Weg naar bedrijfstop vaak via politiek
TO staat in Seattle uitputtingsslag te wachten
Economie
Machtigste vrouw
komt uit Vlaanderen
traFlow bestrijdt
ïionella-bacterie
uitsers manipuleren met penning
Een supermarkt voor stroom
Kamerlid vraagt opheldering
over rol Heineken in Rwanda
IDAG 27 NOVEMBER 1999
linders dupe vrije van stroommarkt'
aag» De glastuinders zijn bijzonder teleurgesteld dat het
iet hen niet tegemoet komt in de hoge kosten van de vrije
jiemarkt. Minister Jorritsma (economische zaken) wil de
ers in 2001 versneld de vrije keus geven waar ze gas en
m kopen. Het basistarief wordt volgens de tuinders echter
jgebouwd dat de gasprijs schoksgewijs fors omhoog gaat.
inbedoeld neveneffect van de vrije gasmarkt. Land- en
O.® louworganisatie LTO-Nederland en het Productschap
0.2 jouw willen dat het kabinet de energieplannen uitstelt en
3 2 ast. De 10.000 glastuinbouwbedrijven verstoken jaarlijks
3.o liljard kuub aardgas.
2.3
uwe Ikea-vestiging komt in Breda
Meubelgigant Ikea bouwt in Breda zijn tiende vestiging.
3,2 weedse bedrijf zal een winkel van 17.000 vierkante meter
'.5 bouwen bij de Bredase Meubelboulevard, nabij de A16
;6 erdam-Antwerpen)Om aan de wensen van Ikea te vol-
',2zal de raad van Breda eerst het bestemmingsplan moeten
assen. Voor Breda aan de beurt komt, wil Ikea de bouw
5;8 en vestiging bij Barendrecht afronden. Het bedrijf is in
2.5 irhout bezig met de bouw van een distributiecentrum voor
nelux.
6^2!
n oudkoorts na gerucht in Pakistan
0,9 abad» In Pakistan heerst sinds enige tijd de goudkoorts.
ontstaan door het gerucht dat er in de muntstukken van
roepie die dit jaar zijn geslagen, goud zou zitten. De Pakis-
5.5 agen op de muntjes en zijn bereid er veertig keer de waar-
j 3 or te betalen. De Pakistaanse centrale bank poogde giste-
2,5 e geruchten te ontzenuwen en heeft laten weten dat er
spoor van goud in de muntjes zit. „Ik heb geen idee waar
0;, erucht vandaan is gekomen", aldus een woordvoerder.
De machtigste vrouw uit het Nederlandse bedrijfsleven
komt uit Vlaanderen. De econoom Lutgart van den Berghe
voert de lijst aan met commissariaten bij onder andere
CSM, ING en SHV. Ze is geboren in het Belgische Eerlo en
studeerde economische wetenschappen aan de universi
teit van Gent. In het decembernummer van Avanta Maga
zine vertelt ze dat ze in het Nederlandse bedrijfsleven te
recht kwam via de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Op
die universiteit is ze bijzonder hoogleraar aan de faculteit
der economische wetenschappen. Verder is ze directeur
aan de Vlerick Leuven Gent management School. Van den
Berghe komt niet uit de politiek maar heeft een economi
sche achtergrond en is gespecialiseerd in management.
Van den Berghe is iemand die van een doortastend op
treden houdt. Van vertrouwen durven geven en durven de
legeren. Haar bewondering gaat niet uit naar personen,
maar naar iemand zijn managementstijl. „Ik houd niet van
personencultus", aldus 'de machtige' Van den Berghe.
Ook heeft ze zich nooit tot de vrouwenbeweging aange
trokken gevoeld. „Je hebt geen recht op een voorkeursbe
handeling omdat je een vrouw bent", zegt ze in het inter
view. Vrouwen moeten volgens haar zelf hun weg zoeken
Lutgart van den Berghe: „Ik houd niet van personencultus"
FOTO GPD P. DRIESSEN
naar de top. Daar moeten ze niet teveel hulp van bedrijven
bij verwachten. Ze heeft wel waardering voor de vrouwen
beweging, omdat vrouwen anders misschien niet zover
waren geweest.
