gebit
NMa, bijtgrage pitbull met een formidabel
Economie
Begrafenis fiscaal minder uitbundig
Oosteuropeanen stomen financiële sector klaar voor EU
'Nog steeds volop
kinderarbeid in
voetbalindustrie
DENSDAG 1 DECEMBER 1999
11
De 15-iarige Shabbir besteedt de hele dag aan het in elkaar zetten
van ballenfoto»cpdgehardchel
Elf voornamelijk Oosteuropese landen steken
veel werk in hun financiële, bank- en beurswe-
zen om deze op orde te brengen voor de toekom
stige toetreding tot de Europese Unie (EU). Voor
dat zij volwaardig EU-kandidaat kunnen zijn
hebben de staten een modern betalingsverkeer,
beveiligde verbindingen tussen commerciële en
centrale banken en goed werkende effectenbeur
zen en financiële markten nodig.
Volgens het 'blauwe boek' van de Europese Cen
trale Bank (ECB) doen elf landen hun uiterste
best om de financiële infrastructuur op de rails te
krijgen. Zij zijn ook lang niet allemaal even ver:
vooral de landen, die het langst onder commu
nistische overheersing hebben gestaan, en de
armste staten hebben nog een grote achterstand
ten opzichte van bijvoorbeeld Slovenië, Cyprus,
Hongarije en Tsjechië.
Moderne systemen voor betalingen en effecten
handel, zo zegt de ECB, zijn van het grootste be
lang, voor iedereen. „Het functioneren van fi
nanciële markten en de stabiliteit van de ban-
kensector hangen er rechtstreeks mee samen."
De bank van Wim Duiscnberg vindt zelf het rap
port een belangrijke mijlpaal voor de landen die
zich hebben aangemeld voor het lidmaatschap
van de EU.
In een aantal landen is er nog wel wat werk te
verzetten. Zo kent Estland nog geen deugdelijk
geautomatiseerd systeem voor het verwerken van
betalingen, zowel van winkels als banken. De af
handeling daarvan dient via een beveiligd en ge
automatiseerd netwerk te geschieden, dat tevens
kan worden aangesloten op Europese en interna
tionale betalingscircuits. Zeven jaar geleden
draaide de Baltische republiek nog louter op
munten en papiergeld, net als bijvoorbeeld buur
land Letland.
Het andere buurland, Litouwen, kent daarente
gen al vijf jaar elektronische betaalkaarten die
ongeveer hetzelfde werken als in Nederland de
chipper en chipknip. Er wordt aan gewerkt om
de 'IMPAR' kaarten ook voor parkeren en telefo
neren geschikt te maken. Daarentegen heeft Li
touwen helemaal geen systeem voor betalingen
via de post, zoals betaalkaarten of wissels.
In Polen lopen betalingen vaak nog contant via
de postkantoren, waarop een moderne centrale
bank onvoldoende greep heeft. Elektronisch be
talen maakt echter tegelijkertijd een stormachti
ge groei door, terwijl ook bankieren snel de kin
derschoenen lijkt te ontgroeien. In Slowakije zijn
de ontwikkelingen ongeveer vergelijkbaar. Bulga
rije ligt zelfs nog iets voor op de ontwikkelingen
in deze landen, alleen is de beurs van Sofia nog
een beetje uit het stenen tijdperk. Roemenië
voert deze landen uit de middenmoot min of
meer aan.
De voormalige Joegoslavische deelrepubliek Slo
venië beschikt over betalings- en beurssystemen
die het niveau van de moderne geïndustrialiseer
de landen benaderen. In Cyprus liggen de pro
blemen voor aansluiting bij de EU meer op het
politieke vlak: de opdeling in een Grieks en een
Turks deel. In Tsjechië, Roemenië en Hongarije
zijn alle systemen ook flink bij de tijd.
werkt het uiteindelijk in het
Haagse NMa-bastion. Staatslo
terij, SNS of Lotto en de Bank-
GiroLoterij mogen ook niet
zonder meer bij elkaar kruipen,
want dan is driekwart van gok
kend Nederland in één hand.
De fiisiecontrole moet de sa
menleving waarborgen bieden
dat er geen te grote (commerci
ële) machtsconcentraties ont
staan. Waar ze al wel bestaan
grijpt de NMa in wanneer zij
misbruik van die macht consta
teert, ook weer op grond van de
mededingingswet. Tijdschrif-
tenboer Audax bijvoorbeeld
kreeg een boete wegens
machtsmisbruik. Dit concern
levert ongeveer driekwart van
alle bladen aan kiosken en stelt
daar een te hoge prijs dan wel
onbillijke voorwaarden bij. Ook
dat betaalt de consument uit
eindelijk. Hetzelfde is van toe
passing op de programmage-
vens van de NOS en Holland
Media Groep.
