Showroom
in Stedelijk
van de baan
Cultuur Kunst
Dichters begrijpen ook niets van de wereld
Britse sculptuur van dit moment
Ongewone uitvoering geeft toch authentiek Weill-gevoel
Ik ben niet zozeer een stand-up
Omaar een take it easy- comedian'
Ontspannende donderslagen
van het Japanse slagwerk
DONDERDAG 21 OKTOBER 1999
n rijsdam. 071-5356444. plv chef caroline van overbeeke 071-5356440
Schrijver 'Heartbreak Hotel' overleden
jay city In Michigan is zondag Thomas Durden overleden, de
schrijver van 'Heartbreak Hotel', een van de eerste grote hits
van Elvis Presley. Durden was 79 jaar. Door de song kwam Dur
den persoonlijk met Presley in contact. De zanger noemde hem
'meneer' en stuurde hem kerstkaarten om zijn waardering te la
ten blijken, zo verklaarde Durdens stiefzoon, John White.
Onderzoek naar etsen Rembrandt
florence Het Nederlands Kunsthistorisch Instituut in Florence
gaat de etsen van Rembrandt in Italië in kaart brengen. Hoewel
niet bekend is om hoeveel werken het gaat, verwacht directeur
Bert Meyer dat het onderzoek zo'n vier jaar in beslag zal nemen.
Het instituut wil het onderzoek uitvoeren met behulp van een
nieuw soort röntgenapparaat dat nauwkeurig de datering van
het papier kan meten. Daardoor leert men iets over de geschie
denis van de etsen in Italië.
Pollmann bij boekhandel Van Stockum
ieiden 'Bruidstraantjes en andere Indische geschiedenissen' is
de titel van het boek van Tessel Pollmann dat morgen gepresen
teerd wordt bij boekhandel Van Stockum. Het boek bevat haar
meest geruchtmakende stukken, die eerder verschenen in Vrij
Nederland. Pollmann houdt een inleiding, waarna Rudy Kous
broek een reactie geeft. Aanvang: 17.00 uur, Breestraat 113.
Hockney biedt werk gratis aan
lqnden De Britse kunstenaar David Hockney heeft zijn werk
gratis aan de lezers van het boulevardblad The Sun aangebo
den. Hockney was woedend, nadat een oud raamluik dat hij
ooit beschilderde voor grof geld was geveild. „Kunst is voor ie
dereen. Ik bied iedereen die dat wil een fax van dit schilderij
aan", zei Hockney. Het raamluik was bij toeval gevonden door
onbekenden, die het aan een veilinghuis aanboden. Het ging
vorige week voor 40.000 gulden naar een verzamelaar. Het werk
dat Hockney de Sun-lezers aanbiedt is een complete versie van
de tekening op het raamluik. Het beslaat zestien faxpagina's,
plus een handleiding hoe het werk in elkaar moet worden gezet.
Ricky Martin begint wereldtournee
miami De
meest popu-
susanne lammers
rioe lees je poëzie? Dat is de ti
tel van de eerste Albert Verwey-
lezing van Gerrit Komrij, dit
jaar gastschrijver aan de Leidse
universiteit. Het groot auditori
um van het Academie-gebouw
is nauwelijks groot genoeg om
alle belangstellenden te bevat
ten. Het klinkt ook zo heerlijk
simpel, maar wie ooit een ge
dicht las, of wie Komrij en zijn
werk kent, weet al bij voorbaat
dat er op zo'n vraag geen een
duidig antwoord te geven is.
Komrij's betoog is mooi van
opbouw en onderhoudend. Hij
tracteert op aforismen en meer
en minder erudiete grapjes,
maar eist in ruil daarvoor grote
Gerrit Komrij geeft eerste Albert Verwey-lezing
concentratie. Het gedonder be
gint al met de vraag wat poëzie
eigenlijk is. Poëzie is ondefi
nieerbaar, ongrijpbaar, onuit
legbaar - en toch herkent ieder
een een gedicht als een gedicht.
Theorieën helpen niet, dichters
kunnen niet als gids fungeren
en aan definities onttrekt de
poëzie zich. Want definities
vertellen je hoe het zou moeten
zijn, maar de poëzie moet niets.
