DE BIOBAK
het heiligste huisje van Leiden
r
ZATERDAG 27 NOVEMBER 1999
Groningen kiest voor aantrekkelijk alternatief
Veel Nederlandse huishoudens leven al jaren met twee afvalbakken. Onder het motto: 'Goed voor het milieu', wordt
deze bewerkelijke en niet zelden onsmakelijke aanpak aan de burger opgelegd. Maar is die afvalscheiding aan de bron
eigenlijk wel nodig? De deskundigen zijn het er nog niet over eens en beleggen zelfs conferenties over deze vraag. In de
regio Leiden werd al in het begin van de jaren negetitig een alternatief ontwikkeld: een technologische oplossing
waarbij het afval weer op één grote hoop wordt gegooid en pas in een latere fase wordt gescheiden en verwerkt. Toch
hebben de Leidse burgers nog altijd twee bakken. In de gemeente Groningen kunnen de bewoners er binnenkort één
met de vuilnisman meegeven. Daar wordt het 'Leidse alternatief als een goedkopere en netzo milieuvriendelijke
oplossing verwelkomd. Voor Leiden vooralsnog geen aanleiding om in de herkansing te gaan.
omposteren of vergisten. Het zal
1 de gemiddelde burger niet veel
zeggen, maar in de praktijk zal
hij de wereld van verschil tussen beide me
thodes van afvalverwerking tot onder zijn
keukenkastje ervaren. Het is eigenlijk heel
simpel: voor composteren zijn per huishou
den twee bakken nodig en voor vergisten
maar één.
De biobak is sinds 1993 wettelijk verplicht.
Afval moet - waar dat maar mogelijk is - ge
scheiden worden in GFT-afval (groente, fmit
en tuin, voor wie het vergeten was) en de
rest. Waarbij dan natuurlijk papier en glas
weer in de speciale verzamelcontainers, die
over de steden en dorpen verpreid zijn, moe
ten worden gedeponeerd. Alles wat in de
biobakken terechtkomt, wordt vérvolgens
gecomposteerd en als bodemverbeteraar
hergebruikt. Een milieuvriendelijke oplos
sing met mensonvriendelijke trekjes. Wie
herinnert zich niet in die eerste jaren de dis
cussies over de afvaltechnische aard van het
theezakje? Tot op de dag van vandaag staat
menigeen nog met zijn vuilnis voor de stin
kende bakken te twijfelen. En in hete zomers
nestelen madenkolonies zich in de bakken
die de achtertuin toch al zo ontsieren.
Milieuvriendelijk, dat zal best, maar is al
die poespas echt wel nodig? Nee, zeggen ze
in Groningen. Vergisten wordt daar het to
verwoord. Het afval gewoon weer ouderwets
op éép hoop gooien en - ver van de burger -
in een scheidings- en vergistingsinstallatie
(SVI) stoppen. Dankzij een ingewikkeld pro
ces komt de zogeheten 'natte organische
fractie' - in Groningen 90.000 ton per jaar- er
als elektriciteit uit. Genoeg om 6400 huis
houdens van energie te voorzien.
De Groningse SVI, waar ook de rest van de
provincie haar huishoudelijk afval aflevert,
wordt geëxploiteerd door Vagron. Het bedrijf
noemt zijn fabriek, waar gewerkt wordt on
der het motto 'afval als nieuwe grondstof, de
modernste in zijn soort in Nederland. De
Vagron zegt het kunstje te hebben afgekeken
van Finland.
Vuiltje
De Groningse voorstanders van de revolutio
naire aanpak - met verantwoordelijk wet
houder mr. drs. F. Paas (CDA) voorop -
moesten bij de invoering maar één vuiltje
wegwerken. Milieuminister Jan Pronk (PvdA)
wees fijntjes op de wettelijke verplichting het
afval aan de bron te scheiden. Maar dat pro
bleem viel mee, want toen de minister het
Groningse raadsvoorstel onder ogen kreeg,
zag hij al direct dat zijn juridische mogelijk
heden om de gemeente tegen te houden, ni
hil waren. In de Wet Milieubeheer is afval
scheiding namelijk aan gemeenten gedele
geerd. Toch belde Pronk een paar weken ge
leden op de valreep - namelijk twintig minu
ten voor de aanvang van de raadsvergade
ring waarin het afvalbesluit moest vallen -
met de wethouder. Paas: „Ik ben uit bestuur
lijke hoffelijkheid aan zijn verzoek om uitstel
tegemoet gekomen."
