'Wat stelt het voor: ik ben gewoon aan het spelen'
Segovia: aaien, strelen en
krabbelen over de snaren
Leiden Regio
Gekleurd gezelschap
Dood broertje leeft als engel voort in 'Hannah'
LVC in teken van Jamaica
MAANDAG 27 SEPTEMBER 1999
A WEGMAN, 071-535641'), PLV.-CHEF ANNET VAN AARSEN, 071-5356436
Keramist Jaap RaveIIi (83) kan het werken niet laten
Ravelli - slank, witte jeans, sportief over
hemd - oogt jaren jonger dan hij in werke
lijkheid is. De verklaring hiervoor is volgens
hem simpel: hij heeft het goede vak geko
zen. Bescheidenheid en hartelijkheid ken
merken de keramist, die zijn gesprekspart
ner ontvangt in zijn propvolle appartement
in Leiderdorp. Hij plant zijn bezoek op de
bank neer en gaat zelf espresso maken.
„Dan kunt u even rondkijken." Zijn huiska
mer is een mini-museum, de aangrenzende
kamer fungeert als werkplaats. In wandrek
ken staat het keramiek tot aan het plafond.
Het is slechts een fractie van wat Ravelli in
meer dan vijftig jaar tijd heeft gemaakt. Zijn
huidige werk staat nog voor een deel in do
zen ingepakt. Het is nog maar net terug van
de expositie die hij deze zomer had in het
gemeentehuis van Leiderdorp.
Ziet Ravelli tegenwoordig op een markt iets
van zijn oude werk staan, dan koopt hij het
meestal. Soms krijgt hij het voor niks.
„Laatst zag ik hier in de buurt bij iemand in
de tuin dit bakje staan." Hij haalt het te
voorschijn: een zwart bakje, wit van bin
nen. „Het was gevuld met water voor de
vogels. Mevrouw, kan ik dit van u kopen of
mag ik het ruilen tegen iets anders?, vroeg
ik. Meneer, zei ze: u kunt het zo krijgen
want ik vind het geen kunst. Ik gaf haar ge
lijk." Het mooiste dat hij ooit heeft ge
maakt, bezit hij niet zelf. „Dat is een vaas
en die heeft mijn broer Floris, en die wil hij
verdomme niet weggeven, ha, ha, ha." Ra
velli kan goed relativeren. „Ik heb een vro
lijke natuur", zegt hij herhaaldelijk.
De keramist dankt zijn fraaie achternaam
aan zijn Italiaanse voorouders. Rond 1860
kwamen ze vanuit Turijn naar Nederland
om hier een bestaan op te bouwen. De Eer
ste Wereldoorlog was in volle gang toen
Jaap - voluit Jacob - Ravelli werd geboren
in Princenhage in Noord Brabant. „Als de
i wind uit het zuiden kwam, dan kon je het
bulderen van de kanonnen aan de Somme
horen." Ravelli bracht zijn jeugd voor een
groot deel door in Indonesië en Curacao.
Zijn vader was beroepsofficier die telkens
weer ergens anders werd gedetacheerd.
Ravelli is er tot voor kort altijd van uit ge
gaan dat hij zijn artistieke talent van nie
mand had geërfd. „Als me in interviews
werd gevraagd of het in de familie zat, zei ik
altijd nee. Maar nu ik er meer over nadenk
kan ik zeggen dat het wel zo is. Mijn moe
der had wel degelijk artistieke aspiraties: ze
batikte, ze speelde bamboe-dwarsfluit.
Maar met zes kinderen heeft ze zich niet
verder kunnen ontplooien." En vlak ook
een ander familielid niet uit: Willem Ravel
li, de zanger. „Hij was behoorlijk bekend.
Zong onder andere met Jo Vincent."
