'Samenwerking moet,
ook in fusiedekenaat'
Geloof Samenleving
Muren gebouwd op een fundament van vooroordelen
ZATERDAG 23 OKTOBER 1999
VANDAAG
Serverinus Boëtthius (ca. 480-524), de heilige
van 23 oktober, staat bekend als degene die
het filosofisch denken in de theologie introdu
ceerde. Dat maakte van hem de grondlegger
van de middeleeuwse theologie-beoefening,
of'scholastiek'. Hij werd pas in het jaar 1883 heilig ver
klaard. Dal kwam de katholieke autoriteiten om de één of
andere reden toen pas goed uit. Boëtthius is dan ook geen
volksheilige die tegen allerlei ziektes, aandoeningen of
ongeluk werd aangeroepen. Buiten de theologie en filoso
fie is zijn bekendheid gering. Tijdens zijn leven viel hij wel
op. De koning der Oost-Goten, Frederik, die in zijn dagen
over vrijwel heel Italië heerste, gaf hem een hoge functie
aan zijn hof. Daar raakte hij verstrikt in een intrige en
werd gevangengenomen. Wachtend op zijn doodvonnis
schrijft hij een boek (Vertroosting) en krijgt een visioen
van een vrouw die hem de bestemming van de mensheid
laat zien en inzicht geeft in niets minder dan de absolute
waarheid. Dat voorkwam niet dat hij korte tijd later werd
geëxecuteerd.
De heilige Miniatius uit Florence stierf rond
24 het jaar 250 onder keizer Decius. De oudste
qKT bronnen zeggen dat hij van eenvoudige kom-
af was. Een handarbeider, die het christelijke
geloof had omhelsd. Maar voor de rest is er
bitter weinig bekend over Miniatius, behalve de locatie
van zijn graf. Daar staat nu, hoog boven Florence uitste
kend, de wit met donkergroen marmeren kerk
San-Miniato, die meer bezocht wordt door toeristen dan
gelovigen. Waarschijnlijk heeft Miniatus zijn heiligensta-
tus en feestdag, 24 oktober, meer te danken aan deze
fraaie kerk dan zijn marteldood onder de Romeinse chris
tenvervolgingen.
Boeddhisten kennen drie 'juwelen': de boeddha zelf, zijn
lessen (dharma) en de nobele kloosterorde 'Sangha'. Elk
jaar wordt op 'Pavarana' of 'Kathina-dag', die dit jaar op
24 oktober valt, deze kloosterorde voorzien van de be
langrijkste benodigdheden zoals kleding. Een en ander
gaat gepaard met de nodige feestelijkheden.
Zwolse Peperbuskerk wordt basiliek
zwolle De Zwolse parochie Onze Lieve Vrouw Tenhemelopne
ming (Peperbuskerk) mag zich een basiliek noemen. Paus Jo
hannes Paulus II heeft die eretitel donderdag aan de kerk toege
kend. De kerk, die dit jaar 600 jaar bestaat, draagt voortaan de
titel 'basilica minor', die wordt toegekend aan kerkgebouwen
met een bijzondere culturele of liturgische betekenis. De ge
schiedenis van de kerk is nauw verbonden met die van Thomas
a Kempis, de grondlegger van de Moderne Devotie. Deze kerke
lijke vernieuwingsbeweging bezorgde Zwolle (en Deventer) in
de Middeleeuwen een voorname plaats op de Europese land
kaart. Thomas a Kempis schreef het boek De Navolging van
Christus (1441). Vanuit de kerk wordt al tweehonderd jaar het
voortouw genomen voor een jaarlijkse bedevaart van Zwolle
naar het Duitse Kevelaer.
