Stukje goedkope gelei voor probleemloze ogen Gezondheid Soep Communiceren via een fotoboek MAANDAG 8 NOVEMBER 1999 REDACTIE. MARGOT KLOMPMAKER EN SASKIA STOELINGA Toen ik in 1982 als psychiater bij de GG&GD kwam werken, kreeg ik Amsterdam-Oost en de Watergraafs meer als wijk toebedeeld. Samen met een sociaal-psy chiatrisch verpleegkundige kreeg ik de zorg voor 150 patiënten. Een keer in de week namen wij de bak met patiëntenkaarten door en bepaalden of onze patiënten actieve of juist passieve zorg nodig hadden. Met sommi ge patiënten hadden wij zeer intensieve bemoeienis, soms dagelijks. Met anderen alleen als er uit de omge vingsignalen kwamen dat het niet langer meer ging. In de bak kwamen ook kaarten voor van patiënten die - formeel nog wel in de zorg - al lang niet meer waren ge zien. In een van mijn eerste weken als psychiater kreeg ik het verzoek van een baliemedewerkster een recept uit te schrijven voor Haldol, een anti-psychotisch medicijn, genoeg voor drie maanden. Op mijn vraag waarvoor dat nodig was, kreeg ik het antwoord dat de heer in kwestie dat zo gewend was. Ik hoefde hem niet te woord te staan. Meer dan het gevraagde recept uitschrijven, werd niet van mij verlangd. De man zorgde er wel voor dat zijn vrouw het medicijn naar binnen kreeg. Ik schreef het recept uit - uit het dossier bleek dat het al jaren zo ging en ik kwam net kijken - maar voelde mij er ongemakkelijk bij en besloot de vrouw thuis te be zoeken, ook al wist ik niet of zij zich van haar status als patiënte bewust was. Haar man was niet thuis en zij leek mij niet binnen te willen laten. Ik slaagde er niet goed in mijn plotselinge bezoek aan haar uit te leggen, maar na lang heen en weer praten kwam ik uiteinde lijk toch binnen in haar kleine huis. Ik trof een schizofrene vrouw aan met veel bijwerkin gen als gevolg van het medicijngebruik. Zonder dat zij het wist kreeg zij dag in dag uit de Haldol in haar bord soep gedruppeld. Zo te zien was de dosering te hoog waardoor zij houterige bewegingen maakte, maar de vrouw was al jaren niet meer opgenomen geweest. Er leek een redelijk evenwicht te bestaan zonder dat wij ons er verder mee bemoeiden. Ik bleef het echtpaar zo af en toe bezoeken en heb de si tuatie nooit willen en durven veranderen. Ik heb haar niet uitgelegd wat er met haar aan de'hand was en heb, zoals dat zo fraai heet, geen behandelovereenkomst met haar gesloten. Nu -17 jaar later - is het indachtig de WBGO (zie column Bejegening van 25 oktober) on denkbaar dat iemand anti-psychotische middelen krijgt toegediend zonder dat hij het weet. Respect van de behandelaar voor de autonomie en de wensen van de patiënt ligt aan deze veranderingen in de sociaal- psychiatrische praktijk ten grondslag. Die wijziging in de relatie tussen de dokter en zijn pati ent is toe te juichen, maar brengt hem soms in een mo reel dilemma en in een conflict van plichten. Hij wil de wens van de patiënt respecteren, maar ook een bijdrage leveren aan een verbetering van diens gezondheid. In de tegenwoordige tijd moet daarom - als overtuiging en overreding niet werken - worden afgewacht tot zich mogelijkheden voor gedwongen behandeling aandie nen. Maar in de praktijk blijken die mogelijkheden zich vaak niet voor te doen. Er zijn namelijk heel specifieke condities aan verbonden. Soms moet machteloos wor den toegezien hoe patiënten onbehandeld blijven en er Mn-'»-"- slechter aan toe zijn of meer overlast I ÜS en veroorzaken dan nodig is. Ie- dere dokter heeft het daar moeilijk mee. De verbetering van de rechtspo- si tie van de patiënt heeft helaas soms ook zijn keerzijde, maar soep zonder Haldol smaakt altijd beter. WOUTER VAN EWUK, psychiater Contactlens via drogist: niet duur, maar voor eigen risico NEL Opzienbarend: drogist Kruidvat verkoopt zachte contacüenzen voor het zachte prijsje van der tien gulden per lens. Bedoeld om drie maanden te dragen en daarna weg te gooien. Maar het is minder opzienbarend dan het