ZATERDAGS
BIJVOEGSEL
'Overheid loopt 15 jaar achter
D
Leidsch Dagblad
ZATERDAG 30 OKTOBER 1999
De politieke hoop voor de toekomst: Agnes Kant, Philippe Brood en Lennart Booij (van links naar rechts) poseert bij het standbeeld van Willem van Oranje voor de ingang van de Tweede Kamer op
het Haagse Plein. foto s ron pichel
rood is te laat. De Leidse liberaal
I heeft de trein gemist. Als hij een
half uur later dan afgesproken als
nog het café tegenover de ingang van de Twee
de Kamer binnenstapt, zorgt hij andermaal
voor verwarring. In een soort Paul de Leeuw
vermomming (petje, sportief jack, wollen trui)
lijkt hij volstrekt niet op een WD'er. Nee, dan
Booij. In zijn antracietgrijze colbert, waaronder
een openstaand boordje, appeleert hij zowel
aan de fatsoenlijke burgerman als aan de noes
te werker. Maar ook Kant heeft, in strakke
zwarte broek en dito vestje, weinig van haar
natuurlijke achterban, al straalt de halflange le
ren jas nog wel de agressie uit die haar partij zo
kenmerkt.
Om de verwarring compleet te maken lijken
Brood en Kant het aanvankelijk ook nog roe
rend eens. Nou is hun afwijzing van die virtuele
democratie niet zo heel verwonderlijk. Beiden
zijn sinds vorig jaar Kamerlid en alleen al daar
om overtuigd van nut en noodzaak van de par
lementaire democratie. Internet is niet meer
dan een hulpmiddel om sneller tot actie over te
gaan. ,,Er blijven altijd mensen nodig die afge-
yaardigd zijn namens de kiezers om beslissin
gen te nemen", weet Kant. „Anders ga je toe
naar een referendumdemocratie en dat wordt
een puinhoop. Dan komt er nergens meer een
asielzoekerscentrum, om maar iets te noe-
Er is geen alternatief systeem, meent Brood.
„De uitdaging is om greep te houden op over
heidsinstanties. Door met z'n allen achter on
derwerp X aan te hollen, geef je onzichtbare fi
guren als ambtenaren de kans zelf beleid te
ontwikkelen. Behalve op hoofdlijnen mag de
Kamer ook best controleren op details. Maar
we moeten de hoofdlijnen niet uit het oog ver
liezen, anders vliegt de democratie uit onze
handen."
Kritiek
Gelukkig is Booij niet te beroerd om meteen de
lont in het kruitvat te steken. De Kamer heeft
wat hem betreft zijn langste tijd wel gehad. „Er
wordt helemaal niet op hoofdlijnen bestuurd.
De lijnen reiken niet verder dan vier, vijf jaar.
En de details waar parlementariërs zich druk
over maken zijn over het algemeen niet de de
tails die de mensen in het land aangaan. In de
paarse coalitie is een ideologische concensus
bereikt tussen links en rechts. Nieuwe tegen
stellingen leiden niet tot politieke debatten. De
politiek stelt niet meer aan de kaak waar de rest
van de samenleving zich druk over maakt. De
overheid loopt vijftien jaar achter."
Meteen ziet Kant haar kans om te scoren. De
manier waarop PvdA, WD en D66 elke vorm
van onenigheid in de Tweede Kamer afdekken
is de SP immers een doorn in het oog. „Het is
voor de mensen een soort eenheidsworst ge
worden. Als de WD en de PvdA nauwelijks nog
tegenstellingen hebben, wat maakt het dan nog
uit wat je kiest?! Volgens mij ontbreekt het die
partijen aan visie hoe het in de toekomst moet.
Blijf maar in het middenveld, dan loop je het
minste electorale risico. Echt belangrijke dis
cussies over de toekomst en over wat er in de
samenleving speelt, vinden in de Kamer niet
plaats. Ik kan je zeggen: dat frustreert mij dage
lijks."
