Brusselmans
uitverkocht
in België
Grappige muziek is minstens zo moeilijk als ernstige
Cultuur Kunst
lies moet op het gehoor geleerd worden
itrodans een feest
>m naar te kijken
Mary's jurken terug van de stomerij
Ex Animo: gedoseerd en kleurrijk
Matilde Santings eigen feestje
IRDAG 11 NOVEMBER 1999
MUZIEK VOORBESCHOUWING
nière van Martha Graham ballet
Theater De Flint in Amersfoort beleeft vanavond
erlandse première van het ballet 'Errand into the Maze'
rtha Graham door het Nationale Ballet. Het ballet mar-
start van een Nederlandse tournee van het Amsterdam-
schap met drie balletten. Hierna is het programma nog
in Nijmegen. Groningen, Utrecht, Den Bosch en Arn-
FOTO WFA
iek en literatuur in één voorstelling
De muziek en literatuur voorstelling van de Stichting
n Leiden die in de krant van afgelopen maandag was
ondigd is niet aanstaande zaterdag, zoals vermeld, maar
ecember. Op die datum brengt het Rotterdams Symfo-
laasorkest in het LAKtheater muziek van zeven Leidse
nisten die zich hebben laten inspireren door het werk
dse schrijvers en dichters. Reserveren kan bij het LAK-
tel 071-5124890.
MAARTEN BAANDERS
Humoristisch concert in de Hooglandse Kerk o.l.v. Wim de Ru
Te zien: 13/11, 20.00 uur
'Een zware storm verschijnt, waarop de zon en
tevens de kleur van den Kapitein zijn gelaat ver
dwijnt.' Deze woorden van De Schoolmeester
zijn te horen tijdens het Humoristisch concert in
de Hooglandse Kerk van de Stichting Leidse
Koorprojecten.
Deze stichting biedt vaak iets wat je niet zo
gauw zou verwachten van een kooroptreden.
Maatschappelijk engagement bijvoorbeeld. In
het verleden werden een vredesoratorium van
Ariel Ramirez en 'Cry of the Earth', een koordra
ma over milieuvervuiling van Tony Biggin, uitge
voerd. De ernst maakt deze keer plaats voor hu
mor, ook al geen gewoon element in een concert.
Komische werken mogen luchtiger zijn dan
ernstige muziek, dat wil niet zeggen dat ze ook
gemakkelijker zijn. Integendeel. Dit programma
eist andere technieken dan de koorleden gewend
zijn en er moet stipt gezongen worden om de ko
mische effecten tot hun recht te laten komen.
'Elfstedentocht' is een simpele tekst van Ivo de
Wijs, maar de muziek van Jetse Bremer is inge
wikkeld. De melodieën gaan door alle stemgroe
pen heen, waardoor de koorleden weinig houvast
hebben.
'Geographical Fugue' van Ernst Toch is wat dit
betreft nog moeilijker. Dit werk voor spreekkoor
is een groot ritmisch bouwwerk, samengesteld
uit aardrijkskundige namen. De ritmes gaan vaak
tegen elkaar in. De koorleden moeten uiterst
alert zijn. Ieder foutje doet schade aan het punti
ge karakter van deze compositie. Dit zijn techni
sche problemen waar de zangers absoluut boven
moeten staan om zich te wijden aan de komische
presentatie. Vooral een stuk als 'The Mermaid'
van John Withworth bloeit pas met leuke mimiek
en gebaren. Het koor zorgt ook voor een grappi
ge aankleding, bijvoorbeeld in 'Elfstedentocht'
met ijsmutsen, schaatsen en een Friese vlag. ter
wijl een omroeper een authentieke sfeer èn een
lachwekkende ontknoping brengt.