lijkt, want het blijkt dat de fabrikant van de lenzen, ICN Pharmaceuticals in Zoetermeer (het Nederlandse kantoor van een Amerikaanse multinatio nal) ze ook al levert aan de Ma cro en aan de Kijkshop. Aan de Macro al twee jaar, en aan de Kijkshop ongeveer een jaar. Zit er in die winkels een con- tacüensspecialist, die lenzen aanmeet en controleert of ogen al dan niet geschikt zijn voor dit type lens? Nee, want anders kon die lens nooit goedkoop zijn. Dat is eigenlijk de truc achter deze aanbieding via een heel ander kanaal dan het ge bruikelijke. Er is geen dure ap paratuur, en geen deskundig personeel dat controleert of je ogen in orde zijn. De klant moet toch ergens eerst zijn ogen hebben laten opmeten. Of nog laten opmeten. En dat be paalt voornamelijk de prijs van contacüenzen. Lenzen van de drogist kun je niet zomaar kopen. Kruidvat waarschuwt daar ook voor in een piepklein foldertje: de len zen zijn bestemd voor 'mensen, die reeds geruime tijd pro bleemloos zachte lenzen dra gen en het voorschrift van de contacüensspecialist of oogarts kennen'. Diens advies heb je dus nodig. Er zijn nog meer toch-niet-zo-leuk-als-het-lijkt- aspecten. De sterkten van deze goedkope lenzen lopen van min 1 tot en met min 4.50. Zwaardere oogafwijkingen kun nen niet worden bediend. Ook plussterkten zullen niet te koop zijn, want daar zijn te weinig klanten voor. Kruidvat zelf denkt dat er wei nig mensen zullen zijn die zo maar op de bonnefooi de len zen kopen. Vrijwel niemand weet wat zijn oogafwijking is. Het is bijvoorbeeld nooit een getal dat hetzelfde is als bij een brilleglas. Je kunt dus niet den ken: mijn bril is min 2, dan koop ik ook zulke lenzen. Dat werkt niet. Bij Merkxs Brillen in Culem- borg hebben ze al een Kruid- vatidant gehad, die de zachte iens niet uit zijn oog kon krij gen. Als je dat voor het eerst moet doen, is dat lastig. Con- tacüensspecialisten geven er les in. In Culemborg werkt Eef van der Worp, voorzitter van de sectie contacüenzen van de ANVO, de vereniging van opto- metristen. Hij is bovendien do cent bij de optometristenoplei- ding aan de Hogeschool Utrecht. Van der Worp denkt dat ver koop van lenzen via niet-gespe- cialiseerde winkels wel degelijk voor problemen kan zorgen. Bij het aanmeten wordt op een heel scala gegevens gelet. On der meer wordt de bolling van het oog gemeten. Ook de 'traanfilmkwaliteit' telt mee. Bij een bepaald type traanvocht wordt bijvoorbeeld voor een andere lens gekozen. Hoge plus- of minsterkten zijn weer een ander punt. Voor die ogen is een dikker lensje nodig, en dan komt de zuurstofvoor ziening van het oog in het ge ding. Bij harde, zuurstofdoorla- tende lenzen speelt dat niet zo, bij zachte wel. Sommige ogen hebben bovendien meer zuur stof nodig dan andere. Een ver haal apart is de gezondheid van de klant. Iemand met diabetes kan bijvoorbeeld niet zomaar contacüenzen dragen. Duizenden soorten „Wij meten dat in alle aspecten op", zegt Van der Worp. „Er zijn duizenden soorten lenzen in de handel. Die verkopen we natuurlijk niet allemaal, maar we kunnen toch wel uit een paar honderd kiezen, en we kiezen op basis van al die gege vens die we verzamelen." Hij beschrijft het Kruidvat-initi atief als volgt: zij verkopen één lens, en daar zoeken ze ogen bij. „Ze zullen minder comfor tabel zijn. Wij zijn nog het meest bang dat mensen deze lenzen zullen proberen, tot de conclusie komen dat ze niet be vallen, en dan denken: lenzen is niets voor mij", aldus Van der Worp. Dat gebeurt ook al als ze lenzen kopen bij goedkope dis countzaken. Sommige van die winkels hebben dan maar één type lens beschikbaar. Die zit misschien niet lekker, en daar door worden mensen afge schrikt. Zachte lenzen zijn, door de aard van het materiaal, gevoeli ger voor vuil en bacteriën dan harde lenzen. Om die reden worden ze tegenwoordig ver kocht in systemen, waarbij ze na een dag, een week, een maand of een half jaar dragen ('s nachts uit) worden wegge gooid. Maand- en