Doet u mij maar een eik'
i
Rijp en Groen
Formele tuin wint terrein
Weidevogelnesten
succesvol beschermt
VRIJDAG 24 SEPTEMBER 1999
GREET BUCHNER
In onze tijd wisselen de diver
se modes aanmerkelijk sneller
dan in minder welvarende en
goed geïnformeerde tijden.
Modes gingen soms meerdere
generaties mee en dan vooral
als we het hebben over de in
richting van huis en tuin.
Daarin is wel het een en ander
gewijzigd. We leven niet alleen
sneller, ook de tuin is in afme
ting iets kleiner geworden.
Ook wensen velen een tuin
die niet teveel onderhoud
vergt. Besteedt men het on
derhoud van een be
werkelijke tuin uit
aan beroepskrach
ten, dan loopt het in
de papieren. Zelf
veel tijd besteden
aan geregeld onder
houd, ligt niet ieder
een, al zijn er ook nu
nog wel echte lief
hebbers. Maar ik
heb de indruk dat
het er niet zo veel
meer zijn.
Het is dus niet zo 3o£os™
vreemd dat de ont
werpers van, met name stads
tuinen, steeds meer hun heil
zoeken in de zogenaamd for
mele richting. Dat wil zeggen,
in een tuin die in geometri
sche vakken is verdeeld met
daartussen paden en eventu
eel een terras. Vaag doen deze
formele tuinen denken aan
hun fraaie voorbeelden in de
Renaissance, toen veel grond
en veel tijd voor onderhoud
geen problemen vormden
voor de aristocraten die deze
tuinen aan lieten leggen en in
hun bezit hadden. Veel voor
oorlogse tuinen waren nog in
deze stijl uitgevoerd, al nam
toen de zogenaamde land
schapstuinen in landschaps
stijl, geïmporteerd uit Enge
land de grootste plaats in.
Daarvan zijn dan weer onze
kleurige bordertuinen met
grasveld in het midden afge
leid.
Maar een border met geva
rieerde beplanting vereist veel
werk, evenals het onderhoud
van het gazon. Dat kan niet
gezegd worden van de formele
tuin met vrijwel onderhouds
arme paden en vakken die
met een en dezelfde soort
planten worden gevuld. Dat
kunnen dan zowel eenjarige
planten als ook laagblijvende
struiken of vaste planten zijn.
Over de vaste planten wil ik
het nu hebben. Men moet im
mers een heel vak met één en
dezelfde planten zien te vullen
en daar heeft men, afhankelijk
van de grootte, een flink aan
tal van nodig. Geen probleem.
We gaan ze zelf kwe
ken, nee, niet stek
ken, want dat duurt
te lang. We gaan gro
te, flink uit de kluiten
gewassen vaste plan
ten nu scheuren. Dat
wil zeggen, in een zo
groot mogelijk aantal
kleine stukjes verde
len. Elk stukje moet
een bos worteltjes en
een stukje stengel
w hebben en al die klei-
ne stukjes zetten we
op ruim 20 cm af
stand in een leeg vak tussen
de haagjes. Zijn de haagjes
nog niet geplant, dan zetten
we onze vaste planten eerst in
de maak op een beschut stuk
je grond in de tuin.
Rond deze tijd zullen de
nieuwe vaste planten snel
aanslaan. Er is nog voldoende
warmte, vooral de grond is
nog warm. De lucht is vochtig
en na het planten gieten we ze
even flink aan om de grond
tussen de wortels te spoelen.
Blijft de vraag welk soort vaste
planten geschikt is voor dit
doel. Dat zijn dan alle, vrij
laag blijvende en bossig groei
ende planten zoals veel van de
populaire tuingeraniumsoor-
ten, laagblijvende astersoor
ten, de zogenaamde hemel
sleutel, Sedum spectabiles, di
verse potentilla's enzovoort.
