Leven tussen boven- en benedenwerel
Steriel werk van Van Valkenbu»
Cultuur Kunst
Blind Boys achtergrondkoor slechte zanger
Ontroerende broers in knarsend zand
Schone
Schijn
Schilderij Jopie Huisman
op veiling in Amsterdam
Boekverbranding
en muurverminking
ZATERDAG 4 DECEMBER 1999
941
Foto-organisaties bezorgd
Rotterdam Drie Rotterdamse foto-instellingen hebben staats
secretaris R. van der Ploeg opgeroepen het debat in de Tweede
Kamer over het Beeldinstituut in Rotterdam uit te stellen. De
discussie staat voor volgende week gepland. Ze vragen de be
windsman eerst te overleggen met de vijf organisaties die in het
instituut moeten samenwerken. De drie instellingen (Neder
lands Fotoinstituut, Nederlands Fotoarchief en Nationaal Foto
restauratie Atelier) melden in een brief aan de bewindsman dat
hun aanvankelijke blijdschap over de oprichting van een natio
naal beeldinstituut is omgeslagen in diepe bezorgdheid. Oor
zaak is het besluit van het bestuur van het Filmmuseum in Am
sterdam dat het niet aan het Instituut voor Beeldcultuur in Rot
terdam wil deelnemen. De foto-organisaties vrezen een ver
snippering met een filmmuseum en fotocentrum in Amsterdam
en drie nationale foto-organisaties in Rotterdam.
Schrijver Matt Cohen (56) overleden
Toronto De Canadese schrijver Matt Cohen, van wie verschil
lende boeken in het Nederlands zijn vertaald, is donderdag op
56-jarige leeftijd overleden. Hij leed aan kanker. Cohen werd
beroemd met zijn roman 'KorsonilofFuit 1969. Behalve ro
mans schreef hij kinderboeken en verhalenbundels. In totaal
heeft hij een dertigtal publicaties op zijn naam staan. Vorige
maand won hij de belangrijkste Canadese literatuurprijs.
De Notenkraker in Den Haag
den haag Het beroemde Ballet van St. Petersburg houdt op
woensdag 29 december in het Lucent Danstheater in Den Haag
de traditionele uitvoering van 'De Notenkraker'. Het sprookjes
ballet van Marius Petipa op muziek van Tsjaikowsky vertelt over
de magische reis van het meisje Clara en haar betoverde prins.
Toegangskaarten zijn tot 15 december verkrijgbaar via het uit
bureau van K&O aan de Oude Vest 45 in Leiden. K&O regelt gra
tis busvervoer naar en van Den Haag. De voorstelling begint om
19.00 uur. De bussen vertrekken om 18.00 uur uit Leiden.
De herfstveiling moderne en
hedendaagse kunst bij Sothe
by's in Amsterdam kent volgen
de maand een bijzonder lot: het
schilderij Paar Schoenen van
lopie Huisman (77). Slechts zel
den wordt werk van deze Friese
kunstenaar aangeboden. Het
veilinghuis verwacht een be
scheiden opbrengst van 20.000
tot 30.000 gulden.
Het schilderij, 20 bij 25 centi
meter. dateert uit 1982. Huis
man, die een eigen museum
heeft in zijn woonplaats Wor-
kum, verkocht vroeger wel werk
maar is daar tientallen jaren ge
leden mee opgehouden. Sinds
dien geeft hij schilderijen alleen
nog weg aan vrienden.
Hoe net doek dat op de vei
ling wordt aangeboden in de
vrije handel terecht is gekomen,
is niet bekend. Volgens een
woordvoerster van Sotheby's is
het mogelijk afkomstig uit een
erfenis.
Het museum van de kunste
naar is deze week overigens be
gonnen met een grote verbou
wing en nieuwbouw. Zo wordt
de schuur in Herbayum, waar
Huisman veel van zijn doeken
maakte, in het museum nage
bouwd. Huisman verdiende tot
aan zijn pensionering de kost
als voddenboer. Het schilderen
deed hij erbij. Behalve het doek
van Huisman, kent de hersftvei-
ling een rijk geschakeerd aan
bod. Onder andere een reeks
werken van Cobra-kunstenaars
als Appel, lom en Constant
komt onder de hamer.
