ZATERDAGS
BIJVOEGSEL
Druppels op een gloeiende plaat
Maatregelen
Leidsch Dagblad
ZATERDAG 23 OKTOBER 1999
botterfly logisti
waardan - li«ill««
File. Een probleem waaraan intensief wordt gesleuteld zonder dat het echt helpt.
FOTO ARCHIEF
File-maatregelen blijven onvoldoende opleveren
Al in 1926 werd voor
het eerst een 'Groote
Vergadering' belegd
om te spreken over 'de
probleemen rond de
toenemende
motorisaatie en de
gebrekkige
infrastructuur'. Ruim
eventig jaar later rijdt
er nog steeds te veel
blik over te weinig
asfalt. Allerhande
trucjes worden
bedacht om het
fileprobleem op te
lossen. Vooralsnog
helpen ze niet. Het
'arlijkse totaal aantal
files blijft stijgen.
Op het computerscherm van Jel-
les Bode in de meldkamer van
het Traffic Information Centre
(TIC) in Utrecht beginnen rond half zeven 's
ochtends oranje lichtjes te branden. De eer
ste files zijn weer gesignaleerd. Op de A2
staat negen kilometer, een lengte waar Bode
niet van opkijkt. „Dit is een hele normale si
tuatie voor de maandagochtend. Het wordt
pas echt erg als het slecht weer is. Dan staat
bijna de helft van de Nederlandse snelwegen
vol."
Bij het TIC komt dagelijks alle informatie
binnen over opstoppingen op de Nederland
se' snelwegen. Tachtig procent hiervan is af
komstig van elektronische 'lussen' in het
wegdek, die de snelheid en het aantal auto's
op een bepaald traject meten. Er is sprake
van een file als voertuigen over een lengte
van twee kilometer langzamer dan vijftig ki
lometer per uur rijden. De operator, waarvan
het TIC er veertien in dienst heeft, geeft de
filemelding door aan afnemers als de ANWB,
de verkeersinformatiedienst en regionale
zenders als Radio M (Utrecht). Deze zorgen
ervoor dat de informatie via radio, Internet
en teletekst de automobilist bereikt.
Op plaatsen zonder signaleringssysteem is
het TIC afhankelijk van meldingen van het
Korps Landelijke Politie Diensten (KLPD), de
Wegenwacht en pompstationhouders. Bo
vendien zijn er 160 zogenaamde 'spitsgid-
sen', particulieren die dagelijks hetzelfde tra
ject afleggen en eventuele vertragingen van
uit hun auto doorbellen. „Pas als je al deze
informatie combineert, krijg je een goed
beeld van de weg," zegt Ary Koot, hoofd
meldkamer. „Daar hebben automobilisten
behoefte aan. Het biedt hen de keuze om
hun route aan te passen voordat ze op weg
gaan. En voor diegenen die al in de file staan,
is het een bevestiging. Bestuurders willen
weten waarom ze stilstaan."
Het TIC, dat een samenwerkingsverband is
tussen de KLPD en Rijkswaterstaat, bestaat
sinds januari '98. Daarvoor kwam alle ver
keersinformatie vanuit de thuisbasis van de
KLPD in Driebergen. „Wij zijn hiermee voor
lopig nog de enige in Europa", zegt Koot. „In
Frankrijk en Duitsland zijn al wel regionale
verkeersinformatiediensten, maar een lande
lijk centrum ontbreekt daar nog."
Konden de medewerkers van het TIC twee
jaar geleden nog om zeven uur beginnen, te
genwoordig moeten ze al een half uur eerder
aanwezig zijn. Koot: „De spits begint nu eer
der en duurt langer. Pas om tien uur zijn de
laatste files verdwenen." Ook het totale aan
tal files is de afgelopen twee jaar gestegen
„In '97 waren er 15.000 meldingen, in '98
23.000 en over '99 zullen het er weer meer
zijn. De maatregelen van de overheid om de
files te verminderen, zijn dus nog steeds een
druppel op de gloeiende plaat."
Moeilijk
De maatregelen waar Koot naar verwijst, zijn
afkomstig uit het plan Samen werken aan be
reikbaarheid (SWAB) dat het ministerie van
Verkeer en Waterstaat in '96 presenteerde.
Hierin tracht de overheid op alle mogelijke
manieren de files aan te pakken. Ze wil on
der andere het autorijden onaantrekkelijk
maken met regelingen als rekeningrijden, de
verhoging van de benzineprijs en de aan
scherping van het parkeerbeleid. Tegelijker
tijd moet de reiziger gestimuleerd worden
het openbaar vervoer te gebruiken.