halfjaarsyste- men kosten ergens tussen de tweehonderd en driehonderd duidelijke instructie", vi Broersen, het probleem mee gelijk doorschuiven de fabrikant. En wat, als consumentei zen kopen, die misschie passen? „Wij gaan ervan het traject van keuze ali maakt. Negentig procen ogen is heel gewoon, pr bleemloos. Dan is het ht pel om onze lens te prol Natuurlijk zijn er altijd kende ogen, waarvoor h geschikt is, maar dat mt dan snel. En dan is er toi zoveel aan de hand. D; De meeste zachte contactlenzen zijn doorsnee lenzen en voor bijna iedereen geschikt, vindt drogisterij Kruidvat. foto gpd/maurice nelwan Vir ing elk gulden, inclusief inzet- en reini gingsvloeistof. De drager moet dus steeds te rug naar de winkel, zowel voor oogcontrole als voor nieuwe lenzen, plus onderhoudsspul- len. De verleiding is natuurlijk groot om de lenzen langer te dragen dan het systeem goed vindt. Dat zou het een stuk goedkoper maken. Met andere woorden: hoe houdt Van der Worp zijn klanten bij de les? Volgens hem is de duur van de draagtijd (een maand, een half jaar) arbitrair. Het is niet zo dat een lens de ene dag nog goed is, en de volgende niet meer. Weggooien na een maand is voor zachte lenzen het meest ideale. Met dragers, die sjoeme len, wordt een ernstig gesprek gevoerd. Er wordt hun voorge steld op een ander systeem over te stappen. Van der Worp hoopt dat de Ge zondheidsraad (adviesorgaan van de regering) nog eens naar de veiligheidsaspecten van ver koop in niet-gespecialiseerde winkels wil kijken. Zijn angst is dat er bijvoorbeeld ook gekleur de lenzen in de verkoop komen, en dat het net zoiets wordt als haarspeldjes of nagellak, die meisjes onderling uitproberen. Paul Broersen, commercieel di recteur bij de Groenewoud Groep (waar Kruidvat een on derdeel van is) is helemaal niet bang voor problemen. „Wij ver kopen al tien jaar vloeistoffen voor contactlenzen, en sinds vijfjaar hebben we ook een ei gen merk. Voor ons is dit een logische voortzetting. De markt voor contactlenzen is in ont wikkeling naar korter dragen, en daarmee worden de risico's veel beperkter. Maar essentieel is natuurlijk dat de verzorging goed is, en dat mensen zich la ten controleren. Wij richten ons op de groep die het dragen van lenzen gewend is. Men moet naar een oogspecialist of naar een contacüensspecialist om zich te laten controleren. Daar verandert niets aan." Stukje gelei Is hij niet bang dat, als er echt iets fout gaat, Kruidvat-klanten hem op productaansprakelijk heid zullen aanspreken? Broer sen ziet dat niet zo snel gebeu ren. In de gebruiksaanwijzing bij de lenzen wordt nadrukke lijk gewaarschuwd ze van de ogen af te halen als er proble men zijn. Rode ogen, droge ogen, last van licht, wazig zien, dat is allemaal alarmerend. „Onze producent geeft heel Tien procent van de be\ draagt contactlenzen. In ogen van Broersen zijn; mensen gediend met ee par ante markt. Nu betal voor een stel lenzen hou guldens, maar dat geld te voor de aanmeting, di troles, de service, het hel gramma dat bij de brille lenzenwinkel in werking voor lensdragers. De len kost eigenlijk maar een krats. Broersen vindt da ens dat maar van elkaar moeten koppelen. Eenp voor de lens berekenen, voor aanmeting laten bf apart de controles reken Bij fabrikant ICN in Zoel schetst algemeen direcit Frank Heijman hoe groo markt is. Er zijn 1,5 milji lensdragers, aan wie ach joen zachte lenzen per j< worden verkocht, plus 2) harde lenzen. ICN doeti lenzen dan alleen Kruidi Oculenti, een lenzenspe* die vaak in ziekenhuizen vestigd, is een dochteroi ming. Volgens Heijman de lens het probleem, zorg, waarmee de klant! om gaat. Hij vindt dat d« tactlensspecialisten ook Kruidvatklanten moeten controleren. Dat ze hun ten moeten afgeven, zod zen desgewenst via het ii zijn te bestellen. De Kruidvat-lens is voor bleemloze lensdragers, bestaat uit een hydrofiel plastic, dat voor een gro: uit water bestaat. Eigenli stukje gelei. De contactlf dustrie