itiek
Hoogtepunten
Kamerleden vechten om aandacht
a gens de regering is het beter beschikbaar
ia ken van informatie voor de burger wel-
r i de belangrijkste bijdrage van informa
nt en communicatietechnologie (ICT) aan
democratische besluitvorming. 'Nieuwe
jj dia bieden mogelijkheden voor het op-
ken, combineren en visualiseren van in-
si natie die met traditionele media niet zijn
xc evenaren. Deze mogelijkheid moet dan
is meer worden gebruikt,' aldus het kabi-
;ti in een brief aan de Tweede Kamer. „Die
I gelijkheden moet je dan wel gebruiken",
jade reactie van PvdA'er Peter Rehwinkel.
igi e overheid mag overigens wel wat dyna-
aii icher met internet omspringen. De websi-
ei en homepagina's zijn vaak niet meer dan
jzi veredelde uitgave van de gemeentegids",
r Rehwinkel tegen premier Kok. Neder-
;t dse gemeenten beantwoorden hun elek-
el ïische post nog zeer slecht, zo bleek on-
gs uit onderzoek. In de Verenigde Staten
;i ze al veel verder. E-mail is nu al de snel-
t, en goedkoopste manier om kiezers te be-
ei en. De meeste verkiezingscampagnes
H iben een pendant op internet. Senatoren
s< en bijvoorbeeld elke week een elektroni-
ro e nieuwsbrief naar hun aanhang. Op per-
id nlijke websites kunnen kiezers en belang-
si lenden zien wat hun volksvertegenwoor-
le er doet. Er zijn foto's van werkbezoeken,
igt worden vragen beantwoord en er wordt
el iraat over wetsontwerpen,
en
tin i de Verenigde Staten is die persoonlijke
2# dacht vanwege het districtenstelsel ook
na ingrijk, maar dat wil niet zeggen dat er in
Ierland niets meegedaan moet worden,
tt lang we nog niet veel verder komen dan
ag Eerste-Kamerlid als Leidenaar Driek van
eg j (SP) die op zijn site op minister Her
in is plast valt er nog veel te leren. De com-
di erfreaks op Financiën, staatssecretaris
t g em Vermeend en minister Gert Zalm be-
g len het beter. Vermeend neemt zelf af en
li deel aan de babbelboxen om te vertellen
o het nieuwe belastingplan. Minister Ro-
van Boxtel timmert ook aan de weg.
falen
ende
dan
dan
pd ilgen
zelf-
acht
Vrij-
■fsioud.
tijd
raÉnde
iri :1 bij
zé ding
er het
iaï laar-
Stemmachines hebben hun langste tijd gehad. De volgende stap is elektronisch stemmen vanuit
de huiskamer, de auto of het bad, met hulp van computer, internet of gsm-telefoon.
foto archief united photos de boer
Sinds 1 oktober kan iedereen op zijn pagi
na's meepraten over zijn portefeuille, grote-
stedenbeleid en integratie.
De Raad voor het openbaar bestuur heeft
eerder dit jaar de regering advies gegeven
over de kansen en bedreigingen van de nieu
we media voor de vertegenwoordigende de
mocratie. De Raad is niet pessimistisch, al
vindt ze dat de ontwikkelingen met nuchter
heid moeten worden benaderd en niet van
uit overspannen verwachtingen. Internet, e-
mail en praatgroepen maken het veel ge
makkelijker om contact te onderhouden tus
sen volksvertegenwoordiger en burger. Opi
niepeilingen zijn ook eenvoudiger, en kun
nen aldus de Raad onder voorwaarden een
belangrijke bijdrage leveren aan het demo
cratisch bestel.
Dan moet echter wel duidelijk zijn wie ini
tieert, wie deelneemt, wat het doel is en hoe
het wordt voorbereid en gestuurd. Een kans
voor politieke partijen, maar ook voor indivi
duele Kamerleden om publieke discussies
een nieuwe inhoud te geven. De nieuwe
technologie geeft de burger meer informatie,
waardoor deze onafhankelijker wordt. Tege
lijkertijd wordt diezelfde burger afhankelijker
van de informatiemakelaars, zo meent de
Raad. Ook ontstaan er nieuwe mogelijkhe
den voor groepsvorming. Een goed alterna
tief wellicht voor het bijwonen van saaie en
tijdrovende vergaderingen denkt het kabinet.