Wat dat betreft lijkt de poëzie
op God, en Komrij laat dat sub
tiel aan de luisteraars weten
door zijn ironische gebruik van
de kanseltoon en verwijzingen
naar de Bijbel.
Het enige dat erop zit is veel
lezen, want in de omgang leer
je de goede poëzie kennen. Zo
veel mogelijk verschillende ge
dichten (bijvoorbeeld uit een
goede, inmiddels vierdelige
bloemlezing, voegt hij er fijntjes
aan toe), want er is niet één weg
die naar de waarheid leidt. Al
leen door veel lezen ontwikkel
je je smaak en je oordeel, dat
nooit definitief kan zijn; het ul
tieme inzicht is onbereikbaar.
Desondanks is poëzie popu
lairder dan ooit, en Komrij wijt
dat voor een deel aan de be
perktheid van de hedendaagse,
meestal autobiografische ro
man, waar fabel en verbeelding
uit verdwenen zijn. Een andere
factor is de kortheid van het ge
dicht: de maximale lading ge
paard aan de snelle afwisseling
past naadloos in het moderne
consumptiepatroon. Maar het
belangrijkst is toch de 'fan
toompijn van een maatschappij
zonder God', de zoektocht naar
'spiritualiteit, paddo's, vliegen
de schotels en de Dalai Lama'.
Genomineerden Rabobank
Cultuurprijs '99 bekend
den bosch De Engelse beeldhouwer John Davies (1946) staat achter 23 oktober te zien is in het Noord Brabantse Museum in Den Bosch.
'Night Head', één van zijn grote sculpturen van glasvezel. Davies is De expositie schenkt in een overzicht van meer dan honderd beelden
één van de vernieuwende jonge Britse beeldhouwers wier werk vanaf aandacht aan de Britse sculptuur van dit moment. foto anp
ilden
Leidse schrijver Abdelkader
mali en medewerker Nicole
Roepers van het Centrum Beel
dende Kunst in Leiden hebben
genomineerden geselec
teerd uit de 35 inzendingen
roor de Rabobank Cultuurprijs
99: Joke Schrijvers en mime-
groep Rusland, Paul Groenen
dal, Pink Melzer, Garcia Lopez
Itandehui Jansen en Sahro
^lohamed.
Dit jaar is het thema van de
irijs 'Van Taal naar Digitaal',
iteraire talenten konden een
igen tekst inleveren met daar-
ij een idee voor een perfor-
lance die moet worden onder
steund door geluid en lof beeld.
)e genomineerden geven hun
erformances op 16 november
ide EWR-zaaJ van de Stadsge-
loorzaal in Leiden.
Joke Schrijvers en Mime-
groep Rusland brengen een
reeks gedichten over levens
angst met de titel 'Kringloop'
ten tonele. Pink Melzer treedt
op met stofzuiger en cocktail
jurk, een tweeluik over arbeids
vitamine en romantiek getiteld
"Van Vaatdoek tot Vamp'. Gar
cia'Lopez en Itandehui Jansen
komen mét het verhaal 'Home
in the Hills'. Sahro Mohamed
vertelt over haar heimwee naar
Somalië. En Paul Groenendaal
tenslotte brengt zijn werk Gross
Berlin ten gehore. De voorstel
ling in de Stadsgehoorzaal is
gratis toegankelijk. Naast de vijf
genomineerden is er een optre
den van Alafia Biguine, een
afro-caraïbische dansband.
Daarna maakt de jury bekend
wie de winnaar is van de Rabo
bank Cultuurprijs (tienduizend
gulden).
dans recensie
maarten baanders
Voorstelling 'A Touch of Weill' door
Joaquim Sabaté (Korzo productie). Ge
zien: 20/10. LAKtheater Leiden. Aldaar
nog te zien: vanavond
Er is muziek die nooit verveelt,
hoe oud zij ook is. Vaak wordt
er zwaar aan getild of die mu
ziek wel authentiek uitgevoerd
wordt. Het kan wel eens verfris
send zijn die eis los te laten en
met muziek te doen wat je wilt.