Van den Berghe heeft contacten met verschillende men
sen uit raden van bestuur. Er is echter geen sprake van een
'old-boys network' legt ze de onderzoekers uit. Toen ze
werd benaderd door een headhunter voor een commissa
riaat bij CSM belde ze Ververs die ze kende van haar com
missariaat bij ING. Die zei; „Gek dat ik er niet aan gedacht
heb om u te vragen, daar had ik ook aan kunnen denken."
Wie een hoge positie wil bereiken in het bedrijfsleven, doet dat het
beste via een carrière in de politiek. Onderzoeker J. van Hezewijk
en journalist M. Metze deden voor Avanta Magazine, 'het blad voor
vrouwen met ambitie', een onderzoek naar de honderd machtigste
vrouwen in het Nederlandse bedrijfsleven.
den haag gpd
Criteria voor de 'macht' waren de
functies en het eigen vermogen van
de bedrijven waar ze werken. Er werd
alleen gekeken naar topfuncties als lid
van de raad van bestuur, een directie
zetel, lid van de raad van commissa
rissen of van de raad van advies.
Dat de weg naar de top vaak via de
politiek loopt, blijkt volgens de onder
zoekers uit het feit dat 37 van de 100
vrouwen een politieke achtergrond
hebben. In de top tien zijn dit er zelfs
vijf. Zo staat T. Lodders-Elfferich, af
komstig uit de CDA gelederen, op de
vierde plaats. De Rabobank, die haar
binnenhaalde in de raad van beheer,
maakt volgens de onderzoekers hier
door een duidelijke keuze. Neutraler
noemen ze de keuze van ABN Amro,
die L Groenman (D66) op nam in de
raad van commissarissen. De onder
zoekers concluderen dat de meeste
vrouwen in de top 100 een WD-ach-
tergrond hebben. Maar zij scoren niet
het hoogst in de ranglijst. De hoogste
WD-vrouw is N. Kroes op de veer
tiende plaats.
Toch is een politieke carrière ook
kwetsbaar in het bedrijfsleven, schrij
ven de onderzoekers. Veel vrouwen
met een politieke achtergrond heb
ben functies bij semi-overheidsbedrij-
ven. En dit zijn bedrijven die de laat
ste jaren nogal eens fuseren of wor
den overgenomen, waardoor vrou
wen - vaak eerder dan mannen - hun
commissariaat kwijtraken. Ook de po
litiek zelf is een onzekere factor, aldus
Metze en Hezewijk. Veel vrouwen ver
liezen hun functies bij bedrijven
doordat ze hun politieke positie kwijt
raken.
ie merle tip
i.3|kenreis naar Italië kreeg
idee. Een kleine installa-
twerpen waarmee hotels
kenhuizen zuiver drink-
cunnen maken voor hun
en patiënten. Loed van
directeur van het bedrijf
$ow HealthCare in En-
had het idee nog in zijn
j ïoofd, toen in februari de
jilla-bacterie in Neder-
j.coesloeg. Vanaf dat mo-
liet het probleem hem
eer los en zocht hij naar
.^piossing om alle onge-
10;3;heden uit het water weg
oiferen.
Heek: „Bij grote water-
'jjngsbedrijven worden
•9or membraanfilters ge-
Maar alleen op locaties
3!ae bodemfiltratie het wa-
8.^voldoende zuivert. Voor
4Qsing op kleine schaal zo-
siaiotels en ziekenhuizen is
jjj'|eem te duur",
is'richtte het bedrijfje op dat
o.yels een samenwerkings
rad heeft gesloten met No-
2]^rktleider op het gebied
:mbraanfiltratie. De ont-
ig en bouw van het
Üëhalige bacteriologische
iveringssysteem duurde
[aanden. Inmiddels is oc-
lagd en werd het
exemplaar geplaatst bij
siotlrzorgingshuis De Maria-
hof in Oldenzaal.
„Een desinfectie-barrière",
noemt Van Heek het nieuwe
systeem. „Bacteriën, zoals de
legionella, komen niet door het
filter, dat bestaat uit een bundel
van 11.000 rietjes met ragfijne
poriën, net als bij een koffiefil
ter. Elke dag wordt het filter
met schoon water en chloor ge
reinigd."