De nieuwe mogelijkheden leiden niet per
se tot een groter bereik. Het gaat eerder om
een intensiever gebruik door mensen die
toch al deelnamen. Dit betekent volgens de
Raad een vergroting van de kans op een toe
nemende ongelijkheid in politieke deelna
me. De voorsprong van een relatief kleine
politieke elite wordt vergroot. De Raad vindt
de afwezigheid van persoonlijk contact een
wezenlijke tekortkoming, die leidt tot vrijblij
vendheid. Steven Lenos denkt juist dat de
burgerschapszin er door kan worden gesti
muleerd.
HANS JACOBS
Zie onder meer:
www.overheid.nl
www.provincies.nl
www.pels.net
www.rogervanboxtel.nl
Op de rand van een nieuwe eeuw, de vraag
aan een aantal Kamerleden uit de regio wat
hun persoonlijke politieke hoogtepunt is
geweest.
Otto Vos (WD, Driehuls)
„De deelname aan de commissie-Van Traa
is een belangrijk politiek hoogtepunt ge
weest. Dit vanwege het grote maatschappe
lijke belang van de opsporing van de geor
ganiseerde criminaliteit en de op concrete
resultaten gerichte benadering van de com
missie."
Saskia Noorman-Den Uyl (PvdA, Heem
stede)
„De invoering van de bijstandswet. De ver
beelding van een samenleving die het wat
kan schelen dat mensen die het minder
hebben worden geholpen. De verbeelding
Otto Vos. foto archief gpd van solidariteit vind ik het allerbelang
rijkste."
Jan Hoekema (D66, Leiden)
„Voor mij telt niet een hoogtepunt, maar
een dieptepunt: de val van Srebrenica. Dat
was een diep tragische gebeurtenis. Je
moest machteloos toekijken hoe zich daar
een ramp voltrok. Je merkt dan hoe ontzet
tend machteloos je als Kamerlid bent. Dat
heeft diepe indruk op me gemaakt."
Kees van der Staaij (SGP, Benthuizen)
„Dat er in de Tweede Kamer een meerder
heid is om voortaan ook het bezit van kin-
Saskia Noorman-Den Uyl. derpomo strafbaar te stellen. Dat was heel
foto archief cpd lang onbespreekbaar, maar onder andere
door de Zandvoortse affaire is er een om
slag gekomen. Het moet alleen nog wel in
de wet worden opgenomen."
Francine Giskes (D66, Heemstede)
„Tijdens de formatie van Paars II ben ik in
tensief betrokken geweest bij het voorberei
den van het nieuwe belastingplan. Dat
heeft een grote invloed op de samenleving
omdat het onder meer bepaalt hoe we aan
de middelen komen om de wensen van de
burger uit te voeren. Je moet je afvragen
welke bijdrage je van wie mag vragen."
Francine Giskes tijdens de hoe-
denparade op Prinsjesdag.
foto archief gpd
1878 Abraham Kuyper richt de Anti-Revo
lutionaire partij op, de eerste échte politieke
partij in Nederland.
lerance' wil dopen.
Ik denk naast het abstracte gebied van
normen en waarden ook aan concretere
voorbeelden. Zoals het profijtbeginsel in de
gezondheidszorg, de eigen bijdrage of het ei
gen risico. Als je praat over verkeersproble
matiek kom je uit bij tol, betaalstroken en
het rekeningrijden. En waarom worden bij
reïntegratie-trajecten geen persoonsgebon
den budgetten verstrekt, zodat mensen zelf
geschikte scholings- en werkervaringstrajec
ten kan kiezen? Ook het afschaffen van de
vestigingswet is een wijze van overdragen
van collectieve naar private verantwoorde
lijkheden, naar ondernemers in dit geval.
Duidelijk is dat de rol van de overheid in de
21ste eeuw een andere wordt, aansluitend
bij de ontwikkelingen in een moderne sa
menleving.
Democratie werd door de filosoof Kant
omschreven als het meerderjarig worden
van mensen in politiek opzicht. Verantwoor
delijke mensen moeten serieus worden ge
nomen. Politici nemen mensen pas serieus
wanneer ze hen niet alleen vrijheid maar ook
verantwoordelijkheid toekennen. Niet als ze
de overheid als electoraal aantrekkelijke stof
zuiger gebruiken. De minister die na twee
dagen vorst een koudetoeslag bepleit, dicht
de moderne mens minder verantwoordelijk
heidsgevoel dan een eekhoorn toe.
