oningbouw op eilandjes langs oergeul uit ijstijd
3
i ,V
reinramp bij Londen lijkt sterk op 'Harmeien'
erzekeraars worstelen met de genetische toekomst
Binnenland
Kritiek op akkoord
Borst met apothekers
—JrDAC 9 OKTOBER 1999
j Sterdam wint land in IJburg met nieuwste techniek
lijkt nu nog net de Waddenzee, maar hier op IJburg
:en uiteindelijk 18.000 woningen komen voor 45.000
iners." Met een wijds gebaar wijst C. de Jong van
HSctgroep IJburg over het IJmeer bij Amsterdam. Nu
og slechts een grote winderige zandplaat zichtbaar
pgespoten zand waar bulldozers druk bezig zijn. In
1^ jjrte is de skyline van de hoofdstad zichtbaar en den-
fanJiet verkeer over de AIO.
elicl
jdam aap luymes
at ^jmgdurige discussies over
Danpteg van IJburg, kon vorig
rtgffindelijk een begin worden
p.akt met het aanwinnen
voor de bouw van wo-
Uit onderzoek bleek
het IJmeer niet overal
kan worden gewonnen.
iergeul uit de Ijstijd bij-
•eld, een kronkelige goot
idder, vormde een belet-
grond bleek daar te slap.
js eilandjes komen daarom
[deze oergeul te liggen, op
fen waar de bodem wel
genoeg is voor bebou-
Zo bepaalt dus een dui-
jn jaren verborgen geble-
ndschapsgegeven de plat-
ïd van de nieuwe wijk.
de aanleg van IJburg is
lieuwe techniek bedacht,
anger de techniek van in-
iring waarmee ons kikker-
sinds de tijd van Leegh-
in de 17e eeuw vertrouwd
uwenlang werden meren
door er een dijk
een te leggen om er ver
is het water weg te malen,
ie Flevopolder is nog vol-
deze methode aangelegd.
>r de aanleg van de zes ei-
ïs waarop IJburg komt,
wordt de zogenoemde pannen
koekmethode gebruikt: Laag
voor laag wordt er zand op de
bodem van het IJmeer gelegd,
zodat er uiteindelijk midden in
het water een eiland ontstaat.
Er wordt niet eerst een dam-
wand aangelegd. Voor het aan
brengen van de zandlagen
wordt een computer gestuurde
sproeiponton gebruikt die spe
ciaal voor IJburg is ontworpen
en gebouwd. Hiermee kan heel
nauwkeurig het zand in lagen
op de bodem worden aange
bracht.
Op de slappe bodem ontstaat
op deze wijze een dik pakket
zand van in totaal zes lagen,
waardoor IJburg uiteindelijk
ongeveer 1,10 meter boven het
NAP komt te liggen. De toe
komstige bewoners hoeven dan
ook niet bang te zijn voor
grondwateroverlast. Landme
ters kunnen met behulp van sa
tellieten zien of de gewenste
hoogte is bereikt. Door het ge
wicht van het zandpakket
wordt het water uit de bodem
laag geperst, waardoor er een
stevige ondergrond komt waar
in kan worden geheid. Want
ook IJburg wordt, net als Am
sterdam, gebouwd op palen.
Volgens H. de Leeuw van In
genieursbureau Amsterdam is
t*.
■Mr
.6. 1
Amsterdam is druk bezig met het winnen van land op Uburg.
foto anp hans steinmeijer
het opspuiten van land in het goedkoper dan de aanleg van vendien dat de toekomstige be- land bestaat veel belangstelling
IJmeer mogelijk, omdat het wa- een damwand en te vergelijken woners niet tegen een dijk hoe- voor deze techniek. Zo hebben
ter hier hooguit anderhalf tot met de aanschaf en het bouw- ven aan te kijken, maar kunnen enkele ingenieurs uit Japan en
twee meter diep is. De pannen- rijp maken van bestaande genieten van een vrij uitzicht Indonesië al een bezoek aan
koekmethode is volgens hem grond. Het grote voordeel is bo- over het meer. In het buiten- het IJmeer gebracht. Ook bui
tenlandse tv-ploegen hebben
hun camera's er al laten snor
ren.
Voor de aanleg van IJburg is
in totaal zo'n dertig miljoen ku
bieke meter zand nodig. Het
zand komt uit het Markermeer,
waar de vaargeul tussen Am
sterdam en Lemmer wordt uit
gediept. Elf zandschuiten zijn
dag en nacht in de weer om het
zand naar het IJmeer te bren
gen. Hier wordt het in combi
natie met water via grote bui
zen naar de juiste bestemming
gebracht.