1 Zijn blauwe ogen krijgen een nog zachtere
uitdrukking als hij praat over zijn 'enorm
gelukkige' jeugd en zijn moeder, 'een vrolij
ke Brabantse'. Als kind tekende Ravelli
graag. „In de Haagse Post stond altijd een
stripverhaal van 'Ton Van Tast'. Die plaat
jes tekende ik op mijn memier na." Jaap be-
a gon aan een opleiding voor tekenleraar,
maar voltooide deze niet. Op de kunstaca-
c demie hield hij het een jaar uit. Samen met
zijn broer Dick begon hij in 1942 een schil-
ii dersateliertje op de Breestraat in Leiden.
deden maar wat om rond te komen. Af
toe hadden we een uitschietertje." Dick
i. was de boekhouder, Jaap de artistieke en
I zakelijke man. „Dick en ik voelden elkaar
aan en vulden elkaar heel goed aan. We
Bijna iedereen bezit wel iets van hem
of heeft ooit iets van zijn hand in
huis gehad. Is het geen vaas, dan is
het wel een beeldje, of een asbak. Of
misschien zwerft op zolder nog wel
zo'n een bolvormig plantenbakje aan
een koord: een keramobile. Rond
1970 bedacht en gemaakt door de
nog altijd pottenbakkende Jaap
Ravelii (83), wiens artistieke
loopbaan begon in een
schildersateliertje op de Leidse
Breestraat. Na de oorlog voorzag zijn
Potterie Ravelli van 1947 tot 1977
vanuit Valkenburg heel Nederland
van aardewerk.
Sinds een paar jaar is het keramiek
van Ravelii weer in trek.
Verzamelaars betalen grif voor een
beeldje met zijn naam eronder. Een
negerkopje uit de jaren vijftig ging
onlangs voor 2500 gulden van de
hand. Dat verbaast Jaap Ravelli. „Het
is gewoon een hype." Het laatste
woord komt er wat aarzelend uit.
„Wat is een hype eigenlijk precies?",
vraagt hij. Na een korte
gedachtenwisseling over dat
fenomeen, haalt hij zijn schouders
op. „Je moet alles betrekkelijk zien.
Die hype is ook betrekkelijk. Ik heb
mijn best gedaan, maar zo geweldig
is het nou ook weer niet. Soms denk
ik: wat stelt het nou eigenlijk voor: ik
ben gewoon aan het spelen."
FOTO 7"ACO VAN DER EB
vertrouwden elkaar blindelings." In 1944
bracht Jaap een bezoek aan een pottenbak
ker en vanaf dat moment was hij verkocht.
Onmiddellijk werden plannen gesmeed
voor een eigen pottenbakkerij. Van hun
laatste centen huurden Dick en Jaap een
huisje in de Leidse Spilsteeg. Omdat beiden
geen ervaring ervaring hadden in het vak,
werd de 75 (i)-jarige draaier Nicolaas den
Hoed aangetrokken.
In 1947 betrokken de broers de voormalige
woning van een steenfabrikant in Valken
burg en begonnen met de Potterie Ravelli.
De vraag naar serviesgoed was groot. „Alles
was op, na de oorlog. Niemand had meer
een heel kopje." Eind veertiger jaren be
dacht Ravelli, inmiddels zelf aardig bijge
schoold, combinaties van terra aardewerk
met rotan, die zeer populair werden. Kunst
met een grote K maken is nooit Ravelli's
ambitie geweest. „Ik laat het oordeel aan
anderen over. Wat kunst is, maken muse
umdirecteuren, prominente galeriehouders
en kunstcritici uit. Ik maak wat me invalt."
Inspiratie doet Ravelli overal op. Op elk
moment van de dag. Een kladblokje ligt al
tijd binnen handbereik, want je kan niet
weten. Het kan een wolk zijn, of een per
ongeluk gemorste verfvlek waarin Ravelli
een vorm ziet die hem raakt. Het museum
van volkenkunde noemt hij zijn belangrijk
ste inspiratiebron. Met zoveel verschillende
voorbeelden is het niet verwonderlijk dat
het werk van Ravelli niet onder één noemer
is te brengen. Ravelli is daar trots op. „Ik
ben, denk ik, degene - en nu ben ik niet be
scheiden - in de potterie die voor de mees
te variatie heeft gezorgd." Zo was hij de
eerste die keramiek combineerde met an
dere materialen, zoals rotan, raffia en hout.
Zijn'allernieuwste werk, dat in februari
2000 in Oegstgeest ten doop wordt gehou
den, bevat weer een nieuwe combinatie:
keramiek met popnagels uit de auto-indu
strie.
Aan stoppen denkt de keramist nog lang
niet. „Ik vind het zo'n leuk vak. Ik kan het
niet laten. Als ik dit beroep niet had, was ik
misschien wel melancholicus geworden.
