23
Het liegen dat gedrukt staat
Anne-Wil
y
\M
'Is het zo verschrikkelijk als niet alles op de waarheid is gebaseerd?'
ZATERDAG 4 DECEMB
Afgelopen zaterdag kreeg koningin Beatrix het eerste exemplaar overhandigd van de bundel 'Het gouden pennetje', genoemd naar de onderscheiding die jaarlijks
wordt uitgereikt aan een jonge veelbelovende verslaggever. Op verzoek van het Nederlands genootschap van hoofdredacteuren schreven zeventien prijswinnaars voor
deze gelegenheid een artikel. Ze behandelen daarin facetten van het journalistieke ambach t. Beatrix, te gast op een bijeenkomst van het genootschap beklaagde zich
tijdens een informeel gesprek met onder anderen 'Pennetje'-winnaars over de geloofivaardigheid van de Nederlandse journalistiek. Ze werd met de bundel op haar
wenken bediend. Het werk bevat een opzienbarend hoofdstuk onder de titel 'Het liegen dat gedrukt staat', geschreven door Hetty Nietsch. Kern van haar bijdrage:
lezersbedrog in gerenommeerde tijdschriften als Libelle en Margriet. Nietsch onthult dat Neerlands populairste weduwe Anne- Wil, die haar bestaan wekelijks in
Libelle beschrijft, in werkelijkheid helemaal niet bestaat.
Libelle-coryfee Tineke Beishuizen fanta
seert er namens Nederlands populairste
weduwe Anne-Wil hartstochtelijk op los
('Daniël zit al de hele dag in mijn gedach
ten, het is een opluchting even niet met
hem bezig te zijn).
Rob van Vuure, VNU-bladenmaker,
verzint de brief over blaasontsteking lie
ver zelf. Waarom zou hij een eeuwigheid
op dat persoonlijke bericht van die ene le
zeres wachten, met het risico dat het sei
zoen der blaasontstekingen al lang en
breed is gepasseerd?
Een kijkje in de fakefabriek...
Het is 1964 en door de Amster
damse grachten koerst rond
vaartboot de jan van Galen
met aan boord de Beatles. De boot is te
vol en Trout*»-verslaggever Hette Visser
zoekt op het achterdek een plekje. Geluk
kig blijven de muzikanten niet achter
hun raampjes zitten en lopen wat rond.
Zo kan de jonge verslaggever aan George
Harrison vragen of de Beaües van plan
zijn in Rusland op te treden. Harrison
antwoordt dat hij daar niet aan moet
denken, het idee alleen al jaagt hem
angst aan.
De volgende dag meldt het dagblad
Trouw dat de Beaües - als het aan Geor
ge Harrison ligt - maar wat graag in Rus
land zouden optreden. Verslaggever Vis
ser staat zichzelf deze omkering van de
waarheid toe omdat hij het van het aller
grootste belang acht dat ook de Russen,
achter hun IJzeren Gordijn, deze muziek
horen.
Een jeugdzonde van een fan? Visser
wist dat hij nauwelijks risico liep: 'Ach ja,
Bruins Slot was hoofdredacteur - wist hij
veel wie de Beaües waren!' Later zal Vis
ser (nu NCRV) de medeoprichter zijn van
het blad Viva en werkt hij als freelancer
voor bladen als Margriet. Ook weet hij
rich een paar jaar uit de geldzorgen te
houden met het verzinnen van horosco
pen. 'Een krant moet een eerlijk, jouma-
lisüek product rijn - je moet zo kunnen
zien wat waar en wat niet waar is. Voor
een blad als Margriet moet het onder
houdend rijn. Dus kan het gebeuren dat
je de waarheid wat geweld aandoet, een
paar mensen interviewt en hun verhaal
in de persoon van een man of vrouw
weergeeft. Je husselt de dingen door el
kaar zodat het een smakelijke hap wordt,
volgens de herkenbare lijn. Ik rit daar to
taal niet mee. Het zal de Beaües een zorg
rijn geweest. En de anonieme 'Anneke
(24), kledingverkoopster' in hel dames
blad zal zich ook niet druk maken over
de citaten die uit haar mond rijn opgete
kend. Grote kans immers dat Anneke is
gecomponeerd uit meerdere vrouwen -
bekenden van de auteur - of op grond
van ingezonden brieven is bedacht of in
het geheel niet bestaat. En is dat dan erg?