Het eerste eiland dat zo
wordt aangelegd heeft een
grootte van honderd voetbal
velden (ofwel tachtig hectare)
en moet volgend jaar septem
ber gereed zijn. De grond is dan
voldoende ingeklonken zodat
de bouw van de eerste 3.800
woningen kan beginnen. De
eerste IJburgers kunnen medio
2001 hun woning op het nieu
we land betrekken. Het hele
project moet in 2010 klaar zijn.
In totaal wordt IJburg 430 hec
tare groot. Voordat de bouw
van de stad aanvangt, wordt
eerst een grote boogbrug aan
gelegd voor het bouwverkeer.
Behalve een dichte bebou
wing met een overwegend ste
delijk karakter komt er ook
ruimte voor mensen die op het
water willen wonen of zelf een
huis willen bouwen. Ook wordt
er geëxperimenteerd met nieu
we verwarmingsmethoden. Zo
komen er negenduizend wo
ningen die worden verwarmd
met restwarmte van de elektri
citeitscentrale in Diemen. Ver
der komen er een park, een
strand en een natuurgebied.
teinramp bij Londen deze week
:erk op die in Harmeien in 1962,
istigste spoorwegongeluk in de
iedenis van de Nederlandse
regen. Net als destijds in Har-
botste een afbuigende trein op
chtdoor gaande tegenligger. Te
is dat het aantal slachtoffers in
n in de buurt komt van het aan-
Harmelen (93), of dat wellicht
ïnlijk overtreft.
ongeluk in Harmeien werd, net
i in Groot-Brittannië lijkt te ge
in, de aanleiding voor de beveili-
het Nederlandse spoorweg
iet het systeem van Automatische
'lëïnvloeding (ATB). Dat systeem
de trein automatisch tot stil-
als de machinist een rood sein
Tt. Inmiddels is in Londen vast-
id dat één van de machinisten in-
d een onveilig sein heeft gemist,
is de vraag of de NS tot de aan-
automatische beveiliging zou
ivergegaan, wanneer het bedrijf
Is geen staatsonderneming was
:st, die eenvoudig van de politiek
ie de opdracht kreeg. Behalve
'as de NS tot voor kort een onge
le onderneming die zowel de rails
treinen in handen had. Aange-
le ATB-techniek gedeeltelijk in de
en gedeeltelijk in de treinen
it worden aangebracht, was die
leeldheid een voordeel. Een poli
meerderheid in Nederland heeft
iordeel van het ene ongedeelde
'bedrijf inmiddels willens en we-
1 opgeofferd aan de opvatting dat
ktwerking zou moeten komen
spoorwegwezen.
tegenstanders van die keuze ver
in graag naar de chaos waarin de
spoorwegen zijn vervallen nadat
koop en opdeling van hun beslag
len gekregen. Een onoverzichtelijk
van rond de 25 naast en langs
heen rijdende concurrerende
ichappijen en maatschappijtjes
bezit genomen van het steeds
verder in verval rakende railnet. Van
de beoogde verbetering van de trein
diensten is niets terecht gekomen, ver
tragingen zijn meer regel dan uitzon
dering, sommige treinen vallen van el
lende uit elkaar, op het spoorwegper
soneel wordt roofbouw gepleegd. Het
misnoegen onder de Britse treinreizi
gers is kortom algemeen. De recente
treinramp gebeurde op de voorgrond
van dat decor.
De geprivatiseerde spoorwegen in
Groot-Brittannië en de politici, die de
privatisering hebben doorgedrukt,
krijgen het verwijt naar hun hoofd dat
de veiligheid van de reizigers onderge
schikt is gemaakt aan het streven naar
winst. Die winst moeten particuliere
ondernemingen nu eenmaal maken,
zodat ze een geautomatiseerde beveli-
ging als in Nederland uit een verkeer
de zuinigheid achterwege hebben ge
laten. De maatschappijen investeren
liever in de verbouwing van stations
tot glimmende luxueuze winkelcentra,
was één van de beschuldigingen die
deze week in een BBC-discussie over
het voeüicht kwamen.
Ook de ernstige spoorwegramp bij
de Clapham Junction in 1988 met 35
doden was voor de Britse spoorwegen
geen aanleiding om ATB aan te leggen.