Tegen alle besluiten van de
NMa is bezwaar mogelijk, met
daarna een hoger beroep bij de
Rotterdamse rechtbank. Vaak
nemen de 'slachtoffers' van
NMa-besluiten deze moeite
niet, onder omdat zij voorvoe
len dat er geen speld tussen de
verboden te krijgen is. Mr. A. W.
Kist, de directeur-generaal,
noemt dat de 'wenkbrauw-me
thode': in een aanschrijving
wordt een wenkbrauw opge
trokken in de mededeling 'wat
u doet, mag volgens ons waar
schijnlijk niet'.
Veel ondernemers haasten zich
dan vaak om hun praktijken zo
snel mogelijk aan de wensen
van de NMa en de voorschrif
ten van de mededingingswet
aan te passen. Degene die de
officiële aanschrijving of uit
spraak van de kartelwaakhond
afwacht, doet dat meestal om
nog even tijd te rekken. Gezien
de stortvloed van 1.200 zaken
die de NMa bij haar aantreden
begon af te handelen is die kans
er. Maar uiteindelijk komen ook
degenen die niet tijdig op het
rechte pad terugkeren aan de
beurt.
Volgens Fair Trade, de orga
nisatie die strijdt voor eerlij
ke handel, is er bij het ma
ken van voetballen nog vol
op sprake van kinderarbeid.
Voor en tijdens het WK voet
bal in Frankrijk vorig jaar,
stond de situatie in de Pakis-
taanse stad Sialkot, waar bij
na negentig procent van de
wereldproductie van de
voetballen vandaan komt,
volop in de schijnwerpers.
Maar, onderstreept Fair Tra-
de, een groot deel van de cir
ca 72 exporteurs van voet
ballen heeft de zogeheten
'Atlanta-agreement' nog al
tijd niet getekend. Volgens
dat akkoord, medio 1997 on-
j derschreven in de gelijkna
mige Amerikaanse stad op
1 aandrang van de VN, had de
arbeid door kinderen van
1 veertien jaar en jonger In de
voetbalindustrie voor het
einde van vorig jaar uitge
bannen moeten zijn.
Dat is niet gelukt, constateert
woordvoerster Ellie Tap van
Fair Trade. „We zien nog
steeds dat talloze kinderen
van zes of zeven jaar ballen
zitten te stikken voor een
paar stuivers. Dat is onaan
vaardbaar, zeker wanneer je
weet hoeveel miljoenen in
de voetballerij omgaan."
Volgens Tap moet er ook
aandacht blijven voor de
kinderen nadat ze de bran-
che (vaak noodgedwongen)
hebben verlaten. „Soms ko
men ze in een andere sector
in een vergelijkbare situatie
terecht, zoals bij de gevaarlij
ke productie van medische
instrumenten. Onze zotg
gaat bovendien uit naar de
volwassenen die niet altijd
een goede prijs voor hun
werk krijgen."
Fair Trade erkent dat de
werkomstandigheden in Azië
niet in een paar maanden
tijd kunnen worden veran
derd. „Maar we streven er
naar dat meer exporteurs dat
Atlanta-akkoord tekenen.
Ook Nederlandse importeurs
zouden voorwaarden moe
ten stellen. Ze kunnen bij
voorbeeld afspreken alleen
nog maar voetballen te zul
len kopen van bedrijven die
de overeenkomst daadwer
kelijk hebben ondertekend."
De handelsorganisatie is van
plan de komende maanden
opnieuw actie te gaan voe
ren. Dan zal in ieder geval
weer een bezoek worden ge
bracht aan Sialkot in het
noordoosten van Pakistan
nabij de grens friet de om
streden Indiase deelstaat
Kashmir. In de regio rond
het productiecentrum wor
den jaarlijks zo'n 35 miljoen
voetballen in elkaar gestikt.
„Voorlopig richten we ons
daarop", zegt Tap, „al heb
ben we begrepen dat er ook
plannen zijn om de produc
tie naar China te verplaat
sen. Dat zou nog ernstiger
zijn."
Fair Trade trekt bij de acties
op met onder meer de Lan
delijke India-werkgroep, de
vakcentrale FNV en de No-
vib. De organisatie is ook
van plan rond EURO 2000,
het EK voetbal in Nederland
en België, de kwestie aan de
kaak stellen. Een woordvoer
der van EURO 2000 zegt dat
de Europese voetbalbond
UEFA bepaalt met welk merk
bal wordt gevoetbald.
