Kunst
Balanceren tussen kunst en reclame
1
P I
Schone
Schijn
eestige en meeslepende
nachten met Sjahrazaad
Sappige spaghettislierten uit zwierende kelen
■hl
Rinus has left the building
ATERDAG 25 SEPTEMBER 1999
hef jan rijsdam, 071-5356444, plv chef caroline van overbeeke 071-535644c
Singer-collectie naar Washington
laren Doeken van onder anderen Mauve, Hart Nibbrig, Breit -
ner en Israëls uit het Singer Museum in Laren zijn van 26 sep
tember tot en met 3 december te zien in Washington DC. Dit
gebeurt in het kader van de jaarlijkse vergadering van het Inter
nationaal Monetair Fonds en de Wereldbank. Het initiatief is
genomen door onder meer de Nederlandse ambassade in Was
hington en De Nederlandsche Bank in Amsterdam. De getoon
de kunstwerken werden verzameld door de Amerikaanse schil
der W. Singer. Van hem is ook werk te zien.
'Bollenzifter' in
Noordwijkerhout
noordwijkerhout» Op de nieuwe
rotonde die het kruispunt nabij De
Ruigenhoek in Noordwijkerhout
rervangt, komt een standbeeld te
staan. Rotonde en het beeld 'De
bollenzifter' worden op 1 oktober
feestelijk 'in gebruik genomen'. Het
kunstwerk is ontworpen en ver
vaardigd door het kunstenaarsecht
paar Frans en Truus van der Veld
uit Lisse. De onthulling van het
kunstwerk is om 16.00 uur.
foto pr
J'
ÖSÏ'
Een waanzinnig idee dat is geboren met de zin 'Who the fuck is Rembrandt?'
theater recensie
susanne lammers
orstelling: De vertellingen van 1001
lit door Theaterfirma Rieks Swarte.
gie en decor: Rieks Swarte Tekst Niek
rendsen. Muziek Ron Ford. Spel: Elsje
Wijn, Ali Qfteci, Fenneke Wekker,
!ha vander Linden, Joussef Idilbi e.a.
24/9 LAK-Theater, Leiden Nog
te zien 25/9, aldaar.
vijf jaar diepte Rieks Swarte
inieuw de vertellingen van
lizend-en-één-nacht op uit
sprookjeskist. En wat een
e, est. Grote kleurige kleden lig-
n op het toneel, er wordt ge-
eeld op trommel en tamboe-
n en terwijl de zaal volloopt,
k nkt het geroezemoes als in
n Oosterse souk. De aankle-
ng, simpel maar suggestief,
iet veel verwachten, en de
ler is al goeddeels gemaakt,
aaie, plooiende kostuums,
te lals en tulbanden, handige
ppen, wat kussens en
rookjesachtig licht doen de
p°git. En de verhalen zelf na-
urlijk.
Die zijn gebed in een raam-
'o rtelling, zoals in het boek.
ie' ltan Sjahriaar wordt bedro
ll door zijn innig geliefde
juw, en als hij dat ontdekt,
sluit hij dat hij voortaan elke
cht een andere geliefde zal
men om haar de volgende
itend te doden,
let land is al bijna leeg, zoals
Elsje de Wijn, de eerste vertel
ster, het droogweg stelt, als de
knappe Sjahrazaad besluit aan
die gang van zaken een einde te
maken. Zij vertelt de sultan elke
nacht een verhaal, maar als de
dag aanbreekt, is het nog niet
uit. Zo weet ze telkens respijt te
krijgen, totdat de sultan defini
tief tot inkeer komt.
Sjahrazaads verhalen sprin
gen heen en weer tussen gedra
gen verteltoon en fris, tegen het
burleske aanleunend spel in al
ledaagse taal en het contrast
tussen die twee werkt hoogst
komisch. De personages die ze
oproept hebben op hun beurt
weer een verhaal dat verteld
moet worden, en zo daal je
steeds dieper af in de tovergrot-
ten van duizend-en-één-nacht.
Hoogtepunt is het verhaal over
de sjouwer en de drie dames
van Bagdad, dat met al zijn
complicaties steeds spannen
der wordt en toch helder blijft
en waarin bovendien de inkeer
van de kwaaie sultan in gang
gezet wordt. Daar doet hij voor
het eerst mee, als speler en dus
weer verteller.
Deze. 'vertellingen' zijn een
waar sprookje: een vóór alles
geestig, maar ook evenwichtig
en knap gezelschapsspel, on
dersteund door een meeslepen
de warreling van kleuren en
prikkelende klanken.