En fysiek voel ik me goed. Ik kan alleen niet
zo heel lang meer wandelen." Wat er te
genwoordig op het keramiek-gebied te be
leven valt, weet Ravelli niet. Hij heeft het te
druk met zijn eigen werk en bovendien
heeft het zijn interesse niet. Hij geeft toe
dat hij leeft 'in een heel klein wereldje'.
„Tegenwoordig lees ik geen krant meer. Za
terdag zijn het zulke dikke dingen: dan kom
ik niet aan mijn werk toe." Hij kijkt wel
naar het journaal. „Al die ellende. Het is
meer dan bar. Max Dendermonde heeft
eens een boek geschreven: de wereld gaat
aan vlijt ten onder. Helemaal niet! De we
reld gaat aan hebzucht ten onder."
Aan luxe heeft hij zelf naar eigen zeggen
geen behoefte, al heeft hij zichzelf wel eens
op een sportwagen getrakteerd. Dat was in
de hoogtijdagen van Potterie Ravelli. „Het
was de enige luxe. Ik heb altijd rustig ge
leefd. Dat heb ik ook van huis uit meege
kregen." Rijk is hij in elk geval niet gewor
den. Sinds een paar jaar woont Ravelli in
een huurflat voor senioren, die naar zijn
zin iets te klein is. Het liefst zou hij thuis af
en toe een tentoonstelling organiseren,
maar daarvoor ontbreekt de ruimte. Het zij
zo. „Ik kan geen huis kopen. Daar heb ik
geen geld voor. Maar om nou te zeggen dat
ik daarover 's nachts in mijn kussen lig te
bijten, nee." Hij toont een stoel die hij on
langs voor zes gulden kocht in de kring
loopwinkel. „Hij zit lekker en hij kan nog
draaien ook."
Begin jaren zeventig had Potterie Ravelli
zijn beste tijd gehad. In 1977 viel het doek.
Ravelli was toen 61 jaar. „Het was niet lo
nend meer. Het werd steeds moeilijker om
op te boksen tegen de import van goed
koop aardewerk uit de lage-lonen-landen.
Het was een klap hoor. Mijn eer te na ook,
want ik wist dat ik een goeie was. Ik heb
wel liggen janken in mijn bed, omdat ik het
niet had gered", zegt Ravelli, en hij schakelt
snel over naar het heden. „En nu, nu heb ik
het toch gered." De boodschap is duidelijk:
over de problemen van toen wil Ravelli niet
uitweiden. Het was dubbele ellende, want
ook aan zijn huwelijk kwam na 29 jaar een
eind. „Ik ben me toen gaan bezinnen. Ben
veel gaan lezen: Jung, de I-Tjing, om zelfin
zicht te krijgen", is alles wat hij over die pe
riode kwijt wil.
Zijn broer Dick overleed drie jaar na het
sluiten van de potterie. Jaap bewaart war
me herinneringen aan hem. „We hebben
samen zoveel beleefd. Mijn moeder zei al
tijd op zijn Brabants: Dick is een goeike.
Dick kon niet verkopen, ik wel. Ik kon de
goede elementen naar voren schuiven van
dingen die wat minder waren. Mijn broer
was populair bij het personeel. Ik? Niet zo,
denk ik, alhoewel sommige medewerkers
nog wel eens bij me langs komen. Ik had in
elk geval geen 'jaagsysteem'. Ik liet mensen
in hun eigen tempo werken."
Als iets een stempel heeft gedrukt op Ravel
li's leven dan zijn het wel de vele verhuizin
gen geweest. „Ik heb nergens wortels. Ben
wel 44 keer verhuisd. Ik hecht me niet mak
kelijk, noch aan plaatsen noch aan men
sen. Er zijn wel enkele mensen met wie ik
goed bevriend ben. En mijn verzamelaars
zijn heel goede kennissen geworden: Maar
weet je wat het is, je hebt geen gezamenlij
ke herinneringen. En dus is er niet zo heel
veel affiniteit." Alleen zijn vindt hij geen
probleem. Hij houdt van stilte, hoeft niet
altijd geluid om zich heen te hebben. Of hij
ooit heeft gedacht aan nieuwe relatie? „Ik
heb nog wel eens enige vorm van samenle
ving gehad. Maar ach, het gaat moeilijk als
je zo oud bent. Het klikt bijna nooit echt. Ik
mis wel eens menselijke warmte, maar dat
zoek ik dan maar bij mijn oventje."
muziek recensie
katwijk Een gekleurd gezelschap was het, afgelo-
Eipen zaterdagavond in theater Triopodia in Katwijk.
