Cultuur Kunst
'Holland is mijn favoriete speeltuin'
'Die aardbeien blijven altijd goed'
Ex-boefjes uit de
I Bijlmer op de bühne
Schone
Schijn
'Bij het Joods Bruidje
drink je je lekkerste fluitje'
ATERDAG 30 OKTOBER 1999
HEF JAN RIJSDAM, 071-5356444. plv chef caroline van overbeeke 071-5356440
Concert Van Zweden/Han afgelast
leiden Het concert dat de Amerikaanse pianist Derek Han sa
men met Jaap van Zweden zou geven op 4 november in de
Leidse Stadsgehoorzaal is afgelast. Van Zweden heeft een ern
stige blessure opgelopen aan de linkerhand wat spelen onmo
gelijk maakt.
Triade speelt 'Rug' in Lakenhal
iiden Stichting Triade speelt morgen in Stedelijk Museum De
Lakenhal de muzikale voorstelling 'Rug'. De voorstelling kan
gratis worden bijgewoond op vertoon van een geldig toegangs
bewijs tot het museum aan de Oude Singel 28-32. Aanvang:
15.00 uur.
Landdag voor Revianen in Artis
leiden Fans van Gerard Reve krijgen de kans om gezamenlijk
hun liefde voor de auteur te belijden. Op 12 december houdt
het in Leiden gevestigde Gerard Reve Genootschap de Landdag
voor Revianen in Artis. Het is het eerste grote evenement dat
het genootschap organiseert sinds de oprichting op 14 decem
ber vorig jaar, de dag dat Reve 75 jaar werd. De schrijver zelf is
ook uitgenodigd. „Maar ik ga er vanuit dat hij niet komt", aldus
een woordvoerder van het Antiquariaat AioloZ in Leiden, dat de
krant uitgeeft.
Franse prijs voor Abdelkader Benali
eiden 'Bruiloft aan zee' van Abdelkader Benali is in Frankrijk
uitgeroepen tot de beste buitenlandse debuutroman van dit
jaar. In Frankrijk heet de roman 'Noces la mer'. Eerdere prijs
winnaars waren Jonathan Coe en Allessandro Barrico. Benali's
'Bruiloft aan zee' is al eerder onderscheiden. Hij kreeg er in
1996 de Geertjan Lubberhuizenprijs voor literaire prozadebuten
voor. Benali is in 1975 in Marokko geboren en woont sinds '79
in Nederland, de laatste jaren in Leiden.
Ballotage Voorschotense Kunstkring
iqrschoten De Voorschotense Kunstkring (VKK) roept be
langstellenden op zich aan te melden voor de ballotage op vrij
dagmiddag 26 november in het Ambachts- en Baljuwhuis. Voor
de toelating moeten tussen 15.00 uur en 16.00 uur recente wer
ken worden ingebracht. Informatie: tel. 071-5617069.
Tina Turner, bijna zestig, neemt gas terug maar weet nog niet van ophouden
imsterdam gpd
ien mengelmoes van ex-boef
es, probleemjongeren en 'ge-
vone' jongens en meisjes uit
le Amsterdamse Bijlmer gaat
linnenkort op tournee langs
heaters in binnen- en buiten
and. Zij zijn de hoofdrolspe-
ers in het theaterstuk 'Bijl-
nersoul 2000', een aangrij-
lend verhaal dat is gebaseerd
jp het harde leven in een ach-
irstandswijk. Zelfs het Ameri-
aanse YMCA Duncan-theater
Chicago heeft belangstel-
im ng voor het levende drama
an de kersverse acteurs uit
msterdam Zuidoost. De stu
rende kracht achter dit talent
uit onverwachte hoek is John
Leerdam (38), artistiek leider
en algemeen directeur van het
Cosmic theater in de hoofd
stad. Het gezelschap heeft zelf
de bouwstenen voor 'Bijlmer-
soul 2000' geleverd. Voordat
Leerdam als regisseur met de
probleemjongeren aan het re
peteren sloeg, liet hij hen ver
tellen over het dagelijks leven
in Amsterdam Zuidoost. Mu
ziek, liefde en seks, maar ook
moord, discriminatie, wapen
bezit, zwangerschap en ver
krachting hielden de jonge ac
teurs bezig.