Ook 'De Schipbreuk' van Johan Wagenaar doet
een beroep op het dramatische talent van de
deelnemers. Dit stuk is een parodie op patheti
sche Italiaanse opera's. Het werk is weinig uitge
voerd. Wagenaar kwam uit een deftig milieu,
waar men een dergelijk luchtig muziekstuk niet
op prijs zou stellen. Daarom bedong Wagenaar
dat het alleen uitgevoerd mocht worden als één
van zijn zusters de pianopartij zou spelen. Die
kon erop toezien dat de uitvoering niet te uitbun
dig werd. Die zusters leven allang niet meer. Het
zou zonde zijn deze muziek daarom voorgoed in
de kast te laten liggen. En tegen uitbundigheid
maakt tegenwoordig niemand meer bezwaar, ze
ker niet omdat deze muziek daar heel erg toe uit
nodigt. De tekst van De Schoolmeester is vooral
leuk omdat er kreupel en kinderlijk in gerijmeld
wordt. Wagenaar buit dit uit. De schoonheid van
oceaan klinkt als een zoete wals en de onbezorg
de vaart wordt weergegeven door een fladderige
lalala-partij van de sopraansolo. Soms, als elk rit
me zoek is in de regels van De Schoolmeester,
propt Wagenaar een heleboel nootjes in een
maat om op tijd uit te komen. De klunzige kapi
tein wordt prachtig vertolkt door de bas Lieuwe
Visser.
Dertig jaar geleden maakte Arie de Ru, vader
van de dirigent 'Nootlied' ter gelegenheid van de
bruiloft van zijn zwager. Sindsdien is het een po
pulair toegiftstuk, vooral in gereformeerde kring.
De tekst is een spel met de woorden 'noot',
'nood' en samenstellingen met die woorden.
Kenners zullen er citaten uit psalmen en gezan
gen in herkennen: de gereformeerde traditie met
een knipoog.
DANS RECENSIE
MARTEN BAANDERS
Feest"' door Introdans Ge
i/U, Schouwburg, Leiden.
neteen nieuwsgierig als
;er voor het gesloten
it toneel opkomt met
stmuts op. Wat voor
t het worden?
iugdensemble van In-
viert zijn tienjarig jubi-
net een voorstelling
stukken van diverse
afen aaneengeregen
opening en de tussen-
oor het doek zijn span-
echte kinderfeestjes,
it met mutsen en ca-
'aar met grappige geba-
e wendingen aan wor
sen.
achter het doek wach-
andere verrassingen,
scènes die laten zien
wassenen feest vieren,
an door de frisse blik
kind. Als volwassenen
:en, komt altijd de liefde
hoek kijken, of het nu
een boerenmeisje en
landige boerenbonens-
OUDE MAARTEN BAANDERS
taak, of om een ingedut aristo
cratisch echtpaar dat door de
buüer opgezweept wordt zich
eens flink te laten gaan om het
tienjarig samenzijn te vieren.
Er wordt vrolijk en begrijpe
lijk gedanst en vooral valt op
dat de meest vrijmoedige geba
ren onbekommerd in de dans
opgenomen zijn. Mooi is ook
het vitale Afrikaans-achtige
duet, broeiend van liefde. En
tenslotte is er een prachtig di
ner dansant. Als je dit ziet reali
seer je je dat volwassenen zich
tijdens een chique diner heel
opmerkelijk gedragen, hoe gro
tesk dat hier ook is weergege
ven, met al dat prachtige ge
babbel, die doorgeefrituelen en
al die schermutselingen bij het
opstaan van tafel. Mooi is dat
Introdans het ook aangedurfd
heeft een abstract stuk op te
nemen: 'In the Future' van Van
Manen. Met zijn heldere, lichte,
exact uitgekiende stijl is Van
Manen inderdaad ook geschikt
voor een jong publiek. Zijn cho
reografie geeft dan wel niet let
terlijk een feest weer, het is wel
een feest om ernaar te kijken.
leiden Zevenennegentig jurken die Mary Servaes, de koningin van
het levenslied, tijdens haar lange carrière droeg, zijn gestoomd en
klaar om te worden tentoongesteld voor de expositie 'Een ode aan de
Zangeres zonder Naam'. Van 17 december tot 21 mei 2000 toont mu
seum De Lakenhal in Leiden de vrijwel volledige showgarderobe van
de zangeres. Van het eenvoudige maar smaakvolle roodfluwelen jurk
je, waarin ze poseerde voor haar eerste publiciteits-kleurenfoto, tot de
gouden jurk die de diva droeg bij de viering van haar vijftigjarig jubi
leum. Er zijn uitbundige patronen uit de jaren zestig en zeventig bij.