Eerst kijken wat de eigen tuin
biedt, kijken bij vrienden met
veel vaste planten en dan aan
het werk. Niets is zo dankbaar
als vakken die met eigen teelt
zijn gevuld.
Vrijwillige weidevogelbescher
ming heeft zin. Afgelopen voor
jaar zijn in Noord-HoLland door
ongeveer 12000 vrijwilligers en
1000 boeren naar schatting
17.000 nesten van weidevogels
beschermd. En dan blijkt dat er
vijftig tot tachtig procent meer
eieren uitkomen van vooral kie
vit, grutto, scholekster en turel
uur. Door een nest te markeren,
zodat een boer om het nest
heen kan maaien, is de kans dat
een nest uitkomt tachtig pro
cent hoger dan als er geen be
scherming is aangebracht.
Door het plaatsen van nestbe
schermers wordt vertrapping
u
door vee tegengegaan. In deze
karweitjes zijn maar liefst
62.400 vrijwillige uren gaan zit
ten.
Naast de bescherming van de
algemene weidevogelsoorten
zijn er in 1999 ook verschillen
de nesten van zeldzame weide
vogels beschermd zoals van de
kemphaan en de watersnip. Het
gaat dus goed met de weidevo
gels in Noord-Holland. Maar er
zijn nog steeds vrijwilligers no
dig die de boer helpen bij het
beschermen van nesten. Voor
meer informatie Landschaps
beheer Noord-Holland: 023-
5143237.
Vraag naar volgroeide bomen stijgt
De moerbei met dakkroon is bij steeds meer tuiniers geliefd.
De gouden regen is een boom die dankzij twee stammen in een boog is te vormen.
ALEX VAN HOOF
Boomkwekers beleven gouden
tijden: de vraag naar een eik,
berk, of esdoorn neemt fors toe.
Maar van jonge, kleine bomen
willen veel tuiniers niets weten,
ze zijn op zoek naar uit de klui
ten gewassen exemplaren. Die
speurtocht vindt de komende
weken plaats, want bomen mo
gen vanaf november weer wor
den geplant.
Het oude gezegde 'boompje
groot, plantertje dood', gaat te
genwoordig niet altijd meer op.
Wie met een eikeltje begint, ziet
tijdens een gemiddeld mensen
leven een boompje uitgroeien
tot een imposant en vele me
tershoog exemplaar. Een eik
kan een mens ruimschoots
overleven. Menigeen echter
mist het geduld voor het lang
zame groeiproces van zo'n
boom en laat meteen een opge
schoten exemplaar van rond
tien jaar oud aanrukken.
„Tuiniers hebben geen geduld,
maar bezitten wel voldoende
geld: dat verklaart de enorm
stijgende vraag naar grote en
kostbare bomen", zegt direc
teur Hans Blokzijl van Bomen-
centrum Nederland uit Baarn.
Blokzijl biedt onder meer bo
men vanaf zes tot en met ze
ventien meter aan. Kwekers
praten echter niet over de
hoogte van een boom: wanneer
ze de omvang aangeven, heb
ben ze het over de dikte van de
stam. „Een boom van tien me
ter heeft een stam van ongeveer
vijftien tot achttien centimeter
en dergelijke exemplaren gaan
grif over de toonbank.
Nog niet zo gek lang geleden
verkocht Blokzijl jaarlijks ge
middeld vijftig grote bomen
aan particulieren, tegenwoordig
zijn dat er 2500. „Vooral de es
doorn, peer, berk en rode kas
tanje vinden gretig aftrek. Ook
leibomen waarvan de takken en
bladeren de vorm hebben van
een parasol, dak of piramide
zijn geliefd", vertelt de direc
teur van de grootste bomen-
kwekerij in Nederland. Op het
zestig hectare metende bedrijf
van Blokzijl groeien 200.000 bo
men. Opvallender is echter de
verscheidenheid van 750 soor
ten waardoor Bomencentrum
Nederland het uitgebreidste
aanbod heeft.