In mijn visie is de samenleving gebaat bij
verantwoordelijke burgers die het mogelijke
doen het beste uit zichzelf te halen en die
hun omgeving stimuleren hetzelfde te doen.
Regels en rolverdeling tussen het publieke en
private moeten daar op zijn geënt. De over
heid komt uit de coulissen wanneer het voor
mensen zelf onmogelijk is zelfredzaam te
zijn. Politieke pretenties moeten zijn geba
seerd op realisme.
Fractievoorzitter van de VVD in de
Tweede Kamer. Oud-vice-premier en
oud-minister van binnenJandse zaken.
Een probleem is in Nederland pas
écht een probleem als er in de Twee
de Kamer vragen over zijn gesteld.
De medewerkers van de griffie van
de Tweede Kamer hoeven daarom
de ochtendkrant niet te lezen. Uit
zendingen van Netwerk en Nova
kunnen ze desgewenst ook over
slaan. Elke ochtend komen de be
langrijkste punten uit het nieuws na
melijk binnenrollen op de fax. In de
vorm van vragen van Kamerleden
aan leden van het kabinet. Ze begin
nen steevast met een vraag naar de
bekende weg: Kent u het bericht? Is
het waar dat? Heeft u kennisgeno
men van? Bent u op de hoogte?
Klopt het dat?
De formulering 'is het juist dat'
staat de Kamervoorzitter niet toe.
Dat is vragen om een waarde-oor-
deel en daar gaat het niet om. Na
tuurlijk weet de minister ervan en
heeft de staatssecretaris het artikel
gelezen en de uitzending gezien. Zo
niet, dan toch zeker een van de amb
tenaren. Het eerste antwoord is dan
ook voorspelbaar: Ja.
Veel van het werk van de Tweede-
Kamerleden blijft voor de burger ver
borgen. Het stellen van vragen, hetzij
tijdens het publicitair aantrekkelijke
vragenuurtje op dinsdagmiddag,
hetzij schriftelijk is een goede manier
voor de schijnwerpers te treden. Het
gaat daarbij allang niet meer alleen
om het verzoeken om échte ophel
dering. Publiciteit is vaak even be
langrijk, en pesterijtjes horen er ook
bij.
De vragen - vorig jaar 1522 in to
taal met SP'er Agnes Kant als record
houder met 65 vragen, gevolgd door
Leidenaar Jan Hoekema (D66) met
59 - zijn niet alleen goed voor de Ka
merleden. De media weten er ook
raad mee. Zo werd minister Klaas de
Vries tijdens het vragenuurtje op het
verkeerde been gezet door vragen
naar aanleiding van een artikel in
Vrij Nederland. Alleen, het weekblad
met het bewuste verhaal lag nog niet
in de kiosk en dus ook nog niet op
het bureau van de bewindsman van
Sociale Zaken.
Leuke publiciteit voor het week
blad, dat de tekst van haar artikel als
'vriendendienst' alvast had doorge
speeld aan een Kamerlid dat meteen
wel aan de bel wilde trekken. Het ge
beurt vaker. Het Kamerlid dat met
verhit hoofd voor de televisiecame
ra's aankondigt 'vragen te zullen
stellen' is een bekende verschijning.
Vaak hebben ze een paar minuten
eerder van de verslaggever, mede
werker of lobbyist gehoord waarover
ze iets moeten vragen. Het is daarbij
zaak puntig te formuleren, hetgeen
niet iedereen goed afgaat. De be
windslieden hebben er een sport van
gemaakt, zo lijlft het wel, zo nietszeg
gend mogelijk te antwoorden. De
vragenstellerij is daardoor vaak niet
meer dan een rituele dans.
Eind september stormde het even
in het nieuwe Schotse parlement
toen de staf van de lobbyfirma Beat-
tie Media tegenover zich als Ameri
kaanse zakeifiui voordoende verslag
gevers vertelde dat zij de agenda van
verschillende
Jan Hoekema bestookt de ministers
keer op keer met vragen.
foto archief anp
ministers en parlementsleden
konden beïnvloeden. Dat riekte heel
erg naar het 'geld-voor-vragen'-
schandaal dat enkele jaren geleden
de Conservatieven in het Britse La
gerhuis in hun hemd zette. In ruil
voor een leuke som geld wilden par
lementsleden premier Major wel aan
de tand voelen.