Het leverde belangrijk im
provisatiemateriaal op voor
uit het leven gegrepen scènes.
De hele Europese pers
heeft zich verzameld in Pa
rijs. Elf cameraploegen en
zo'n honderd journalisten
zijn in afwachting van Tina
Turner, die de Franse
hoofdstad heeft uitgeko
zen om haar nieuwe cd,
'Twenty four seven', te lan
ceren. De Amerikaanse di
va heeft, via een forse uit
nodigingskaart, beloofd
haar leven en werk toe te
lichten. Uiteindelijk heb
ben de fans, sinds haar
laatste album 'Wildest
dreams' (1996) verscheen
en de daaraan gekoppelde
wereldtournee, weinig
meer van haar vernomen.
parijs hans piët
De zangeres, die op 26 novem
ber haar zestigste verjaardig
hoopt te vieren - „ik wil hem
graag in alle rust doorbrengen"
- mag dan aan het begin van
deze maand de prestigieuze
Music Of Black Origin Award
(MOBO) voor haar hele oeuvre
hebben ontvangen, ze kreeg
daags daarna ook een zwaar
verlies te verwerken. Haar moe
der Zelma Bullock overleed de
zestiende oktober op 86-jarige
leeftijd. Op haar nieuwe album
heeft Tina het nummer 'Talk to
my heart' aan haar opgedragen.
Tina Turner is in een heel
goede bui. Echt vreemd is dat
niet, want opnieuw liegen de
cijfers er niet om. Zo blijkt
'When the heartache is over' de
snelst verkopende single uit
haar carrière te zijn en noteert
het album 'Twenty four seven'
in de voorverkoop al goud en in
Duitsland zelfs platina. Om die
reden is het misschien niet zo
vreemd dat de zangeres voor
haar concert op de rand van de
nieuwe eeuw zo'n tien miljoen
gulden op haar bankrekening
krijgt bijgeschreven. „Ik doe
wat de meeste artiesten doen
met het wisselen van de eeuw,
namelijk optreden", heeft ze
even daarvoor laten weten.
„Mijn millennium-aandenken
is een concert in het (beroem
Tina Turner in de Parijse Buddah-bar: „In de toekomst geef ik zo af en toe eens een klein concert en zal ik
mij vooral storten op speciale projecten." foto afp/jean-pirre muller
de) Caesars Palace in Las Ve
gas."
Ze noemt het een opwarmer
tje voor de 'Millennium 2000
twenty four seven'-wereldtour-
nee, die kort daarna in Amerika
begint. Vanaf 30 juni is Europa
aan de beurt. Hoewel Rotter
dam nog niet staat genoteerd
op de tourneelijst, laat ze na de
persconferentie weten dat hij
snel zal worden toegevoegd.
„Holland is mijn favoriete
speeltuin", zegt ze lachend,
„die wil ik echt niet overslaan."
De 'Millennium 2000 twenty
four seven'-serie mag dan de
pop-geschiedenisboeken in
gaan als haar laatste grote tour
nee, stoppen is er niet bij. Ze
kan niet zonder de energie die
de wisselwerking met het pu
bliek haar geeft. Tegelijkertijd
beseft ze maar al te goed dat de
jaren gaan tellen - hoewel dat
aan haar uiterlijk niet is af te le
zen - en dat rock roll en pop
muziek, zoals zij die zelf jaren
lang uitdroeg, toch vooral het
speelgoedje is van de jeugd.
„Ik ga mijn ingesleten, hoge
werktempo drastisch wijzigen.