In felle kleuren, goudbrokaat gewaden, met kralen en pailleten. Som
mige creaties zijn van eigen hand. Het is een collectie waaraan het
verstrijken der jaren, het heersende modebeeld en een oplopende
confectiemaat kan worden afgelezen. Het is niet de eerste keer dat De
Lakenhal iets van de Zangeres zonder Naam laat zien. De beroemde
gouden japon was al eerder te bewonderen in het stedelijk museum.
De zangeres liet daarna weten dat haar jurken na haar dood aan De
Lakenhal moesten worden geschonken. Na de tentoonstelling wordt
het grootste deel van de garderobe, net als de inboedel van haar huis
in Stramproy, per opbod verkocht.
FOTO HIELCO KUIPERS
Wellicht Nederlandse herdruk verboden boek
Het verboden boek 'Uitgeverij Guggenheim' van de Bel
gische schrijver Herman Brusselmans is in België inmid
dels uitverkocht. De 13.000 exemplaren die waren be
stemd voor de Vlaamse markt zijn allemaal de deur uit.
BRUSSELANP
De Nederlandse uitgever van
Brusselmans, Promotheus, be
raadt zich nog op het uit de
schappen halen van het verbo
den boek. Eventueel komt er in
Nederland zelfs een herdruk.
Brusselmans' Vlaamse uitge
verij Standaard moet het boek
binnen twee weken uit de
schappen halen, zo besloot het
Hof van Beroep in Antwerpen
eind vorige week. Dat gebeurde
na een klacht van de Vlaamse
mode-ontwerpster Ann De-
meulemeester, die vond dat in
het boek voor haar beledigende
passages zijn opgenomen.
Direct na het verbod organi
seerde de Vlaamse schrijver
Tom Lanoye een petitie-actie,
om zich te verzetten tegen de
'censuur' op Brusselmans'
werk. De Nederlandse auteurs
Connie Palmen, Gerrit Komrij
en Jeroen Brouwers hebben de
petitie inmiddels ondertekend.
De vooraanstaande Vlaamse
schrijver Hugo Claus onder
steunt de actie voor Brussel
mans niet. Hij is weliswaar te
gen censuur, maar zegt dat
Brusselmans in zijn boek 'ge
meen en flauw bezig is'. Claus'
echtgenote suggereerde in de
Vlaamse pers dat Brusselmans
seksuele problemen heeft, die
hij uitleeft door grof te schrij
ven over bekende Vlaamse
vrouwen.
MUZIEK RECENSIE
LIDY VAN DER SPEK
Concert: 'Die Schöpfung' door de C O V
Ex Animo o.l.v. Wim de Ru, m.m v. Liset-
te Emmink, sopraan, Ludwig van Gijse-
gem, tenor, Joep Bröcheler, bas, Tijn van
Eijk, klavecimbel en het Randstedelijk Be-
geleidings Orkest, concertmeester Pleun
van der Linden. Gehoord: 10/11, Hoog
landse Kerk, Leiden.
Evenals 'in den beginne' vol
trok zich gisteravond in de
Hooglandse Kerk het schep
pingsverhaal, getoonzet door
de unieke geest Joseph Haydn,
gezongen door het jubilerende
koor Ex Animo onder leiding
van een altijd weer inspireren
de Wim de Ru. Ex Animo, hoe
groot het ook is, zingt over 't al
gemeen licht en verend, zelfs
als de verstaanbaarheid te wen
sen overlaat. Prachtig worden
dynamische effecten gereali
seerd, zoals in het openings
koor wanneer je de stroomstoot
waarachtig voelt als het 'licht'
aangaat. De vrouwen die verre
weg de overhand hebben domi
neren zelden. En hoe feestelijk
Ex Animo ook zijn 16de lustrum
bejubelt, nergens maakt het
koor herrie, overal is de samen
klank gedoseerd en kleurrijk..