De man die zich voor Libelle door
Hanneke van Laar over rijn moeder liet
interviewen en zichzelf teruglas in de
verhalen van vijf mannen, te weten Hans
(27), Mark (26), Frans (45), Chris (25) en
Ab (32), vond dat wel erg. Hij schreef een
ingezonden brief naar De Journalist en
vroeg: 'Wat ging er mis met Van Laars
aantekeningen?' De redactrice had het
interview niet alleen over vijf mannen
uitgespreid, ze had ook wat details toege
voegd aan de citaten. Zo was rijn moeder
toen hij van huis wegliep, overspannen
geraakt en droeg rijn vrouw ('Hoewel ik
mij iets dergelijks niet kan herinneren,
blijk ik getrouwd te rijn') veel zachte trui
tjes omdat hij als kind zo van de angora
trui van rijn moeder had gehouden.
Hans Leber, de man achter die brief,
zegt dat hij er indertijd wel om kon la
chen. De toon van rijn brief doet anders
vermoeden en joeg de beginnende jour
naliste de stuipen op het lijf. Van Laar -
toen de brief verscheen, koud een week
bij de NCRV in dienst - stroopte het pand
van de omroep af in een poging alle
exemplaren van het vakblad te verdonke
remanen.
Van Laar nu: 'Het was ook een onmo
gelijke opdracht: zoek 25 mannen en laat
ze over hun moeder vertellen en over
twee dagen moet het af rijn. Ik zat nog
niet zo lang in de journalistiek, voor mij
was die aanklacht een dramatische erva
ring.
Wat zou VNU-bladenmaker/-dokter
Rob van Vuure (ex-Libelle, ex-Playboy,
me
W ziji
«mi
f zal
.Zaterdag
fcvieteen na sluitingstijd heb ik Dinky opgehaald
om met hem in de trein naar Manon te gaan. De
vorige keer dat ik hem meenam in de trein, er zat
niets anders op nu Monick en Pieter verhuisd
zijn, ben ik met hem bij de deuren blijven staan.
Maar hij gedroeg zich zo voorbeeldig dat ik nu
met hem de coupé in durfde. Ik vond een plaats
>ij het gangpad en Dinky zat aan mijn voeten,
uiig rechtop. Een mevrouw die tegenover mij
zat, vertelde dat ze weliswaar niet van honden
houdt, maar dat deze hond een uitzondering is.
lief dier. Bijna niet echt. Ik had bijna gezegd
hij dat ook niet is, maar
ik hem jaren geleden op
J neb laten zetten en dat er ei-
genlijk wieltjes onder zittf
Maar dat vond ik zo flauv
i het bij een beleefd
^heb gelaten. B
ginfc
L in
berichtje
haar
nouat, i
V«en lief
jlat hij
/dat ik 1
"Ik weet r
nu hoofdredacteur
van Margriet) in zo'n ge
val ter verdediging van zijn
redactrice hebben gezegd? Hij
denkt lang na. 'Ik zou haar hebben ge
steund, dat is mijn uitgangspositie. Maar
ik zou ook hebben gezegd dat ik die man
wel een beetje een zeurkous vind. Een
naam kan fake rijn, een stukje kan fake
rijn, de essentie is toch dat iets waar is
dan wel waar zou kunnen rijn.'
Ton van Dijk, nu docent journalistiek,
ooit onder meer hoofdredacteur van
Nieuwe Revu, zegt dat hij altijd beducht
is voor journalistieke verlakkerij. En dat
hij bedrog op een kilometer afstand ruikt
- behalve die ene keer toen hij van de
hand van freelance journalist Robert
Kopuit een serie plaatste over diens op
merkelijke belevenissen bij een Ameri
kaans politiekorps. 'Later blijkt mij - door
een telefoontje uit Amerika - dat de jon-
gensboekverhalen deels ook daadwerke
lijk een boek als bron hebben.'