De oplossing, voor het le-
gionella-probleem waaraan de
overheid denkt is volgens direc
teur Van Heek niet erg prak
tisch. „In feite komt het neer op
het verwarmen van water. Om
de bacterie te doden, moet het
water bij het laatste tappunt
zestig graden zijn. Dat betekent
dat het water in de ketel min
stens zeventig is. Veel ketels
moeten daarvoor aangepast
worden. Vervolgens moeten
overal thermostaatkranen ge
plaatst worden om de tempera
tuur te controleren. Een grote
investering voor bedrijven en
instellingen."
Van Heek vraagt zich af of
verhitting alleen voldoende is.
„De koudwaterleidingen liggen
niet ver van de warmwaterlei
ding af. Als het water lang stil
staat, kan het koude water op
gewarmd worden, waardoor er
ook in de koudwaterleiding
bacteriegroei kan optreden.
Verder is er nog het risico dat
mensen zich branden aan het
Waterleidingbedrijven samen verder
dat er geen sprake is van een
fusie. De afzonderlijk waterlei
dingbedrijven blijven bestaan,
zodat ook de aandeelhouders -
de gemeenten en de provincies
- hun invloed blijven houden.
De aandeelhouders moeten
nog wel hun eindoordeel uit
spreken.
Net als in de energiésector is
de laatste maanden sprake van
het vormen van steeds grotere
samenwerkingsverbanden en
fusies. Gisteren werd bekend
dat Waterbedrijf Gelderland
volgend jaar fuseert met de wa
terleidingmaatschappijen Lim
burg en Oost-Brabant tot de
nieuwe maatschapij Aquilex.
utrecht gpd
Het Waterleidingbedrijf Mid
den-Nederland (WMN), de Wa
termaatschappij Zuid-Holland-
Oost (WZHO) en de Flevoland
se Drinkwater Maatschappij
(FDM) willen samen een co-
operatie vormen. Personeel van
de bedrijven wordt maandag
middag ingelicht over de gevol
gen voor de werkgelegenheid.
Dan wordt ook de nieuwe
naam bekendgemaakt. De co-
operatie moet onverhoedse 'vij
andige' overnames tegengaan.
Samen hebben deze waterlei
dingbedrijven een miljoen aan
sluitingen. Het trio benadrukt
Loed van Heek(links) en Egbert Kolkman bij de waterfilters in het verzorgingshuis De Mariahof in Oldenzaal. foto gpd carlo ter ellen
hete water. Ons systeem heeft
al deze nadelen niet. Het is bo
vendien veel milieuvriendelij
ker. Ga maar na hoeveel extra
gestookt moet -worden om het
water op zeventig graden te
houden." aldus Van Heek.
Een delegatie van het minis
terie van volksgezondheid
(VROM) kwam onlangs naar Ol
denzaal om het systeem te be
kijken. Van Heek: „Ik hoop dat
de overheid dit als alternatief
aandraagt en ons product een
certificaat geeft. Het is naar
mijn mening de beste en mi
lieuvriendelijkste oplossing."
In afwachting van de defini
tieve regeling heeft het ministe
rie het systeem al wel opgeno
men in een tijdelijk protocol.
Door het energiebesparende
karakter valt het onder de Ener
gie Investering Aftrek die op
loopt tot 52 procent van het
aankoopbedrag. De definitieve
regeling moet voor het eind van
het jaar gereed zal zijn. Ook de
Waterleiding Maatschappij
Overijssel is volgens Van Heek
geïnteresseerd in zijn systeem.
aeplan voor vrijere wereldhandel lappendeken vol gaten
39,3 pondent
18,S
30^6 ïinistersconferentie van
Istaten van de WTO, de
lhandelsorganisatie, die
ig in Seattle begint, wordt
^urproef voor de roem-
'globalisering' van de
36.1 mie en voor de WTO zelf.
directeur-generaal Mike
aankondigt als een 'uit-
jsslag van drie dagen en
jachten' is bedoeld als
voor de 'Millennium
een marathon van drie
nderhandelen over verde-
»2 5jmaking van de wereld
handelsministers zou een
lar document worden
I ezet als handleiding voor
monsterronde. Maar na
den touwtrekken konden WTO-baas Mike Moore: 'Kleine jongens zijn slecht aan hun trekken
irmanente vertegenwoor- gekomen'. foto ap Beatrix stampfli
in Genève het niet eens
in over een basisdocu- gaten, die in Seattle moeten laar. Daarbij komt, dat de we-
van 35 pagina's. „Dit ac- worden gestopt", zegt een Ne- reldhandel tegenwoordig in het
is een lappendeken vol derlandse WTO-onderhande- centrum van de publieke be-
langstelling staat.