De privatisering was toen in volle gang
en het zou voor British Rail dus com
mercieel gezien heel dom zijn geweest
om veel geld uit te geven aan een be
veiligingssysteem dat de nieuwe con
currentie gratis zou krijgen. Het initia
tief om miljarden in de automatische
beveiliging te steken komt nu alsnog
van de Labour-regering.
Overigens is er ook aan de veiligheid
van het Nederlandse spoorwegnet nog
wel wat te verbeteren. De ATB werkt
niet bij een snelheid onder de 40 kilo
meter per uur, zodat op emplacemen
ten ongelukken toch niet uitgesloten
zijn. Die ongelukken zijn dus ook ge
beurd. Een andere bron van gevaar
vormen de vele overwegen voor auto-
De treinramp bij Harmeien in 1962 leidde tot het besluit om het Nederlandse spoorwegnet uit te rusten met het veiligheidssys
teem van automatische treinbeïnvloeding (ATB). luchtfoto anp
verkeer. De vervanging daarvan door
onderdoorgangen en viaducten is
duur. Aangezien niet de overwegen
zelf maar onvoorzichtige automobilis
ten daarop het risico uitmaken, ligt het
in de rede die kosten uit de benzineac
cijns of de wegenbelasting te bestrij
den.
De vervanging van de ATB door een
nog betere beveiliging komt voor reke
ning van de spoorwegonderneming
(en) en de eigenaar van de rails, het
rijk. Een overheid, die de bevordering
van het openbaar vervoergebruik tot
beleidsdoelstelling heeft, mag eisen
dat deze en andere noodzakelijke ver
beteringen zo snel mogelijk worden
uitgevoerd. Dergelijke hoge verplichte
kosten bemoeilijken het maken van
winst. Het is echter de vraag of een
nutsbedrijf als een spoorwegonderne
ming daar op uit zou moeten zijn.
Waar inderdaad weer de vraag uit
voortkomt of de overheid met het stre
ven naar marktwerking en privatise
ring in deze branche eigenlijk wel op
de goede weg is.
rien polderman
Ve moeten optreden in de géést van de regels, niet volgens de kleine lettertjes. Dan hoeft ook niet die Storms eraan te pas te komen
[[duinen hans leber
etisch onderzoek kan in de toekomst bepa-
p hoeveel risico op een ernstige ziekte iemand
>pt. Verzekeraars vrezen de calculerende bur-
r die hierop in gaat spelen. Want zelfs in
odsnood bestaat-ie, zo blijkt. „Neem een ter-
nale kankerpatiënt die nog even een levens-
rzekering afsluit om zijn gezin verzorgd achter
laten. Immoreel en fout natuurlijk, maar aan
f andere kant ook wel begrijpelijk."
voorzitter Fischer van het Verbond van Verze-
aaars gaat ervan uit dat het voorkomt, ook in
fs land. Onder actuarissen, die de risico's voor
pekeraars berekenen, is het probleem vooral
fckend uit het buitenland. In het bijzonder de
èrenigde Staten. „Aids heeft in Nederland niet
Beid tot meer levensverzekeringen of misbruik
prvan. Daar is geen bewijs voor. In Amerika
tl", aldus Jan Verheij, gelouterd bestuurder in
I verzekeringswereld.
'et Actuarieel Genootschap boog zich deze
:k over de gevolgen van genetische technolo-
voor verzekeringen. Naar verwachting zijn in
'5 alle verschillende genen (nu al 140.000) in
•rt gebracht. Genetica-deskundige Van Om-
n denkt dat de technologie 'pas' over tien tot
tien jaar wordt toegepast. Maar de vraag is:
'e? Van Ommen schetste de vrees van de te
enstanders: „Discriminatie, stigmatisering en
isme op basis van genetische gegevens. De
gemakkelijke toegankelijkheid van genetische
eigenschappen voor buitenstaanders. De mens
die als product van DNA (erfelijk materiaal,
red.) wordt gezien. Er is veel vrees."
Maar Van Ommen benadrukte vooral de posi
tieve kanten van het gen, de vooruitgang. „In
Amerika is na hartfalen, kanker en beroerte, het
verkeerd reageren op medicijnen de vierde
doodsoorzaak. Genetische technologie kan dit
in de toekomst voorkomen." De veel geuite
vrees voor het uitsluiten van genetische 'risico-
dragers' door verzekeraars ziet hij ook niet: „Die
genetische risicoprofielen zijn zo algemeen dat
iedereen wel een smetje zal hebben. Dan is er
niemand meer verzekerbaar. Bovendien zijn
voor ziektes vaak meerdere genen verantwoor
delijk. Iemand kan wel een verhoogde kans op
zestig ziektes hebben."