Kopuit nu: 'Het was een beetje aange
dikt...' En dan boos, wanneer er meerde
re vragen over journalistieke ethiek vol
gen: 'Ik voel hier geen zak voor... En u
blijft maar doorzeiken.' Later bestrijdt hij
dat hij de verhalen verzon. Wel herinnert
hij zich dat hij de gebeurtenissen in Chi
cago en Detroit een wat imposanter ka
rakter gaf. Zo liet hij het bloed over tegels
en witte schoenen stromen en reflecteer
den de rode lampen veelvuldig in het
natte asfalt. Nauwelijks een doodzonde,
toch?Een andere keer is Van Dijk zelf de
klos als hij zich door een groepering ('de
Anonieme Autonomen of zoiets') ge
blinddoekt naar een kelder laat meetro
nen om daar een marxistisch lesje te on
dergaan. 'Het bleek allemaal fake. Met
als achterliggende gedachte: laten zien
hoe geil journalisten op een verhaal rijn,
je kunt ze alles laten doen. Ik dacht nog:
straks moet ik net als Ad Horvers in een
huifkar door Nederland.' (Horvers - van
de TROS - werd indertijd voor straf op
zwerftocht gestuurd toen een tv-inter-
view met een paar onder dekens schuil
gaande IRA-leden, door hemzelf in scène
bleek te rijn gezet.)
Uit Margriet: 'Mevrouw Brand knijpt ze
nuwachtig in haar zakdoekje. Ze is een
goed verzorgde, bejaarde dame die op
het puntje van haar stoel zit. 'Bent u al
wat bijgekomen van de schrik?' vraagt de
advocate.' Een Aardje tekst uit de juridi-
van zijn moeder af te leiden van het nieuwe
kindje. Toen Willeke in haar wieg lag en
een middagslaap deed
"Hij kai. i
jaloers
wen-
«Jb&lqrnuiboq n
Plannen bekiik-* 3erneer>tehuis h
zich stepn lntussen 'v 7»®'
eeds meer ?nrr nonnen zijn die iR zen zo y«-
*r moeder.
sche rubriek die Margriet een paar jaar
geleden wekelijks plaatste. Juridische
avonturen van mr. Erica Rietveld (34),
advocate te Amsterdam en moeder van
Jasper van vier. In haar column vertelt ze
over haar emoties en de drama's die ze
meemaakt, vermeldt de introductie.
Maar wie is deze Erica echt? Er is één ad
vocate in Nederland die Rietveld heet en
rij weet van niets. 'De rubriek heeft een
hoog fantasiegehalte', meldt de eindre
dacteur. Er wordt zo nu en dan wat on
der advocaten rondgebeld en hun avon
turen worden die van de fictieve Erica.
Tineke Beishuizen van Libelle doet het
ook. 'Het gaat wel wat ver om iemand op
die manier op te voeren maar ik weet dat
de mensen graag naar een persoon
schrijven, in plaats van naar zomaar een
rubriek. Als u zoekt naar problemen met
de waarheidsvinding, dan bent u eigen
lijk bij mij bij de verkeerde. Het gaat om
een fractie van de inhoud van het blad.
Ik ben de enige die een rubriek heeft
waarin je in veertig regels brieven kunt
combineren en omvormen tot een per
soon. Wat overigens veel meer werk is
dan iemand opbellen.' Ze doelt op haar
interviewrubriek 'Vrouwen' die wordt ge
signeerd met: 'interview: Tineke Beishui
zen' maar waaraan ook heel vaak inge
zonden brieven of combinaties van die
brieven ten grondslag liggen.Maar het
gaat verder. Op verjaardagen onüokt Lid
die Austin (ex-Libelle, nu Opzij) bij Libel-
fe-lezeressen altijd heftige reacties met
haar onthulling dat achter het populaire
Libelle-dagboek van weduwe Anne-Wil
niemand minder dan Beishuizen zelf
schuilgaat 'Al is Anne-Wil dan bedacht
en zijn niet al haar interviews in "Vrou
wen' op die ene vrouw gebaseerd, het
rijn wel mooie stukjes, ze doet dat knap.
Dat maakt het zo geloofwaardig.'
Voor veel lezeressen blijft het een enor
me deceptie. Zij weten niet beter dan dat
Anne-Wil echt bestaat - een enkeling
daargelaten die heeft gedacht dat het de
actrice Anne-Wil Blankers is die haar zor
gen met haar Libelle-vriendinnen deelt.