'Oorlogspaus' verdient zaligverklaring
Hilversum De oorlogspaus Pius XII zal zalig verklaard worden,
maar zeker niet in het jaar 2000. Documenten en talrijke getui
genissen die onder ede zijn afgelegd, tonen volgens de Duitse
pater-jezuïet K.P. Gumpel, werkzaam bij de Vaticaanse congre
gatie voor de heiligverklaringen, aan dat Pius XII het verdient
om zalig verklaard te worden. Hij zei zich niet te zullen storen
aan kritische publicaties over de oorlogspaus, zoals het boek
'Hitiers paus: de verborgen geschiedenis van Pius XII' van John
Cornweil. Volgens deze Britse publicist was Pius XII een groot
bewonderaar van de Duitsers en koesterde hij antisemitische
ideeën. ,,Ik moet het boek bestuderen, ik moet er op antwoor
den, maar dat verandert niets aan mijn persoonlijke opvatting
over de heiligheid van deze man", zei Gumpel. ,,Ik geloof dat ik
na tientallen jaren als hoofd onderzoeksrechter wel enigszins
weet of iemand waardig is te worden zalig verklaard. Persoonlijk
ben ik ervan overtuigd dat het zal gebeuren. Maar zeker niet in
het jaar 2000 zoals journalisten beweren."
BEROEPINGSWERK
NEDERLANDS HERVORMDE KERK
Beroepen te Gouderak: G. Lustig te Noordeloos.
Beroepbaar gesteld: mw. M.J. Berkhof, S.A. Haadsmastraat
3, 9481 AL Vries;
mw. J.M. Haas, Kostverlorenstraat 20-1, 1052 GX Amster
dam;
W. Kaljouw, Appelgaard 5, 4051 EA Ochten;
M. Kreuk, Korenbloemstraat 20, 2221 TD Stolwijk;
D.H.J. Steenks, Cremerplein 22, 3532 BZ Utrecht;
mw. M. Werkhoven, Van Burmaniawei 8, 8733 EP Edens.
GEREFORMEERDE GEMEENTEN
Beroepen te Goudswaard: M. Karens te Werkendam.
Dekenaat Bollenstreek neemt afscheid
In totaal 21 jaar is hij voorzitter geweest van het deke
naat Bollenstreek: A. van den Anker uit Voorhout. Maan
dag 25 oktober neemt hij in Noordwijkerhout afscheid,
samen met het hele dekenaat, dat ophoudt te bestaan en
opgaat in een geheel nieuwe, grotere vorm. Op 10 no
vember zal bisschop A. van Luyn van Rotterdam name
lijk het nieuwe dekenaat Leiduinen officieel oprichten,
waarin de dekenaten Bollenstreek en Leiden samengaan.
bollenstreek
monique witteman
Jammer vindt Van den Anker
het, dat de Bollenstreek niet
zelfstandig verder kan. „Het is
altijd een goed lopend dekenaat
geweest, dat tientallen jaren
zelfstandig heeft gefunctio
neerd. Zelf heb ik een lange pe
riode daarvan als voorzitter
mee mogen maken, vanaf 1978.
De eerste vier jaren stonden
min of meer in het teken van
een experimentele fase. Onze
structuur week behoorlijk af
van de gangbare vormen. In
ons dekenaal bestuur hadden
alle parochies zitting. Dat was
zeker in die tijd niet gebruike
lijk, maar het was wel een heel
goede manier om binding te
hebben met alle parochies in
de streek. Dat is altijd zo geble
ven."
Van 'bovenaf is de fusie op
gelegd. Lange tijd heeft de Bol
lenstreek zich verzet tegen deze
ontwikkeling. De taken - het
pastoraal ondersteunen van de
parochies - werden in de ogen
van alle bestuurders van het de
kenaat immers goed uitge
voerd. En een fusiedekenaat
met wel 31 kerkgemeenschap
pen zou alleen maar verder van
de basis af komen te staan,
vond ook Van den Anker.
„Maar het bleek niet tegen te
houden. Het bisdom wilde gro
tere dekenaten en dat gebeurt
ook bij ons. Nu zijn we al weer
een hele periode druk bezig de
fusie met Leiden voor te berei
den en we groeien ook steeds
meer naar elkaar toe. Wat cen
traal staat, is dat betrokkenheid,
solidariteit en vitaliteit niet ver
loren mogen gaan. In geen ge
val."
Van den Anker zelf stopt er
echter mee als voorzitter. „Dat
is het beste. Een heel nieuw de
kenaat wordt opgericht en dan
is het onverstandig om mee te
gaan. Je neemt altijd je bagage
mee op beleidsgebied en dat
moet niet. Het wordt echt een
heel nieuwe situatie. Je mag
niet alleen meer denken aan
het belang van de parochies in
de Bollenstreek, maar je moet
ook oog hebben voor de stads-
problematiek." Zijn opvolger
wordt F. Spieksma uit Oegst-
geest. Overigens is de fusie niet
de reden dat Van den Anker
stopt met zijn voorzitterschap.