Toch willen verzekeraars hun risico's binnen
de perken houden. In Nederland mogen zij voor
een levensverzekering onder de 300.000 gulden
of een arbeidsongeschiktheidsverzekering van
minder dan 60.000 gulden geen medische keu
ring eisen. Onder die grens bestaat ook geen
meldingsplicht van erfelijke ziekten in de fami
lie. Maar in de toekomst, als de patiënt meer
van zichzelf en zijn risico's af weet (of in elk ge
val kan weten), willen de verzekeraars deze in
formatie ook hebben. Zij vrezen massale toe
loop van risicodragers op polissen die daardoor
uiteindelijk meer geld kosten dan zij via premies
opbrengen óf zo duur worden dat niemand er
nog één wil afsluiten.
Om dat laatste te voorkomen zal het 'gene
tisch paspoort' dan de hoogte van de verzeke
ringspremie moeten bepalen, vinden de verze
keraars. Maar tot de gevreesde uitsluiting hoeft
dit niet te leiden, denken ze. Als voorbeeld
schetsten zij dat de laatste jaren in samenwer
king met patiëntenorganisaties al menig lijder of
erfelijke risicodrager van een ernstige ziekte
werd verzekerd. „Tegen redelijke premies. Al
leen is het probleem dat dit boven een bepaalde
leeftijd, waarop men statistisch gezien overlijdt,
niet meer mogelijk is," aldus een verzekeraar.
Volgens geneticus Van Ommen moet het ge
netisch paspoort geen leidraad worden. „Niet
alleen omdat iedereen er wel een risico op aan
treft, maar vooral omdat het niet vertelt óf en
wanneer de ziekte zich voordoet. Een hogere
kans volgens het paspoort kan in werkelijkheid
nog steeds een hele kleine zijn. Niet één maar
twee procent kans op schizofrenie betekent
twee keer zoveel kans, maar de kans dat iemand
het niét krijgt is dan nog steeds 98 procent."
De premies voor levensverzekeringen zullen
goedkoper worden door de genetische techno
logie, denkt actuaris Van Broekhoven van de
ING-groep. „We worden met zijn allen niet zie
ker. Door de verbeteringen in de gezondheids
zorg als gevolg van de genetische technologie
worden mensen ouder. Dus dalen de premies.
Bovendien, iemand die een hoger risico op
longkanker heeft, zal eerder stoppen met roken
en gezonder gaan leven. Alleen mensen met ho
ge risico's op ernstige ziekten zullen wat meer
moeten betalen. Maar ook dat kan in het redelij
ke blijven."
In hoeverre verzekeraars een genetische test
kunnen afdwingen, is een hele andere zaak.
Mensen moeten er altijd voor kunnen kiezen, is
in elk geval de huidige politieke consensus, om
niet te willen weten of en waarvoor ze geneti
sche bepaalde hogere risico's lopen. Verzeke
ringsarts Van Geffen kent nóg een aspect van
genetisch onderzoek dat voor verrassingen kan
zorgen. „Wat als plotseling blijkt dat een kind
wel van de moeder afstamt, maar niet van dege
ne van wie al die tijd werd aangenomen dat hij
de vader was?"
Actuaris Van Broekhoven vindt dat de arg
waan jegens verzekeraars vooral wordt veroor
zaakt door diens slechte imago. „Wel premie
ontvangen, uitkeren hó maar. Dat is het beeld.
En daar kunnen we zelf wat aan doen. Optreden
in de géést van de regels, niet volgens de kleine
lettertjes. Zodat niet steeds die Storms eraan te
pas moet komen", aldus Van Broekhoven, doe
lend op Pieter Storms van het tv-programma
Breekijzer, die mensen helpt in hun strijd tegen
de bureaucratie.
Maatregelen
tegen speculatie
met koophuizen
amsterdam anp
De gemeente Amsterdam wil
een zogenoemd antispecula-
tiebeding instellen voor
koopwoningen voor de mid
deninkomens op IJburg. Dit
moet voorkomen dat de eer
ste eigenaren van de relatief
goedkope woningen op het
nieuwe eiland grof geld ver
dienen aan het meteen door
verkopen van hun huis. Wet
houder Stadig zal hiertoe
een voorstel doen aan de ge
meenteraad.