:h Tijdens een 'interculturele avond' traden groepen
en artiesten uit alle delen van de wereld op, waar
onder deze folkloristische dansgroep uit Iran.
FOTO HIELCO KUIPERS
lidy van der spek
Segovia Gitaar Trio: Saskia Spinder, Joop
Koek, Wim Spruyt. Gehoord 25/9, 't
Huys Dever, Lisse
Als je het Segovia Gitaar Trio
zou willen vergelijken met een
strijkkwartet, dan staat Saskia
Spinder voor de eerste en
tweede violist, Wim Spruyt
voor de alt (de middenstem)
en Joop Koek voor de cello, als
continuum. Niet alleen zorgt
de aard van de partituur daar
voor, ook de klankkleur van de
drie gitaren heeft daar iets mee
van doen. Die van Spinder is
lichtheiden melodieus, van
Spruyt dieper, gevoileerd en
die van Joop Koek is puur don
kerbrons van klank. Koek is de
man van de grond onder 't be
staan, van de beat, net als zijn
naamgenoot Paul Koek, de
'slag'werker.
Ook deze keer heeft de
Harddraverij Vereniging Lisse
in zijn jaarlijks terugkerende
feestweek weer samengewerkt
met 't Huys Dever-concertse-
rie, en gekozen voor 'Segovia'
Dit jaar weliswaar niet meer in
de oude formatie als kwartet,
maar nu als trio. Dit betekent
echter niet dat het Segovia Gi
taar Trio zo'n vijfentwintig
procent in kwaliteit is achter
uitgegaan. De hoogzwangere
Saskia Spinder speelt letterlijk
en figuurlijk voor twee. Boven
dien bewijst dit drietal dat trio-
spelen met een aangepast pro
gramma net zo goed span
nend, onderhoudend en voor
treffelijk kan zijn.
De meeste stukken zijn be
werkt, enkele zijn op 't lijf ge
schreven. Zo wordt de gitaar
bewerking van Vivaldi's An
dante, geschreven voor orkest
en twee mandolines, een ele
gant klein bijou in pastorale lij
nen gevat, versierd met vrien
delijke echootjes. Ook de
'chanson du Toréador' uit Bi-
zets 'Carmen' is een miniatuur
geworden, maar zeer herken
baar en vitaal, met een prachti
ge zwoele staart middels aaien,
strelen, krabbelen over de sna
ren.
Heel bijzonder van sfeer is
'Albeniza', een ode aan de
componist Albeniz door P. Me-
ranger (1953). Grappige in 't
gehoor liggende deuntjes wor
den afgewisseld door uitgerek
te wazige windveren. I. Roga-
liov (1948) en John Zaradin
(1949) schrijven heel speciaal
voor drie .gitaren. De korte
beeldende stukjes van Roga-
liov, waaronder de oude koe
koeksklok, de cowboy van klei.
de prinses die maar niet wilde
lachen, mechanische popjes,
allemaal speeltjes van de oude
Concert Gelders
Orkest afgezegd
arnhem gpd
rommelzolder in 't ouderlijk
huis, worden ontdaan van 't
stof der jaren. Fris, transparant
en speels worden ze ten tonele
gevoerd in alert samenspel; tot
de goed getimede, slome
geeuw van de prinses toe.
Maar 't mooiste, meest mu
zikale en intense spel horen we
in 'Herfst' en 'Winter' in Bue
nos Aires van Astor Piazzolla
(1917-1992). Sfeermuziek bij
uitnemendheid, etherisch ver
fijnd gecomponeerd en uitge
voerd. Gouden herfstbladen in
verwelkte kleurcombinaties,
vallen in trage, gebogen lijnen
ter aarde. In Tnvierno' (winter)
stokt al wat adem heeft, na
tuurgeluiden dempen onder
een blanke vacht, in weemoe
dige ritmes, geleidelijke vertra
gingen en gedekte klankscha
keringen verbeeld. Zonder veel
pathos gitaarspel op z'n best!