„Ik wilde het enkele jaren gele
den al. Bovendien zit mijn ter
mijn er al lang op."
Als hij terugkijkt op 21 jaar
dekenaatswerk, kan hij niet an
ders dan concluderen dat er
veel bereikt is in die tijd. „Er is
een dekenaal centrum geko
men, op het gebied van het ker
kelijk opbouwwerk is veel ge
daan en datzelfde geldt voor de
volwassenenkatechese. Wat we
altijd geprobeerd hebben, is
ook de parochies samen te la
ten werken. Dat is een taak die
ook voor het nieuwe dekenaat
geldt. Want parochies zijn altijd
bang hun eigen identiteit te
verliezen en dat is ook logisch.
Maar goed met elkaar samen
werken is gewoon heel belang
rijk."
Maandag 25 oktober neemt
het dekenaat Bollenstreek offi
cieel afscheid. Om 19.00 uur
wordt er in de Noordwijker-
houtse St. Victorkerk een ge
bedsdienst gehouden, waarna
er een afscheidsavond in het
Victorhuis naast de kerk is ge
organiseerd. Iedereen die zich
betrokken voelt bij het deke
naat, is welkom.
In het Tjechische stadje Usti nad Labem - halver
wege tussen Dresden en Praag- staan muren die
de 'zwarten' van de 'witten' moeten scheiden. De
Volkskrant maakte er dinsdag melding van. Zelfs
Vaclav Havel, de president met de moraal in hart,
hoofd en op de tong, heeft zich met die muren
van schande bemoeid, want muren van schande
zijn het. De muren zijn als getto-muren: erachter
wonen de zigeuners, de 'zwarten' in de
volksmond; ervoor de gewone Tjechen,
de niet-zigeurers, de 'witten' in diezelfde
<uit de bek stinkende volksmond. De mu
ren sluiten de woonwijkjes van de zigeu-
ners weliswaar niet ondoordringbaar af,
maar ze staan er toch maar en Havel wil
dat ze verdwijnen.
Het lot van de zigeuners in Tjechië, in
2 Slowakije, in Roemenië is een bitter lot.
Een lot van discriminatie, armoede, ver-
J volgingen soms vermoord worden. Zi-
geuner moet je in 1999 niet zijn, niet in
QQ Oost-Europa, maar waarschijnlijk ook
nauwelijks in West-Europa. Ze zijn geen
X vreemdelingen in de eigenlijke zin van
het woord, ze horen in Europa thuis,
<maar ze worden wel degelijk als vreem
delingen behandeld en dan nog zo slecht
als vreemdelingen soms behandeld wor-
□L den.
<Abram is waarschijnlijk geen ternauwer
nood door zijn buren geduld man als hij,
75 jaar oud, van God de opdracht krijgt
zijn boeltje te pakken en weg te trekken
uit zijn vaderland, uit de plaats waar hij
geboren werd, uit het huis van zijn va
der. Hoe hij leeft in die eerste 75 jaar
staat niet vermeldt in het gedeelte dat
vandaag in de synagoge wordt gelezen, de hoofd
stukken twaalf tot en met zeventien van Genesis.
Maar arm als de zigeuners is hij niet en hij trekt
niet weg omdat hij niet anders kan of omdat hij
het leven van de nomade verkiest boven het le
ven in een bruisende stad. Hij trekt weg omdat
God hem zegt: 'Ga', of, zoals het ook wordt ver
taald 'Begeef u'. Waar naar toe? Naar het land dat
God hem zal aanwijzen. Dat
land zal Kenaan blijken te zijn,
nu vooral liggend op de door Is
raelis en Palestijnen betwiste
Westelijke Jordaanoever.
Abram - pas later wordt zijn
naam veranderd in Abraham -
krijgt nog een opdracht: 'Wees
tot zegen'. De hoofdstukken
hangen trouwens van zegenin
genen beloften aan elkaar.
Abram zal tot een groot volk
worden, zijn nakomelingen zul
len zo talrijk zijn als de sterren
aan de hemel en zo talrijk als de
korrels van het zand, en die na
komelingen zullen tot een ze-
gen zijn voor andere volkeren.