is grotendeels ov nomen door de farmace industrie, die meer betere apparatuur en nu grote schaal goedkope produceert. Zó goedkoo] straks jonge meisjes leru sum kunnen kopen van het z je dat ze met babysitten verdiend. lini Prijs voor nieuwe methode tot contact met demente mensen HERMAN BROERS 'Reis door de Tijd' is een nieu we methode waarmee demen terende ouderen het contact met de buitenwereld langer kunnen onderhouden. De me thode is gebaseerd op een foto boek met fragmenten en voor werpen uit het leven van de persoon. Verzorgingstehuizen die ermee werken en de Alzhei- merstichting in Bunnik pleiten voor grootschalige invoering in de ouderenzorg. 'Reis door de Tijd', ontworpen door kunstenares en bejaarden verzorgster Cathrien Jansen (39) uit Kampen, kwam na twee jaar voorstudie afgelopen voor jaar op de markt en lijkt een succes. De methode sluit aan op de zoektocht van verzor- gings- en verpleeghuizen in Ne derland naar betere communi catiemiddelen voor de groeien de groep dementerende oude ren. Nederland kent op dit moment 250.000 dementen, waarvan het merendeel lijdt aan de ziekte van Alzheimer. Door de vergrij zing en de steeds betere signa lering van symptomen van de mentie zal dit aantal de komen de jaren met ten minste 28.000 patiënten per jaar toenemen, aldus cijfers van de Alzheimer- stichting in Bunnik. Dementerende ouderen verlie zen langzaam maar zeker het contact met de wereld om hen heen. De laatst vergaarde ken nis gaat het eerst verloren, de oudste herinneringen blijven het langst. De communicatie met familie wordt na verloop van tijd problematisch omdat de leefwereld van de patiënt geen raakvlakken meer heeft met het heden. De demente rende oudere is lichamelijk aanwezig, maar verpietert gees telijk in een isolement. Het fotoboek 'Reis door de Tijd' geeft zowel de patiënt als de fa milie een handvat om de on derlinge communicatie langer in stand te houden met foto's van de kinderen, maar ook een persoonlijk briefje uit de verlo vingstijd of een favoriet versje uit de kinderjaren. Het boek is voor het verplegend personeel tevens een 'sociaal dossier' naast de medische gegevens. Jansen: „Het levensboek kan in een vroeg stadium, als de oude re nog veel weet, samen met de familie of de verzorgende wor den samengesteld. Met foto's, versjes, tekeningen en herinne ringen ontstaat een getuigenis van zijn of haar leven. Op basis daarvan kan een gesprek wor den aangeknoopt." Volgens Jansen wordt het de mentieproces niet vertraagd, maar krijgt de kwaliteit van de communicatie een impuls. „De levensvreugde keert terug, evenals het respect voor de leefwereld van de patiënt. Zo wel de familie als de demente rende oudere leren via het le vensboek het vaak pijnlijke af- scheidsproces beter hanteren." In verzorgingshuis De Morgen ster in Zoetermeer wordt, even als in vierhonderd andere ver pleeg- en verzorgingshuizen in Nederland en België inmiddels op kleine schaal met het foto boek geëxperimenteerd. Coör dinator groepsverzorging G. Sturm is laaiend enthousiast: „Ongeveer tien ouderen heb ben inmiddels een levensboek samengesteld. De effecten zijn duidelijk zichtbaar: ouderen die al vrij ver zijn weggezakt, leven geestelijk op als het boek op ta fel komt. Alles wat raakvlakken heeft met hun wereld staat erin. Voor de familie is het fijn om dat de bezoekjes aan oma of opa weer inhoud krijgen. Ze le ren zien dat opoe misschien veel vergeet, maar op sommige vlakken nog uiterst scherp kan zijn." Volgens Sturm moet Jansens' methode zo snel mogelijk op grote schaal in de Nederlandse bejaardenzorg worden inge voerd. „Iedereen heeft hier baat bij. Hoe sneller je ermee begint, Het fotoboek 'Reis door de Tijd' geeft zowel de patiënt als de familie een handvat om de onderlinge communicatie langer in stand te houden met foto's van de kinderen. foto anp marijn alders hoe beter het is voor alle be trokkenen." Woordvoerster J. van der Ploeg van de Alzheimerstichting be vestigt