Voor zover bekend nemen Neder
landse Kamerleden geen geld aan
om vragen te stellen. Gezien de gre
tigheid en uitbundigheid waarmee
vragen worden gesteld is dat wellicht
ook niet nodig, al hebben actiegroe
pen, lobbyisten en pers natuurlijk
wel invloed. Al was het alleen maar
door het Kamerlid op een misstand
attent te maken.
De parlementariërs spitten na
tuurlijk ook zelf de kranten door,
luisteren naar de radio en snellen de
knoppen. Ze zitten ook in de trein,
zodat het maar even duurde of de
eerste verzoeken om opheldering op
basis van berichten in de gratis bla
den Metro en Spits! kwamen op de
griffie binnen. Bij sommige onder
werpen - AOW'ers, gezinnen met
kinderen - is het daar bijna vechten
geblazen. Wie het eerst komt, wie het
eerst maalt. Als de vraag al door een
ander is gesteld, blijf je buiten de pu
bliciteit. Dan denken de kiezers mis
schien dat je hebt zitten slapen of
dat hun ellende jou koud laat. Een
snelle blik op de voorpagina's van de
ochtendbladen en NRC Handelsblad
is vaak genoeg om te weten welke
vragen eraan komen.
Geen onderwerp is te dol. Een
greep uit de vragenlijst van begin de
ze maand maakt dat duidelijk. Wat
denkt minister Herfkens (ontwikke
lingshulp) over anti-homo uitspra
ken van de president van Uganda?
'Is er verschil tussen het bankieren
van Zuid-Holland en het verstrekken
van een risicodragende lening door
Amsterdam?' moet minister Peper
(binnenlandse zaken) uitleggen. Hoe
zit het met de beschikbaarheid van
huidbleekmiddelen is een vraag voor
minister Borst (volksgezondheid),
terwijl collega Brinkhorst (land
bouw) uitleg dient te geven over de
1894 Vereniging voor Vrouwenkiesrecht
opgericht.
1904 Eerste Kamer door premier Kuyper
ontbonden na verwerping hoger-onder-
wijswet.
1913 Sociaal-democraten en liberalen heb
ben voor het eerst een meerderheid in
Tweede Kamer.
1917 Grondwetsherziening maakt invoe
ring algemeen mannenkiesrecht en evenre
dige volksvertegenwoordiging mogelijk.
Vrouwen volgen in 1919.
1931 Oprichting van de nationaal-socialisti-
sche beweging (NSB) onder leiding van ir.
Anton Mussert. De partij haalt bij de Staten
verkiezingen in 1935 bijna acht procent van
de stemmen. In 1937 komen slechts vier le
den in het parlement.
1940-1945 De Nederlandse regering wijkt
na invasie en bezetting door nazi-Duitsland
uit naar Londen. De Duitsers stellen de
Oostenrijker Seyss-lnquart aan als rijkscom-
1945 'Stichting van de Arbeid' in het leven
geroepen voor overleg tussen overheid,
werkgevers en werknemers.
gevolgen van de aanleg van de Betu
welijn voor rugstreeppadden en
kamsalamanders.
Het niet doorgaan van de bouw
van een ziekenhuis in Haarlem-
Noord bracht de Kamerleden Buijs
en Dankers in actie, terwijl Groen
Links-voorman Rosenmöller van mi
nister Netelenbos (verkeer) alles wil
weten over het gebruiksplan van
Schiphol.
Soms zit er ook humor in de vra
gen. 'Kunnen de bewindslieden be
vorderen dat er eindelijk antwoord
komt op de vraag waarom de bana
nen krom zijn' wilde WD-politica
Hella Voüte-Droste weten. Staatsse
cretaris Anneke van Dok-Van Weele
de oud-burgemeester van Velsen
wist niets beters te verzinnen dan
Voute te verwijzen naar 'de heer A.
van Duin'. Televisiehelden spelen
wel vaker een rol zoals toen PvdA-
Kamerlid Dolman in de stijl van de
'vrije jongens' Van Kooten en de Bie
woeg 'of het origineel waar was dat
het ministerie van cultuur de VPRO
opheldering heeft gevraagd over de
uitzending van het Simplistisch Ver
bond'. Minister Til Gardeniers ant
woordde dat het 'inderdaad en origi
neel waar was' dat ze de VPRO had
ondervraagd. De kerstuitzending (in
1980) bevatte te veel reclame voor
Haagse bedrijven.