Hem wordt land beloofd: van
de Nijl tot de Eufraat. Dit zijn
de bijbelse hoofdstukken waar
in sprake is van het verbond tussen God en
Abram (waarvan de besnijdenis het teken is).
Betekenen al deze zegeningen en beloften dat
Abram een heilige is? Absoluut niet. Waar het Sa-
rai, zijn vrouw, betreft (haar naam wordt later
van Sarai, de strijdbare, veranderd in Sara, vor
stin), gedraagt hij zich uiterst merkwaardig. Als
zij naar Egypte moeten trekken vanwege een
hongersnood, laat hij Sarai tegen de Egyptische
douaniers zeggen dat zij zijn zuster is. Want als
ze erachter komen dat zij, die beeldschone
vrouw, zijn echtgenote is, dan zullen ze hem do
den, zo argumenteert hij. Sarai zegt dat ze
Abrams zuster is en wordt prompt tot vrouw van
de Farao gemaakt. Of die ook met haar naar bed
gaat, wordt niet duidelijk, maar Abram moet toch
met de mogelijkheid hebben
rekening gehouden en gedacht
hebben: niets aan te doen. Het
loopt uiteindelijk in Egypte met
een sisser af voor Abram en Sa
rai, maar zal Sarai zich niet ver
nederd hebben gevoeld door de
handelwijze van Abram?
In Genesis 12-17 is vernedering
hoe dan ook een belangrijk the
ma. God mag Abram dan wel
nageslacht beloven, Sarai wordt
maar niet zwanger. Hetgeen
niet zo vreemd is, want ook zij
is al stokoud. Op een gegeven
moment laat ze haar slavin Ha-
gar als een soort draagmoeder
fungeren. Maar ook slavinnen
hebben hun trots. Als Hagar
zwanger is, kijkt ze neer op Sa
rai, die zich vernederd voelt.
Sarai maakt haar man een bitter verwijt. Waar
om? Omdat hij hoort hoe ze wordt vernederd
door Hagar, maar er niets over zegt tegen Hagar.
Abram trekt zich Sarais verwijt aan en zegt haar
dat ze met Hagar kan doen wat ze wil. Toen ver
nederde Sarai haar, vertaalt de gezaghebbende
J.Vredenburg. Zo erg, dat de zwangere Hagar
vlucht. Een engel vindt haar in de woestijn, zegt
haar toe dat haar kroost zo talrijk zal zijnd
niet geteld kan worden en dat ze de zoon
zal baren Jisjmael moet noemen. 'Hij zal
mens als een wilde ezel zijn, zijn hand tef
len en de hand van allen tegen hem'. Ken]
kend voor een wilde ezel is zijn vrijheids!
heid, hij is niet in het gareel te brengen, (j
dadig zal Jisjmael zijn, en er zal geweld teJ
hem worden gebruikt. Het zijn dit soort a
die de bijbel zo ongelooflijk gevaarlijk kuj
maken, omdat ze in een klap een hele gra
mensen van een etiket voorzien, als de t
van Jisjmael wordt uitgebreid tot zijn nagl
Misschien is het een volstrekt adequate bf
ving van het karakter en het lot van Jisjrr
van zijn nakomelingen, maar werken de I
den niet ook als een voorspelling die zich;
waarmaakt? De typering vormt een muur
woorden rond het kroost van Hagar en Al
Net als de muren die 'witte' Tjechen boui
de 'zwarte' Tjechische zigeuners op een a
te houden, muren gebouwd op een funda
van onwrikbare vooroordelen.
Alles wat vertrouwd is - zijn vaderland, z
boortestad, zijn vaders huis- moet Abral
terlaten. Niet om God te zoeken, die is iin)
zijn begeleider, maar om vorm te geven aj
spiritueel én concreet ideaal: de aanhai
heid aan een enkele God, in het land Isral
een plek die niet vertrouwd is en die niet<
grond van een geboorterecht of omdat hl
liebezit is, de zijne is, moet hij 'een zegen
den. Daartoe moet hij eerst precies het oi
keerde doen van wat zo populair is in om
het zoeken naar 'roots'. Wortels moetenj
doorgesneden worden om het meest wei
te vinden, buiten de muren.
WEEROVERZICHT BUITENLAND
Weersvooruitzicht KNMI
Geldig tot en met zaterdag.