In de toekomst zal ik, wat de
concerten betreft, vooral kiezen
voor kwaliteit in plaats van
kwantiteit. Het betekent dat ik
zo af en toe eens een kleinscha
lig concert geef en mij vooral
zal storten op speciale projec
ten. Eén ervan vindt binnenkort
plaats. Ik ben namelijk ge
vraagd voor het Nobelprijs voor
de Vrede-concert. En dat vind
ik echt een enorme eer.
Om zich niet te verliezen in
de meer gezapige levenswijze
die mogelijk beter bij haar leef
tijd past, vindt Tina Turner het
ook heerlijk om in de studio en
tijdens zo'n wereldreis met jon
ge mensen te werken. Die jeugd
straalt dan ook af van de twaalf
musici - en dan met name de
drie danseressen en twee ach
tergrondzangeressen - die met
haar op tournee gaan. En voor
'Twenty four seven' werkte ze
onder anderen samen met de
Metro Boys, Brian Rawling en
Mark Taylor. „Ze zijn nog zo
jong, zelfs jonger dan mijn ei
gen kinderen 42 en 38) maar ze
weten wel precies waarmee ze
bezig zijn."
„Ik heb met veel plezier met
ze samengewerkt. Dat komt
ook omdat het duo het muzika
le verleden niet wegcijfert, maar
het gebruikt en er nieuwe ele
menten aan toevoegt. Ze blij
ken in staat om van die ouder
wetse, onweerstaanbare pop
melodieën te componeren. Ik
ben ze in Engeland gaan opzoe
ken in hun kleine studio, waar
het echt bleek te gonzen van de
creativiteit." Lachend. „In elke
kast die je opentrekt zit wel een
schrijver of een componist.
Heel inspirerend allemaal.
Voordat we er erg in hadden,
waren er vier nummers opge
nomen."
Wat begin dit jaar ook speel
de, was het idee om samen met
Elton John op tournee te gaan.
„Dat plan viel uiteindelijk in
duigen. Vervolgens kwam het
plan bovendrijven voor de
kerstperiode een 'grootste hits'-
compilatie samen te stellen.
„Maar ik voelde mij na mijn
werk met Rawling en Taylor zo
geïnspireerd, dat ik dat idee ook
heel snel aan de kant heb ge
schoven."
Ze noemt 'Twenty four seven'
een nieuwe stap in haar inmid
dels meer dan 40 jaar durende
carrière. „Het is een heel mo
derne plaat, waarop ik helemaal
mijzelf kan zijn. Ook omdat
mijn muzikale wortels een in
grediënt vormen. En de teksten
zijn fantastisch. Ik zie het als
een nieuwe vorm van gospel
muziek. En tegelijkertijd is het
ook een heel vrouwelijke plaat,
waar ik ontzettend blij mee
ben. Luister maar naar een
nummer als 'All the woman'."
Dat ze er zo jong blijft uit
zien, wordt volgens Tina Turner
deels gestuurd door de moder
ne tijden. 'In tegenstelling tot
mijn moeder en grootmoeder
heb ik allerlei zaken als kleren
en make-up voor handen om
mij prettig te voelen. Bovendien
worden vrouwen niet meer
weggestopt achter het fornuis,
maar zijn er tegenwoordig vol
op kansen om als een onafhan
kelijk individu over de wereld te
trekken."
Maar voorlopig is er eerst die
wereldtournee. Tijdens die
shows zal ze ook klassiekers uit
haar carrière laten horen. Ze
vindt het passen bij haar ge
moedstoestand, want Tina mag
dan helemaal opgaan in de ge
neugten van de moderne we
reld, als ze zich thuis ontspant,
luistert ze graag naar stan
daardwerk uit de jaren vijftig en
zestig van artiesten zoals Sam
Dave, Marvin Gaye en Otis Red
ding. „Die platen klinken nog
steeds niet ouderwets. Het gaat
echt om goede composities die
bovendien heel goed worden
gezongen. Volgens mij raakt dat
werk nooit uit de tijd. Ik heb
ook niet het idee dat ik die
composities met mijn nieuwe
plaat heb overtroffen." Maar
dat nummers als 'Twenty four
seven', 'Whatever you need" en
'All the woman' passen in deze
tijd, laat ze 's avonds horen in
de kleine Parijse Buddah-bar.