Kant heeft als specialist gezondheid- en ou
derenzorg naam gemaakt met een oneindige
reeks Kamervragen. Keer op keer probeert ze
de discussie over de tweedeling in de zorg aan
de orde te stellen. Het lijkt een zinloos gevecht,
maar Kant is hoopvol. Ze ziet een kentering bij
de PvdA. „Ik denk dat de groei van Groen Links
Richting aangeven in de politiek
Agnes Kant (32) groeide op in Duitsland (waar
haar ouders les gaven op een Navo-basis) en
Zutphen. Ze studeerde gezondheidswetenschap
pen in Nijmegen en promoveerde op een onder
zoek naar de screening van baarmoederhalskan
ker. Tien jaar geleden werd ze lid van de Socia
listische Partij. Van 1994 tot 1998 was ze ge
meenteraadslid in haar woonplaats Doesburg en
tegelijk fractiemedewerker in de Tweede Kamer.
In mei vorig jaar werd ze gekozen als Kamerlid.
Kant is mede-oprichter van het comité Zorg voor
iedereen.
en de SP de PvdA er toe dwingt om over de lin
kerschouder te kijken. Door die druk komen er
nu het zo goed gaat in Nederland toch wat dis
cussies over meer doen voor zorg en onderwijs.
De PvdA begint in te zien dat wij niet meer in
staat zijn belangrijke problemen in de samen
leving op te lossen als we steeds meer uit han
den geven."
De samenleving
Deze prikkel kan Brood natuurlijk niet negeren.
Volgens hem bestaan de ideologische tegen
stellingen nog wel degelijk. „Waar het bij ons
om gaat is dat in eerste instantie mensen zelf
vorm moeten geven aan hun bestaan en dat
betekent dat je als overheid een zekere terug
houdendheid betracht in de mate waarin je
keuzes maakt voor mensen. Dat speelt een rol
als we praten over de staatsschuld. Welk beslag
leg je op middelen voor de toekomst? Zoek
naar wegen waarop de burgers zelf keuzes kun
nen maken, zelf richting geven aan hun leven.
De grote maatschappelijke vragen ontwikkelen
zich niet door agendastelling in de politiek."
Kant: „Maar dat zou wel zo moeten zijn."
Brood: „Nee, de samenleving ontwikkelt
zichzelf. Daar hebben we wel invloed op met
zijn allen, maar we moeten niet willen bepalen
hoe die samenleving eruit ziet. Dat doet die sa
menleving zelf. Het enige wat we kunnen is
daar een beetje in bijsturen."
Booij: „Die opvatting is vreselijk ouderwets.
Voor mijn gevoel is de tegenstelling links-
rechts verdwenen. De sociaal-democratie heeft
in de jaren tachtig een soort bezinning gehad
op haar uitgangspunten en dat was hard nodig.
Maar in diezelfde jaren dat het liberalisme aan
de winnende hand leek, moesten er ook kant
tekeningen worden geplaatst bij de hele
Philippe Brood (35) studeerde Nederlands recht
en bestuursrecht in Leiden, waar hij ook enkele
jaren les gaf. De laatste jaren was hij bestuurs
rechtadviseur. Augustus vorig jaar trad hij als
nummer 46 op de kieslijst alsnog toe tot de
VVD-fractie in de Tweede Kamer, nadat enkele
liberalen kopstukken waren doorgeschoven naar
het kabinet. Brood, die in zijn vrije tijd adviseur
is van studentensociëteit Minerva, geldt binnen
de VVD als een politiek talent. Als student
schopte hij het tot Nederlands kampioen de-
bating.
Reagan-Thatcherachtige aanpak. Uiteindelijk is
concensus bereikt. Vanuit liberalisme kun je
zeggen: we geven de dingen weer aan de men
sen terug. Vanuit het socialisme is er gezegd: de
droom van de bevrijde mens, die zijn eigen
vrije keus kan maken, is voor een groot deel ge
realiseerd."
Brood: „Ach kom nou. Jullie hebben mensen
gepropt in staatsgedachte arrangementen en
als ik Ad Melkert (fractievoorzitter van de PvdA,
red.) hoor zeggen dat er behoefte is aan leider
schap, dan betekent dat dat je aan de politiek
nog steeds een zeer grote sturende kracht rol
toedicht. Er is wel degelijk een groot verschil
met de benadering die wij kiezen met Hans
Dijkstal (WD-fractieleider, red.): je zoekt de
verantwoordelijkheid van mensen op."