Er moest gepraat worden, zoveel was dui
delijk. De biobak wordt in zijn bestaan be-
drèigd, en daarvoor is hij toch te heilig, zo
luidt vrij vertaald het Haagse standpunt. Met
het propageren van nascheidingstechnieken
zou ook het maatschappelijk draagvlak voor
de verzamelcontainers voor glas en papier
afbrokkelen, roepen Pronk en milieuorgani
saties in koor.
Tijdens de besprekingen boekte de minis
ter een bescheiden succesje. De zinsnede in
het raadsvoorstel dat vergisten beter is voor
het milieu dan composteren, werd ge
schrapt. Dat wil echter niet zeggen, dat wet
houder Paas anders is gaan denken. Hij blijft
van mening dat vergisten op z'n minst even
milieuvriendelijk is als composteren. Het
schrappen van de zin, betekent al met al niet
veel meer dan een tactisch scheutje water bij
de wijn.
Even nog voor alle duidelijkheid: de Gro
ningers blijven voor hun grofvuil, papier,
glas en batterijen en dergelijke aangewezen
op de bekende containers. En in de buiten
wijken, waar meer tuinen zijn, vormen bio
bak en mini-container voor het andere afval
ook in 2000 en navolgende jaren een onaf
scheidelijk koppel. Maar voor veel Gronin
gers is de biobak binnenkort verleden tijd.
Prullenbak
Dat had in Leiden al heel lang zo kunnen
zijn. Al in de eerste helft van de jaren negen
tig werd in de Leidse regio gepionierd met de
mogelijkheid van vergisten, maar de plannen
die werden ontwikkeld, verdwenen in de
prullenbak.
Even terug in de tijd. Leiden maakte ook
toen al de dienst uit in de 'Gevulei', de 'Ge
meenschappelijke Vuilverwerking Leiden en
omgeving,' een club waarin acht gemeenten
gezamenlijke oplossingen voor afvalproble
men zoeken. En problemen waren er. Niet in
eerste instantie met de net ingevoerde bio
bak en het composteren van GFT-aanval,
maar wel met de verwerking - door het zeer
milieuonvriendelijke verbranden - van het
andere huishoudafval. Wie herinnert zich
niet de commotie rond de dioxine-uitstoot
en de sluiting van de vuilverbranding aan de
Leidse Gabriël Metzustraat. Toen ook nog
eens de geplande verbrandingsinstallatie bij
Ypenburg op het laatste moment - nadat er
al miljoenen guldens geinvesteerd waren -
van tafel werd geveegd, ging er een alarmbel
rinkelen. De tijd was rijp voor een diepgaand
onderzoek naar schonere alternatieven voor
verbranden. Vergisting bestond nog slechts
op papier als mogelijke oplossing, maar leek
zeker het bestuderen waard. Het projectbu
reau SVI toog aan de slag om te onderzoeken
of er in de Leidse regio zo'n vergistinginstal-
latie kon worden ontwikkeld.
De onderzoekers hulden zich in rook.
Toenmalig voorlichter F. Delemarre zegt dat
hij in die tijd de stempels 'vertrouwelijk' en
'persoonlijk' veelvuldig hanteerde, omdat
het ging om grote belangen en veel geld. Hoe
dan ook, in 1995 kwam de uitslag. Ja, het
kon, zo'n installatie bouwen. Er was zelfs al
een plek, aan de Voorschoterweg. Maar hij
kwam er niet. De plannenmakers zouden op
geen enkele manier de stankoverlast de baas
kunnen worden, zo luidde destijds de offici
ële verklaring.
De teleurstelling op het projectbureau was
groot. Maar terugblikkend zegt Delemarre,
die nu woordvoerder is van de dienst milieu
en beheer van de gemeente Leiden, vrede te
hebben met de gang van zaken. Hij wijst er
op dat het project financieel keurig netjes is
afgehandeld. De kennis die het bureau ver
gaarde, is verkocht aan de PROAV, een be
drijf dat is opgericht door de provincie en
dat zich met afvalverwijdering bezighoudt.
Met de verkoopopbrengsten van het SVI-
concept konden de gemaakte kosten worden
gedekt. De reinigingsrechten hoefden niet
omhoog.