Daarvan getuigt 'und ewig,
éwig bleibt sein Ruhm' waar in
vier vierkwartsmaten een we
reld van klank openbloeit.
Ex Animo krijgt een enorme
steun in de rug van het onvol
prezen Randstedelijk Begelei-
dings Orkest, dat weer voor 't
eerst wordt aangevoerd en aan
gevuurd door hun concert
meester Pleun van der Linden
(na ruim een jaar ziekteverlof).
Na de inleidende 'chaos' vol
dissonanten en mysterie komt
het orkest in een organisch, na
tuurlijk tempo. Expressief toont
het Randstedelijk een instru
mentaal realisme dat Haydn
reeds voor ogen stond. De bla
zers komen heel persoonlijk tot
hun recht tot de contrafagot
toe, die het gewicht van alle
rondhoppende dieren mag uit-
ploffen.
De tenor Ludwig van Gijse-
gem proeft zingend elk woord
op zijn waarde. Met gemak vult
hij de Hooglandse Kerk met zijn
laaiend volume, maar even soe
pel verkleint hij z'n stem tot een
fluisterzijden lijn. In 'Verw-
irrung weicht und Ordnung
keimt empor' ligt zo'n contrast,
dat alleen Van Gijsegem in zijn
volheid kan afmeten. Ook de
sopraan Lisette Emmink en de
bas Joep Bröcheler dwingen
groot respect af. Bröcheler zingt
mooier, bewogener, en exacter
dan in de voorafgaande jaren.
Bröcheler met Emmink, in spe
ciaal Adam- en Evakostuum,
zingen samen de sterren van de
hemel die 'in den beginne' met
zoveel zwier aan het firmament
waren geprikt.
Vriendschap uit Hazerswoude jubileert met nieuwe compositie Marco Kalkman
MUZIEK RECENSIE
nponeer het liefst mu-
de mensen aangenaam
om naar te luisteren,
van het conservatorium
koos ik er bewust voor
met moderne muziek
houden. Ik wilde me
isluiten bij gesubsidieer-
ecten met moderne mu-
maar weinig mensen
oren."
het woord is dirigent/
list Marco Kalkman. Ter
heid van het 80-jarig ju-
vroeg het koor 'Zang
•chap' uit Hazerswoude-
ïem een oratorium te
•n naar het bijbelverhaal
uth. Komende "zaterdag
iet uitgevoerd in de N.H.
Hazerswoude-dorp.
nan heeft een druk be-
Hij dirigeert vijf koren,
"id over Hazerswoude,
>nd, Voorschoten en Ro-
g, en krijgt vaak compo-
idrachten. Voor een kin-
r in Voorschoten maakt
lel an jaarlijks een musical
[der componeert hij per
ast instens één groot werk
*n van zijn andere koren.
Kalkman kent de smaak
samenstelling van zijn
l weet dus precies hoe
composities moet af
en op degenen die ze
tl uitvoeren. Dit geldt ze-
nt 'Zang Vriendschap',
ij al zo'n zes jaar leiding
ïft.
•mponeer het liefst wer-
t een grote omvang en
irhaal. met een drama-
itje. Het verhaal van Ru-
'ft die dramatiek zeker
it oratorium is een beetje
jachtig. De solisten zijn
als hun personages en
en ondersteunen de
Marco Kalkman: „Ik componeer het liefst werken met een grote omvang en een dramatisch tintje."