De rubriek is mateloos populair. De bele
venissen van de vrouw die jaren terug
haar man verloor en eindeloos voort
moddert met kinderen, baan, nieuwe
liefde en hond Dinky, rijn even versla
vend als een dagelijkse soap. Er kan geen
Libelle-landdag voorbijgaan of er rijn al
tijd wel een paar lezeressen die willen
weten of dit keer Anne-Wil (eindelijk!)
ook eens van de partij zal zijn. Rob van
Vuure: 'En dan moet je zeggen: ja, Anne-
Wil is riek. Ik heb op verjaardagen ook
wel eens verteld dat Anne-Wil niet be
staat. De reacties heb ik altijd wel als
pijnlijk ervaren. Als ik zag hoe geschokt
lezeressen waren. Ik vertel dat ook maar
niet meer. Maar dan heb ik weer een on
gemakkelijk gevoel als vrouwen mij vra
gen 'de groeten aan die geweldige Anne-
Wil te doen'.'
Bij Margriet werd er niet zo lang geleden
voor gekozen om bij de rubriek 'Sanne'
duidelijk aan te geven dat niet alleen de
belevenissen maar ook het personage
zelf aan de fantasie van Marjan van den
Berg rijn toe te schrijven. Bij Anne-Wil
zou dat na al die jaren een wat al te moe
dige stap rijn die misschien wel lezers
zou gaan kosten.
Beishuizen minimaliseert haar betrok
kenheid bij Anne-Wil met de mededeling
dat ze louter het dagboek van een andere
vrouw herschrijft en vurig hoopt 'dat er
eens een leuker dagboek binnenkomt'.
Na aandringen erkent ze: 'Ik zit er na
tuurlijk verschrikkelijk achter, het is
enorm geregisseerd. En ik vind het vrese
lijk jammer dat het nodig is om te zeggen
dat ik er iets mee te maken heb. Eigenlijk
zou de hoofdredactie eronder moeten
zetten dat ik het bewerk. Maar dat wil ze
niet. Waarom denk je dat ik niet kan in
gaan op
uitnodigin
gen van Son-
ja Barend en
Paul de Leeuw?
Ik kijk wel uit,
dan komen dit soort
dingen aan de orde.'
Geconfronteerd met de
anekdote dat ze op zeker mo
ment opdracht kreeg een stamboom
met story-plot in haar werkkamer aan de
muur te hangen omdat ze zich wel erg
vaak in het aantal familieleden vergiste,
zegt Beishuizen: 'Ik geloof dat we maar
even een ander onderwerp moeten ne
men, want ik rit nu op een heel vervelen
de manier klem. Dit is meer iets voor de
hoofdredactie.' Beishuizen gaat overi
gens ook schuil achter het dagboek van
Mieke van Maerle in Flair.
Liddie Austin legt een verband tussen de
cultuur op de redacties van de dames
bladen en de bijdragen van Beishuizen:
'Els Loesberg, destijds de nieuwe hoofd
redacteur van Libelle, vaardigde de oeka
ze uit dat er niet meer gefaket mocht
worden. Want onder Rob van Vuure ge
beurde dat heel veel. Het sfeertje werd
toen een beetje lacherig: we zullen wel
eens zien of Els het merkt. Ook werden er
dingen verzonnen om collega's uit de
brand te helpen, of ingezonden brieven
bedacht als daar een tekort aan was. In
de echte reportageverhalen werd sinds
haar komst wel wat minder gefaket.'
'Het ging er vrij hiërarchisch aan toe:
in week 13 maak jij dat en dat verhaal - er
was een collega die een verhaal moest
maken over vrouwen en de eisprong
want Els Loesberg wist dat er vrouwen
rijn die dat kunnen voelen, bij wie 'de
kopjes uit de handen springen' als het
zover is. Het was voor de betreffende re
dactrice geen gemakkelijk verhaal en we
maakten haar lange tijd zuchtend mee
omdat ze geen bestaande vrouw kon vin
den om deze opdracht te vervullen. Ik
schreef een verhaal over het thema: 'Hou
je van mij en ook van mijn kinderen?',
over nieuwe relaties en de kinderen van
de nieuwe partner. Ik schreef twee echte
interviews en een derde verzon ik. De
chef-redactie vond die gefakete de mooi
ste. De feiten hoefden niet te kloppen, als
het maar lekker las. Liever een gefaket
verhaal dan een slap verhaal.'
Zie verder elders in dit bijvoegsel