Twee vliegen
Toch blijft het, zeker gezien de recente ont
wikkelingen in Groningen, vreemd dat in het
Leidse toen niet is ingezien dat met de ver-
gistingsaanpak twee vliegen in één klap kon
den worden geslagen. De vlieg van het ver
branden, maar ook die van het composteren
en het daarmee samenhangende omslachti
ge scheiden aan de bron.
Toen niet, maar nu misschien wel. De eer
ste signalen zijn er inmiddels. Raadslid D.
Wijfje van de PvdA, de grootste partij van de
stad, heeft in een motie gevraagd te onder
zoeken of Leidèn het Groningse voorbeeld
kan volgen. Wethouder J. Laurier (Groen
Links) heeft de motie met tegenzin overge
nomen.
Wijfje's interventie komt op een gevoelig
moment. In de Leidse binnenstad, waar niet
aan de bron wordt gescheiden, loopt een
proef ten einde met vijf ondergrondse verza
melcontainers voor GFT-afval. Als het aan
Laurier ligt, komen er meer van dit soort du
re bakken. Toch heeft hij tegenover de ge
meenteraad al toegegeven dat de resultaten
van de proef tot nog toe tegenvallen. Niet ie
dereen heeft zin om met een emmertje GFT
naar het einde van de straat te lopen. En de
hoeveelheden die de fanatieke scheiders in
de containers gooien, blijken te verwaarlo
zen. Daar komt nog een ander probleem bij.
Van de verzamelcontainers wordt dikwijls
gebruik gemaakt door passanten. Die gooien
er ook andere soorten afval in, waardoor - in
het meest ongunstige geval - het GFT niet
kan worden gecomposteerd.
Toch blijft Leiden de biobak trouw. Heel
begrijpelijk, vindt GroenLinks-wethouder G.
van Eisen van Oegstgeest, de eerste gemeen
te in de Leidse regio die eind jaren tachtig
overging tot gescheiden inzamelen. Com
posteren is een succes en dat moet je zo
houden, is de kern van zijn betoog. De bur
gers zijn er na wat aanloopproblemen aan
gewend en scheiden zonder morren hun af
val. Compostbedrijven nemen het GFT-afval
WEL IN GR0ENBAK
1
GROENTE- EN FRUITAFVAL
'ms-'
ETENSRESTEN
VLEES- EN VISRESTEN
BLOEMEN EN PLANTEN
i TUINAFVAL
-ÉZxCfs* cras
T jjjf KOFFIE EN THEE
1
EIERSCHALEN
N0TE" EN PINDADOPPEN
MEST VAN HUISDIEREN
NIET IN GR0ENBAK
I
CHEMISCH AFVAL
^23
PAPIER, KARTON, TEXTIEL
PLASTIC, BLIK, GLAS
<2^ LUIERS EN STOFZUIGERZAKKEN
SIGARETTEPEUKEN
AS VAN OPEN VUUR
VOGELKOOIZAND
GROTE BOTTEN
OP
HONDE- EN KATTEHAREN
KATTEBAKKORRELS
Groningers hoeven dit lijstje niet meer uit hun
hoofd te kennen. De afvalscheiding aan de
bron is daar binnenkort verleden tijd.
enthousiast af. hetgeen alles zegt over de
kwaliteit en dus over de zorgvuldigheid
waarmee met de biobak wordt omgespron
gen. Al met al luidt hier de filosofie: waarom
zou je een alternatief zoeken in vergisten, als
composteren een succes is.
Daar komt nog bij, zegt Van Eisen, dat ze
ker in kringen van GroenLinks, de kringloop
filosofie bijkans heilig is. Volgens hem druist
het proces bij het vergisten waar biogas
wordt verbrand om elektriciteit op te wek
ken, daar regelrecht tegenin: „In feite ben je
dan water aan het verbranden want GFT be
staat daar voor negentig procent uit." Een
ander bezwaar is naar zijn mening dat je met
veel restafval, het zogeheten residu, blijft zit
ten.