Enorm kapitaal
Hoewel Bomencentrum Neder
land een breder assortiment
heeft dan zijn concurrenten,
zijn de prijzen van grote bomen
bij de circa duizend Nederland
se kwekers ruwweg gelijk.
„Vanaf ongeveer duizend gul
den is een grote boom verkrijg
baar, de meeste particulieren
willen tot vijfduizend gulden
gaan. Vrij populair in deze cate
gorie is de veldesdoom die bij
mij 2100 gulden kost", vertelt
de directeur. „Ruim tien keer
per jaar verkoop ik een eik van
vijftien meter hoog, waarvoor
ongeveer 15.000 gulden moet
worden betaald. Af en toe krijg
ik klanten over de vloer die een
enorm kapitaal spenderen, zo
als een Rotterdamse liefhebber
die enige tijd geleden in zijn
tuin voor 350.000 gulden aan
bomen liet planten."
Het leeuwendeel van de bomen
bij kwekers wordt gekocht door
gemeentelijke groendiensten.
Het gros van de particulieren
haalt zijn boompje bij het tuin
centrum. Die zaken bieden in
tegenstelling tot kwekers echter
geen al te grote exemplaren
aan. De bomen die ze wel ver
kopen, hebben ook een ietwat
mindere kwaliteit. „Onze bo
men zijn weliswaar duurder
dan bij een tuinwinkel, maar ze
leven ook langer. Een leiboom
bij een tuincentrum kost door
gaans 250 gulden, terwijl bij mij
daarvoor 1500 gulden moet
worden neergeteld. Verschil is
echter dat die voordelige exem
plaren stammetjes hebben van
twee tot drie centimeter en de
enkele takjes aan een eenvou
dig en breekbaar bamboerekje
vast zijn gebonden. Mijn leibo
men zijn zeven jaar oud en de
parasol- of dakvorm in de
kroon is dank zij een stevig alu
minium frame gecreëerd. Bo
vendien zijn de exemplaren van
tuincentra niet vaak verplant en
dicht op elkaar gekweekt. Ge
volg daarvan is dat deze bomen
vrij snel het loodje leggen."
Transport
Belangrijk voor een succesvolle
kweek is dat de boom om de
pakweg drie jaar wordt ver
plant, zodat een goed vertakt
wortelstelsel kan ontstaan. Van
daar dat een groot exemplaar
bij aflevering een compacte en
forse kluit moet hebben. „Voor
dat de boom op transport naar
de eigenaar gaat, wordt hij eerst
gesnoeid', vertelt Blokzijl. „Lig
gend op een trailer brengen we
de aankoop thuis, waarna een
kraan op de vrachtwagen de
boom naar zijn nieuwe plek
hijst."
Koopt een tuinier minimaal vier
bomen, dan inspecteert af en
toe een deskundige van Bo
mencentrum Nederland koste
loos de gezondheid van ver
plante bomen. „Voor iedere
klant hanteren wij een drie jaar
durende garantie: sterft de
boom in die periode, dan komt
er op onze rekening een nieu
we."
Hoewel de meeste kwekers voor
Cryptogram
Horizontaal: 1. Alternatieve Duitse rivier (4); 4. Drukte die ik afschafl (5); 7. Heeft al zijn
geld in wezen van het land (7); 8. Boom met een hoorbaar merkteken (3); 9. Er is nog
van alles mogelijk, hij is rond! (3); 10. Duivelse natuur van een verwarde dominee (7);
12. Schoen van een toneelschrijver (7).
Verticaal: 2. Vedette met eeri eindeloze rustbank (4); 3. De slons van de garde maakt 'r
een troep van (6); 4. Geen kerk van recente datum (8); 5. Ondanks z'n stijfheid toch
bruikbaar in de tuin (4); 6. Je handen branden (6); 9. Pelgrimage zonder snelheid (4);
11Beestje voor de sloop (3).
