>k
Op een duur huis geen cementpan
Alledaagse vogel
gaat het slecht
Rijp en Groen
Overleven in ons klimaat
VRIJDAG 15 OKTOBER 1999
REDACTIE MARGOT KLOMPMAKER EN SASKIA STOELINGA 023.:
Cryptogram
Horizontaal: 1. Schilder 's een beetje door! (4); 4. Met het schip van de partij loopt het
fout (5); 7. Kwestie van luisteren (7); 8. Het handvat van een luisteraar (3); 9. Doopwater
(3); 10. Net zo slecht is het ook niet (7); 12. Slaafs wordt het verlies verwerkt (7).
Verticaal: 2. Ze komt ook voornaam terug (4); 3. Die gulzigaard heeft zijn glas leeg (6);
4. Antennes van aardewerk (8); 5. Waarom geen verzekering, godheid? (4);
6. Samenvattend, het is net voorbij! (6); 9. De kop moet er vlug af! (4); 11Glorieus
verleden (3).
Oplossing van donderdag:
HORIZONTAAL: 1. Afstand; 7. blei; 8. roem; 10. oen; 12. roe; 13. okapi; 16. sela;
18. laag; 20. ase; 21. Saab; 23. Isis; 26. manna; 28. anp; 30. oef; 32. geul; 34. unie;
35. planten.
VERTICAAL: 1. Ale; 2. fenol; 3. si; 4. ar; 5. noria; 6. deo; 7. bons; 9. merg; 11. na;
14. kaaba; 15. plein; 17. era; 19. Ali; 21. shag; 22. ampul; 24. Saone; 25. safe; 27. nu;
29. nep; 31. ein; 33. la; 34. ut.
Vraag groeit rietdekkers haast boven het hoofd
HEINZ
PUZZEL
Als vandaag werkloze rietdekkers komen solliciteren, kunnen ze morgen direct hun boterhammen meenemen. foto dick hocewoning
WÊÊÊÊÊÊÊÊÊmÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊmi WÊÊÊÊÊÊÊM
Het weer is elk jaar weer een
gok. Je hebt vroege invallen van
de vorst en late. Dit stukje is be
stemd voor late nachtvorsten
omdat de planten die erin be
sproken worden een graadje
onder nul best kunnen hebben
en omdat ze liever zo lang mo
gelijk buiten blijven in licht en
lucht. Het overwinteren in onze
goedgestookte huizen is en
blijft een probleem. Maar als er
flinke nachtvorst dreigt, dan
moet het ervan komen.Het
wordt dus een kwestie van de
weerberichten goed in de gaten
houden, maar vroeg of laat zit
ten we met het feit dat ook deze
overwinteraars naar binnen
moeten. Hier een lijstje van de
planten die ik bedoel, alfabe
tisch gerangschikt: Agapanthus,
Camellia, Cestrum Laurus,
Lampenpoetser, Oleander en
Viburnum Tinus. Het zijn de
meest bekende en gemakshalve
heb ik de gebruikelijke namen
en niet de Latijnse genomen. Er
zijn ongetwijfeld nog meer
soorten, maar deze zien we te
genwoordig veel in kuipen.
Evenals bij de planten die geen
graadje vorst kunnen verdra
gen, moet ook hier het boven
ste laagje aarde worden ververst
om eventuele ongerechtighe
den kwijt te raken, ook worden
de potten goed schoongemaakt
om dezelfde reden. De Olean
der mag flink gesnoeid worden,
twijgen tot op vijftien centime
ter terugsnoeien. Hij bloeit vol
gend jaar immers op jong hout
en ook de anderen worden wat
in model gesnoeid. Wie zeer
veel moeite heeft met het zoe
ken naar een koel maar vorst -
yrij plekje kan de meeste van
deze planten nog een tijdje op
een beschut plekje buiten laten,
mits ingepakt in noppenfolie of
rietmast. Ook een grotere om-
pot over de pot met daartussen
een laagje droog turf helpt.
Maar als er een echte vorstpe
riode dreigt, dan helpt er geen
lieve moedertje aan, dan moe
ten ze naar binnen, liever op
een donkere plek dan op een te
warme lichte plaats. Af en toe
water geven zo dat de kluit niet
helemaal uitdroogt en controle
ren op ongedierte. Waar ze van
daan komt mag Joost weten,
maar dopluis blijkt er soms zo
GREET BUCHNER
geeft antwoord op
al uw tuinvragen
Brieven naar:
POSTBUS 507
3002 PA HAARLEM
maar op te zitten.De eenjarigen
kunnen uiteraard helemaal
worden opgeruimd. Grond en
restant plant gaan in de GFT
bak of op de compost. Dat noe
men we recycling. De potten
worden zorgvuldig schoonge
maakt en op de kop weggezet,
zodat er geen water in kan blij
ven staan en stukvriezen voor
komen wordt.