De liederen van Kurt Weill zijn
zulke evergreens. Ze hebben
een uitgesproken sfeer, horend
bij het harde leven van de lage
re klassen in de jaren twintig en
dertig.
Danser/zanger Joaquim Sa
baté heeft voor zijn voorstelling
'A Touch of Weill' volkomen
vrij van deze muziek gebruik
gemaakt. Samen met danser-
/zanger Arnon Zlotnik, pianiste
Maite Iparaguire, klarinettiste
Barre Bouman en accordeonis-
te Merima Kljuco heeft hij zich
flink uitgeleefd. Weills muziek
klinkt in een ongewone bezet
ting en de countertenorstem
men staan ver van de oorspron
kelijk voorgeschreven vrou
wenstemmen. Daarbij wordt de
muziek verbonden met dans,
waar Weill zich geen voorstel
ling van had kunnen maken.
En toch wordt de muziek
geen moment respectloos be
handeld. Integendeel, van be
gin tot eind voel je door alle hi
lariteit en absurde ervaringen
hèen hoe prettig de melodieën
zijn. De heldere en eenvoudige
dansbewegingen passen goed
bij de onopgesmukte stijl van
Weill. De oprechtheid en het
plezier waarmee de dans en de
muziek worden uitgevoerd,
geeft 'A Touch of Weill' een
grote kracht. De oorspronkelij
ke thema's van de liederen zijn
wel herkenbaar, maar er wordt
een absurde, eigenzinnige en
aandoenlijke draai aan gege
ven.
Sabaté heeft de meest won
derlijke associaties in de voor
stelling verwerkt. Er zijn allerlei
gipsen objecten - een mensen
hoofd. een hondenkop, een
grote wijde jurk - en hoewel het
niet goed uit te leggen is wat dit
allemaal betekent, ga je zonder
enige moeite mee in deze fanta
siewereld. Buitengewoon ko
misch zijn de passages waarin
Sabaté en Zlotnik in travestie
optreden. Dat doen ze met een
prachtige motoriek en je krijgt
de indruk dat ze volkomen
zichzelf zijn. Zo spelen ze twee
geraffineerde, stijlvolle vrouwen
die beiden op dezelfde man
verliefd zijn.
Opmerkelijk is de SM-setting
waarin het lied 'Surabaya-John
ny' wordt gezongen. Deze scè
ne krijgt een geestige wending.
Je zou het bij een thema als dit
niet verwachten, maar ook deze
scène is ontwapenend. In de
manier waarop de 'Kano
nensong' uitgevoerd wordt
door alle vijf op een rij, berei
ken ze niet alleen een prachtig
effect met hun schaduwen op
het achterdoek, met hun houte
rige buigingen laten ze ook zien
hoe komisch ernst kan zijn.
Het afscheid van deze voor
stelling is langdurig en van een
prachtige weemoed. Er wordt-
gezongen uit 'Happy End' en
na afloop besef je dat er met
deze scènes misschien toch wel
iets authentieks uit Weills we
reld is overgebracht.
feit van Baar houdt intieme audiëntie in molen De Valk
■id moet pablo cabenpa
De
een Ik heb een zekere liefde voor
unbachtelijkheid en een ver-
oefi rouwen in intuïtie. Die eigen-
idfl ^happen komen samen in de
molenaar. De vakman die voelt
lit welke hoek de wind waait."
Bert van Baar, kleinkunste-
laar die in '97 ook op het be-
mde Oerolfestival stond,
ft een voorliefde voor acht-
ende-eeuwse windmachines.
ij ïachters uit vorige eeuwen die
rcrkloos toekijken op de over-
1 pannen moderniteit van van-
u ...0 en die met hun
70 anwezigheid alleen nog hun
van >jgen tragische nostalgie lijken
te drukken. Ze malen niet
ens om zichzelf.