Oplossing van donderdag:
Horizontaal: 1. Mangostan; 9. elan; 10. memo; 11. uk; 12. oei; 14. ar; 15. vendu;
17. eta; 19. boa; 21. ons; 22. mok; 23. spa; 25. oer; 27. flint; 30. os; 32. obi; 33. cd;
34. oker; 36. para; 38. miniatuur.
Verticaal: 1. Meute; 2. alk; 3. na; 4. gnoe; 5. smid; 6. te; 7. ama; 8. noria; 13. ene;
15. vanaf; 16. uboot; 18. top; 20. oke; 23. stoom; 24. rib; 26. radar; 28. lori; 29. nipt;
31. ski; 33. cru; 35. en; 37. au.
het transport geen extra kosten
in rekening brengen, moet de
tuinier zelf het gat in de grond
graven, de kuil dichtgooien en
de boom vervolgens bijmesten.
Dit karwei kan de hovenier of
de kweker klaren, maar daar
voor moeten enkele honderden
guldens worden betaald. Voor
deliger is om dit zelf te doen en
daarbij is onder meer de groot
te van het gat zeer belangrijk.
Die kuil moet een spadensteek
dieper zijn dan de langste wor
tel en tweemaal zo breed als de
totale wortelkluit. Vervolgens is
het verstandig om aan de voet
van de boom een mulchlaag
van verteerde stalmest, stro of
blad te strooien en die vervol
gens met wat aarde af te dek
ken.
Wie een boom wil moet tevoren
nagaan welke soort in de tuin
fraai oogt. „De sierwaarde van
een boom komt tot uitdrukking
in drie kenmerken: de bladeren,
bloemen of vruchten. Is de keu
ze eenmaal gemaakt, dan is
vrijwel iedere boom die in Ne
derland kan groeien in de tuin
te plaatsen." Bepaalde soorten
zoals de berk en moerbei, gedij
en echter veel beter op droge
zandgrond, terwijl de peer, lin
de en eik liever in kleigrond
wortel schieten. „Een boom
met rode herfstkleuren komt op
zandgrond goed tot zijn recht.
Exemplaren die voor gele
herfsttinten zorgen, leven daar
entegen langer in een natte bo
dem. Bomen waarvan de blade
ren volledig afvallen zoals de
esdoorn, zijn geschikt voor
zware en kleiige grond. Negen
tig procent van alle soorten is
echter zogenoemd bodemvaag:
die groeien in vrijwel iedere
grond. Veen is een uitzonde
ring; vanwege de hoge zuur
graad in deze bodem kunnen
veel bomen er niet zo goed in
aarden", legt Blokzijl uit.
Naast de grond, bepaalt ook het
klimaat of een soort tot volle
wasdom komt. Vuistregel daar
bij is dat alle bomen die vanaf
Parijs tot en met Scandinavië
groeien, ook in Nederlandse
bodem gedijen. „Tuiniers vin
den exotische bomen uit bij
voorbeeld Curasao en Califor-
nië vanwege de intense kleuren
zeer prachtig en willen er graag
een exemplaar van hebben,
maar succesvolle bloei is bij
ons niet mogelijk", vertelt de
Baarnse kweker. „Bovendien,
een gewone kastanje is toch
ook bijzonder prachtig."
REDACTIE. MARGOT KLOMPMAKER EN SASKIA STOELINGA 023-515
Paddestoelen van Amsterdam
Toverchampignons in het
Amsterdamse bos. Eekhoorn
tjesbrood bij het Galileïplant-
soen. Harig breeksteeltje in de
Czaar Peterstraat. Niet bij de
groentenman, maar tussen de
straattegels. Een stad als Am
sterdam blijkt over een onver
wachte rijkdom aan padde
stoelen te beschikken. Met
hun plotselinge verschijnen,
bizarre vormen en opvallende
kleuren hebben paddestoelen
voor ons altijd iets geheimzin
nigs. Vroeger werden padde
stoelen geassocieerd met
duistere krachten. Weten
schappelijke kennis heeft voor
nieuwe inzichten verzorgd,
maar dat maakt hun voorko
men en groeiwijze niet minder
intrigerend.