Leidse conservator schrijft tekst fotoboek 'Indonesia, The Island State
muziek recensie
sabine van den berg
Concert The Original Five Blind Boys of
Mississippi Gehoord: 3/12. Stadsgehoor
zaal. Leiden
Even voor de goede orde. Er
zijn twee gospelformaties waar
in blinde zangers op het podi
um staan. Ie hebt The Blind
Boys of Alabama, maar die
kwamen niet naar Leiden. Gis
teravond zong die andere for
matie in de Stadsgehoorzaal:
The Original Five Blind Boys of
Mississippi. Een naam die staat
voor succes, want de groep uit
1943 toert nog steeds, ook al
zijn nog maar drie van de 'five
boys' over. En het is behoorlijk
achterhaald wat er op het podi
um gebeurd.
Ze kunnen nog steeds zingen.
Maar het gevaar schuilt in het
zeskoppig gezelschap dat hen
omringt. Het optreden steunt
op de cult die om de blinde
zangers hangt. Maar zelf zijn zij
gedegradeerd tot achtergrond
koor van een jongere leadzan
ger. Maar de man die zij mee
brengen is een slechte zanger.
Hij kan flink rauw uithalen, en
daar is alles mee gezegd. Gita
rist Curtis Foster zingt beter.
Helaas krijgen we veel te zien
en te horen van leadzanger
Sandy Foster. En dat gaat ver
velen. Hij loopt steeds de zaal
in om daar de rijen toe te brul
len. Het Leids publiek is uiter
mate gewillig. Ze zijn uit, ze wil
len meeklappen. Want dat
hoort toch bij gospel? Ia, dat
past goed. Maar het moet wel
door de muziek worden opge
wekt, en niet door een of ande
re gladjakker. En dan hebben
we het nog niet over de arran
gementen. Om te huilen. Alles
is even voorspelbaar.
Is er dan helemaal niets aar
digs te zeggen? Zeker. De stem
men kleuren prachtig in 'Steal
away', een song zonder begelei
ding. Breekbaar zuiver. Daar
word je even helemaal stil van.
Ook omdat je duidelijk het blin
de trio hoort. Dan gloort de
kracht, de eenvoud van louter
eerlijke stemmen. Maar al snel
wint de wansmaak weer. En als
na het uitmelken van 'Down by
the riverside', ook nog de helft
van de halfvolle zaal op het po
dium wordt gehaald heb je het
helemaal gehad.
Na afloop bekruipt je het ge
voel dat The Original Five Blind
Boys of Mississippi hun formu
le beter eerder hadden kunnen
opdoeken. Nu lijkt het erop dat
ze vooral gecontracteerd wor
den als bezienswaardigheid, en
niet vanwege artistieke kwalitei
ten.
Op de veranda van een huis op het Indonesische West Borneo. foto mark de fraeye/pR
Het eilandenrijk Indonesië is
een onuitputtelijke bron voor
fotografen. In dat uitgestrekte
gebied bevinden zich nog
steeds culturen die niet in beeld
zijn gebracht. De Belgische fo
tograaf Mark de Fraeye trot
seerde woest stromende rivie
ren en wrong zich door de
jungle heen om indrukwekken
de foto's te maken van mensen,
dorpsgemeenschappen en
landschappen op lava, de Mo-
lukken, Sumatra en Borneo.
Pieter ter Keurs, onderzoeker
en conservator 'Indonesië' bij
het Rijksmuseum voor Volken
kunde in Leiden, schreef de be
geleidende tekst. 'Indonesia,
The Island State', het resultaat
van hun samenwerking, is don
derdag ten doop gehouden in
de Indonesiëzaal van deze cul
turele schatkamer.
'Indonesia. The Island State'
is niet bedoeld als salontafel-
boek, zo'n boek dat voor het
mooi wordt neergelegd en
daarna op de komst van de visi
te wacht. Het verhaal dat foto
graaf en conservator vertellen is
interessant, werpt soms nieuw
licht op zaken die als clichés in
ons denken over Indonesië
voortleven.
Conservator Ter Keurs: „In
het eerste deel van het boek
wordt de geschiedenis van de
prehistorie tot nu behandeld, in
vogelvlucht natuurlijk. In het
tweede deel gaan we in op loka
le culturen. De conclusies staan
in het derde deel. Ie ziet telkens
terugkomen dat er, in al die cul
turen een vast geloof is in een
bovenwereld. Maar ook de be
nedenwereld is belangrijk."
„Tussen die twee werelden
voltrekt zich het menselijke le
ven", vervolgt hij. „Maar er is
niet zo'n zwart-witte onderver
deling als in het christendom,
waar de hemel boven is en de
hel beneden. Waar de hel slecht
is, en de hemel goed. De mens
in die vreemde culturen kan
niet zonder de benedenwereld.
