeds moeilijker om
winkels in de steden goed te
bevoorraden. Op een gegeven
moment loopt alles vast."
Wat er nu vastloopt, zijn de
transportbedrijven zelf. De 42
aanpassingen van de dieselprijs
dit jaar hebben per saldo tot
een kwartje hogere literprijs ge
leid. „Maar heel weinig onder
nemers hebben die prijsstijging
kunnen doorberekenen. De
meesten hebben langlopende
contracten zonder een clausule
om de prijsstijging te mogen
doorberekenen. Vorig jaar heb
ben we een verhoging van de
lonen afgesproken in de CAO.
Die stijging werd toen nog ge
compenseerd door de lage die
selprijs. Dit jaar zijn de lonen
opnieuw verhoogd en daar
komt de duurdere diesel nog
bovenop."
De prijsstijging is maar één van
de knelpunten waar de vervoer
ders mee kampen. Er is ook een
serieus imagoprobleem. De
sterk vervuilende vrachtwagens
rijden voornamelijk veel te
zwaar beladen met containers
naar het buitenland. Behalve fi
les en verontreinigde lucht, le
veren ze nauwelijks iets op voor
Nederland en geen zinnig den
kend mens zal die ontwikkeling
stimuleren door meer asfalt aan
te legen.
Dat beeld is echter volstrekt on-
Met de verkoop van EPON aan
het Belgische Electrabel is de
verkoop van de Nederlandse
stroomproducenten afgerond.
In totaal is er 11,1 miljard gul
den betaald voor de drie produ
centen die in buitenlandse han
den zijn overgegaan. De vierde,
EPZ in het zuiden van het land,
blijft gewoon eigendom van Es-
sent, net distributiebedrijf dat
al eigenaar was.
Het is erg hard gegaan in de
elektriciteitsbranche. Een jaar
geleden onderhandelden de
vier producenten nog over een
fusie tot één grote elektriciteits
producent om sterk te staan in
de vrijgemaakte elektriciteits
markt. Een jaar later is UNA
verkocht aan het Amerikaanse
Reliant, EZH aan het Duitse be
drijf Preussen Elektra en EPON
aan het Belgische Electrabel, op
haar beurt weer een onderdeel
van de Generale Maatschappij
waarvan de meerderheid weer
in Franse handen is.
Met de verkoop hopen de pro
ducenten sterker te staan in de
strijd op de Europese markt
voor stroom. Als nutsbedrijven
in een beschermde omgeving
hebben de producenten zich
nooit druk hoeven maken om
zaken als verkoop en service
verlening. Die zaken worden nu
wel belangrijk. De prijs is een
belangrijke factor, maar ook
service, leveringszekerheid en
flexibel inspelen op wensen van
klanten zijn zaken die meetel
len in een commerciële omge
ving.
Die kennis hopen de drie in
huis te halen via hun nieuwe
moederbedrijven. Alledrie heb
ben al meer of minder ervaring
met het werken op de vrije
markt. Die kennis kan de nieu
we dochters behoeden voor al
te grote blunders.
Met een gezamenlijke winstge
vendheid van 310 miljoen gul
den in 1998 en een eigen ver
mogen van 2,2 miljard gulden,
lijkt de 11,1 miljard die op tafel
is gelegd een erg hoge prijs voor
een aantal elektriciteitscentra
les. De overnemende bedrijven
betalen een flinke premie om in
Nederland een voet aan de
Door de verkoop staan de stroomproducenten sterker in de vrije markt.
grond te krijgen. Temeer omdat
er nog een aantal onbetaalde
rekeningen bij de producenten
liggen, de zogenoemde bakste
nen. Dat zijn kosten, de schat
tingen variëren van vier tot ze
ventien miljard gulden, voor
onrendabele investeringen uit
het verleden. Onlangs maakte
de overheid bekend dat maxi
maal 1,3 miljard van die kosten
zijn te verhalen op de verbrui
kers van elektriciteit. Voor de
overige kosten moeten de pro
ducenten zelf opdraaien.
De hoofdprijs is naar de aan
deelhouders van EPON gegaan,
de distributiebedrijven Essent
en NUON. Zij krijgen ieder 2,4
miljard gulden. Aangezien nog
niet duidelijk is welke kosten er
met onrendabele investeringen
uit het verleden zijn gemoeid,
moeten de twee aandeelhou
ders elk 282 miljoen gulden re
serveren voor de stroppenpot.
Alle extra kosten zijn voor Elec
trabel.
Reliant, de Amerikaanse
stroomproducent die UNA
heeft overgenomen, lijkt een
beetje de 'Gekke Henkie' van de
branche te worden. Het bedrijf
heeft zich erg veel moeite ge
troost om de aandeelhouders
van UNA over de streep te trek
ken. In totaal is het bedrijf be
reid vijf miljard gulden uit te
trekken voor UNA, de derde
producent in Nederland. De
TLN-voorzitter K. Noordzij: „Nederlands wagenpark is al het schoonste van Europa."
FOTO CPD ROLAND
terecht volgens TLN. De oplos
sing van het probleem ligt in de
bewustmaking van de politiek,
denkt Noordzij. „Ze denken
nog te vaak dat het wegtrans
port alleen maar vervoer naar
het buitenland is, maar 73 pro
cent van al het vervoer is voor
de binnenlandse markt."
Bij TLN hebben ze er wel eens
over gesproken of een transvak,
een transportvakantie zoals de
bouwvak, een goed idee zou
zijn om het belang van de
transportsector duidelijk te ma
ken. „Na een paar dagen zou er
geen verse groente meer in de
winkel liggen en na een week is
alles uitverkocht." Zo'n drasti
sche maatregel past echter niet
in de strategie van samenwer
king die TLN aanhangt
„We zijn het slachtoffer van on
ze eigen creativiteit", meent
Noordzij. „Het is echt een groot
probleem om alle goederen op
tijd op de bestemde plaats te
krijgen, maar met veel kunst en
vliegwerk lukt het nog steeds.
Het lijkt heel vanzelfsprekend,
maar het gaat echt een keer
fout."
TLN steunt daarom een brede
aanpak voor de oplossing van
het fileprobleem. Meer telewer
ken en verbeterd openbaar ver
voer kan het aantal forensen te
rugdringen, want juist dat
woon-werkverkeer veroorzaakt
de files. De vrachtwagens heb
ben baat bij een andere simpele
oplossing.Als er één doel-
groepstrook langs elke snelweg
bijkomt voor het vrachtvervoer,
is het bereikbaarheidsprobleem
van de steden opgelost. Om de
binnensteden te kunnen be
voorraden, proberen we regio
naal of lokaal afspraken
ken over de tijden dat vi
wagens de steden in mo|
Een soort lokaal poldern
waarbij de vervoerders n
politiek en de winkeliers
tafel gaan zitten."
Ook de milieuvervuiling
meer in de hoofden van
mensen dan in de uitlaai
de vrachtwagen, meent 1
zij. „Vooral de laatste tw
is de vermindering van
stoot van vervuilende st(
significant. Het Nederlai
vrachtwagenpark is al h<
schoonste van Europa e
ontwikkeling gaat door.
men onze verantwoord!
voor het milieubeleid, la
overheid nu ook haar ve
woordelijkheid nemen
knelpunten in het wegel
te lossen."
ARCHIEFFOTO HIELCO KUIPERS
aandeelhouders krijgen mini
maal twee miljard gulden en
hebben daarnaast Reliant zo
ver gekregen dat die voor maxi
maal 1,9 miljard in hun strop
penpot stopt. Alles wat er meer
aan stroppen binnenkom,t is
ook voor rekening van Reliant.