H-£8 /-Ar
V-£.&
6-£-N-0-M-£-rt
m* »v\!
H-A-l-F V-O-L-L-E
S-M-E-E-E-K-A-A-S
E-E-N PAK F-A-V-E-E-
M-O-tS-T, i-l/C-f-FE-E-Z
foto;
Struisvogels emigreren naar Frankrijk.
Kop in het zand steken
Vier Emmense struisvogels
zijn deze week vertrokken
naar een Franse dierentuin.
De dieren weigerden hun
nieuwe verblijf in Emmen in
gebruik te nemen. Steeds weer
liepen ze naar hun oude on
derkomen terug. De combina
tie van de vertrouwde savanne
met de nieuwe stal was voor
de struisvogels niet te begrij
pen. Zelfs dranghekken wer
den geplaatst om de bekende
route cif te snijden. Het mocht
niet baten. De vogels gooiden
de hekken zelfs om en renden
regelrecht naar hun vertrouw
de stek. Omdat ze niet altijd
buiten kunnen blijven mo SpU
ze naar een andere dieren (jat
Daar zijn geen problemen se
verwachten, omdat de hel
tuatie er nieuw is.
Vier andere struisvogels z
hun plaats in Emmen innfk
men. Binnenkort lopen er
weer een haan en drie henca
op de savanne. Het oude
struisvogelverblijf moest v
ken in verband met uitbre jj
ding van het neushoorns
blijf. Neushoorn Gingabell
namelijk drachtig en zal n hed
verwachting eind novemb
bevallen.
Jong klein paard
1
Moeder en
dochter.
FOTO PR»
Falabella's zijn de kleinste paarden ter wereld en komen uil
gentinië. In het Noorderdierenpark is voor het eerst sinds
weer een Falabella geboren. Na een draagtijd van tien maai
beviel de elfjarige moeder van haar zevende jong, een dami
een kwartier stond ze op eigen benen en dartelde, nog wati
beholpen, mee in de kudde.
)/o
Muur van groen
Een volle al dan niet strakke
haag rondom de tuin of het
terras is een goede barrière
voor nieuwsgierige blikken.
Een goede haag is ook een
windvanger en houdt het ge
luid een beetje tegen. De octo-
bermaand is het beste tijdstip
om een haag te planten. Een
ideale haag is bijvoorbeeld de
Ligustrum ovalifolium; de be
kende liguster.
De populariteit van de liguster
als naagplant komt niet zo
maar uit de lucht vallen. De
plant groeit redelijk snel, bo
vendien is hij min of meer
wintergroen. De haag bloeit in
juli met witte bloemetjes in
kleine pluimen. Later volgen
zwarte vruchten. De bloemen
en vruchten komen vooral tot
hun recht wanneer de liguster
de kans krijgt vrij uit te groei
en. Bij een strak geschoren
haag gaat dat sierlijke karakter
voor een deel verloren. Wat
blijft is echter een perfecte
groene muur.
Andere planten die goed een
hoge haag vormen, zijn vooral
coniferen. Cupressocyparis
leylandii is een zeer snel
groeiende conifeer, die ook
goed groen blijft op een win
derige plaats. Voor een vol
haag kunnen er het beste t
op een meter worden geze
Een conifeer met behoorüj
afwijkende eiegenschappe 8
Taxus. Door hun langzame
groei vormen ze zeer volle
gen en vragen ze weinig or
derhoud. Verder is de Thüj
een goede plant voor een 1
haag. Deze conifeer stelt w 2 R
nig eisen aan de grond en l
vragen thuja's een plaats
luwte en in de zon.