Daaruit komt immers het voed
sel waarmee hij zich in leven
houdt: de knollen en de groen
te. Heel belangrijk is
wicht tussen die twee.'
Ter Keurs heeft ze
zoek gedaan in Indon
indrukwekkendste tc
die naar Engano, eer
bij Sumatra. Ik kwam,
en de mensen zeidei!
boot die langskwam
maar moest nemen ot
gaan. Ze begrepen n
juist wilde blijven. Er
de koloniale tijd ee
landse bestuurspost g
de oudjes spraken no
Nederlands. Een van
was vooral goed in vl<
was met Nederlandse
ambtenaren door de
trokken. En daarbij v
eens een onwelvoeglij
Het was een ver
reis voor de onderzoe
alleen door de vochti
te, maar ook door h
aan privacy. In die cul
mensen niet alleen i
na te denken of even
zelf te zijn. Men leel
kaar, is altijd bij elkaa
is 30 kilometer lang e
kilometer breed, met I
aan de rand en heuv
binnenland. En nati
jungle. De mensen lev
tuinbouw en de jacht
varkens. En er wordt
slangenvlees gegeten,
dat niet erg smakelijk,
je taai."
„Een schrijver als
heeft Indonesië met
van geheimzinnighek
kracht omgeven. Ma;
seert zich dan vooral 1
bruiken in en rondon
geheimzinnige krissei
dansen. Ik ben wel ee
sultan op bezoek ge
dan zie je dat de n
zo'n man ook schuilt
dom en de voorwerp i
van zijn voorouders
erfd. Die zaken vorn1
de historische rechtik
voor zijn hoge positie, i
verschijnsel als 'de sti 1
leeft op Sumatra tocl
En je hebt nu natui.
veel modern opgeleidt
Wat nog niet wil zt
men met die geheimz
ken spot. Nee, dat doe
dick teylingen
De wetten van Kepler speelt Zand. Regie:
Wim Berings. Spel: Herman van de Wij-
deven, Gerton Zeilstra. Gezien in het
LAKtheater, Leiden op 3 december. Van
avond herhaling.
„God de Vader heeft er niks
van gebakken. En de zevende
dag moest-ie rusten. Meneer
was moe. Eerst zes dagen half
werk leveren en dan gaan lig
gen. Amateur."
Als Wally het over de onvol
maaktheid van de schepping
heeft, heeft hij het vooral over
zichzelf. „Hij is te lang onder
weg geweest, daarom zijn z'n
hersens niet goed", zegt broer
Richard. Soms drukt hij zich
minder genuanceerd uit: „Ver
rekte mongool! Ze hadden u bij
de geboorte in de sneeuw
moeten leggen. Dat is een
zachte dood. Maar ja, het
was augustus."
Maar tegen de buitenwereld
zal hij zijn broer verdedigen,
met alles wat hij heeft. Hoe
graag hij ook van het blok aan
zijn been verlost zou zijn.
Samen wonen ze op het
zand, waar hun vader vandaan
komt. Als die sterft hebben ze
daar geen dokter of begrafenis
ondernemer bij nodig. Ze zor
gen voor hun eigen zaken. Dat
moeten ook wel, want zodra pa
dood is steekt het volk uit het
dorp hun huisje in brand.
De muziek en de verhalen
van moeder bieden nog wat
soelaas. Moeder stamde af van
Russische zigeuners die naar
Siberië werden verbannen. Bij
de Beringstraat vermengden ze
zich met eskimo's, en daar
werd hun moeder uit geboren,
die met het circus naar het
westen kwam. Muziek maken
ze samen. Wally op orgel, Ri
chard op trompet.
Het Bossche theatergroepje
De wetten van Kepie!
sympathieke voorsr
over kleine mensen. Er
kracht Herman van dPJ
ven is een tedere reus'
een grote bek kan opzr
Gerton Zeilstra (Wally)r
een ontroerende tegr
'Zand' is een poëtisch t
mooie dialogen,- maar P
rende slapstick-effecr
psalmgelal en neusr
Het schakelen tussef'
heid en grofheid levert
rende momenten op,^
er soms net naast.
Zand een voorstellinr
niet onberoerd laat.
beeldende kunst recensie
manon wigny
Expositie: Jeroen van Valkenburg in Gale
rie Art Above All, Burgsteeg 2, (06)
26080844. Open wo en vr 12 - 18 uur,
do 12 - 21 uur, za 11 - 17 uur. Te zien
tot en met 31 december, daarna in com
binatie met ander werk.