Gaat dat zien!
Ze lopen allebei met een
mobiele telefoon en vertel
len lekker onderuitgezakt
in een stoel het verhaal
van een droom die werke
lijkheid werd. Ze nemen
een groot risico met de he
dendaagse kunstmanifes
tatie 'Rembrandt 2000'
waarvan de kosten grofweg
een miljoen bedragen.
Hun hele leven, reputatie,
laatste stuivers - het kan fi
nancieel nog fout gaan -
zetten ze op het spel. Mar
cello (45) en Sis Jossip (40)
zijn de mannen achter een
waanzinnig idee dat werd
geboren met de zin 'Who
the fuck is Rembrandt?'.
Een idee dat zonder over
heidssteun, maar met hulp
van een cateringbedrijf
realiteit werd. Zijn deze
heren slimme marketing
boys annex beeldend kun
stenaars of twee waaghal
zen?
den haag roos van put
,,Ik denk dat we dat allemaal
zijn", reageert Marcello. „Maar
het ene bijt het andere niet",
vult Sis Jossip aan. „We zitten
er echt met ons hele leven in,
behalve dat we aan het eind
niet dood gaan, maar voor de
rest draait alles nu om 'Rem
brandt 2000'. En ach, het zijn
de gebruikelijke risico's die op
je weg komen als je zaken doet.
Wij spiegelen ons qua instelling
aan de zeventiende-eeuws
mentaliteit, toen waren kunste
naars ook zakenlieden. Je ba
lanceert in feite op de grens
tussen kunstenaar en reclame
jongen, maar je creativiteit is
nu inzetbaar op verschillende
fronten. Ik kan gemakkelijk ter
wijl ik aan het schilderen ben
over de mobiele telefoon on
derhandelen".
'Contemporary Rembrandt
2000' is een kunstmanifestatie-
tentoonstelling die plaats heeft
in het oude ABN-Amrogebouw
aan de Kneuterdijk in Den
Haag. Voor de gelegenheid
draagt dit imposante complex
nu de naam Contemporary
Museum. Vele hedendaagse be
kende namen - onder wie Rob
Scholte, Micha Klein, Herman
Brood, Danielle Kwaaitaal, Pe
ter Klashorst en Jurriaan van
Hall - waren bereid, toen het
project nog in een pril stadium
verkeerde, deel te nemen.
Alle kunstenaars (van 25 tot
84 jaar) hebben werken ge
maakt die zijn geïnspireerd op
de grote meester. Dat gaat van
klassieke schilderijen (variaties
op bekende Rembrandts) en
vrije interpretaties in oude
technieken tot video- en ge
luidsinstallaties. Er is onder
meer een interactieve spiegel-
installatie te zien, een erotisch
getint kunstwerk van Micha
Klein, fotografie van Paul Blan-
ca, striptekeningen met Haagse
Harry en een varken op sterk
water dat is getatoeëerd door
Hanky Panky.
Sis Jossip schilderde een he
dendaagse variatie op 'De
Nachtwacht' met daarin zelf
portretten van Rembrandt van
jong tot oud, op ware grote,
waarbij zelfs het hekje om de
bezoekers op afstand te houden
dezelfde afmetingen heeft als
het origineel in het Rijksmuse
um. Ook de identieke blusap
paratuur is present.
Naast een bezoek aan de ten
toonstelling, kunnen bedrijven
en particulieren zalen huren
(voor vergaderingen, lunches,
feesten, recepties en dergelijke),
waarbij uiteraard het kunstzin
nige aspect in relatie tot lekker
eten een prominente rol speelt.
En wie wil, kan deelnemen aan
workshops, gegeven door kun
stenaars. Structuren van goud,
boetseren van Rembrandt, acti
on-painting. Noem het en je
vindt het bij 'Rembrandt 2000'.
Bovendien heeft het Contem
porary Museum een galerie
waar zeefdrukken van deelne
mende kunstenaars te koop
zijn.
Kortom, een megamanifesta-
tie, geïnspireerd op een groot
kunstenaar. Juist omdat er zo
ontzettend veel te zien, te koop
muziek recensie
lidy van der spek
Tno Colacce: Maria Rosenmöller, sopraan,
Machteld van de Putte, mezzosopraan en
Fleleen Heeres, alt, m m.v Ireen Thomas,
luit. Gehoord 24/9, Lokhorstkerk, Leiden.