De Kamervoorzitter beslist of vra
gen door de beugel kunnen. Als het
onderwerp al ergens op de agenda
staat - bij een vergadering van een
commissie bijvoorbeeld, dan moet
de vraag daar maar worden gesteld.
Regelmatig rekenen critici voor hoe
veel geld de beantwoording kost,
want er zijn toch telkens weer veel
ambtenaren mee bezig. Volgens de
afdeling Voorlichting van de Kamer
gaat het echter niet om de kosten.
Zonder vragen te stellen kan een Ka
merlid zijn controlerende taak niet
uitvoeren. Het voormalige Leidse
PvdA-Kamerlid Arie de Jong, deze
zomer nog ongewild hoofdrolspeler
in de het Zuid-Hollandse bankier
schandaal, bespeurde bij een partij
genoot toch andere reden om steeds
weer aan de bel te trekken. Met de
antwoorden op zijn vragen kon hij
zijn scriptie-onderzoek op kosten
van de belastingbetaler verrichten.
De bewindslieden hebben zes we
ken de tijd om te antwoorden. Soms
is de reactie verrassend kort. Zo rea
geerde minister Netelenbos bijzon
der spits en kortaf op het 'zuigen'
van CDA'er Jacob Reitsma. Die rea
geerde op suggestieve wijze op een
verzuchting van de minister in een
radio-interview. Misschien zou het
gezien het verzet van de ANWB te
gen het rekeningrijden wel makkelij
ker zijn als de opvolger van ANWB-
directeur Nouwen uit haar eigen
PvdA zou komen. 'Hebt u al iemand
in gedachten?' vroeg Reitsma, 'bent
u van mening dat de ANWB zijn ei
gen directeur moet kiezen?' luidde
een andere vraag. Netelenbos beant
woordde de acht vragen in twaalf
woorden: Nee, Nee, Geen idee, Ja,
Nee, Denk ik niet, Heel goed, Nee.
HANS JACOBS
1948 Gouden regeringsjubileum van konin
gin Wilhelmina. Dochter Juliana ingehul
digd als opvolgster.
1949 Soevereiniteit overgedragen aan In
donesië, dat zich in 1945 al onafhankelijk
heeft verklaard.
1951 Nederland wordt lid van de Europese
Gemeenschap voor Kolen en Staal. Die
groeit in 1957 uit tot de Europese Economi
sche Gemeenschap (EEG), sinds 1992 de
Europese Unie genoemd.
1967 Democraten'66 onder leiding van
Hans van Mierlo maken stormachtige en
tree in Tweede Kamer (zeven zetels).
1974 Tweede Kamer tegen invoering be
perkt districtenstelsel en gekozen burge
meester. 25 jaar later wordt er nog steeds
over gesproken. In 1999 verwerpt de Eerste
Kamer het correctief referendum.
1975 Nederland geeft Suriname onafhan
kelijkheid. Het statuut voor het Koninkrijk
wordt in jaren daarna nog herzien om Aru
ba een aparte status te geven naast de res
terende vijf Nederlandse Antillen.
1976 Drie grootste christelijke partijen -
CHU, AR en KVP - besluiten op te gaan in
Christen Democratisch Appèl.
1980 Koningin Juliana doet afstand van de
troon. Haar dochter Beatrix wordt op 30
april ingehuldigd als nieuw staatshoofd.
1989 Vier links georiënteerde partijen be
sluiten tot een fusie. PSP, CPN, EVP en PPR
gaan verder als GroenLinks.
1994 Christen-democraten blijven door
vorming zogenoemde Paarse coalitie van
PvdA, WD en D66 voor het eerst sinds
1918 buiten de regering.
1999 Zuid-Hollandse commissaris van de
koningin Leemhuis-Stout en drie gedepu
teerden moeten opstappen omdat provincie
in het geheim uitbundig aan het 'bankieren'
2018 Willem IV doet afstand van de troon.
Ruud Gullit wordt de eerste president van
Nederland.
2021 Eerste internet-verkiezingen
2056 Europese Unie wordt federale staat.
Nederland gaat verder als de Europese pro
vincie Batavia.
ILLUSTRATIE INGRID JOUSTRA