Mythe, magie, emotie; het zijn
woorden, die Jeroen van Val
kenburg (Leiderdorp, 1973, op
geleid tot archeoloog) gebruikt
om zijn olieverfschilderijen te
typeren. Fantastische verhalen
afs de overgedragen mythen en
sagen uit het koude noorden,
vormen een belangrijke inspira
tiebron.
In de mooie, nieuwe galerie
in de Burgsteeg hangen zo'n
twintig schilderijen (periode
1995-1999, formaat gemiddeld
ca. 60 x 80 cm., prijzen tussen
1000 en 3000 gulden). De doe
ken zijn monochroom, dus in
één kleurstelling. Zo zijn er
vooral groene, blauwe, paarse
en bruine schilderijen. De titels:
'Bubonic Boogie', 'In my dar
kest hour', Forrest of Whitche-
ry', 'Trifixion', of 'The realm of
Rane'. Je ziet een soon land
schappen, gloeiende lichtbron
nen in de duisternis of gezich
ten, die uiteen vallen in slierten.
Opkomende wQorden zijn: kil,
doem en dood.
Maar Jeroen van Valkenburg
wil juist onsterfelijk worden.
„Zolang mijn werk blijft be
staan, leef ik voort. Net als
Rembrandt." Met zijn middel
eeuwse ridderkapsel, vlotte
babbel en sympathieke uitstra
ling weet hij zichzelf goed te
verkopen. Zijn enthousiasme
werkt aanstekelijk. Het blad Ak-
tueel omschreef de kunstenaar
als de nieuwe Jeroen Bosch.
Metalbands gebruiken de wer
ken voor cd-hoezen en t-shirt-
prints.
Schilderij van Jeroen van Valkenburg.
De verkoop loopt goed. Dc
belangstelling reikt tot over de
landsgrenzen (mede dankzij in
ternet). Maar een nieuwe Je
roen Bosch? Nee. Daarvoor is
het werk te steriel. Ondanks de
prachtige verhalen die de kun
stenaar op een bevlogen ma
nier vertelt, missen de meeste
werken emotie. Ze zijn zelfs af
standelijk. Van Valkenburg
'mompelt' nogal eens met zijn
kwast, want zijn bei
dus 'onverstaanbaar'.}
Het is bovendien
om te zien dat een j
bedoeld mensenlichaLg
teert in een soort wort
sa (onder andere in '1
Valkenburg is autoi
gelooft niet in een opl
de kunstacademie,
sche kunst is vaak zo bi
hoef je absoluut ge^<
kunstenaar te wordenl
je jezelf het vak eigéh
maar je mist wel de
en kritiek van docent*
lega's.
Van Valkenburg sig
voorbeeld op een lév
nier. 'In de ban van li
ziet een kunstenaar zirst
over het hoofd. Het It.
handig wanneer iematoc
eens op wijst. Opleid»
dit is jammer. Hij zder
meer vragen moetej 7
waarom hebben somjr
ren geen gezicht? Is dfa<
wogen? Wanneer zukta
bij de toeschouwer (va
dan overtuigt het vj p
niet. o]
Hij schildert hier e<er
eens heel prachtig! e
beeld in 'Epic II'). Deft t
zijn dan daadwerkelf n
ten in plaats van vein
doek. Dan komt zijn Ij k!
('ik verbeeld emotieslcc
Natuurlijk, schilder® v
emotioneel vak en aev
hoop over te vertellen
betekent niet dat elk
kunstuiting ook
geslaagde kunst is.
Wie tijd en bel*
heeft moet niet schj
galerie te bezoeken. 1
naar (mede-uitbatetgr
paar dagen in de weèer
zig) geeft graag uitleÉns
met mensen vind ikkk
-tisch!" laa
De hel, dat zijn de buren. Heb
je eindelijk zo'n mooi stuk spre
kende literatuur op je blinde
muur, gaan zij van de overkant
klagen dat ze het niet mooi vin
den. Tenminste, de buren had
den niets tegen het gedicht zelf,
'De Muze' van Anna Achmato-
va aan de Leidse Johhan de
Winstraat. Het ging meer om de
paarse ondergrond. Elke och
tend stonden ze op met de
slaap nog in hun ogen, en angst
in de knieën. Bang om de gor
dijnen open te doen. Want
daarbuiten regeerde het hoofd-
pijnpaars dat door Stichting Te
genbeeld als bedje voor Ach-
matova's muze was opgemaakt.
En tegen die indringende kleur
was zelfs geen dubbele begla
zing opgewassen.
Dus moest het weg. Verwarring
's ochtends om half negen. „Ia
mevrouwtje, we komen even
het gedicht van uw muur ha
len." Met hogedrukspuit blies
de gemeente het verhaaltje uit.