Finland:
Wolkenvelden en vrijwel overal
droog. Maxima rond 5 graden.
Stevige zuidenwind.
Noorwegen:
Wolkenvelden en in het zuiden en
midden af en toe regen. Maxima
uiteenlopend van 5 in het bin
nenland tot 11 graden langs de
kust.
Zweden:
Perioden met zon. In de nacht en
ochtend kans op mist of laaghan
gende bewolking. In het zuiden
meer wolken en kans op regen.
Middagtemperatuur oplopend
naar 5 graden in het noorden en
10 graden in het zuiden.
Denemarken:
Wolkenvelden en af en toe regen.
Middagtemperatuur rond 11 gra
den.
Engeland, Schotland, Wales en Ier
land:
Wisselend bewolkt en enkele bui
en. Vooral zondag in Engeland
veel regen. Op beide dagen een
stevige wind. Middagtemperatuur
tussen de 10 en 14 graden.
België en Luxemburg:
Wolkenvelden en zaterdag buien.
Zondag geruime tijd regen. Maxi
ma 15 graden.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Wisselend bewolkt en stevige bui
en. Zondag enige tijd regen en
soms veel wind. Middagtempera
tuur ongeveer 15 graden.
Portugal:
Wisselend bewolkt en veel regen-
of onweersbuien. Maxima tussen
17 en 22 graden. Langs de west
kust veel wind.
Madeira:
Wolkenvelden, ook nu en dan zon
en kans op een bui. Maxima rond
23 graden.
Spanje:
Wisselend bewolkt en enkele re
gen- of onweersbuien. Maxima
uiteenlopend van 17 graden
langs de Golf van Biskaje tot 24
graden in het zuidoosten. In Gali-
cie zaterdag later op de dag veel
wind.
Canarische Eilanden:
Perioden met zon, vooral op de
zuidelijke stranden. Meest droog.
Middagtemperatuur tussen 23 en
25 graden.
Marokko:
Westkust: zaterdag perioden met
zon en droog. Zondag meer wol
ken en een enkele bui. Middag
temperatuur tussen 23 en 27
graden.
Tunesië:
Vrij zonnig, maar zaterdag in het
noorden wel een kleine kans op
een bui. Maxima tussen 27 en 33
graden.
Zuid-Frankrijk:
Wisselend bewolkt en enkele ste
vige regen- en onweersbuien.
Tussendoor zonnige perioden.
Zondag geruime tijd regen en in
de Golf van Biskaje veel wind.
Maxima tussen 17 en 22 graden.
Mallorca en Ibiza:
Wisselvallig met regen- en on
weersbuien. Soms veel wind.
Maxima ongeveer 24 graden.
Italië:
Wisselend bewolkt en enkele bui
en, mogelijk met onweer. Zondag
in het midden en zuiden droger
en meer zon. Maxima van 16 gra
den in het noorden tot 25 in het
zuiden.
Corsica en Sardinië:
Wisselend bewolkt en vooral za
terdag stevige regen- en onweers
buien. Zondag meer zon. Middag
temperatuur rond 22 graden.
Malta:
Zowel zon als een enkele bui, mo
gelijk met onweer. Zondag waar
schijnlijk droog. Maxima rond 25
graden.
Griekenland en Kreta:
Zaterdag perioden met zon en
meest droog. Zondag toenemen
de kans op een bui. Maxima 23
tot 27 graden.
Turkije en Cyprus:
Vrij zonnig, maar zaterdag overal
ook kans op een bui. Maxima 20
tot 25 graden.
Duitsland:
Wolkenvelden en van tijd tot tijd
regen. Meeste neerslag 'in het
zuidwesten. In het oosten zater
dag nog wat zon. Middagtempe
ratuur rond 15 graden.
Zwitserland:
Zaterdag eerst buien. Later opkla
ringen en meest droog. Zondag
opnieuw geruime tijd regen. Mid
dagtemperatuur ongeveer 14 gra
den.
Oostenrijk:
Bewolkt en af en toe regen. Zon
dag ook af en toe zon. Maxima
omstreeks 13 graden.