Een internationale alliantie
van vakbonden, consumenten
belangen, milieubeschermers
en mensenrechtenactivisten
heeft in Seattle een strijdmacht
gemobiliseerd van 40.000 de
monstranten, die de oorlog
hebben verklaard aan de WTO.
Alles wordt in het werk gesteld
om de conferentie, die door
president Clinton wordt ge
opend, te ontwrichten.
WTO-baas Mike Moore, zelf
ex-vakbondsleider uit Nieuw
Zeeland, is er niet bang voor.
„Het gaat hier om een collectief
misverstand over de WTO, die
niet meer of minder is dan een
reglement om de wereldhandel
in goede banen te leiden." Dat
is in het verleden vrij aardig ge
lukt, dank zij de GATT, de voor
loper van de pas vier jaar be
staande WTO. De GATT, de 'Al
gemene Overeenkomst over Ta
rieven en Handel' was een in
1948 opgerichte club van voor
namelijk rijke landen. Die heeft
in een aantal 'ronden' het na
oorlogse wereldhandelsverkeer
bevrijd van hoge tariefmuren,
het protectionisme terugge
drongen en de in- en uitvoer
opgestuwd tot een waarde van
duizenden miljarden dollars.
Maar zelfs Moore geeft toe, dat
in de nieuwe WTO 'de kleine
jongens slecht aan hun trekken
zijn gekomen.'
Ontwikkelingslanden eisen
meer markttoegang voor hun
landbouwproducten, grond
stoffen en textiel alvorens hun
deuren te openen voor de Wes
terse dienstensector, zoals ban
ken, verzekeringen en telecom-
giganten. De afgeschermde
landbouwsector blijft het groot
ste obstakel bij de liberalisering
van de wereldhandel. Als de EU
en andere landbouw-protectio-
nistische landen zoals Japan,
Zuid-Korea en Zwitserland, niet
met concrete concessies ko
men, dan zou de nieuwe Mil
lennium Ronde alleen daardoor
al tot mislukken zijn gedoemd,
zo waarschuwt Washington.
Anderzijds zien de ontwikke
lingslanden de Amerikaanse
agitatie tegen hun 'concurren
tievervalsende' lage lonen als
een poging hun exportpotenti-
eel te ontkrachten. Dat multi
nationals hun productiebedrij
ven steeds meer verplaatsen
naar lage-lonenlanden staat
buiten kijf. Westerse markten
worden overspoeld met textiel,
schoeisel, electronica en speel
goed uit ontwikkelingslanden,
waartegen Amerikaanse en Eu
ropese producenten niet meer
kunnen concurreren.
Moore denkt toch dat de mi
nisters er in Seatüe te elfder ure
uit zullen komen. „Als de WTO
inderdaad zo'n kapitalistisch
uitbuitingscollectief is", zegt
Moore, „dan vraag ik me af
waarom China en 34 ontwikke
lingslanden staan te trappelen
om er lid van de worden. Vrije
wereldhandel, mits in goede
banen geleid, is een levensbe
lang voor de hele mensheid."
002 chrooten gpd
luitse bedrijf probeert op
e wijze voor de tweede
dit jaar adresgegevens van
.irlanders te verzamelen
hen te lokken met een
71 lal Europa-muntje. Regi-
aasekamer en De Nederland-
unt waarschuwen voor de
ngactie, die 'riekt naar op-
ng'.
januari kregen circa één
en Nederlanders al per
adresseerde brief het 'per-
1 ijke' aanbod om voor een
gulden de 'Europa Ecu
aan te schaffen. Deze
ld volgde een nieuwe aan-
g van dezelfde ondeme-
Benelux Muntkantoor
uit het Limburgse Echt,
'dom van een bedrijf uit
Beieren. Voor een tientje kan
nu een gouden penning met de
titel 'Eredruk Europavlag 2000'
besteld worden.
Volgens directeur Erik van
Schouwenburg van De Neder
landse Munt gaat het de aan
bieders er niet om geld te ver
dienen aan de muntjes zelf.