Booij: „Dat staat los van de vraag of je leider
schap moet hebben of niet. Iedereen verwacht
van politiek dat ze ook een aantal richtingen
aangeeft. Je kan niet zeggen dat mensen dat al
lemaal zelf moeten uitzoeken."
Kant: „Ik vind ook dat iedereen verantwoor
delijk is voor zijn eigen leven en geluk. Maar de
overheid is er voor verantwoordelijk, dat de
mensen in staat worden gesteld om hun eigen
keuzes te maken. En als je alles maar loslaat op
de markt, als je het hebt over zorg en over ze
kerheid, als je de neoliberale koers die Bolke-
stein heeft ingezet..."
Brood: „O god, krijgen we dat weer."
Kant: „Jaja, als je dat traject waar we nu op
zitten doorzet, dan krijg je een samenleving
waar iedereen inderdaad verantwoordelijk is
voor zijn eigen geluk en zorg, maar waarin
geen basisvoorzieningen zijn waardoor men
sen ook dat geluk kunnen nemen."
Brood: „Er is nog nooit door de WD voorge
steld om de ziektekosten totaal te privatiseren."
Lennart Booij (29) was tijdens zijn schooltijd in
Breda actief in de scholierenbeweging LAKS. Tij
dens zijn studie (kunst)geschiedenis in Amster
dam was hij woordvoerder van de studentenvak
bond ASVA. Met medestudent Erik van Bruggen
schreef hij een afstudeerscriptie over Anne Von
deling en een boek bij de vijftigste verjaardag
van de PvdA. In 1994 organiseerden ze een jon-
gerennetwerk binnen de PvdA, waaruit de ver
nieuwingsbeweging Niet Nix voortkwam. Samen
waren ze kandidaat-partijvoorzitter en lid van
het campagneteam voor de parlementsverkiezin
gen van mei vorig jaar.
Kant: „Toevallig wel. Jullie zijn voor afschaf
fing van het ziekenfonds."
Brood: „Dat is nog geen totale privatisering
want de AWBZ is daarmee nog niet weg."
Kant: „Nee, dat moest er nog bijkomen!"
Booij: „Dit is precies het probleem. De dis
cussies die jullie met elkaar voeren zijn in de
ogen van mensen die er buiten staan vaak van
een bizarre schijntegenstelling. Ik denk dat je
daarin je eigen achterban onderschat. Ik spreek
mensen die WD stemmen en die behoorlijk
verdienen. Die zeggen dat als de politiek ze kan
garanderen dat extra belastingeld bij die echte,
harde minima terugkomt, ze dat morgen opzij
zullen zetten."
Kant: „De meerderheid van de Nederlandse
bevolking is bereid extra belasting te betalen
als gegarandeerd is dat demente ouderen en
anderen die dat nodig hebben extra zorg krij
gen. En toch gebeurt het niet. Jullie blokkeren
überhaupt de discussie daarover."
Brood: „Omdat we twintig jaar hebben lopen
bezuinigen, omdat we het financieel niet vol
hielden met elkaar. De zekerheid die jij zou ge
ven is dus een schijnzekerheid, want we moe
ten er de komende jaren toch weer in gaan
snijden."
Tegenstellingen
En zo zitten we opeens midden in een heus
ideologisch debat, al wil Booij daar nog steeds
niet aan. Over de toekomst van de politiek gaat
het allang niet meer. Brood en Kant zitten pas
net in de Kamer, maar ze hebben zith de on
hebbelijkheden van de oude garde merkbaar
snel eigen gemaakt. Omstandig proberen ze el-
kaars argumenten te weerleggen, zonder de an
der uit te laten praten. Buitenstaander Booij
moet het evengoed ontgelden. Hij weet niet
waar hij over praat, zo maakt Brood hem keer
op keer duidelijk.
Kant: „Wat ik de WD niet kwalijk neem is
dat ze vinden wat ze vinden. Volgens mij zijn
de tegenstellingen nog steeds vrij groot. Neem
nou wat jij net zei, die eigen verantwoordelijk
heid. Dat hebben ze aan de andere kant van de
oceaan ook gedaan en daar zie ik een maat
schappij die ik hier niet wil."