Geen vuiltje aan de lucht, zo
leek het. Een volledig Mozart-
programma, in technisch op
zicht geen overdreven grote op
gave, daar kon Het Gelders Or
kest zich geen buil aan vallen.
Maar het liep allemaal net even
anders. Allereerst moest verle
den week de gecontracteerde
vioolsolist Nikolai Znaider 'we
gens omstandigheden' afzeg
gen. Een vervanger werd ge
vonden in de jonge Armand
Gouder de Beauregard, als kan
didaat-concertmeester een goe
de bekende van FIGO. Kwam
het allemaal toch nog goed met
de Mozartreeks. Zaterdagavond
in Arnhem ging alles inderdaad
naar wens, maar gistermorgen
sloeg het noodlot stevig toe.
Chef-dirigent Lawrence Renes,
met vriendin en haar ouders op
weg van Amsterdam naar Nij
megen, kreeg in een wegrestau
rant een gloeiend hete kop thee
öp zijn rug. Lawrence Renes
werd onderzocht in het AMC in
Amsterdam, waar vandaag ook
de ernst van de brandwonden
zal worden vastgesteld. Dan
wordt ook bekend wie de reste
rende Mozart-concerten in
Apeldoorn en Doetinchem zal
dirigeren.
jeugdtheater recensie
paulien koopmans
ood. Als een platgeslagen mug. Han
as vier jaar oud toen hij uit het raam
oog. Hij had geprobeerd op een been
de vensterbank te balanceren. Nu
oont hij als engel in de hemel. Hannah
feft haar broertje nooit gekend. Maar
ch is hij er altijd en overal. 'Hannah' is
:n voorstelling over een meisje dat lééft
et de erfenis van haar dode broertje,
an was een goed kind: hij at zonder
mokken zijn bordje met gekookte groen
te en ruimde altijd zijn rommel op.
Hannah is veel moeilijker en soms lijkt
het of ze vergeten wordt. Haar ouders
gaan iedere week naar het graf en vieren
jaarlijks een 'droeve dag'. Maar Hannah
verlangt er naar om ook gezien en ge
hoord te worden. Drie acteurs vertellen
samen het verhaal van Hannah. Daarbij
vullen ze elkaar aan of spreken elkaar
juist tegen. Dat geeft het stuk spanning
en vaart. Het spel van Kim Coppes, Ilse
van Kemenade en Danja Venekamp is
prachtig. Ze bewegen zich als achtjari
gen: vol vertrouwen, maar ook enigszins
schutterig wenden ze zich tot de zaal.
Ze voeren het publiek mee in de ge
heime belevingswereld van het meisje.
Soms is Hannah verdrietig. Of nieuws
gierig: krijgt Han ook spaghetti met ket
chup in de hemel? Uiteindelijk wordt ze
boos op de eeuwige aandacht die Han
krijgt en ze droomt dat ze zelf ook dood
gaat. Zo eist Hannah een plaats op in de
wereld van haar ouders.
Hoewel 'Hannah' gaat over zware the
ma's als dood, verdriet en eenzaamheid,
is het regisseur Inèz Derksen gelukt om
een goed evenwicht te vinden. 'Hannah'
is een gedurfd stuk: droevig én komisch.
De voorstelling heeft veel knappe vin
dingen. Mooi is bijvoorbeeld de berich
ten die Hannah verstuurt naar Han.
Eerst mept ze een mug dood en vervol
gens schrijft ze een berichtje, zodat met
het opstijgen van het insectenzieltje Han
zijn luchtpost krijgt. Ook de droom van
Hannah waarin ze een reuzengroot graf
krijgt, groter dan dat van Han, geeft een
onverwachte wending aan het stuk.
'Hannah' is een subtiele voorstelling
vol contrasten waarbij een dood broertje
springlevend blijft en andere familiele
den soms vergeten worden.
leiden Het LVC
stond zaterdag in het
teken van Jamaica.
Reggae dus. Rohan
Lee en zijn band-The
Recipe gingen een
avondje terug naar
hun roots. Het Neder
landse publiek liet
zich makkelijk mee
voeren door de zonni
ge klanken van hun
muziek.
FOTO
TACO VAN DER EB