Nu we het toch over overwinte
ren hebben nog een kort woord
over knollen van dahlia's, knol
begonia's en Cannas evenals
over bollen van zomerbloeiers
zoals de Tigrida. Al dat spul
moet uit de grond willen we er
volgend jaar weer plezier van
hebben. Uitgraven dus, groen,
voor zover nog aanwezig, af
knippen tot op ongeveer tien
centimeter. Daarna goed laten
drogen, eventuele restanten
van groen en resten aarde ver
wijderen. De knollen zoals be
gonia en dahlia in dozen of kis
ten met droog turf opbergen. In
tegenstelling tot de knollen
worden de bollen zonder turf
bewaard. Alles wordt uiteraard
geregeld gecontroleerd op
eventuele ongerechtigheden
zoals rot of muizenvraat. Maar
verder hebben we niets van
doen met dit soort overwinte
raars, als ze maar vorstvrij op
geborgen zijn. Wie op deze ma
nier handelt kan vele jaren ple
zier hebben van niet winterhar
de zomerbloeiers. En daar gaat
het om. Weggooien is niet de
manier om met mooie planten,
die eigenlijk hiér niet thuisho
ren, om te gaan. Ze hebben niet
gevraagd om in ons klimaat te
overleven.
Herfst in Beekse Bergen
Gedurende de maand oktober wordt er in Safari Beekse Bergen ex
tra aandacht besteed aan de herfst. De gidsen vertellen de bezoe
kers allerlei leuke wetenswaardigheden over dieren en planten in
dit jaargetijde. Er is tijdens de rondleidingen in de bussen speciale
aandacht voor hertsoorten, vogels en natuurlijk het verkleuren van
de bladeren.
In het Europese bos van Beekse Bergen is het bronstgedrag van de
edelherten te bewonderen. De bokken proberen de interesse van
de hindes te krijgen. Eigenlijk hebben ze voor niets anders meer
aandacht. Daarom is het in de natuur gedurende deze tijd van het
jaar heel goed mogelijk om herten van dichtbij te zien.
Ook in het Aziatisch gebied van het park nemen de dieren in deze
tijd van het jaar hun voorbereidingen voor de winter. Zo verkleu
ren de Vietnamese sikaherten. Zij wisselen van hun zomervacht
(lichtbruin met witte stippen) naar een winterkleed (donkerbruin).
De witte stippen gebruita het sikahert in de zomer als camouflage
middel. Doordat de zon door de bladeren schijnt ontstaan licht
en schaduwvlekken die lijken op het vlekkenpatroon op de vacht
van de herten. Nu de bladeren van de bomen vallen, vormen die
vlekken juist een handicap, omdat ze hierdoor nu extra opvallen
voor roofdieren. Voor meer informatie: 0900-2335732.
voldoen.
foto united photos de boer
drijf verdiende. „Het hele Gooi
werd toen volgelegd met riet,"
weet Van Dijk, die het ambacht
zelf ook al 38 jaar uitoefent.
Maar hij kent ook andere tijden:
„Er was een tijd dat de ene na
de andere boer van het riet af
wilde en een pannen dak liet
leggen. Tegenwoordig is het
precies omgekeerd; de pannen
gaan er vanaf en er komt riet
op. Het is conjunctuurgevoe-
i'g"
De opkomst van het rieten dak
heeft ook te maken met het
imago van het materiaal. Verze
keringen die het vroeger brand
gevaarlijk noemden en' toren
hoge premies inden, zijn op
hun schreden teruggekeerd.
Van Dijk: „Bij sommige verze
keraars zijn de premieverschil-
len tussen pannen en rieten da
ken al te verwaarlozen." Dat
heeft weer alles te maken met
een tien jaar geleden uit Dene
marken overgewaaide nieuwe
constructie. „We werken tegen
woordig met een schroefdak.
Daarop wordt een dikke bos
van dertig centimeter riet ge
legd. Het isoleert perfect en is
van onderen afgesloten. Daar
komt geen lucht bij; dat werkt
dus brandvertragend. Vergelijk
het met een telefoonboek dat je
in de open haard gooit. Hoog
uit de kaft verbrandt," legt Van
Dijk uit. Dat schroefdak, de
roestvrijstalen spandraad, dat
zijn zo'n beetje wel de nieuw
tjes van het laatste decennium.