FOTO DICK HOGEWONINC
handeling. Zo'n beetje in de
trant van het oratorium in het
zeventiende eeuwse Italië. De
tekst is samensgesteld door Cor
Vlag. Hij gebruikte fragmenten
uit het bijbelboek 'Ruth' en
combineerde die op een ingeni
euze manier met Nederlandse
gedichten. Deze gedichten slui
ten naadloos aan op de bijbelse
tekstgedeelten. Zo gebruikt hij
bijvoorbeeld het beroemde ge
dicht van Neeltje Maria Min dat
eindigt met de woorden 'Voor
wie ik liefheb wil ik heten'."
„Direct daarop volgt de uit
spraak van Naomi die, nadat ze
zoveel geleden heeft, zegt:
'Noem mij Mara' ('Mara' bete
kent 'bitter' in het Hebreeuws).
Ook een gedicht dat Jacqueline
van der Waals schreef toen ze
ernstig ziek was, sluit bijzonder
mooi aan op passages over het
leed van Naomi. Overigens
wordt het verhaal van Ruth niet
als een tragedie behandeld in
deze muziek. Er gebeurt veel
positiefs in. Het huwelijk tussen
Ruth en Boaz is mooi. Het is
bovendien een huwelijk met
een buitenlandse vrouw. Daar
mee past het verhaal redelijk
goed in deze tijd."
De gedichten, .vertolkt door
het koor, werken als een soort
rustpunten in het verhaal, als
een soort aria's. Ze inspireer
den Kalkman bij het compone
ren. „Een regel als 'Sikkels klin
ken, sikkels blinken' van Antho-
nie Staring is prachtig. Je hoort
gewoon hoe het is als Ruth
meeloopt met het oogsten van
de korenaren. Dat gaf richting
aan de muziek die ik hierbij
maakte."
De leden van 'Zang Vriend
schap' zijn heel blij met de
compositie. De melodieën
spreken direct aan, al moet er
hard voor geoefend worden.
„Een probleem is dat veel leden
geen noten lezen", verklaart
één van hen. „Als je een stuk
neemt als 'The Messiah', dan
kennen de meesten die melo
dieën wel of anders kunnen ze
er een opname van beluisteren.
Maar nu gaat het om nieuwe
muziek. Er is geen enkel voor
beeld. Alles moet dus op het ge
hoor geleerd worden."
Het idee om gedichten in de
tekst te verwerken slaat aan.
Het is prettig dat er in het Ne
derlands gezongen wordt, zo
dat het publiek alles kan vol
gen. „Veel van die gedichten
ken ik nog van school", zegt
een deelneemster. „Het is leuk
ze nu in een nieuw verband
weer tegen te komen."
Op de repetitie wordt hard
geoefend. De dirigent geeft pit
tige aanwijzingen en begeleidt
de welluidende melodieën op
de piano. Op de uitvoering
wordt die begeleiding verzorgd
door de strijkers van L'Estro Ar-
monico, een beroeps begelei
dingsorkest. „De koorleden
kunnen zich nog niet helemaal
voorstellen hoe het wordt als
het orkest en de solisten mee
doen", zegt Kalkman. „Dat
maakt de repetities moeilijk.
Maar op de generale valt alles
op zijn plaats. Dan voelen ze de
bedoeling aan en gaat het
'Ruth' door het koor Zang
Vriendschap o.l.v. Marco Kalk
man. Solisten: Jos Semeins
(sopraan), Annette Vermeulen
(alt) en Michel Poels (bas), za
terdag 13 november in de N.H.
Kerk in Hazerswoude-dorp,
20.15 uur.
SUSANNE LAMMERS
Concert. Matilde binnen handbereik Ma-
tilde Sanbng, Gert Wantenaar, Ed Ver-
hoeff en Simon Planting Gehoord:
10/11, LAKtheater, Leiden
Spelen in grote zalen is 'musi
ceren met hindernissen'. Daar
om staat ze nu weer eens in
kleine. Matilde Santing kiest in
haar nieuwe programma voor
intiemer dan ooit. In haar eigen
geluid staan weegt op tegen het
'alles' zelf moeten doen. Dat al
les gaat zelfs tot en met de cate
ring: heel Hollands maakt ze
een eind aan het programma
door de potten op tafel te zet
ten waar ze onder het zingen
pasta in kookte. Wegwezen, wij
gaan eten.