Brood: „Wat flauw. Dat zou betekenen dat ik
jou met je zorg naar de voormalige Sovjetunie
verwijs en dat doe ik ook niet. Jij maakt een ka
rikatuur van onze politieke ideeën door net te
doen alsof wij Amerika willen."
Kant: „Nee, je wilt een samenleving waarin
iedereen zelf verantwoordelijk is, mensen moe
ten maar zelf voor hun zorg zorgen, jullie zijn
voor afschaffing van het ziekenfonds, heel veel
van die voorstellen hebben we daar ook alle
maal gezien. Maar ik wil iets anders zeggen, dit
was alleen maar een steekje naar jou."
Brood: „Dat kwam aan. Ik heb niks met de
Amerikanen."
Kant: „Maar wat mij nou ergert, is dat die
discussie in de Kamer niet plaatsvindt vanwege
allerlei coalitiebelangen. En die cultuur, daar
erger ik me rot aan. Er zal een andere coalitie
moeten komen, wil je daar iets aan doen."
Booij: „Ik vind deze coalitie juist heel interes
sant, maar ik had verwacht dat de concensus
zou leiden tot nieuwe radicale oplossingen."
Brood: „Dat is dat Tony Blair-verhaal. Ge
woon uitvoering van Thatcher-beleid met een
ander sausje."
Booij: „Dat is echt onzin, dan ben je net zo
ongenuanceerd als je Agnes net verweet. Ge
woon gelul. Als je kijkt naar de achterbannen,
dan zie je dat de verschillen tussen de partijen
kleiner zijn geworden dan ooit. Dat is ook de
reden waarom we nu het overleg van Lef ge
start zijn, tussen Niet Nix en Opschudding (van
D66, red.). Daar zitten ook mensen van de WD
bij en zelfs van het CDA. Misschien dat de ech
te partijtijgers nog schijngevechten willen voe
ren, maar een heleboel mensen willen gewoon
oplossingen. En die zijn binnen bereik, zeker
als je in de wandelgangen beluistert dat ieder
een het eigenlijk hartstikke eens is. Mensen er
geren zich dood aan het feit dat veel beslissin
gen door partijdiscipline niet worden geno-
Kant: „Daar word ik dagelijks mee gecon
fronteerd."
Brood: „Je kunt niet alles tegelijk en dus
maak je afwegingen. En de vraag is waar die
keuzes straks worden gemaakt. Hebben wij als
parlement wel zoveel greep op de gang van za
ken in zo'n internet-samenleving, zodat we zelf
onze agenda bepalen? Of wordt-ie nog steeds
bepaald door vergrote aandacht in de media,
die leidt tot politieke actie, waarbij de rest van
de bureaucratie vervolgens weer de handen vrij
heeft?"
Booij: „Maar dat is echt iets wat je zelf doet.
De politiek is in het leven geroepen om prakti
sche problemen op te lossen en het leven zo
aangenaam mogelijk te maken. Ik denk dat veel
zaken met veel nuchterder verstand kunnen
worden opgelost, als je die kleine politieke ver
schilletjes kunt achterlaten. En ik denk dat je
dat ook zult zien, naarmate de druk van Europa
toeneemt. Ik denk dat Nederland moet doen
waar het goed in is en dat is het toelaten van
experimenten. Durven voorop te lopen."
ONNO HAVERMANS
De oude wijze GPVer Schutte
hield de Tweede Kamer
onlangs haar toekomst voor: de
virtuele democratie. Politiek is
marketing geworden, het
verkopen van jezelf als de
ideale oplossing voor wat dan
ook. Op de electronische
snelweg hebben de ambtenaren
van het enig overgebleven
ministerie vrij spel voor hun
manipulatie van de burgers.
Gaan we werkelijk die kant op?
Hoelang blijft het huidige
politieke bestel nog
Overleeft onze democratie
in het nieuwe millennium? Die
vragen legden wij voor aan
drie jonge honden' in de
politiek, het talent voor de
toekomst: Niet-Nixer Lennart
Booij, WD-Kamerlid Philippe
Brood en SP-Kamerlid Agnes
Kant.
