Cultuur Kunst
Ruil museumstukken ter discussie
chikking collectie Russische
vant-garde kunst bijna rond
Hoofdstad Operette ontslaat koor en ballet
Con Amore pakt groots en feestelijk uit
Schone
Schijn
Nieuw Centraal Museum is even wennen
'Lulu komt, Lulu komt'
fERDAG 27 NOVEMBER 1999
eidse verhalen in pocketvorm
ipen Leiden Promotie VW gaat, onder de titel 'Leidse Verha-
n', een serie van twaalf boekjes uitgeven over illustere Leidse
juren. De eerste mini-pocket gaat over de Zangeres zonder
aam en verschijnt op 15 december. Daarna volgen er exem-
aren over beroemde Leidenaars als Philip von Siebold, Mari-
ïs van der Lubbe, professor Kamerlingh Onnes, Jan Steen, Jo-
innes Kneppelhout, Theo van Doesburg, de Pilgrim Fathers,
oeie Mie, Herman Boerhaave, Rembrandt en de Leidse uni-
rsiteit. Ze zijn geschreven door verschillende auteurs en
irmgegeven door Caroline de Lint, die haar sporen verdiende
et de serie 'Leids verleden'.
'opjacht geopend
)tterdam Bands, singer/songwriters en dj's kunnen zich in-
hrijven voor De Popjacht, de grote prijs van Zuid-Holland. De
ilve Finales zijn op 18 maart in het Leidse LVC en op 1 april in
t Korzo-theater. De Finalisten worden op 21 april verwacht in
ghttown Rotterdam. Deelnemers kunnen demo's met drie
iimmers (dj's een mixtape van een half uur), foto's en een bio-
aFie opsturen naar Popunie, onder vermelding van Popjacht,
itte de Withstraat 45a, 3012 BM Rotterdam. Inschrijven kan
1 februari.
iphart leest voor in Den Haag
n haag Schrijver Ronald Giphart leest op zondag 12 decem-
•r vanaf 14.00 uur voor uit eigen werk in het Letterkundig Mu-
um in Den Haag. Giphart, die in '92 debuteerde met het boek
ook van jou', maakt deel uit van de permanente expositie
n het musum over de 'negentigers'. Het museum is te vinden
in de Prins Willem-Alexanderhof 5 in Den Haag.
Leids Museum Boerhaave verkent op congres de grenzen van het afstoten
terdam gpd
bestuur van de Stichting
ardzjijev, onder voorzitter-
lap van oud-minister van
iitie J. de Ruiter, heeft op en-
p details na een schikking
eikt met de erfgenaam en
(cuteur-testamentair van de
ectie Russische avant-garde
list van Nikolaj Chardzjijev.
omvangrijke collectie be
lt uit naar schatting 1300
ken en handschriften van
Ier meer Malevitsj en El Lis-
<y-
estuurslid mr. Th. Bremer,
ocaat in Amsterdam, wilde
eren geen mededelingen
r de inhoud van de schik-
g verstrekken. ,,De onder-
ïdelingen zijn op dit mo-
|nt nog niet afgerond." Hij
□e al wel kwijt dat de kunst-
iken en handschriften in elk
al voor Nederland behou
den blijven: „Het is de bedoe
ling dat de collectie wordt on
dergebracht in het meest ge
schikte Nederlandse museum."
Oud-minister De Ruiter werd
in april 1998 tot voorzitter van
de stichting benoemd na ingrij
pen van het ministerie van
OCW. Het nieuwe bestuur
bracht de collectie onder bij het
Stedelijk Museum in Amster
dam. Dit museum heeft de
meest uitgebreide collectie wer
ken van Malevitsj in Nederland
in huis.
Het ministerie besloot tot in
grijpen naar aanleiding van
hardnekkige berichten in de
media over mogelijk wanbe
heer van het vorige bestuur. Er
zouden meer werken van Male
vitsj zijn verkocht aan de Keulse
galerie Gmurzynska dan nodig
was voor het voldoen van de
successierechten en uitbetaling
van erfgenaam B. Abarov.