Ze zingen keurig alledrie mét
(stem)vork en staan voluit ach
ter het gebodene: geen steriele
droge, kruimelige kost, maar
weelderige sappige spaghettis
lierten. En er wordt voor de
pauze niet eens Italiaans ge
zongen: Spaanse liedjes van
een anonymus uit de 17de
eeuw, oud-Engelse songs van
Purcell en Morley.
De inzet 'El segundo Rey' is al
meteen breeduit Bourgondisch
present. Vibreren mag, slinge
rende dynamiek eveneens, en
goed laten horen dat je stem
een eigen verhaal heeft te ver
tellen is ook niet verboden.
Omdat 'Colacce' (keeltje) ook
werkelijk iets te melden heeft,
zijn deze vóórs, of zo je wilt té-
gens mooi meegenomen. Want
ook transparant, homogeen en
pianissimo staan in het muzi
kale alfabet van dit trio, verras
send mooi te horen in Ay som-
bra alegre's 'duizendmaal ze
gen ik U, mooie nacht'.
De klank van de mezzoso
praan Machteld van Putte is ge
weldig in de twee songs van
Henry Purcell. Heilig, lieflijk,
smachtend in zijn karakteristiek
dalende intervallen: met dui
zend listen weet Van Putte het
hart van de luisteraar te beko
ren.
Na de pauze is de schorrige
wat geknepen klank in het
hoogste register van de sopraan
Maria Rosenmöller spoorslags
verdwenen. Veel dramatischer
en klankvoller zingt zij in de
prachtige liedjes van Bartók,
waarin felheid met spot jong
leert in het geestige 'Kerelpeste
rij'. Ook de uitspraak lijkt aan
genaam authentiek in teer uit
gesponnen zinnen als 'meny-
ben üdvösséget Osztogatja',
voor ons toch lichtelijk abaca-
dabra.
Heieen Heeres bezit een klei
nere, minder voluptueuze alt
stem, die heel simpel en ade
quaat zich voegt in de sopra-
nengloed. Dit drietal bezit als
en te doen is - waarbij de laag
drempeligheid niet uit het oog
is verloren - vraag je je af of
'Rembrandt 2000' kunst met
een grote K, entertainment of
een mengvorm is. Marcello:
„Diezelfde vraag zou je kunnen
stellen bij de tentoonstelling die
is te zien in het Mauritshuis.
Wat wij doen, is geen entertain
ment, wij tonen kunst, maar de
manier waarop zou je kunnen
onderbrengen onder de noe
mer entertainment. Vergelijk
baar met hoe het Mauritshuis
het doet. En wat wij tonen, is
ook niet laagdrempelig, alle
kunst is kunst omdat het uniek
is. Het ene hoeft het andere niet
in de weg te staan. Juist niet.
Rembrandt was ook een man
van het gewone volk en wat wij
doen, is onder meer laten zien
wat hedendaagse kunstenaars
met zijn gedachtengoed doen".
Als klap op de vuurpijl is er
voor de curiosaverzamelaars en
kunsthistorici met een liefde
voor kitsch een heus winkeltje
met alle denkbare Rembrandt-
hebbedingetjes. Van kussenslo
pen, onderzetters, pressepa-
piers tot het T-shirt met de
tekst 'Who the fuck is Rem
brandt?'. Rijst toch de vraag
waarom deze geestige werktitel
plaats heeft moeten maken
voor de wat gedegenere versie
'Rembrandt 2000'.
Marcello: „Ik had al ten tijde
van de grote Vermeertentoon
stelling een 'Who the fuck-pro-
ject' gedaan. Dat was een
enorm succes. Juist nette men
sen wilden graag zo'n T-shirt
met zo'n opdruk. Toen Clinton
naar Nederland kwam, heb ik
hetzelfde geintje uitgehaald en
ook dat sloeg in als een bom."
Sis Jossip: „Het werd 'Rem
brandt 2000' om een link te leg
gen naar de volgende eeuw,
maar ook om aan te geven dat
Rembrandt altijd nog 'leeft' on
der de mensen."
klein minpunt nog niet het ver
mogen om zich te beperken,
om geraffineerd te timen, om
op gezette tijden staccato te
zingen. Zwieren ligt Colacce
meer dan hinkelen.