- 1 Van Baar geeft wel om wind-
knolens. Met zijn kleinkunst-
°r <ogramma 'Als de lucht niet te
waar is' wil de zanger/schrij
ft er zoveel mogelijk bespelen
net liedjes over de alledaagse
"jzonderheden in het Neder-
andse landschap, begeleid
J3" oor samples van een molen
M it Alkmaar en de 'Eerste
|W tooorlse Stereo Speeldoos'
|U11 Een instrument dat, mits per-
'P tct synchroon met twee han-
13 to bespeeld, een muzikale
'ance kan oproepen." Morgen
l' *de Leidse molen De Valk het
nconventionele podium voor
"ftnkunstenaar Van Baar.
•Het is haast een spirituele
- naring als je naast die oerou-
Je as de energie voelt die door
hout en steen heen gaat, en
je verhalen vertelt en liedjes
ifgt. Dan voel ik me heel ne-
toig worden en komen de
nldste fantasieën over am
bachtelijkheden naar boven."
Zoals 'Molensteentheorie'
van Geurt, die zegt dat een
windmolen pas op gang komt
als er krachtvoer, speciale
graankorrels vol energie, tussen
de molenstenen wordt gegooid.
„Zo onstaat wind en wordt Ne
derland drooggeblazen."
Of het verhaal van het negen-
tiende-eeuwse 'ambacht van
wiekslagvanger Herman 't
Mannetje. De man uit Kampen
die mondharmonica's op de
wieken van de molens bevestig
de om ze daarna aan te blazen
met 'longen als van een Bel
gisch trekpaard.' Dan luisterde
hij aandachtig om te horen of
de molen goed was gestemd.
„Klinkt gek, maar je had des
tijds ook kunstenaars die niets
anders deden dan het schilde
ren van-Fries stamboekvee."
Het zijn quasi-joumalistieke
anekdotes, verzameld in het
programmaboekje, waarin op
elegante wijze de werkelijkheid
beentje wordt gelicht. Ludieke
loopjes met de realiteit.
„Ik houd ervan om de zaken
om te draaien. Ik voel de nood
zaak om voortdurend uitroep
tekens en vraagtekens te plaat
sen. Mensen te laten gissen wat
fictie en wat non-fictie is. Een
paar van die verhaaltjes begin
nen heel onschuldig met zoge
naamde objectieve wetens
waardigheden, tdtdat het ver
haal opeens een wending
neemt en mensen niet meer
weten wat ze moeten geloven.
Dat vind ik leuk."
De journalistieke achtergrond
van Van Baars programma
komt niet zomaar aanwaaien.
Van Baar was ruim' twintig jaar
(natuur)joumalist en schreef
onder meer voor het Noordhol
lands Dagblad, het natuurblad
Grasduinen. Hij werkte ook
voor organisaties als Staatsbos
beheer en het Wereldnatuur-
fonds. De betrokkenheid met
de natuur ging zover dat Van
Baar in 1990 samen met Cle
mens van der Ven het 'sociale
kunstwerk' Woolstock 1990 or
ganiseerde. „Een concert voor
duizend schapen op Texel naar
aanleiding van het bericht dat
in Australië tien procent van de
veestapel moest worden afge
maakt. De schapenmarkt stort
te in. Schapen werden doorge
draaid als tomaten. Vreselijk."
De hele landelijke pers was des
tijds aanwezig om de muzikale
protestdemonstratie tegen de
massamoord op lammeren en
ooien te verslaan.
Maar de stress van de journa
listiek eiste zijn tol en Van Baar
raakte als verslaggever afge
brand. „Ik heb besloten om
mijn artikelen voortaan te zin
gen. Het gebeurde trouwens tij
dens mijn journalistieke carriè
re al vaak dat ik 's avonds een
liedje schreef over wat ik over
dag deed voor de krant. Ik ben
dat gewoon gaan uitbouwen."
Drie jaar geleden is Van Baar
'in zijn eigen luwte gaan liggen'
om in alle rust zijn observaties
te delen met wie het maar ho
ren wil. „Maar ik ben geen ca
baretier. De cabaretier is hard,
cynisch en meedogenloos. Ik
maak grappen voor een kleiner
en intiem publiek. Misschien
ben ik dan ook niet zozeer een
stand-up maar een 'take it
easy-comedian'Ik hoef ook
niet zo nodig in een schouw
burg te staan. Ik heb gepro
beerd om mijn ongeduld af te
leggen en bij te komen van de
slijtageslag die ik heb onder
gaan in mijn tijd als journalist."