Lachertje
Directeur T. Fiewenga van de Groningse
Vagron reageert vol verbazing op deze verha
len. Hij moet meteen al even kwijt de argu
mentatie voor het afblazen in 1995 van de
geprojecteerde SVI-installatie aan de Voor
schoterweg een lachertje te vinden. Hij ge
looft er geen snars van dat stankoverlast het
struikelblok was. „Onze scheidings- en ver
gistingsinstallatie is zo geurvrij dat ze zelfs
op de Grote Markt geen kwaad kan", be
weert de Groninger. Het moet iets heel an
ders geweest zijn. betoogt hij. Bijvoorbeeld
dat in die tijd elders in de provincie Zuid-
Holland nog onbenutte stort- dan wel ver
brandingscapaciteit voorhanden was. In af
valland, weet Fiewenga, geldt nu eenmaal
dat 'gij eerst alle capaciteit zult gebruiken al
vorens gij aan iets nieuws begint'.
Maar ook de bezwaren die nu klinken te
gen het vergisten, stuitten Fiewenga en ma
nager operations H. Meijering van de Vagron
tegen de borst. Er klinkt ergernis door als het
tweetal stelt dat de kringloopfilosofie uit
GroenLinkse hoek kant noch wal raakt. „GFT
omzetten in elektriciteit is juist de ultieme
kringloop, Het residu na het vergisten is ver
gelijkbaar met dat na het composteren." Na
wat plussen en minnen concluderen de twee
dat vergisten beter voor het milieu is dan
composteren. Cruciaal daarbij is voor hen
dat de Vagron, in tegenstelling tot compos-
teerders, geen C02 uitstoot.
Vies karweitje
Volgens hen kun je aan burgers - hoe ge
wend ze ook zijn geraakt aan twee bakken -
heel goed verkopen dat ze alles weer op één
hoop mogen gooien. „Iedereen begrijpt heus
wel dat ook de technologie op het gebied van
afvalverwerking niet stilstaat. Bovendien
scheiden burgers hun afval niet omdat ze dat
zo leuk vinden, maar omdat ze het idee heb
ben dat ze zo het milieu zo min mogelijk be
lasten. Je pakt ze dus geen speeltje af, je be
vrijdt ze van een vies karweitje."
De veronderstelling - veel gehoord in
vooral GroenLinks kringen - dat het milieu
bewustzijn bij de gemiddelde Nederlander
zou groeien als die dag-in dag-uit met het ei
gen afval in de weer is, vinden de twee ver-
gisters regelrechte onzin. Fiewenga: „Zolang
de dames en heren van GroenLinks zelf niet
eens echt 'met hun poten en in het afval
staan', zoals mijn werknemers, hebben ze
geen recht van spreken." Het milieubewust
zijn van de burgers is helemaal het probleem
niet, vindt hij. Daar zit het wel goed mee.
Kijk alleen maar naar de grote discipline die
ze al jaren opbrengen bij het scheiden van
afval. Het probleem is juist dat voorbeeldig
milieugedrag, als het aan GroenLinks ligt,
nooit eens wordt belóónd bijvoorbeeld in de
vorm van tariefsverlagingen, zo klinkt het
stellig.
Het is duidelijk, Meijering en Fiewenga re
kenen politici van GroenLinks tot hun groot
ste tegenstanders. Het verbaast hen dan ook
niet dat ook de Leidse wethouder Laurier elk
alternatief voor compost vooralsnog het
liefst met de vuilnisman meegeeft. Daarbij
speelt de partij het politieke spel niet hele
maal eerlijk, zeggen ze. Het tweetal heeft al
heel wat delegaties Groen Linksers rondge
leid. Steevast verlieten ze het terrein enthou
siast. Maar in hun Kamervragen en com
mentaren blijven de politici verwijzen naar
de slecht functionerende SVI in Lelystad en
noemen ze Groningen niet.
Terug naar burger, die nog immer trouw zijn
afval scheidt. Meijering en Fiewenga spreken
klare taal: „De burger? Die wordt eigenlijk
drie keer gepakt. Eén: hij moet zich extra in
spannen om zich van zijn afval te ontdoen.
Twee: de reinigingsrechten stijgen jaar in
jaar uit. Drie: in plaats dat de gemeente in
vesteert in installaties zoals die van de Gro
ningse Vagron, wil ze met alle geweld GFT
blijven inzamelen, ook in de binnenstad. En
daarmee blijft de burger veroordeeld tot de
biobak."
WIM KOEVOET
Composteren of vergisten. Het zal de gemid
delde burger niet veel zeggen, maar hij zal de
wereld van verschil tussen beide methodes
van afvalverwerking tot onder zijn keuken
kastje ervaren. archieffoto
Leidenaren lijken voorlopig veroordeeld te blijven tot de biobak.
foto archief