In een rode jurk met laag de
colleté stort ze in vijf composi
ties een enorme dosis energie
over het publiek uit. De charme
van het korte, maar heftige op
treden - haar uit twaalf man be
staande groep past nauwelijks
op het kleine podium - is, dat
ze op armlengte afstand is te
bewonderen. Dat ze daarbij een
voorschotje neemt op mogelijk
falen door te roepen dat ze nog
niet alle woorden kent neemt
niemand haar kwalijk.
als Hamburg en Berlijn afge-
kende wijken van plezier
bben, zo krijgt Leiden, als het
orgaat, een aparte Rem-
indtwijk. Voormalige stads-
ituurders hebben alles wat
de grote schilder herinnert
wortel en tak uitgeroeid of
i uitroeien en de kersverse
V-voorzitter Kees Klerks wil,
de Sturm und Drang een
uwe functionaris eigen, die
ide gaan wegwassen. Eerst
'n gedacht dat Klerks mis-
lien in een vat van zijn eigen
bbelgestookte graanjenever
gevallen, maar nu het plan
beetje is bezonken, begin ik
iteeds enthousiaster over te
en.
uikt gewoon: die jongen
:ft het door! Kein keloel,
lar doen! Niet op kleiduiven
lieten, maar op echte. Rem-
ndt niet alleen als een ex-
tartikel zien maar als een
jende bron van welvaart
Leiden. Reclame heeft de
te schilder niet meer nodig,
als Heineken is hij tot in
iboektoe bekend. Dus dat
1 steekt de organisatie al bij
irbaat in de zak. In zakenter-
heet zoiets: op zeker gaan.
dit plan in de toekomst veel
in de gemeentekas en in
van de ondernemers zal
ngen, dat hier binnenkort
rte bussluizen voor de aan-
5r van Japanners moeten ko-
i - 'Lemblandt! Lemblandt!'
lat buiten kijf. Maar als ik
dat de wijk rondom de
vaartschool geheel in zeven
de eeuwse stijl moet wor-
herbouwd, bekruipt mij
leen beetje het Efteling-ge-
I. Vooral als ik denk aan de
rdentram die er moet ko
nijn weten was die paar-
tram er in de zeventiende
niet. Een klein anachro-
ne mag natuurlijk best,
als het om de typisch ze-
tiende-eeuwse geur gaat,
?t het toch ook mogelijk zijn
een manege een contract
Oprichting 'De Noyense School' in Sassenheim ter ere van Leidse schilderes
Tegenover het Mauritshuis biedt een restaurateur
zijn spare-ribs aan met als lokkertje een foto van
'De anatomische les'. foto gpd/cees zorn
De gevel van het herbouwde en later weer gesloopte
geboortehuis van Rembrandt aan de Leidse Wedde-
Steeg. foto archief
af te sluiten voor een verse la
ding dampende, goudgele nug
gets elke week, strategisch ver
spreid op de straathoeken.
Zo'n tram doet me akelig veel
denken aan de treintjes die
door onze pretparken lopen.
Natuurlijk is het maar een klein
onderdeel van het plan en het
zou flauw zijn om het daarop af
te schieten. Maar het doet af
breuk aan de 'standing' ervan.
Het is het Labruyère-effect
waar we nu onderhand eens
van af moeten. Niks ten nadele
van Peter Labruyère, maar
graag op een andere plaats en
niet in de Rembrandtwijk. Gooi
er dan maar een paar, door de
organisatie gesubsidieerde, be
delaars en bultenaars tegenaan
of zet desnoods een krankzinni
gengesticht open, dan benader
je de zeventiende-eeuwse sfeer
meer dan met zo' n tram.
Wat mij wel in hoge mate be
koort, is het idee om hier hét
kenniscentrum van de wereld
over Rembrandt te vestigen.