Gooide Achmatova's geestes-
kindje met het badwater weg.
Om op later tijdstip 'De Muze'
zonder de paarse sluier te laten
stralen.
Tenminste, dat was de bedoe
ling. Het bleek gelukkig moge
lijk om heel keurig langs de let
ters de paarse wolk te verwijde
ren.
Iedereen blij. Want dat bete
kende geen gebakkelei over
kunst in de openbare ruimte
Altijd goed voor heftige emoties
en smakelijke drogredenen.
Wethouder Pechtold had na
melijk beloofd dat. voordat ge
dicht of ondergrond zou wor
den verwijderd, de gemeente
het buurtcentrum. Pechtold
bidt dat de geest van Paul Wit-
teman in hem zal varen. Maar
wordt halverwege gestoord
door het dagelijks leven.
„Meneer Pechtold, moet u ho
ren." Meneer Pechtold hoort
uit alle macht. „Ik wil al sinds
1997 een dakkapelletje op mijn
huis. Let wel, op mijn eigen
huis, hè. En wat krijg ik? Alleen
maar tegenwerking van de ge
meente. En nu mag iedere hal
ve rijmelaar zo maar op de mu
ren kladden wat hij maar wil.
Het is oneerlijk. En dóér gaat
het om."
Mevrouw Vrederust: „Daar gaat
het helemaal niet om. Dit is
vrije meningsuiting en
„Vrije meningsuiting? Ik zou
ook wel een paar blote wijven
aan een blinde muur willen
meningsuiten."
Vrederust: „Meneer, u bent een
barbaar."
„Noemt u mij een barbaar?"
Vrederust: „Nee meneer, u bént
een barbaar."
Mevrouw Bijval staat weer op
en citeert met nerveuze stem
Lucebert als een mantra. .Alles
van waarde is weerloos! Alles
van waarde is weerloos! Alles
van waarde is weerloos"
Pechtold: „Mevrouw Bijval, wilt
u weer gaan zitten."
Meneer Link: "Hear, hear." Ie
mand roept dat het godge
klaagd is. Iemand anders roept:
„Stop de kindermoord!" Een
ander„Uit! Goed voor u." Me
vrouw Vrederust begeleidt
buurvrouw Bijval, die begint te
leviteren, van de interruptiemi
crofoon terug naar haar klap-
stoel.
Maar zo ging het helaas niet.
De paarse zweem is verwijderd
en het gedicht van Achmatova
straalt vredig. Maar we kunnen
in de herkansing. De Friese vlag
die als ondergrond dient voor
het gedicht 'Maaie op it iis' van
Pieter Jelles Troelstra hangt op
zijn kant. Moet ook wat aan ge
daan worden. Inspraakavondje?
pablo cabenda
een buurtonderzoek zou ver
richten naar het aantal voor- en
tegenstanders van het gedicht.
In het buurthuis opgetrommel
de inspraak. Live democratie.
Voorstanders links van de kof
fietafel, tegenstanders rechts.
Pechtold: „Zo. en nu gaan we
elkaar eens diep in de poppe
tjes van de ogen kijken en zeg
gen wat we ons op het hart
hebben."
Mevrouw Vrederust, lerares in
het dagelijks leven, neemt met
een het woord met de stem van
de rede en verklaart dat het zo
vreselijk belangrijk is dat de
stad met iets heel eigens komt.
zich cultureel op de kaart zet.
„Dit is een gemiste kans voor
Leiden."
Meneer Link, fervent BBC-kij-
ker, probeert een voorzichtig
hear, hear!'
Mevrouw Bijval staat op terwijl
dat niet nodig is. Ze plaatst een
bril aan een kettinkje op haar
neus en leest met trillende stem
van haar papiertje dat Leiden
op onrustbarende snelheid aan
het ontlezen is. Dat niemand
weet nog wie Piet Paaltjens was
(anoniem in de vierde rij: „Wie?
Ze vindt de Stichting Tegen
beeld 'de parel van Leiden' en
eindigt passievol en pregnant
met: „Muurverminking staat
wat mij betreft gelijk aan boek
verbranding."
Ze gaat weer zitten en na een
seconde stilte, van ergens ach
ter: „Ia, jij hoeft er niet tegen
aan te kijken. Als je lelijk bent,
heb je er zelf ook geen last
van." Burengerucht barst los.
Verontwaardiging. Het broeit in
De Stichting Tegenbeeld aan het werk in Leiden.
foto taco van der eb