Volgens ANWB-manager Sam Schouten is
het echter moeilijk om autobezitters te over
tuigen hun stalen ros te laten staan. „Het
openbaar vervoer neemt in veel gevallen nog
te veel tijd in beslag en daarbij is niet iedere
plaats bereikbaar. Bovendien zijn vertragin
gen aan de orde van de dag en laat de service
vaak te wensen over. Zolang er geen vol
waardig alternatief is, zal het grootste deel
van de werknemers 's ochtends de eigen au
to pakken." Schouten ziet meer toekomst in
maatregelen als telewerken en gespreide
werktijden. Voorwaarde is dan dat de werk
gevers flexibeler moeten omgaan met de ar
beidstijden. „Ze moeten hun eigen verant
woordelijkheid erkennen." Als voorbeeld
noemt hij de provincie Utrecht, waar het be
drijfsleven een grote rol speelt in de filebe-
strijding. Werkgevers laten speciale bussen
rijden voor hun werknemers en zorgen er
voor dat hun kantoren op goed bereikbare
locaties staan. Schouten: „Die voortrekkers
rol van het bedrijfsleven is een goed voor
beeld voor de rest van Nederland. Het file
probleem gaat ons immers allemaal aan."
In afwachting van structurele oplossingen
als de grootschalige invoering van telewer
ken en de verbetering van het openbaar ver
voer, probeert de overheid het groeiende
aantal auto's ondertussen in goede banen te
leiden. Hierbij wordt onder de noemer 'dy
namisch verkeersmanagement' gebruik ge
maakt van de nieuwste technologische ont
wikkelingen om de doorstroming van het
verkeer te bevorderen. Uitgangspunt is het
inspelen op de actuele verkeerssituatie. Zo
zijn er inmiddels borden met inhaalverbo-
den voor vrachtwagens die open klappen als
het druk op de weg is. „Op die manier wordt
geprobeerd files te voorkomen", zegt David
Wansink, opleidingsmanager Verkeerskunde
op de Nationale Hogeschool voor Toerisme
en Verkeer (NHTV) in Breda. „Bijkomend
voordeel is dat vrachtwagenchauffeurs op
rustige momenten gewoon kunnen inhalen.
Dat is heel wat geloofwaardiger dan het ge
bruikelijke inhaalverbod op vaste tijden."
Een andere noviteit is het gebruik van de
'dynamische route-informatiepanelen', elek
tronische borden die boven de snelwegen
verkeersinformatie doorgeven. Files worden
hier niet mee opgelost, maar automobilisten
kunnen een alternatieve route kiezen. Ook
de zwarte matrixborden, waarop in geval van
file automatisch de maximumsnelheid wordt
aangepast, zijn onderdeel van het dyna
misch verkeersmanagement. „De automobi
list moet vaart minderen om niet met 120 ki
lometer per uur op een file in te rijden", zegt
Wansink. Relativerend: „Nu gaat hij natuur
lijk niet meteen negentig rijden als 'ie dat
bord ziet, maar hij weet in ieder geval dat er
iets gaat gebeuren en let dus beter op."
Een bijkomend voordeel van verlaging van
de maximumsnelheid is dat het verschil in
snelheid tussen vrachtwagens en personen
auto's kleiner wordt. Daardoor hoeft niet ie
dereen af te remmen of in te halen. „Zo ont
staat er een rustiger verkeersbeeld", aldus
Wansink. „Als je dan ook nog volgens het
Amerikaanse 'Keep your lane principe' gaat
rijden, waarbij iedereen verplicht wordt op
DE NEDERLANDSE FILE TOP VIJF
Plaats/knooppunt
£1 A2 Everdingen-
knooppunt Everdingen
Aantal
files
in 1998
241
Lengte in
kilometers
(gemiddeld)
5,5
Duur in
minuten
(gemiddeld)
125
A2 Nieuwegein Zuid-
Nieuwegein
22i
4,6
157
A9 Badhoevedorp-
Haarlem Zuid
274
4,1
90
A2 Parkeerpl. Ruwiel-
Vinkeveen
206
6,3
62
A12 Zoetermeer-
Bleiswijk
173
4,3
100
Bron: Rijkswaterstaat
gpd/GN-graphics/R.S
zijn eigen rijstrook te blijven en daarbij
rechts inhalen toestaat, zou je al een groot
deel van het fileprobleem oplossen."