De luitist Ireen Thomas over
tuigt met exact, gearticuleerd
en muzikaal spel, wat de zang
ten goede komt. De 'Toccata
cromatica' van Alessandro Pic-
cini (1566-1638) maakt bedui
dend meer indruk dan Satie's
'Gnossienne I'. Dat moet Rein-
bert de Leeuw maar blijven
spelen... op de piano dus.
f -9-1999 Afsluiting van het
irinus van der Lubbe jaar. Na
i documentaire, een bus
ir Leipzig met historische
nptoeristen, een gedenk
en aldaar en één in Leiden,
i toneelstuk, een expositie
t heuse séance, de roep om
herstel en officiële apotheo-
biedt Het Stedelijk Museum
Lakenhal tweehonderd kist-
aan met kunstuitingen rond
der Lubbe. De opbrengst
it naar de totstandkoming
ihet derde gedenkteken In
rlijn. Directeur Jetteke Bolten
klaart in speech dat dit een
irdige manier is om Van der
IT )be jaar af te sluiten.
9-1999 Marinus gesigna-
td in Mc Donald's. Een oude
tzegt een klant te hebben
n in wie hij, aan de ietwat
J logen houding, ontegenzeg-
ijk Rinus herkende. De
nstdoende kassajongen kan
I leen verlegen klant herin-
en die binnensmonds zijn
telling (frietjes met extra
s en een grote cola) mom-
de. De kassajongen heeft de
,tg( die de man heeft vergeten,
1 bewaard.
0-1999 De commissie 'Van
sprekend Van der Lubbe'
Jdt opgericht. Doelstelling:
beheren van de nalaten
ap van Leidens godenzoon,
commissie ontfermt zich
t de pet en stuurt hem naar
anderzoeksgroep die zich
ijkl tijds heeft gebogen over de
vade van Turijn. Het
dsch Dagblad kopt op de
irpagina: 'Patat met mayo-
0ef Rinus' favoriete kostje'.
1-1999 Ontevreden over de
gvan zaken bij de commis-
Vanzelfsprekend van der
"4I1 ibe' en met de kritiek 'die
zien we nooit meer terug'
M 1 een groep mannen die de
log net niet hebben meege-
ikt een splintergroepering
In De Lakenhal worden vandaag tweehonderd kistjes ter herdenking van Nederlands bekendste brandstich
ter, Marinus van der Lubbe, aangeboden. foto henk bouwman
op met de naam 'Club van
mannen die Rinus mogen zeg
gen'. Onder de bezielende lei
ding van door de wol geverfd
journalist Coos van Heere pro
beert de mannengroep de her
innering aan Marinus levend te
houden.
17-11-1999 Marinus voor de
tweede maal gesignaleerd. Dit
maal bij een Shell benzinestati
on. De kassier zegt dat de man
hem niet opgevallen zou zijn
als hij niet een shaggie zou ro
ken. Toen hij er wat van zei
mompelde de man iets, drukte
zijn shag uit in een bloembak
en liep weg. De peuk wordt per
manent tentoongesteld in De
Lakenhal.
De 'Club van mannen die Rinus
mogen zeggen' legt de rokende
Rinus in een brandgevaarlijke
benzinepomp uit als een pro
test tegen het grootkapitaal en
verspreidt een perscommuni
qué waarin de mannen, ook die
ene pijprokende, zich voorne
men voortaan alleen maar zwa
re shag te roken.
31-12-1999/1-1-2000 In de mil-
lênniumnacht gaat in Leiden
een benzinestation in vlammen
op. Aangestoken. De initialen
M.L. staan geschreven op de te
gels van de parkeerplaats. Het
bericht haalt de landelijke pers.
De commissie 'Vanzelfspre
kend Van der Lubbe' distanti
eert zich van 'D.C.V.M.D.R.M.Z'
2-1-2000 De Rijksdag verdub
belt zijn beveiliging.
25-1-2000 Onder het motto
'Die pet past ons allemaal' richt
een groep van twaalf vrouwen
een actiegroep als tegenbewe
ging voor 'de macho tyrannie
van de D.C.V.M.D.R.M.Z. Citaat
uit het manifest: Wij zijn het
zat dat mannén Marinus clai
men en hem misbruiken als
een jongensboek dat maar niet
uitwil. Wij zijn van mening dat
Marinus een macho status
krijgt opgedrongen waar hij zelf
he-le-maal niet blij mee zou
zijn. Marinus was gewoon een
lieve jongen." Actiegroep Mari
na is een feit.
8-7-2001 'Marinus the movie'
van Paul Verhoeven komt uit.
Danny de Munk speelt de rol
van een gloedvol orerende Ma
rinus die op het nippertje de
Duitse rechter niet weet te
overtuigen. Marinus krijgt iets
waardevols met een Duitse SS-
officier Helga genaamd en ge
speeld door Sharon Stone. Hel
ga zweert aan het einde van de
film het nationaal-socialisme af
en wordt directeur van wat later
het brandwondencentrum Be
verwijk wordt. Actiegroep Mari
na protesteert tegen het stereo
typebeeld van de vrouw.