De huizen voor de mid
denklasse op IJburg gaan on
geveer 340.000 gulden kos
ten. De marktwaarde ligt op
dit moment zeker al 60.000
gulden hoger. De gemeente
wil nu dat de woningen op
IJburg de eerste jaren niet op
de vrije markt worden ver
kocht. De IJburgse midden-
klaswoningen moeten de
eerste vijf of tien jaar, de pe
riode moet nog vastgesteld
worden, verplicht verkocht
worden aan de corporatie.
Deze heeft ook de huizen
voor de oplevering aan de
eerste eigenaren onder haar
hoede. „We willen voorko
men dat particulieren enkel
een huis op IJburg kopen om
die 60.000 gulden op te strij
ken", zegt een woordvoerder
van de gemeente.
Staatssecretaris Remkes
van Volkhuisvesting raadde
eerder dit jaar gemeenten
aan om een antispeculatie-
beding in te stellen. Op die
manier zou de overheid kun
nen optreden tegen particu
lieren die nieuwbouwhuizen
direct met forse winst door
verkopen.
Onbegrip bij zorgverzekeraars en artsen
Zeist anpEen woordvoerder van minis
ter Borst vindt het gek dat ZN
nu al kritiek heeft. „Wij gaan er
wèl vanuit dat deze besparing
wordt gehaald, anders hadden
we het nu niet zo geregeld. ZN
is bovendien betrokken bij het
overleg", zegt hij.
De politiek is verdeeld over
het akkoord. PvdA-Tweede-Ka
merlid Oudkerk verzucht dat
het eindelijk zover is, maar „wij
hadden het al in 1994 voorge
steld. Nu is miljoenen guldens
misgelopen." Eigenlijk wil Oud-
kerk de besparing van 425 mil
joen waarop Borst in 2002 uit
komt, al volgend jaar binnen
halen. D66 en CDA zijn positief,
vooral omdat nu een oplossing
is bereikt. „Dat is plezierig om
dat nu een volgende stap kan
worden gezet. De discussie
blokkeerde dat tot nu toe", zegt
Van Vliet (D66).
De artsenorganisatie KNMG
is verontwaardigd over het ak
koord. Dat behelst ook afspra
ken dat apothekers in de Wet
geneeskundige Behandelings
overeenkomst (WGBO) komen,
wat hun de status geeft van me
debehandelaar. Volgens de KN
MG is dat een ernstige inbreuk
op de vertrouwensrelatie tussen
arts en patiënt, omdat medi
sche informatie straks ook voor
de apothekers vrijkomt.
Het akkoord tussen de apothe
kers en minister Borst van
volksgezondheid wordt niet
door iedereen verwelkomd. De
zorgverzekeraars hebben grote
moeite met de afspraken, om
dat de besparingen direct ten
laste komen van hun budget.
De artsen zijn verontwaardigd,
omdat de apotheker in hun
ogen steeds meer op de stoel
van de arts komt. De Tweede
Kamer is verdeeld.
De koepelorganisatie Zorg
verzekeraars Nederland (ZN)
heeft er moeite mee dat de tota
le korting van 315 miljoen gul
den die Borst de apothekers
jaarlijks oplegt, feitelijk uit de
budgetten van de zorgverzeke
raars wordt gehaald. Die 315
miljoen gulden is het bedrag
dat de maatregelen uit het ak
koord tot 2002 elk jaar moeten
opleveren.
De zorgverzekeraars wijzen
erop dat het nog maar de waag
is of deze besparing wordt ge
haald. „De zorgverzekeraars
hebben de laatste jaren forse
verliezen geleden, juist op de
medicijnen", zegt een woord
voerder. Als de besparing niet
wordt gehaald, dan komt het
extra bedrag ten laste van het
budget van de verzekeraars.
„En dat kan leiden tot verho
ging van de verzekeringspre-
Dinsdag 12 oktober is het zover Dan viert Holland Casino haar 23ste
entree gratis en bieden wij u een heertijk welkomstdrankje aan. En wie jarig is
strekt). Maar dat is nog niet alles. Holland Casino staat tot en met 17 oktober in het
teken van Magical Fantasy, met oriëntaalse hapjes en drankjes en fantastische
prijzen. Wat dacht u van een Sony DVD-speler tn combinatie met een Dolby
Surround-set in de Jackpotclub? Bovendien kunt u ook nog een kijkje nemen
bij het Open Nederlandse Kampioenschap Black Jack. Dus gtaag tot ziens'
-Holland
(asino
Een mooie gelegenheid om uit te gaan.