Museumcollecties worden
omvangrijker, depots ra
ken overvol, de conserve-
rings- en beheerskosten
lopen uit de hand. Er moet
iets aan gedaan worden,
maar rigoreuze oplossin
gen voor de nijpende situ
atie leveren meestal herrie
in de tent op. Toen Chris
Dercon, directeur van het
Rotterdams museum Boij-
mans van Beuningen, aan
kondigde een schilderij
van Mark Rothko te willen
verkopen, kwam hij in
conflict met zijn staf. Én in
Leiden ontkende Steven
Engelsman, directeur van
het Rijksmuseum voor Vol
kenkunde, aanvankelijk de
berichten over een groot
schalige verkoop van de
potstukken uit angst voor
problemen met zijn perso
neel.
leiden pablo cabenda
Over wat wel en niet de muse
umpoort mag verlaten gaat
aanstaande maandag het con
gres 'Grenzen aan de groei'.
Een tweedaagse brainstormses
sie, op touw gezet door het In
stituut Collectie Nederland, uit
mondend in een concept-ge
dragscode die aan alle onduide
lijkheid over het ontzamelen
(museumtaai voor het afstoten
van stukken) een eind wil ma
ken. Het Museum Boerhaave in
Leiden zal als één van de orga
nisatoren van het congres een
praktijkgeval presenteren.
Adjunct-directeur Marian
Fournier van Boerhaave spreekt
van 'een intellectuele exercitie
om de grenzen van het afstoten
te verkennen'. „We hebben hier
drie Van Leeuwenhoekmicro
scopen en zijn al dertig jaar op
Marian Fournier met een Van Leeuwenhoekmicroscoop: „Nagaan of dergelijke topstukken geruild kunnen worden."
foto hielco kuipers
zoek naar een 18-eeuwse Mars
hallmicroscoop. De laatste keer
dat een exemplaar te koop werd
aangeboden ging hij aan onze
neus voorbij. Meer dan 250.000
gulden konden we niet betalen.
In een discussie willen we na
gaan of dergelijke topstukken
eventueel geruild kunnen wor
den. Bijvoorbeeld met het En
gelse Science Museum, dat
geen Van Leeuwenhoekmicro
scoop bezit, maar wel meerdere
Marshallmicroscopen. Maar
met ruilen is het vaak zo dat het
ene exemplaar kostbaarder is
dan het andere. Wat theore
tisch mogelijk is, is een com
missie van onafhankelijke anti
quairs de microscopen te laten
taxeren. Dan kan er nog over
het prijsverschil worden ge
praat.
Sinds 1991 bestaat al een Neder
landse Gedragslijn voor de Mu
seale Beroepsethiek. Daarin
staat hoe musea dienen te han
delen bij de verkoop uit collec
ties. Alle Nederlandse musea
worden geacht zich daaraan te
houden. Waarom dan een con
gres om regels op te stellen
„Het is nu zo dat museumstuk
ken in het bezit van het rijk niet
mogen worden verkocht. Daar
komt wellicht verandering in.
In de richtlijnen van de Neder
landse Museum Vereniging en
de International Council of Mu
seums zijn al ethische beginse
len opgenomen, maar de prak
tische kant wordt niet behan
deld. We proberen op het con
gres heel praktisch een leidraad
vast te stellen, een checklist aan
de hand waarvan je met zeker
heid kunt zeggen: dit stuk sto
ten we af en dit stuk niet."
Er rust nogal een taboe op het
afstoten van museumstukken
terwijl de directeur van het In
stituut Collectie Nederland, Rik
Vos, al in 1997 verklaarde dat
'een hoop bagger' in de muse
umdepots zit. Toch is er nog
geen sprake van grootschalige
verkoop geweest. Zijn musea
bang om als koopjeskelders te
boek te staan?
„Je hoeft maar naar Rudi Fuchs
te kijken, die als directeur van
het Haags Gemeentemuseum
een Picasso en twee Monets
wilde verkopen, om te weten
dat dat niet zo is. Het taboe rust
op de verkoop van topstukken,
niet op de depotstukken. Het is
waar dat het afstoten van delen
van de collectie vroeger nooit
aan de orde kwam. Ie kunt wel
zeggen dat mede door de cul
tuurnota van Rik van der Ploeg
het onderwerp er langzaam in
is gemasseerd. En sinds de vol
tooiing van het Deltaplan (het
volledig in kaart brengen van de
museale collecties) is ons pas
duidelijk geworden wat we alle
maal in depot hebben.