Hij ervaart nu pas zijn vrij
heid. De onthaaste performer
die grossiert in simpele obser
vaties als kleine juweeltjes „Het
zijn de onderwerpen die ik be
zing vanuit een zekere nederig
heid, ontzag en bewondering.
Ik verzin ze niet. Het zijn liedjes
die bij me langskomen. Mensen
Die belangstelling heeft ook een
gevaarlijke kant: 'Als Nederlan
ders zich ergens op storten, ver-
tut het'. Het moet natuurlijk
wel weerbarstig blijven, niet te
gezellig worden. Naar Van
Deyssel: "Wat moet je met poë
zie die als een humanistische
pleegzuster op je afkomt?'
En dan vervolgt Komrij toch
nog met een waslijst aan con
crete tips. Niet 'hoe lees je poë
zie', maar hoe lees je het niet.
Waarschuwingsborden bij de
valkuilen, noemt hij zijn aan
wijzingen, die allemaal bij el
kaar toch nog een vorm van een
(negatieve) definitie van poëzie
opleveren. Uit poëzie vallen
geen lessen te trekken; dichters
begrijpen ook niets van de we
reld. Zoek in haar geen troost of
sterkte op je levenspad, zoek
geen feitelijkheid, en weet dat
een gedicht nooit liegt. Tel tot
honderd als een gedicht een ge
dicht bij jóu losmaakt. Het
werkterrein van de poëzie is de
paradox, en haar geheime re
serves - dat er telkens iets 'over'
blijft - zijn haar kracht. De poë
zie is niet je vriend, maar de
valse waakhond in je tuin.
De tweede Albert Verwey-le
zing van Gerrit Komrij ('Hoe
maak je poëzie?') is op woens
dag 27 oktober in het Acade
miegebouw, aanvang 20.00 uur.
Audi in museum gaat gemeente te ver
Er komt geen showroom van Audi in het Stedelijk Muse
um in Amsterdam. Cultuurwethouder S. Bruines heeft
een plan daartoe gisteren ingetrokken omdat een meer
derheid van de gemeenteraad dat te ver vindt gaan.
amsterdam anp
Het plan leidde twee weken ge
leden tot veel ophef in de Am
sterdamse politiek. Audi zou 8
miljoen gulden bijdragen aan
de bouw van een nieuwe vleu
gel van het museum. In ruil
daarvoor zou het autobedrijf
een presentatieruimte in de kei
der krijgen.
Een aantal partijen heeft geen
bezwaar tegen sponsoring 'door
Audi maar vindt de showroom
een stap te ver. Sommige partij
en willen wel een principiële
discussie voeren over private
investeerders in de cultuursec
tor. Wethouder Bruines was
overigens wel op verzoek van
de gemeenteraad op zoek ge
gaan naar een particuliere in
vesteerder.
De wethouder komt binnen
kort met een nieuw plan voor
de financiering van de vleugel.
Volgens een woordvoerster zal
dat minder vergaand zijn dan
het afgeschoten voorstel. Dat
wil niet zeggen dat een samen
werking met Audi van de baan
is. Er wordt nog druk met het
autobedrijf gesproken. Toch zal
financiering uit eigen middelen
ook worden onderzocht, zegt
de woordvoerster.
Het Stedelijk Museum wilde
woensdag niet reageren op het
intrekken van het voorstel. Voor
Audi komt de actie van de wet
houder niet als een verrassing,
zo vertelt een woordvoerster.
„Het is jammer, maar wij zijn
nu niet geneigd ons terug te
trekken."
Er is twee jaar aan het voor
stel gewerkt.
interview
w.et
Slangenkuil
door journalist Mare Brocre
Woensdag 27 oktober
vanaf20.00 uur
Toegang f5,- U kunt
tel. (071)5160503
Kooyker Ginsberg
Breestraat 93, Leiden
vechten in het algemeen teveel
tegen dé stroom. Ze verliezen
de belangrijke dingen uit het
oog. Terwijl ze gewoon met
hun voeten in de grond hun
wieken zouden moeten laten
wentelen. Gewoon rustig en
aardig zijn."
muziek recensie
sabine van den berg
Voorstelling Osaka Dadada-Dan Ten-
ko; dans- en slagwerkgezelschap uit Ja
pan. Gezien: 19/10, Stadsgehoorzaal,
Leiden.