Ze is onmiskenbaar in haar
element, ook al lijkt ze voor de
pauze nog niet helemaal aan de
kleinere schaal gewend te zijn.
Zo ontbreekt het haar in Cole
Porters 'But not for me' aan de
rust die het nummer zijn ironi
sche gelatenheid geeft. Die
komt nu van Gert Wantenaars
accordeon. Haar gebaren zijn
wel eens wat te groot en haar
fenomenale tekstbehandeling
verdwijnt soms achter de iets te
springerige voordracht. Maar in
Ain't that peculiar', met zijn
geserreerde arrangement, waar
in de accordeon een glansrol
heeft, heeft Santing weer alle
touwtjes in handen en het
swingt feestelijk.
Ze zingt over de liefde, en
vooral over de minder prettige
kanten daarvan. Dat moet voor
al niet te zwaar opgenomen
worden: echte klaagliederen
worden het niet. Haar blues
knipoogt en is te ingetogen en
te verzorgd om pijn te doen.
Bovendien lijkt ze daar haar
hart niet altijd bij te hebben.
Veel oprechter klinkt ze in de
liedjes van verlangen, zoals het
laatste, 'The last song', waar
mee ze ons elegant naar huis
stuurt.
In 'Matilde binnen handbe
reik' klinken de liedjes minder
nieuw dan anders en meer dan
ooit naar de jaren zestig. Het
materiaal, staat meer op de
voorgrond dan de vertolkster.
Dat maakt het minder verras
send, maar meer ontspannen.
Dit is niet 'het nieuwe program
ma', maar haar feestje. Ze roept
bewust een cocktail-party-sfeer
op met de keuze van haar lied
jes. 'I couldn't sleep a wink last
night', 'Just for a thrill', 'Do you
think I ought to know' en 'PS I
love you': het is beschaafd
jazzy, maar nét even anders
door het sophisticated geluid
van de accordeon.
Crescendo gaat op Franse toer
leiden dig. Om de dorpsbewoners op
een afstand te houden speelt hij
voor spook. Maar aan de bal
lingschap van de markies komt
een eind en kleinzoon Henri
keert terug om het familieslot
weer te betrekken. Er moeten
echter nog heel wat obstakels
overwonnen worden voordat
de slotgebeurtenis kan plaats
vinden: het feestelijk huwelijk
tussen Henri en Germaine. De
operette wordt geleid door diri
gent Rutger van Leyden. De re
gie is van Lida Spaans, die
graag het stof van oude operet
tes afveegt zonder er iets radi
caal moderns van te maken.
'De klokken van Corneville' is te
zien in de Stadsgehoorzaal op
zaterdag 20 november (20.15
uur) en zondag 21 november
(14.15 uur).
Operettevereniging Crescendo
doet dit seizoen iets nieuws. Ja
renlang bestond het repertoire
uit Duitstalige operettes. Dit
jaar viel de keuze op een Frans
werk: 'De klokken van Cornevil
le', het bekendste werk van Ro
bert Plaquette. Romantiek met
een knipoog naar de Weense
operette. Het verhaal speelt aan
het eind van de 17de eeuw, de
tijd van Lodewijk XIV. De mar
kies van Corneville gaat met
zijn kleinzoon Henri in balling
schap. Pachter Gaspard krijgt
de opdracht op het kasteel te
passen. Deze pachter is niet te
vertrouwen. Hij stelt alles in het
werk om het slot van de mar
kies in handen te krijgen. Daar
zijn heel wat intriges voor no-
Het mooiste SieMatic keukenideeën-
boek ooit gemaakt. Met informatieve
teksten, praktische tips en ideeën.
Totaal 144 pagina's. Haal het in onze
showroom. Gratis.
't Liefst een SieMatic
GOEDHART
^^BOUWHUIS