dit. „Persoonlijk, res pectvol contact is in de verzor ging van Alzheimerpatiënten van levensbelang. Maar door gebrek aan geld en tijd in de zorg komen we daar nu veel te weinig aan toe. Het plakboek is een eenvoudige maar bijzonder doeltreffende methode om daaraan iets te doen." Cathrien Jansen heeft voor haar vinding de Prof. W. Kolff-prijs gekregen. De prijs, twee jaar ge leden in het leven geroepen door het sinds 1995 in Zwolle gevestigde Prof. W. Kolff Insti tuut, wordt uitgereikt aan per sonen die zich onderscheiden op het gebied van innovatie en ethiek in de gezondheidszorg. Chronisch tekort aan slaap ondermijnt lichaamsfuncties HENK HELLEMA deze Als Een chronisch tekort aan slaap kan verstrekkende get gen hebben voor lichamelijke functies zoals de stofwi de o seling van koolhydraten, als glucose, en de afgifte var hormonen. Dat blijkt uit een Amerikaanse studie in ht vakblad The Lancet. De onderzoekers van de Universi van Chicago verrichtten hun studie bij 11 gezonde, joi mannen, die eerst drie nachten 8 uur sliepen, de volgt de 6 nachten slechts 4 uur en de daarop volgende 7 nachten, voor herstel, een nachtrust van 12 uur kregei Gedurende de onderzoeksperiode werd regelmatig bit '8 or afgenomen voor de bepaling van diverse lichaamsstol fen. Daaruit bleek, dat als gevolg van het tekort aan si; - door nachten van slechts 4 uur - er duidelijke verawi -'d"15 ringen optraden in de stofwisseling van glucose en in e uitscheiding van hormonen als Cortisol. De gevonden veranderingen in het glucose-metabolisme wijzen vol gens de onderzoekers op een verstoorde stofwisseling die op den duur tot ouderdomsdiabetes zou kunnen I den. Veranderingen in de afgifte van Cortisol zou chro nisch kunnen leiden tot verhoogde bloeddruk en geht genverlies. 'De gevonden metabole en hormonale veranderingen gevolg van een dagenlang slaapgebrek lijken sterk op kenmerken die bij veroudering horen', aldus één vant ial: c onderzoekers, prof. Eve van Cauter. 'We denken dat chronisch slaaptekort niet alleen het begin van leeftijd gebonden aandoeningen als ouderdomsdiabetes, ver hoogde bloeddruk, overgewicht en geheugenverlies kiandsl versnellen, maar deze aandoeningen ook kan vererge- 10! Alle veranderingen in lichaamsfuncties verdwenen sm tijdens de herstelperiode, waarin de proefpersonen ee nachtrust kregen van 12 uur. Bepalingen in het bloed ,y ven aan, dat de proefpersonen pas na een nachtrust v meer dan 8 uur werkelijk waren uitgerust. - P U Z Z E L Kruiswoord-min-een Niet het gevraagde woord invullen, maar een woord dat bestaat uit de letters van het gevraagde woord in dezelfde volgorde min 1 letter. (B.v. Omschrijving "dierenverblijf". Antwoord zou zijn "stal", maar ingevuld moet worden "sta"of "tal". Welke van die twee het moet worden, moet blijken uit de kruisende woorden.) Horizontaal: 1. Verschoten; 4. zeilwindje; 7. schrobben; 9. zouteloos; 10. metselspecie; 11. keukengerei; 13. koffiedik; 14. niet dichtbij; 17. ongekleed; 18. strand bij Venetië; 19. hijswerktuig; 21. hol gezegde; 24. heet; 26. bitterheid; 27. maatstaf; 29. gezet; 30. elektronische voeler; 32. beeldverhaal; 33. notie. Verticaal: 1. Aardbeikleurig; 2. stremsel; 3. vlek; 4. waterplant; 5. deel v.h. hoofd; 6. geplaveide weg; 8. mooi; 11. kinderen; 12. supporter; 13. mat; 15. orgelregister; 16. korrelig sneeuwijs; 17. schurk; 19. kiezelsoort; 20. klein café; 22. streling; 23. schermbloemige plant; 25. klank; 27. plooi; 28. damesjapon, 30. hengelsnoer; 31. kippenloop. Oplossing van zaterdag: HORIZONTAAL: 1. Pad; 3. ach; 6. as, 9. rij; 10. sero; 12. opus; 14. abeel; 16. accordeon; 19. ai; 20. ik; 21. mistasten; 26. meute; 27. koel; 29. unit; 31. eb; 32. et; 33. nip; 34. pro. VERTICAAL: 1. Pasta; 2. ase; 4. cru; 5. hijsen; 7. hobo; 8. hoed; 11. racisme; 13. pleiten; 15. er; 17. cai; 18. oke; 21. maken; 22. telg; 23. au; 24. stuk; 25. netto; 28. obi; 30. Ier.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1999 | | pagina 28