ZONDAG 24 OKTOBER 1999
Zon- en maanstanden
Zon op 08.21 Zon onder 10.27
Maan op 18.49 Maan onder07.16
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 03.51 16.15 03.24 15 48
Laag 12.15 00.00 11.56 - 23 41
MAANDAG 25 OKTOBER 1999
Zon- en maanstanden
Zon op 08 22 Zon onder 18.25
Maan op 19.17 Maan onder08.39
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 04.32 16 53 04.05 16.26
Laag 00.14 12.50 23.55 12.31
Kopenhagen zwaar bew. o 7
Las Palmas onbewolkt w.s.
Lissabon zwaar bew, wzvi
Locarno zwaar bew. zw
Londen regenbui zo E
Luxemburg hall bew z 4
Madrid zwaar bew. zwf
Malaga half bew zw!
17 14 7.0
25 19 00
22 19 0.0
31 20 0.0
bewolkt
onweer
V warmtefront
MÈk
opklaringen
éi
sneeuw
V koufront
lagedruk
zonnig
19
windrichting
temperatuur
hogedruk
luchtdruk in
1000 hecto pascal
15 12 0.0 Zürich
6 6 0.0 Bangkok
23 15 32.0 Buenos
22 17 10 Casablan
5 -2 00 Johannes
11 2 00
31 24 0.0
17 12 0.0
25 18 0.1
26 12 22,0
31 16 0,0
31 19 0.0
20 15 0,0
13 10 0.1
27 17 00
L O F
LEIDSCH DAGBLAD
(Opgericht 1 maart I860)
KANTOOR
Rooseveltstraat 82 071-5356 356
Postadres: Postbus 54,
2300 AB Leiden
ABONNEESERVICE
Abonnementen 071 -5128 030
Geen krant ontvangen?
Bel voor nabezórging:
Ma. t/m/ vr.18.00-19.30 uur en
Zaterdag 1000-12.00
DIRECTIE
B.M. Essenberg,
W.M J. Bouterse (adjunct)
J. Kiel (adjunct)
HOOFDREDACTIE
J.G. Majoor,
T. van Brussel (adjunct)
L.F. Klein Schiphorst (adjunct)
redactie
F. Blok, chef eindredactie algemeen
T. Brouwer de Koning, chef redactie Rijn- en
Veenstreek
D C. van der Plas, chef eindredactie regio
J Rijsdam, chef redactie nieuwsdienst/kunst
W. Spierdijk, chef sportredactie
E. Straatsma, chef redactie Regio Leiden
R.I M. van der Veer, chef redactie
Duin-en Bollenstreek
W.F. Wegman, chef redactie Leiden
TELEFAX
Advertenties: 071- 5323 5081
Familieberichten: 023- 5317 5|
023- 5320 216
Redactie 071- 5321 921
Hoofdredactie: 071- 5315921]
ADVERTENTIES J
Maandag t/m vrijdag v:
071- 5356 230
1 RUBRIEKSADVERTEN]
071-5128 030 Maandag t/m vrijdag vi
071-5143 545
ABONNEMENTEN]
bij vooruitbetaling:
per maand (acceptgiro)
per kwartaal (acceptgiro)
per halfjaar (acceptgiro)
per jaar (acceptgiro)
Abonnees die ons een machtiging vi
het automatisch afschrijven v;
abonnements- geld, ontvangen ll
betaling.
VERZENDING PER P(
Voor abonnementen die per posttö
worden verzonden geldt ei
aan portokosten per verschijndag
LEIDSCH DAGBLAD OP CAS
Voor mensen die moeilijk lezen
hebben of blind zijn (of ee
leeshandicap hebben), is ei
van het regionale nieuws i
Dagblad op geluidscassette bi
informatie 0486-486486
(Centrum voor Gesproken Lectui
K
mtÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊmi
E N H U I Z|
ONGEVALIENDIENST
Rijnland Ziekenhuis, vestiging St. Elisabeth: 24 u. per dag.
Diaconessenhuis: maandag t/m vrijdag 08.00-17.00 u. (uitgezond
feestdagen).
Leids Universitair Medisch Centrum: 24 u. per dag
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Rijnoord: geen ongevallendienst.
INLICHTINGEN BEZOEKUREN ZIEKENHUIZEN
Diaconessenhuis: tel. 071-5178178.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Elisabeth: tel. 071-5454545.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Rijnoord: tel. 0172-463131.
Leids Universitair Medisch Centrum: tel. 071-5269111.
enbui