Eén expert hebben we al in
huis: Th. Laurentius, de Voor
schotense Rembrandtkenner
bij uitstek. Met de kennis die
deze man heeft, kunnen we al
een volwaardige afdeling in de
Zeevaartschool vullen. Maar
ook daaraan zal Klerks hebben
gedacht. Zulke mannen zien el
kaar natuurlijk aan ronde tafels.
Het is misschien niet onzinnig
om Laurentius als adviseur bij
dit plan te betrekken. Dan weet
je tenminste zeker dat het met
enige smaak tot stand wordt ge
bracht.
Rembrandt en zijn schilderijen
zijn natuurlijk al waanzinnig
populair over de gehele wereld.
Toch maakt zijn werk niet, zo
als bij een schilder als Van
Gogh, de indruk dat het is
doodgeknuffeld. Van Gogh is
net zo bekend als onze molens,
klompen en tulpen. Rembrandt
is minstens zo bekend, maar
toch is zijn werk nog steeds
geen cliché. Natuurlijk zullen er
straks winkeltjes komen waar
de Nachtwacht op posterfor
maat wordt verkocht, natuurlijk
zullen zich in de buurt restau
rantjes en koffieshops vestigen
die van Rembrandts bekend
heid gebruik maken ('Haal je
weed 's bij Titus!' of 'Bij het
Joods Bruidje drink je je lekker
ste fluitje'), maar laat het ge
controleerd gebeuren, met
smaak. Hou het licht van Rem
brandt voor ogen, meneer
Klerks, dat stille clair-obscur,
dat aan wat voorbij ging zo'n
eeuwigheidswaardse heeft
meegegeven! Laat de Rem
brandtwijk een kunstkwartier
worden, geen met mayonaise
dichtgesmeerde wijk van ple
zier, waar de Hamburger Rem
brandt en het Broodje Heel
meesters het beeld bepalen.
cees van hoore
leiden cees van hoore
Vijftien ezels in een schuur.
Niet balkend, want het gaat hier
om de schildersezels van 'De
Noyense School', een groep
schilders die de naam van hun
Leidse lerares Leny Noyen hoog
in het vaandel hebben staan. Er
wordt geschilderd voor het ple
zier en de naam van de 'club' is
bedoeld als een vette knipoog
naar De Bergense School, waar
van de roem zich over de gehe
le wereld heeft verspreid. Deze
schilders willen gewoon lekker
schilderen, hetgeen kwaliteit
niet uitsluit. En daarvoor is het
pand dat zij onlangs hebben
betrokken in Sassenheim een
uitstekende locatie. Morgen
wordt De Noyens School fees
telijk ingeluid.
Naast de Sassenheimse 'chi
nees' ligt een oude bollen
schuur, die is omgebouwd tot
atelier. Eerst zat de vijfenvijftig-
jarige mevrouw Witte-Bakker,
een schilderes met een late roe
ping, er alleen op de bovenver
dieping te schilderen. Maar
toen de eigenaar het pand kwijt
wilde en zij moest vertrekken,
ging ze in conclaaf met haar
schilder-moeder Leny Noyen
en wist zij een aantal leerlingen
van haar over te halen om zich
op de benedenverdieping te
vestigen.
De leden van De Noyense
School komen langzaam bin
nendruppelen. Geen woest uit
ziende schilders met vegen oker
op het voorhoofd, maar ge
woon geklede, aardige mensen
die één passie delen: de schil
derkunst. Overal in de ruimte
staan voorwerpen tot stillevens
gerangschikt, voorwerpen die je
op de doeken weer tegenkomt,
maar dan met de geheel eigen
signatuur van de schilder.
„Leny weet de stillevens op
een afgewogen manier te rang
schikken, zodat de kleuren van
de voorwerpen elkaar beïnvloe
den en er meer spanning in het
tafereel komt", zegt een van de
leerlingen. „Ik vind het heerlijk
om die stillevens te schilderen.
Het witte vlak hebben we nu
wel gehad." Er wordt tijdens de
schildersessies keihard gewerkt,
geconcentreerd ook. „Soms
hoor je een uur lang helemaal
niets en zit iedereen te werken.