15-8-2001 Onderzoeksresulta
ten uit Turijn eindelijk binnen.
Na intensief koolstof-14 onder
zoek en gaschromatografie
blijkt de pet 80 procent wol, 20
procent lycra. (Geheel overeen
komstig het merkje, volgens
één van de onderzoekers). En
aangezien lycra niet was uitge
vonden ten tijde van Marinus
kan de pet nooit van Marinus
zijn geweest.
16-8-2001 Na het verwerken
van deze teleurstelling pikt Lei
den de volgende historische hy
pe op: in de ketel van Cornelis
Joppensz zat geen hutspot
maar couscous.
pablo cabenda
Bezoekers als
kunstobject
in Museum
van Oudheden
leiden nienke ledegang
„Kijk, ik ben warmer aan de zij
kant en jij meer op je hoofd."
Minke Holleman stoot haar
vriendin Anne Marie aan. Op
een scherm wordt het tweetal
geprojecteerd in felle kleuren;
groen, rood, geel. Het is het ef
fect van de digitale warmteme
ter die de twee vriendinnen
nauwlettend in de gaten houdt.
Op een tweede scherm trekt de
gescande versie van Holleman's
tas aan ons voorbij.
Nee, dit is niet de nieuwe
Starwars. Evenmin staan we bij
de douane op het vliegveld. Dit
is het Rijksmuseum van Oudhe
den. Gewoon, aan het Rapen
burg in Leiden. Nog twee dagen
is hier, vanwege de opening van
de nieuwe zuidvleugel van het
museum, tijdelijk de opmerke
lijke tentoonstelling KKEP Ar-
che-Vision te zien.
Uitgangspunt van KKEP Ar-
che-Vision is 'history is now'
De kunstenaars Stef en Selene
Kolman van KKEP zien de ar
cheoloog van de toekoms
vooral als iemand die elektroni
sche en digitale informatie ont
cijfert. Bovendien leggen zij na
druk op de snelheid waarmee
informatie veroudert. Niet pot
scherven maar nieuwe media
zijn het bronnenmateriaal van
de archeoloog van de toekomst,
zeggen broer en zus Kolman.
Op de tentoonstelling valt te
zien wat dat inhoudt. Door het
via barcodes en camera's regi
streren van gegevens als naam,
aankomsttijd, consumpties, li
chaamstemperatuur en tas-in-
houd maken bezoekers onmid-
delijk deel uit van de museum
collectie. Daarvoor worden
kostbare apparatuur als infra-
roodcamera's en röntgenscan-
ners gebruikt. Bezoekers krijgen
op de videoschermen als het
ware een nieuwe, vluchtige
identiteit. Kledingmerk en kap
S
kkeparche_vision: rmo. oc&üj. red. uropi. RhidaTa. heuueLmdn
Een warm hoofd, een koeler kledingstuk: de warmtemeter van het kunstwerk Arche-vision drukt temperatu
ren uit in kleur. foto pr»
seis worden onbelangrijk.
De reacties op het tijdelijke
kunstwerk lopen uiteen. „Span
nend", zegt de één. Is dit al
les?" vraagt de ander. Een van
de bezoekers merkt op dat ar
cheologie in de toekomst wel
eens een ingewikkelde aangele
genheid kan worden. „Alles
gaat tegenwoordig per telefoon
en e-mail. Niks geschriften.
Hoe ze dat willen onderzoeken
wordt me uit deze...
eh...'tentoonstelling', niet dui
delijk."
KKEP Arche-Vision is geen
tentoonstelling waar je de hele
middag onder de pannen bent,
zo blijkt uit het feit dat de
meesten het na tien minuten
voor gezien houden. Na een
poosje doet de inhoud van je
partners tas je niet zoveel meer,
vinden ze, laat staan de con
sumptie van andere museum
bezoekers. Maar goed, dat ne
men ze voor lief. Want noem
eens één ander museum waar
het publiek tegelijkertijd bezoe
ker en museumstuk is...
KKEP Arche-Vision is nog tot en
met 26 september in het Rijks
museum van Oudheden te zien,
aan het Rapenburg 28 in Lei
den.
1
Rechts: Bezoeker kijkt naar een
'kunstwerk' van zichzelf tijdens
de Arche-Visiontentoonstelling.
foto mark lamers