„Zover zou ik niet willen gaan.
je kunt wat we hebben in drie
categorieën indelen. Dat wat ik
maar oneerbiedig 'rommel' zal
noemen. Stukjes en beetjes van
instrumenten waar we geen
raad mee weten. Dat wordt ver
nietigd. Het gaat natuurlijk niet
in de Vlikobak, want voor je het
weet wordt het door voorbij
gangers weer aangeboden aan
het museum. Dat is het Natio
naal Natuurhistorisch Museum
Naturalis een keer overkomen.
Daarnaast heb je voorwerpen
die in veelvoud voorkomen.
Wat heb je aan tachtig voltme
ters als je met tien klaar bent?
Die voorwerpen zouden we het
liefst verkopen of ruilen. En dan
heb je nog de voorwerpen die
in niet zo'n goede staat verke
ren maar wel passen in de col
lectie.
Denkt u dat Nederlandse musea
na het congres de boel massaal
gaan opschonen?
„Het zal me inderdaad niet ver
bazen als musea gaan wieden
en meer ontspannen omgaan
met het ontzamelen. De opvat
tingen over het beheer van de
potstukken zijn tamelijk eens
luidend. Maar ik verwacht dat
over de verkoop van stukken uit
de collectie nog een stevig rob
bertje gevochten gaat worden."
sterdam gpd
e Hoofdstad Operette ontslaat aan het
id van dit seizoen koor, ballet en een
mdvol solisten. De meeste andere solis-
werken al op free lance-basis. Het gaat
elkaar om 23 ontslagen, waarvan 17 ge-
vongen. „Het is slikken of stikken", al-
is financieel directeur Marijke Tulp.
De ontslagen zijn onontkoombaar, om
dat het enige Nederlandse professionele
operette gezelschap niet meer subsidie
van de overheid mag verwachten. „Het is
verschrikkelijk", aldus Tulp. „We moeten
nu afscheid nemen van mensen die ge
middeld 20 jaar voor ons hebben gewerkt,
die voor het publiek deel uit maken van
ons gezicht. Een dramatische beslissing,
maar onontkoombaar om te kunnen
voortbestaan. We hebben het uitgere
kend, maar dit was de enige oplossing."
Op dit moment reist het gezelschap met
'Eine Nacht in Venedig' van Johann
Strauss door het land. Na dit seizoen ligt
de operette een half jaar stil om te werken
aan de interne reorganisatie. Tulp: „Ik zal
in die periode proberen het orkest nog
aan de slag te houden. Maar een nieuwe
productie kan pas rond 1 januari 2001
worden verwacht."
muziek
tijvers zijn sterren. Schrij-
gaan op tournee. Schrijvers
len live op en signeren boe-
En lezers koesteren stil en
idachtig hun handtekening,
is de inkt, uit de pen, in de
id van Harry, Amen. Sig-
rsessies. Arnon doet het,
inie doet het, Harry doet
Gremdaat doet het. Adri-
zou het ook hebben gedaan
hij zijn tournee niet had
eten afzeggen wegens ge-
idheidsredenen. Maar da's
vergeleken bij de sessies
de hogepriesteres van het
oei: Lulu Wang.
de kust fluisterden afgelo-"
week de duinen tegen el-
ir: 'Lulu komt, Lulu komt'. In
ordwijk op billboards van
meter hoog: 'Lulu live in
ikhandel Van der Meer',
ar schuin overheen geplakt
biljet in onverbiddelijke let-
Uitverkocht. Maar dat kan
mijn verbeelding zijn ge
est. Ik heb mensen zien sta
lk heb mensen zien huilen,
u Wang heeft de signeerses-
defïnitief de emotionele la-
ir een hoger plan en zet een
nd. De mediagenieke schrijf-
Lady Di, Jomanda en Celi-
Dion in één, zorgt er eigen-
idig voor dat schrijvers
maan na een signeersessie
n pen in het publiek zullen
rpen en ongeboren vruchten
in zegenen. 'You were a great
akstore, Amsterdam',
ar een live-optreden van de
ly Di van de literatuur is een
treden uit liefde, uit dank-
irheid voor al die mensen
haar tweede kind in huis
)ben genomen. Voor wie
ir lief heeft wil ze heten, en
recensie susanne lammers
Concert: Nelson-mis van Joseph Haydn,
Oratono de Noël van Camille Saint-Saëns
en Cantique de Jean Racine van Gabriel
Faure door C O V 'Con Amore' Leiden
o.l.v. Piet Kiel jr. M.m.v diverse solisten
en het Randstedelijk Begeleidings Orkest.