Vaak zijn we verbaasd dat het al
zo laat is en het licht uit moet.
We zitten hier nu zonder Leny.
En dat is wel goed. Je moet
langzamerhand toch leren op
eigen benen te staan."
Een fles tequila, een Japanse
geisha die in een kruiwagentje
ligt, kommen, schotels, wor
sten, kazen, poppen, de 'ingre
diënten' voor het stilleven zijn
legio. Voor elk stilleven staat
een ezel met daarop een doek
waarop de voorwerpen zijn te
rug te zien. Spiegels van linnen,
maar elk met een eigen karak
ter. „Als ik er helemaal geen
chocolade van kan maken, wil
ik de rangschikking nog wel
eens veranderen", zegt een da
me. „Maar het is natuurlijk juist
de uitdaging het op die manier
te doen. Leny heeft ons geleerd
hoe je balans en compositie in
zo'n schilderij kunt krijgen.
Daar is ze heel goed in."
„Ik heb een buurmeisje ge
schilderd", zegt een jongere
schilderes. „Waarom? Dat weet
ik niet. Ik heb dat kind de hele
zomer in de tuin zien spelen en
dat trof me. Ik heb voor het
eerst een foto gebruikt. Dat is
eigenlijk een zonde in de ogen
van Leny. Bij een foto valt die
speciale lichtval vaak weg. Een
foto wordt door de fotograaf al
tijd op zijn eigen wijze ontwik
keld. Maar ik ben er toch in ge
slaagd die dromerige sfeer op te
roepen, die melancholie die, als
je het nu bekijkt, toch over ie
ders jeugd ligt."
Leny Noyen is al jarenlang
bezig als schilder. Nu ze haar
atelier aan de Nieuwe Rijn heeft
verwisseld voor een plek aan de
Oude Rijn in Leiden, neemt ze
veel portretopdrachten aan. Le
ny is een kunstenares van het
type: 'Niet praten, maar doen.'
Ze zit het allemaal maar een
beetje aan te horen en kijkt de
kat uit de boom. „Ik ben hier
normaal niet meer", zegt ze.
„De mensen varen op eigen
koers. Het duurt vaak lang,
maar opeens komt het talent
boven. Maar voor je kunt wat
deze mensen kunnen, moet je
toch al even bezig zijn. Ik vind
dat de mensen gewoon maar
moeten oefenen en schilderen.
Waarom je zo'n stilleven schil
dert? Daar denk ik nooit over
na. Als ik bezig ben, denk ik: zo,
nu gaat het gebeuren. Je moet
die dingen niet plat praten. Ie
moet ze alleen maar schilderen.
De rest is verlies."
Leny heeft haar leerlingen ge
leerd te werken met een be
perkt kleurenpalet. „Ze heeft
ons erop gewezen dat je al die
kleuren wel in de winkel kunt
kopen, maar dat dat helemaal
niet nodig is en je ze zelf op je
palet kunt mengen", -zegt een
van haar discipelen. „Dat is
vakmanschap. Ik ben erg blij
dat ik daar iets van heb mogen
oppikken."
Ton van Haren, die in het da
gelijkse leven op Schiphol
werkt, heeft een prachtig doekje
gemaakt. Een stilleven van een
schaaltje met aardbeien dat er
zo fris en appetijtelijk uitziet,
dat je de neiging krijgt om de
slagroom te gaan halen. „Het
gekke is dat ik die aardbeien
heb geschilderd aan de hand
van namaakexemplaren. Leuk
toch. En ze hoeven niet in de
koelkast, ze blijven altijd goed."
Leden van De Noyense School. Liggend: Ton van Haren, bovenste rij, v.l.n.r. Ton Poppelier, Conny Pfister,
Mieke Schellekens, onderste rij: v.l.n.r. Loes Poppelier, Leni Noyen, José van der Zanden, Jos Laurijssens en
Irene Nouwens. foto dick hogewoning