„Dat was nog moeilijk genoeg
hoor. Het is een ambacht en
ambachtelijke lieden zijn con
servatief; die willen niet graag
aan iets nieuws."
Het is niet helemaal duidelijk waarom het eksterbestand is geha
JK bloemendaal bv.
rijksstraatweg wassenaar
Het valt niet erg op, maar met
sommige doodgewone vogels
gaat het al jaren slecht. De dra
matische terugloop van de
huismus is gesignaleerd, maar
deze vogel is de enige niet, weet
Rob Vogel, woordvoerder van
de Stichting Ornithologisch
Veldonderzoek Nederland (So-
von). Volgens hem is het met de
veldleeuwerik nog erger ge
steld. Van deze onvermoeibare
zangvogel zijn we de afgelopen
twintig jaar ruw geschat een
half miljoen broedpaartjes
kwijtgeraakt. De huidige stand
wordt geschat op 150.000 paar.
Volgens Vogel heeft de intensi
vering van onze landbouwge
bieden de leeuwerik de das om
gedaan. „De meeste weilanden
zijn tegenwoordig strakke groe
ne biljartlakens, zonder ruige
slootrandjes waar ze nog insec
ten kunnen vinden. Er wordt
ook steeds vroeger gemaaid, al
vanaf half mei. Veel nesten
sneuvelen hierbij." De laatste
jaren is er veel aandacht voor
boerennatuur en actief sloot
kantbeheer. Vogel: „Helaas zien
we dat nog niet terug in de
stand van de veldleeuweriken.
Het punt is dat dit soort maat
regelen toch vaak erg plaatselijk
zijn."
In Vogels volgorde van teruglo
pende vogels komt als tweede
de huismus. Die halveerde
sinds de jaren zeventig tot min
der dan 800.000 paren. Oor
zaak: „Vooral het volbouwen
van de laatste braakliggende
terreintjes in dorpen en steden,
het zogenoemde inbreien. Hoe
wel huismussen zaden eten,
voeren ze hun jongen met licht
verteerbare insecten die ze juist
op de ruige stukjes vinden.
Hoeveel broodkorstjes je ook in
een keurig aangeharkt tuintje
strooit, zonder wilde veldjes in
de buurt lukt het niet met de
huismussen." Wat ook mee
speelt is dat de nieuwbouwhui
zen nauwelijks nog kieren en
gaten hebben waar mussen in
kunnen nestelen. Tenslotte
heeft de opkomst van de maï-
steelt ten koste van het gi
de huismus geen goed gt
Mussen houden niet van
grote maïskorrels.
Om de derde plaats verd;
zich de kokmeeuw, de el:
de spreeuw. Vogel: „Alle
soorten waarvan je het
zeggen, maar ze gaan e
teruit. Dit blijkt ondernn
tellingen, waarbij stelseli
in het hele land op dezel
manier naar vogels word
ken. Maar ook onze broe
gelonderzoeken laten ha
patroon zien."
De ekster is teruggelopei
ongeveer 130.000 paaro
streeks 1980 tot 65.000 ti
woordig. In dorpen en a
het eksterdrama niet me
geweest. Het heeft zich»
in de bossen afgespeeld,
wel bekend is dat ekster*
prooi kunnen vallen aan
kraaien en dat de opmar
de havik flink wat ekster
kop heeft gekost, zijn de
ken van de !-~-
de ekster toch nog
maal opgehelderd,
duidelijk waar
van alle spreeuwen
ven. Maar dat ze
weg zijn, staat vast.
denken dat het komt,
de algehele
onze landbouwgronden
der is geworden. Er
der emelten en
de bodem. Maar
oorzaak is weten we
De kokmeeuw
kust nog steeds
het binnenland
jaar hard
landelijk bestand is
derde teruggelopen
de 100.000 paar. Als
ste oorzaken noemt
afdekken van de
vuilnishopen en het
van de grote vennen
binnenlandse
lonies broeden. „Dat
om veilig te zijn voor
ren, maar wanneer
in de broedtijd
dan kunnen de
aldus Vogel.