Gehoord 26/11, Pieterskerk, Leiden.
Groots en feestelijk pakte Con
Amore het aan gisteravond.
Haydns 'Missa in angustiis', be
ter bekend als de 'Nelson-mis'
is een overstelpend jubelend,
meeslepend werk. Na de pauze
volgden wat minder bekende
Franse stukken, de Cantique de
Jean Racine van Fauré en het
Oratorio de Noël van Saint-
Saëns.
Saint-Saëns' Oratorio begint
met een prelude door orgel en
orkest. Joop Brons op orgel imi
teert het fluitspel van de her
ders, ver weg in de nacht. Dan
wordt de herders de blijde
boodschap, die grotendeels be
staat uit teksten uit de Psalmen,
aangekondigd door de solisten.
De muziek is tamelijk ingeto
gen en niet echt opzienbarend.
Maar dan komt het duet van
Diane Verdoodt (sopraan) en
Frans Fiselier (bariton). Hun
'Benedictus qui venit' komt als
een volslagen verrassing; de
sfeer verandert van gewoon ge
wijd in bepaald werelds. De be
geleiding bestaat slechts uit
harp, kistorgel en orgel en hun
duet heeft het effect van een
tango op een begrafenis. Daar
na trekt Saint-Saëns zijn gezicht
weer in de plooi en vervolgt het
werk zijn stichtelijke loop.
De Cantique de Jean Racine
van Gabriel Fauré kent zo'n
verrassing niet, maar het koor
laat horen dat het mooi ingeto
gen zingen kan. De heren zin
gen buitengewoon beheerst, de
dames voegen er de nodige
zangerigheid aan toe.
Het feestelijkste onderdeel
van het concert was de Nelson-
mis. Dirigent Piet Kiel jr. stuurt
aan op een energieke, voortva
rende uitvoering waarbij de na
druk ligt op het jubelende ka
rakter van het werk. Dan is het
koor ook op zijn best. In de wat
verstilder passages ontbreekt
het vooral de mannen wel eens
aan puntigheid en punctualiteit
en dat komt de verstaanbaar
heid niet ten goede. De solisten,
Diane Verdoodt, Joke de Vin,
Ludwig van Gijsegem en Frans
Fiselier, maken dat weer goed
met overtuigende expressie en
beeldschoon samenzang in het
Credo en het Benedictus.
Heropening na grondige verbouwing
Schrijvers op tournee. Lulu Wang en Paul Haenen. ledereen doet het.
foto's anp/henk bouwman
heten, en heten. Dus zet ze per
dag een paar honderd keer haar
naam in boeken. Een livecon-
cert waarbij telkens hetzelfde
liedje wordt afgedraaid, hier en
daar afgewisseld door een ver
zoeknummer. „Zet u maar:
Voor Bart. Omdat hij zo in de
put zit."
„Bart is vast een goed mens."
En de sympathieke schrijfster
wandelt recht door de openge
stelde hartenpoorten van de le
zeres. De ingehouden extase
van de fan ontlaadt zich in een
énkele traan die zelfmoord
pleegt op het titelblad. Lulu te
kent er straaltjes bij en maakt
van de vlek een waterig zonne
tje. Ze kijkt haar fan recht in de
ogen. „U heeft al dat verdriet
niet verdiend."
Het is gezien, het is niet onop
gemerkt gebleven. Een dankba
re glimlach op een anoniem ge
zicht. Volgende!
En het lijkt allemaal voor des le
zers heil. Ja, natuurlijk, het
moet zo zijn. Klant en service,
waar een product is, is behoef
te. En contact met je publiek
zul je hebben. Is er een andere
gebeurtenis die net zo zelfbe-
vestigend is als het duizend
voudig neerzetten van je eigen
naam, op je eigen gedrukte
tekst, voor éen rij van honder
den aanbidders die speciaal
voor jou een lint vormen tot
voorbij keurslager Nieuwkoop?
Alleen een gitaarsolo van vijf
tien minuten in een uitverkocht
stadion kan daaraan tippen.
Dat heeft het juiste gehalte aan
uitstraling en de vereiste dosis
narcisme. En daarom is Lulu
een ster.
Vergeet popmuzikanten, ver
geet de topmodellen, vergeet
die Masters at Work dj's die
tachtig mille verdienen. De ech
te meesters aan het werk zijn
die mensen die achter een karaf
water en een wankel bureautje
hun live-solo voor de massa ge
ven. Nog een jaartje voordat de
merchandise op gang komt.