Kartelwaakhond speurt naar aantasting vrije concurrentie
'schriftV zÜn we weer! Alsof Gert-Jan Dröge op de zoveelste
dientimour-party Jan des Bouvrie voor de camera treft. Het
erakkout de NMa wel: de Nederlandse Mededingingsautori-
an word staat telkens weer in de schijnwerpers, of het nu om
,erkeer bken, bier, stroom, geld wisselen, zand, V&D/Bijen-
g BestuP we^ dagbladen gaat. Ook het eerbiedwaardige
sjariaat, de advocatuur en de makelaars hebben in-
zaï zoddëls kennis gemaakt met de harde hand van de
tfa.
is h
tot ^HAAG RAYMOND PEIL
ning in'
e worAartelwaakhond stond bijna
rondis e jaar geleden als een don-
tsgebijlag bij heldere hemel in de
r- en achtertuin van het Ne-
landse bedrijfsleven. Onder-
ners die gewend waren hun
kan g te gaan in de knusse pol-
treffi economie zagen hun plan-
p de 1 jes gedwarsboomd door een
grage pitbull met een formi-
lel gebit. Zo werd de fusie
om ei de stroomverkopers EPON,
drag a L EPZ, UNA en SEP tot één
van mciteitsgigant opgehou-
wijst „Wij onderzoeken of de
verzo ctriciteitsrekening van de
lerlandse gezinnen na deze
worcj e niet onterecht en onver-
:ht een stuk hoger uitvalt",
us NMa-baas mr. A.W. Kist.
is ook de kem van het
aar v urwerk van de kartelwaak-
me id en van de nieuwe Mede-
l<unt gingswet, die vorig jaar is in-
0fs v aan. Prijsopdrijving, concur-
tievervalsing en marktaf-
erming leiden uiteindelijk
hogere prijzen voor de con-
p nent. Soms hebben bedrij-
nac daar smoezen voor of dient
n samenwerking ook andere
telen. Maar zodra de vrije
ncurrentie eronder lijdt, kan
NMa er op grond van de
ïuwe wet tegen optreden,
snoods met boetes die maxi-
lal tien procent van de omzet
de betrokken bedrijven be-
jen. Dat kan dus om tiental
miljoenen guldens gaan.
maalr even wat recente
irbeelden te noemen: het
iderzoek van de Europese
immissie en de NMa bij de
jiken beoogt zeker te stellen
dat de banken de consument
niet het vel over de oren trek
ken met te hoge tarieven voor
het wisselen van geld. Het ver
bod op vaste prijzen voor tijd
schriften leidt ertoe dat boek
handels en kiosken een wille
keurig weekblad met korting
aan de consument mogen ver
kopen. De Playboy voor een
gulden, dat is nog 's concurre
ren.
Het NMa-onderzoek naar de
overname van de regionale
VNU-kranten, huis-aan-huis-
bladen en kabelkranten door
Wegener Arcade bekijkt onder
meer de advertentiemarkt. Als
er te weinig concurrentie is, kan
Wegener de tarieven ongehin
derd zelf bepalen en betaalt uit
eindelijk de consument direct
of indirect het gelag. Concur
rentie is heilzaam en garan
deert het publiek de laagste
prijzen en/of beste dienstverle
ning, is de leidraad van de
NMa. Bedrijven die het loodje
dreigen te leggen moeten dom
weg slimmer zijn of beter hun
best doen.
Tal van voorheen gangbare
praktijken tussen concurrenten
zijn nu in principe verboden:
afspraken over stabilisering of
verhoging van prijzen, winst
marges, streefprijzen, mini
mumprijzen, prijsmarges, en
zovoorts. Tevens mogen kortin
gen, kredietvoorwaarden, recla
mekortingen en -vergoedingen,
doorberekende kostprijzen, ga-
rantievoorwaarden, prijsoffer-
tes, algemene voorwaarden en
nog veel meer niet zó worden
ingezet dat een te hoge reke
ning bij de klant komt.
De NMa kondigde onder meer een verbod af voor tijdschriftuitgevers om in de kiosk vaste prijzen te rekenen. foto paul van weel
Ondernemers, die toch zulke
afspraken willen maken, heb
ben daarvoor toestemming van
de NMa nodig. Die toestem
ming krijgen ze alleen als de
voordelen ervan groter zijn dan
de nadelen, en deze de consu
ment mede ten goede komen.
Zo werd een 'lichte' kartelvorm
van bergers van gestrande au
to's wel geaccepteerd. Onder
meer omdat dan de automobi
list na panne of een ongeluk in
elk geval in heel Nederland kan
worden geholpen.
Het voormalige kartelparadijs
in de polder kende vroeger ook
heel veel gevallen van leveran
ciers die, al dan niet in vereni
gingsverband, de verkoopprij
zen in de winkel vaststelden.
Winkeliers die zich er niet aan
hielden werden vaak uitgeslo
ten van de levering van bijvoor
beeld cd's, drogisterijproducten
enzovoorts. Dat is nu ook ver
boden. Adviesprijzen zijn wel
toegelaten, behalve als die
overal tot dezelfde verkoopprij
zen leiden. Dat is weer verbo
den. Het voordeel voor de con
sument is in dit voorbeeld over
duidelijk.