Ze houden wel van een grapje,
de Japanse slagwerkers van
Osaka Dadada-DanTenko. Als
ze op een verhoging, iets lager
dan het hoofdpodium, op een
rij zitten te trommelen, ver
snellen zij hun ritme. De stok
ken dalen steeds vlugger op de
kleine instrumenten. Ze gaan
het rijtje af. Maar bij de laatste
van het stel stokt het ritme.
Deze muzikant vertikt het te
roffelen. En de zaal moet er
om lachen. Zo zijn ze al ge
wend geraakt aan de virtuoze
aaneenschakeling van ver
schillende tempi. Dan slaat hij
toch. En terwijl het vel trilt
doet de muzikant alsof hij een
balletje wegslaat. Helemaal
naar het andere eind van de
rij. En de rest kijkt de denk
beeldige bal na, die vervolgens
landt op de trommel aan de
andere kant.
Ach, een beetje show kan
geen kwaad, hoewel het pu
bliek al genoeg heeft aan het
vuurwerk dat de drummers
met louter lichaamskracht,
houten stokken en verschil
lende slaginstrumenten afste
ken. Klap op de vuurpijl is het
slagwerk op de enorme taiko
die staand met de rug naar het
publiek getemd wordt. Met de
juiste belichting zie je de oer
sterke spieren van de slagwer
kers, die kun je alleen kweken
als je elke dag uren traint met
zware stokken en met een
ijzeren discipline.
Naast de hoofdmoot per
cussie, klonk er een fluit, sid
derend en sereen. Zo'n uni
verseel geluid dat uitgestrekte
donkergroene vlakten op
roept, mystiek, waarbij je weg
drijft in de boot van een Ja
panse visser. Deze fluitist
speelt niet zomaar wat voor
zich uit. Hij heeft iets te zeg
gen, eist aandacht op.
Net als Isaya Mondori. De
choregraaf voegt dans toe aan
het overweldigend geluid, een
groene draak op zijn vuurrode
haartooi, een masker met
opengesperde bek voor zijn
gezicht. In zijn hand een gou
den waaier waarmee hij de
beweging zorgvuldig constru
eert. Ook een rituele dans met
een vervaarlijke partner: een
blikkerend zwaard dat hij vin
nig uit de schede trekt. De
choreografie wordt met licht
gebogen knieën uitgevoerd.
De gebaren zijn sober, groots
afgewisseld door kleine snelle
stapjes.
Die Kabuki-elementen zijn
vrij ontoegankelijk en daarom
gewaagd. Vooral als je deze
plaatst tegenover de show
trucs, waarvan er nog meer op
het programma staan: na de
pauze gaat het rode gordijn
niet direct open. Eerst is het
de beurt aan de stokken, de
sterren van de avond. Ze ste
ken onder het gordijn uit en
krijgen alle eer. De zichtbare
handen laten hen eerst roffe
len. Daarna lijken het allemaal
houten benen die uit wande
len gaan. Net poppenkast.
En opnieuw barst de don
der los. Al is dit Japanse slag
werk eigenlijk heel ontspan
nend als je luistert. Je voelt
sommige delen in je eigen
borstkas navibreren, maar net
gaat nergens vervelen. En je
gaat er rustig van ademen.
Vooral bij het horen van de
taiko ontstaat een trance die
heel natuurlijk voelt. De
drummers lijken soms met
hun hele lichaam achter hun
stokken aan te stuiteren. En
het spel is zo watervlug dat de
stok hier en daar uit een buig
zaam materiaal lijkt gemaakt
Maar dat is bedrog. Ze zijn
van knoerthard hout. En dat
weten de percussionisten van
Osaka Dadada-Dan Tenko als
geen ander. Hun indrukwek
kende spel is onderhoudend
en amusant.
Ais een beschaafde gangma
ker.