„Met de legering 585/1000 spe
len ze voor een tientje mis
schien net quitte," aldus de
waarnemend muntmeester, die
verwijst naar de diameter van
13,5 millimeter. Dat staat in
kleine lettertjes naast een af
beelding van het muntje. De fo
to suggereert dat het om een
forse penning gaat.
„De actie is heel goed in el
kaar gezet," zegt Van Schou
wenburg. Eigenlijk is het verbo
den om een munt te maken die
lijkt op de euro. „Maar ze ver
mijden het woord 'munt' zorg
vuldig." Ook tegen problemen
met privacywetgeving heeft de
aanbieder zich ingedekt. 'Om u
verder een goede service te
kunnen verlenen, worden uw
persoonsgegevens in ons be
stand opgeslagen', meldt de
brief. Want wie zo stom is om
in te gaan op dit aanbod, moet
wel een interessant persoon
zijn om meer spullen aan te
slijten, redeneert Van Schou
wenburg. „En je achteraf ver
zetten is moeilijk."
Maar niet onmogelijk, zegt E.
Bogaards van de Registratieka
mer, die zegt dat dergelijke ver
sluierde mailingacties met een
luchtje vaker voorkomen. „Je
kunt na ontvangst van de munt
het bedrijf aanschrijven om
verder gebruik en verhandeling
van je gegevens te staken."
Wat valt er nog
te wensen...
den haag hans jacobs
haags redacteur
Bierbrouwer Heineken ligt on
der vuur. Het bedrijf zou geen
belastingen afdragen aan de re
gering van het Oost-Afrikaanse
Rwanda. Het GroenLinks-Ka-
merlid Karimi vindt dat onfat
soenlijk en heeft daarom aan
minister Van Aartsen (buiten
landse zaken) en staatssecreta
ris Ybema (economische zaken)
vragen gesteld over het gedrag
van Heineken.
Karimi wil weten of Heineken
inderdaad geen belasting be
taalt aan Rwanda, een van de
armste landen van de wereld.
NRC Handelsblad meldde eer
der deze week vanuit de Rwan
dese hoofdstad Kigali dat de
bierbrouwer regelmatig over-
ECONOMIE WIJZER
hoop ligt met de autoriteiten.
Heineken zou zich volgens de
Rwandezen aanmatigend ge
dragen door te redenen dat de
investeringen die het bedrijf in
het land pleegt als zodanig al
een voldoende bijdrage aan de
staatskas zijn. Belasting betalen
zou daarom achterwege blijven.
Heineken wenste tegenover
NRC geen enkel commentaar te
geven op de bedrijfsactiviteiten
in Rwanda. Karimi vraagt nu
om opheldering van het kabi
net. Ze wil onder andere weten
welke afspraken de bierbrou
wer heeft gemaakt over het be
talen van belastingen. Van
Aartsen moet de Kamer vertel
len of er klachten zijn over Ne
derlandse investeerders die
zich in ontwikkelingslanden
niet aan de regels houden.
Nauwelijks is de elektriciteits
markt opengesteld voor inter
nationale concurrentie of er
zijn de eerste oprispingen van
spijt en wroeging. In de con
currentieslag valt de ene na de
andere stroomproducent in
buitenlandse handen. Tegelijk
wordt er zo bitter hard ge
vochten om grote klanten dat
de marges zakken tot op of
onder het nulpunt. Wie krijgt
straks de rekening gepresen
teerd van de cadeaus die nu
worden weggegeven? Was het
wel zo'n goed idee, iets zo vi
taals als ae stroomvoorziening
prijs te geven aan de vrije
markt?
Van oudsher is de Nederland
se stroomvoorzie
ning in handen
van overheidsmo-
nopolies. Het
openbare mono
polie hoeft niet
slecht te zijn, inte
gendeel. Het voor
deel is dat er geen
privé kapitaalver
schaffers zijn die
winst verlangen.
Je kunt de winst
van de ene activi
teit gebruiken voor het in
standhouden van een andere
activiteit, die weliswaar verlies
maakt, maar die toch erg nut
tig is.
Overheidsmonopolies zijn
door gebrek aan concurrentie
meestal lui en vadsig, verspil
lend, duur en fameus klanton
vriendelijk. Maar het valt niet
te ontkennen dat het soms
toch de beste bedrijfsvorm is.