Een tweede belangrijke taak
van de NMa is het toezicht op
fusies. De elektriciteitsbedrijven
mochten niet fuseren, RAI en
Jaarbeurs al evenmin, omdat te
weinig concurrentie te hoge
prijzen veroorzaakt. Zo simpel
nu nog vrij makkelijk binnen de
12.200 gulden kunnen vallen,
betekent niets voor de toe
komst. De begrafenissen veran
deren de laatste jaren nogal. De
'gewone' uitvaart met koffieta
fel, toespraak en min of meer
standaard grafsteen, voldoet
voor veel mensen niet meer.
Grafstenen worden steeds
mooier en van een luxere soort
steen, het graf blijft langer be
waard en de kist van een duur
dere houtsoort.
De laatste trend is het in de
hand nemen van een beveili
gingsdienst. Familieleden van
overleden mensen krijgen tij
dens de begrafenis of crematie
soms bezoek van inbrekers. Via
de rouwadvertentie is namelijk
heel goed na te gaan waar deze
plechtigheid plaats vindt.
Verder stijgen de begrafenis
kosten af en toe. Zo hebben de
meeste gemeenten de laatste
jaren de grafrechten verhoogd.
En zijn de premies voor nieuwe
polissen omhoog gegaan. Dat
komt omdat de beleggingen
minder geld opleveren door de
lage rente. Om toch aan het af
gesproken eindkapitaal te ko
men moest de premie omhoog.
Mensen die binnen de fiscale
grenzen willen blijven moeten
vooraf bepalen hoeveel geld ze
uiteindelijk kwijt zijn aan de
uitvaart. De consument kan
volgens Dros ook een natura-
uitvaartverzekering nemen. De
familie van de overleden klant
krijgt dan geen geld maar een
georganiseerde uitvaart. Nadeel
is dat vooraf vrij nauwkeurig
vaststaat wat wel en niet kan,
tot het aantal rouwbrieven en
volgwagens toe. Om deze pro
blemen te omzeilen is het ook
mogelijk een gemengde verze
kering te nemen.
Fiscaal vriendelijk een uitbun
dige begrafenis organiseren is
er in de toekomst niet meer bij.
Staatssecretaris Vermeend (fi
nanciën) heeft in de nieuwe be
lastingwetgeving ook aan deze
aftrekpost paal en perk gesteld.
Kapitaalverzekeringen die inge
zet worden voor een uitvaart -
polis (zowat alle polissen) blij
ven vrij van belasting. Maar de
ze vrijstelling is beperkt tot
12.200 gulden. Over de meer
waarde van de opbrengst moet
de verzekerde in de toekomst
belasting betalen. De meer
waarde wordt opgeteld bij het
vermogen dat met 1,2 procent
belast is.
Voor de gewone consument is
de beperking nu niet echt een
hezwaar. Het gemiddeld verze
kerde bedrag ligt volgens uit-
vaartverzekeraar Dela rond de
5.300 gulden. Alleen voor extre
miteiten sluit de verzekeraar
een polis af boven de 10.000
gulden. Dat kunnen bijvoor
beeld hele dure grafstenen zijn
of begrafenissen in het buiten
land.
Volgens onderzoeksbureau Mo-
neyView, dat net een onderzoek
heeft afgerond naar uitvaartver
zekeringen, hoeft de beperking
van de fiscale aftrekmogelijkhe
den op het eerste gezicht geen
probleem te zijn. „Je mag aan
nemen dat iemand die een ver
zekering kan betalen voor een
begrafenis van 30.000 gulden,
ook wel de 1,2 procent belas
ting kan betalen over de meer
waarde van de polis", zegt on
derzoeker Hedwig Dros.
Het verdwijnen van de fiscaal
vriendelijke koopsompolis
hoeft ook geen probleem te
zijn, volgens Dros. Bij de koop
Ook zonder het fiscale steuntje
blijft de koopsom volgens Dros
aantrekkelijk. „Het gemak van
dé eenmalige betaling blijft",
zegt de onderzoeker. „Daar
naast heeft de koopsom ook na
archieffoto
2001 een klein fiscaal voordeel
tje. De koper verlaagt er zijn
vermogen namelijk mee, hij be
taalt dus minder vermogensbe
lasting."
Dat de kosten van de begrafenis
som stort de verzekerde maxi
maal 6.075 gulden ineens. Dit
bedrag belegt de verzekeraar en
op het moment van overlijden
betaalt deze daarmee de kos
ten. Voor de verzekerde heeft
dit twee voordelen. Ten eerste
is de koopsom aftrekbaar van
de inkomstenbelasting. Ten
tweede vervallen daarmee de
maandelijkse premiebetalingen
voor de rest van het leven.
Een eenvoudige grafsteen komt steeds minder voor.