Nog niet zo gek lang geleden
leek rietdekken voorbestemd
om een oud ambacht te wor
den. In de afgelopen jaren heeft
het zich ontwikkeld tot 'boom
ing business'. Het aantal klus
sen in de rietdekkersbranche
groeit elk jaar met tien tot vijf
tien procent. Het gaat zelfs zo
hard dat ondernemers lastig
aan riet kunnen komen. Zes
miljoen 'bossen' gaan er jaar
lijks doorheen.
Het groeiende aantal klussen in
combinatie met overstromin
gen in Hongarije (waar veel riet
vandaan komt dat in Nederland
wordt verwerkt) heeft een be
hoorlijk aanslag gedaan op de
rietvoorraad. Omdat riet een
natuurproduct is, kan er niet
het hele jaar door worden ge
produceerd. De nieuwe oogst -
vooral uit Hongarije en Turkije
afkomstig - wordt pas in de
cember verwacht.
Het Nederlandse riet is bij lange
na niet toereikend om aan de
behoefte te voldoen. Er worden
nog wel nieuwe rietvelden aan
gelegd, bijvoorbeeld bij Gronin
gen en Giethoorn, maar er ver
dwijnen ook productievelden.
Dat laatste heeft weer te maken
met natuurbeheer. Per saldo
wordt de Nederlandse rietoogst
kleiner. Toch heeft een goed
rietdekkersbedrijf geen last van
tekorten, stelt secretaris/pen
ningmeester Henk Horlings van
de Vakfederatie Rietdekkers in
Nijkerk: „Een goed bedrijf
werkt met vaste leveranciers en
heeft altijd een noodvoorraad.
Dat is anders met ondernemers
die dan eens hier en dan eens
daar kopen, tegen een zo laag
mogelijke prijs."
Het 'slechte' bedrijf is volgens
de federatie te herkennen aan
de prijs. Een rieten dak kost ge
middeld 150 gulden per vier
kante meter. Prijsstunters doen
het voor 120 gulden. Een ander
advies van de federatie is om bij
het bedrijf referenties op te vra
gen. „Kijk naar z'n daken," zegt
Horlings.
De populariteit van riet bereikte
in de jaren tachtig een diepte
punt. Te duur en brandgevaar
lijk was de redenering. De om
mekeer kwam in de jaren ne-
Het Nederlandse riet is bij lange na niet toereikend om aan de behoefte te
gentig, waarbij de rietdekkers
vooral de afgelopen paar jaar
de orderportefeuille dikker en
dikker zagen worden. Horlings
analyseert: „Het gaat goed met
Nederland. Mensen hebben
veel geld te besteden. In tegen
stelling tot een generatie gele
den willen mensen het geld ook
uitgeven. Een rieten dak is zon
der meer mooier dan een dak
pan. Het geeft een huis uitstra
ling. Op een huis van zeven ton
leg je geen cementpan." Hij
hoeft wat dat betreft maar te
verwijzen naar de talrijke riet
villa's in plaatsen als Bloemen
daal en in het Gooi.
Dakvernieuwing gebeurt op
grote schaal. In het landelijk ge
bied zijn het niet meer de boe
ren die voor de vraag naar het
rieten dak zorgen, maar de wel-
gestelden, die een boerderij
transformeren tot een villa.
Nieuwbouw is een ander deel
van het werk. Zo is de tweede
huizenmarkt (de recreatiewo
ning met rieten dak) een andere
inkomstenbron voor de huidige
generatie rietdekkers. Al houdt
het succes ook een gevaar in,
waarschuwt Horlings: „Het is
eigenlijk te druk. En te lang te
druk zijn, is niet goed voor een
ambacht."
Volle agenda's
Tot aan de bouwvak volgend
jaar zijn de agenda's van Wim
van Dijk en zijn zeven collega's
die als rietdekkers opereren
vanuit Putten, gevuld. Acht
vierkante meter per man per
dag kunnen ze aan. Als vandaag
werkloze rietdekkers komen
solliciteren, kunnen ze morgen
direct hun boterhammen mee
nemen. Zo groot is de vraag
naar rietdekkers.
Van Dijk en collega's werken
aan de rieten daken van zeven
tien huizen. „Tien jaar geleden
heb ik de daken gedaan. Nu
hebben we een onderhouds
contract. Goed onderhoud is
heel belangrijk. Mossen en
vooral algen zijn de boosdoe
ners. Algen zijn ook een pro
bleem op pannen daken, maar
bij riet gaat het wat sneller."
Volgens Van Dijk is riet tegen
woordig een rage. Het doet
hem denken aan de jaren der
tig, toen zijn vader een goede
boterham in het rietdekkersbe-