Gevaarlijk
Uitbreiding van de bestaande wegcapaciteit
lijkt ook een voor de hand liggende oplos
sing. In juni van dit jaar ging op de A15 tus
sen Gorinchem en Papendrecht een proef
project met flexibele wegmarkering van start.
Hiermee kan op drukke momenten van een
tweebaansweg, door middel van lampjes in
het wegdek, een rijbaan met drie rijstroken
worden gemaakt. Op andere plaatsen is het
toegestaan in de spitsuren de vluchtstrook te
gebruiken. ANWB-er Sam Schouten vindt dit
een gevaarlijke oplossing. „Afgezien van het
feit dat de vluchtstrook bedoeld is voor
nooddiensten, is een grotere kans op onge
lukken. De weg is immers niet berekend op
zoveel auto's." Wansink voegt hier aan toe
dat de kans op misverstanden groot is. „Dan
krijg je mensen die denken dat ze overal over
de vluchtstrook mogen scheuren. Het is dus
van groot belang de automobilisten goed
voor te lichten."
Ary Koot van het TIC denkt daarnaast dat
deze oplossing groen licht geeft aan mensen
die al een alternatief voor het filerijden ge
vonden hadden. „Voormalige automobilis
ten die nu met de trein reizen, zien dat er ge
noeg plaats is op de weg en stappen vervol
gens toch weer in de auto. Er ontstaan weer
files en je bent weer terug bij af."
Schouten en Wansink benadrukken dat
communicatie met de burgers cruciaal is in
de oplossing van de fileproblematiek. „De
doorsnee Nederlander maakt zelf wel uit hoe
hij zich gedraagt op de weg en zal zijn gedrag
dus pas veranderen als hij het nut van een
maatregel inziet", vindt Schouten. „De over
heid moet dus met een goed verhaal komen
om de automobilist te overtuigen. Bijvoor
beeld uitleggen dat iemand vaart moet min
deren, omdat er op die weg een ongeluk is
gebeurd. Dat kost moeite, maar zal uiteinde
lijk zijn vruchten afwerpen.
Onze leden vinden het bovendien belang
rijk om van tevoren te weten waar ze aan toe
zijn. Dat blijkt onder meer uit het succes van
de borden in Rotterdam die in plaats van het
aantal kilometers file de vertragingstijd aan
geven. Mensen hoeven hun reistijd dan niet
meer te schatten, maar kunnen gerichte af
spraken maken. Daar zou het openbaar ver
voer ook op moeten inspringen, door de ga
rantie te geven dat ze altijd op tijd zijn."
Pessimisme
Ondertussen zitten de denktanks op het mi
nisterie van Verkeer en Waterstaat niet stil.
Daar wordt regelmatig met verschillende be
langhebbenden gebrainstormd over de toe
komst van de filebestrijding. Zo bestaat het
plan om een snelheidsbegrenzer in de auto
te plaatsen, die rekening houdt met de maxi
mumsnelheid op de desbetreffende weg.
Ook draait er al een proefproject waarin au-
Een greep uit de maatregelen die de files moeten be
strijden:
Rekening rijden
Verhogen van de benzineprijs
Carpoolen
Toeritdosering
Gebruik van vluchtstrook
Dynamische wegmarkering
Betaalstroken
Inhaalverboden voor vrachtwagens in de spits
Investeren in openbaar vervoer
Parkeerbeleid aanscherpen
•Telewerken
Invoering flexibele werktijden
Incident management (na een ongeval zo snel mo
gelijk de rijbaan vrijmaken)
•Scheiden van regionaal en interregionaal verkeer
'Keep your lane' maatregel
to's overschakelen op de automatische pi
loot. Hierbij worden aangepaste voertuigen
over een lopende band naar hun bestem
ming vervoerd.
De ANWB-manager denkt dat deze futu
ristische plannen gedoemd zijn te misluk
ken. „Mensen willen het gevoel hebben dat
ze de zelf baas zijn over hun voertuig." Hij
ziet meer heil in het plan dat door zijn eigen
bond is ontwikkeld. Daarin gaat ze uit van
een maximale capaciteit van de snelweg en
krijgt de weggebruiker pas toegang tot de op
rit als er plaats vrij is. „Het idee is gebaseerd
op de huidige toeritdoseringsinstallatie, een
verkeerslicht dat één auto tegelijk op de snel
weg Iaat. Wij gaan dan uit van het principe
'vol is vol'. Of er dan geen file op de oprit
ontstaat? Ach, als je naar de bioscoop gaat
sta je toch ook in de rij?"
ANOUK MIDDELKAMP