Voor stroom geldt dat waar
schijnlijk niet. Want het distri
butienet ligt er, en de kans dat
sommige gebruikers niks gele
verd krijgen omdat het trans
port onrendabel is, is nul. Af
gezien van de vraag naar het
milieu-effect heeft het open
stellen van de markt veel
voordelen. De monopoliewin
sten worden weggevaagd, de
prijs springt omlaag en de
klantvriendelijkheid omhoog.
De rollen zijn omgedraaid.
Klanten als Hoogovens en de
NS zijn koning. De cultuur
omslag is goed op weg bij
stroomproducent Eneco, die
de opmerkelijk stap deed de
kolommen van haar eigen
huisblad open te stellen voor
grote klanten, die er oude
frustraties en nieuwe wensen
kunnen ventileren. Zo was het
voor Philip van Beek, hoofd
inkoop van NS Reizigers
(stroomrekening van 200 mil
joen gulden) - in de oude cul
tuur blijkbaar niet mogelijk de
directeuren van zijn stroomle-
veranciers te spreken te krij
gen. „Tot in de haarvaten
moet de leverancier zich het
belang van de klant bewust
zijn," doceert Van Beek nu.
En: „als ik de telefoniste bel,
wil ik eigenlijk al aan haar
klank horen: oh, dat is een be
langrijke klant."
In de slag om de 650 belang
rijkste klanten (éénderde van
Pauline van de Ven
Econome en publiciste
de totale markt van 79.000 gi-
gawatt-uur) is de prijs voor de
grootverbruikers gezakt met
zeker vijftien procent. Dat er
onder de kostprijs wordt aan
geboden, wordt ontkend,
maar producenten verwach
ten zelf dat er slachtoffers
gaan vallen. Het is te hopen
dat de rekening niet bij de
klanten belandt die nog tot
het jaar 2002 of 2003 niet van
leverancier kunnen verande
ren: het midden- en kleinbe
drijf en de consument. Vol
gens woordvoerster M. Wester
van Economische Zaken is
aan toezichthouder DTE op
gedragen dat de prijsdaling in
het grootverbruik ook aan de
r overige afnemers
wordt doorbere
kend.
Veel keus heeft
Nederland niet.
Voor een klein
land met een
open economie
die sterk afhanke
lijk is van energie
verslindende ex
port, is liberalise
ring eigenlijk de
enige weg. Om de
eenvoudige reden dat het bui
tenland het óók doet. Ameri
ka, Scandinavië, Engeland en
Duitsland zijn er al verder
mee gevorderd. Daar daalde
de stroomprijs met sprongen.
Waar de prijsdaling werd
doorgegeven aan afnemers en
consumenten, zijn forse con-
currentieverschillen ontstaan.
De Franse overheid, die de
stroommarkt hardnekkig ge
sloten houdt, krijgt daardoor
steeds scherpere kritiek van
de eigen industrie.
Interessant is dat de pioniers,
vooral Scandinavië en Califor-
nië, op het ogenblik meer geld
schijnen te verdienen aan bij
komende voordelen "an hun
vrije stroommarkt, dan aan
die stroom zelf. Die bestaan
uit een levendige handel in
energiecontracten. Marktpar
tijen verhandelen via de com
puter pakketten energie. Er
zijn eindverbruikers die bin
nen tien minuten in een piek-
behoefte willen voorzien en
de kilowatturen echt gèleverd
willen hebben. Er is ook veel
handel - en speculatie - in ter
mijncontracten. Gesloten lan
den als Frankrijk, Italië en
Spanje missen de markt.
Nederland sluit zo'n beetje dé
kopgroep. Sinds kort heeft
Amsterdam, in navolging van
de APX in de VS en de Scandi
navische Nord Pool, een eigen
beurs voor de aan- en verkoop
van stroom, de APX in Am
sterdam. Deze maand wordt
er voor het eerst een prijsin
dex genoteerd. De ontwikke
ling van de stroomprijs en van
deze prille energiebeurs zelf,
is op de voet volgen op http:
//www.apx.nl. Op 23 novem
ber kostte een megawattuur
stroom, bij een magere omzet
van krap 300 megawatt-uur,
28,2 euro.