Wangs wierookstaafjes, Grun-
bergs formule X anti-jeugd-
puistjescrème, en zijden zak
doekjes met monogram van
Adriaan van Dis in lila, mauve
en aquamarijn (bijgeleverd dia
gram: hoe tot pochet te vou
wen). En met een beetje geluk
staat volgend jaar Lulu's naam
niet alleen in haar eigen boe
ken. Maar ook in het Guiness
Book of Records als ze 'de
meeste handtekeningen ooit
gezet' op haar naam heeft
staan. Grondlegster van het fe
nomeen schrijf-ster. Zie ook
subl. En de tragische voetnoot:
„Moest door een extreme vorm
van RSI voortijdig stoppen met
schrijven." Showbiz is hard.
pablo cabenda
utrecht anp
Het zal voor trouwe bezoekers
van het Centraal Museum in
Utrecht, dat morgen na een
grondige verbouwing zijn deu
ren heropent, even wennen
zijn. Zij vinden een kunstinstel
ling terug die van top tot teen in
een ander jasje is gestoken. De
bezoekers merken dat meteen
al bij aankomst: de hoofdin
gang is verhuisd van de Agnie-
tenstraat naar het Nicolaaskerk-
hof (om de hoek). Eenmaal bin
nen is er een mengeling van
oud en nieuw: een stuk nieuw
bouw en oude ruimten die een
facelift hebben gehad en nu
vooral wit en strak zijn.
Het museum is bij elkaar een
jaar en tien maanden gesloten
geweest om de verbouwing
mogelijk te maken. Voor zo'n
37 miljoen gulden kreeg het on
der meer een nieuwe Rietveld
vleugel, een nieuwe, vooral gla
zen entree, een compleet ver
bouwde ruimte voor wisselende
tentoonstellingen (de stallen),
een lift, een kindermuseum en
een eigentijds systeem dat het
klimaat regelt. De Belgische ar
chitecten Stephane Beel en Lie
ven Achtergael en de Neder
landse architect Peter Verseput
tekenden voor het ontwerp.
Vooral met de aparte vleugel
voor het werk van De Stijl-ont
werper Rietveld, aan de over
kant van de Agnietenstraat, is
directeur Sjarel Ex in zijn nop
jes. „Voor het eerst is er een
overzicht van zijn werk. Een
deel is permanent in chronolo-
Ruimte in een ruimte. Een bijzondere plek in het museum, ontworpen
met een knipoog naar Rietveld. foto wfa/rianne den balvert
gische volgorde tentoongesteld, spullen uitgestald die het mu-
Ter gelegenheid van de opening seum uit de burgerij kreeg. On-
is er tijdelijk een verzameling der het 'schorriemorrie' zijn
een versleten strandstoel en
een opvouwbare strijkplank in
een deur."
Een bijzondere plek in de
nieuwe vleugel heeft het beeld
dat Krijn de Koning speciaal
voor de ruimte ontwierp: een
veelkleurige en vrolijke ruimte
in een ruimte, ontworpen met
een knipoog naar Rietveld.
Een deel van de vaste collec
tie van het Centraal Museum
bevindt zich in het hoofdge
bouw. Ook hier hangen de
meesters uit de achttiende en
negentiende eeuw en moderne
werken uit deze eeuw in chro
nologische volgorde. Bijzonder
is een serie onbekende werken
van beroemde Nederlandse ar
tiesten als Koch, Wychman,
Willink en Van Doesburg. „Het
zijn vroege werken of werken
die niet bekend zijn. Daar heb
ben wij bewust voor gekozen",
aldus Ex.
In de stallen, in vroeger tijden
de thuishaven van de cavalerie,
is ter ere van de opening een
ander deel van de eigen collec
tie uitgestald. Een combinatie
van moderne en klassieke schil
derijen, kledingstukken en toe
gepaste kunst. Deze ruimte is
bedoeld voor de grote wissel
tentoonstellingen.
Ook voor 'het schip van
Utrecht', het historische
scheepswrak dat voorheen in
de entreehal te zien was, is er
een nieuw plek. Het vervallen
vaartuig staat achter glas, om
ringd door geavanceerde kli-
maatapparatuur, in de gewel
ven van het museum.
