'Hoge BTW op drinkwater belachelijk'
Shell reorganiseert NAM en Gasunie
Pijnlijk zitvlak leverde de fietsband op
Economie
Advocaat in fraudezaak
ABN Amro daagt officier
Minder landbouwgif
verboden door Faber
Toeteren tegen sluiting
JNDERDAG 16 SEPTEMBER 1999
liologische zuivel steeds meer in trek
b»~ht De consumptie van melk, karnemelk, yoghurt en via
biologisch boerende agrariërs neemt duidelijk toe. Van juli
8 tot eind juni dit jaar was het aandeel van biologische zui-
1,5 procent van de totale zuivelafzet in Nederland. In de
iiaaif maanden daarvoor was dat nog 0,6 procent, zo blijkt uit
iderzoek van bureau GfK. Een belangrijke rol speelt daarbij de
zet van Nederlands grootste grutter Albert Heijn, die steeds
eer biologische producten aanbiedt en daarvoor veel reclame
aakt. In de eerste helft van dit jaar kochten 13,7 procent van
huishoudens tenminste een maal biologische zuivel (was 4,7
ocent).
utoindustrie motor van Duitse export
kraden De Duitse autoindustrie blijft de belangrijkste aanja-
rvan de export. Terwijl de totale uitvoer in de eerste vijf
aanden van dit jaar met 1,1 procent afnam tot 473 miljard
ark (529 miljard gulden), stegen de verkopen van autofabri-
nten aan buitenlandse afnemers met 6,6 procent tot omgere-
nd ruim 89 miljard mark (99,7 miljard gulden). Dat blijkt uit
jevens die de officiële statistische dienst van de Duitse over-
id bekend heeft gemaakt.
uchtvaart klaar voor eeuwwisseling
ieve» De jaarwisseling wordt voor de luchtvaart niets bijzon-
rs. Het millenniumprobleem is op een oor na gevild, maakte
TA, de wereldluchtvaartorganisatie, gisteren bekend. Dat
dt niet alleen voor de luchtvaartmaatschappijen, maar ook
jr vrijwel alle grote vliegvelden. Volgens IATA heeft 99 pro-
it van de grootste luchthavens in de VS en 92 procent van de
angrijkste vliegvelden daarbuiten de organisatie gedetail-
rd inzicht gegeven in hun 2000-plannen. „Als iemand inzit
ir de millenniumwisseling, raad hem dan aan een vlucht te
eken en aan boord te gaan. Als er namelijk één plaats is waar
zal zijn, dan is dat aan boord van een vliegtuig", zei
Dmas Windmuller, hoofd van het jaar 2000 project van IATA.
aber ziet toekomst in viskweek
Omdat de visstand in zee zich op een historisch diepte-
nt bevindt ziet staatssecretaris Faber (visserij) een sterke
van viskwekerijen op het land. „Een kwart van de gepro-
:eerde vis in de Europese Unie komt er al vandaan", zei Fa-
gisteren op het Nationaal Visserij Forum in Urk. „De vis-
;ek zal steeds meer aandacht krijgen, ook in ons land. Vooral
dat ze over sterke punten beschikt: oog voor het milieu, de
gelijkheid om het hele jaar rond te leveren en van te voren
te geven wat er geleverd wordt", aldus Faber. Zij kondigde
binnenkort een beleidsverkenning over visteelt naar de Ka-
rte sturen. Ze wil daarbij vooral kijken naar schoon visvoer,
ook een schoon eindproduct te krijgen.
iyer ontkent levering foute vaccins
warden Het Duitse bedrijf Bayer zegt dat het geen vaccin
ft geleverd dat besmet is met koeiengriep. Volgens woord-
rder J. van Diest van Bayer heeft een onderzoek door het be-
fdat aangetoond. In februari werd de landelijk verplichte
:inatie tegen de griep (IBR) gestaakt omdat een deel van de
besmet bleek. Op de vaccins die door Bayer zijn onderzocht
,»en infectie aangetroffen. Tot nu toe hebben ongeveer 7.000
ren een claim ingediend bij Bayer. Ze variëren in hoogte van
paar duizend gulden tot enkele tonnen. Een onafhankelijk
mschappelijk comité onderzoekt op dit moment nog in
iverre Bayer schuldig is aan de besmettingsgevallen.
iti-reclamesticker VNU voor internet
iaag Internetters die geen ongewenste reclame in hun
box willen, kunnen voortaan van een virtuele antireclame-
er gebruikmaken. Uitgeefconcem VNU heeft een speciale
Yes or No, geïntroduceerd waarop consumenten hun e-
wensen kunnen aangeven. Via dezelfde pagina kunnen
ijven hun advertenties kwijt. Meer dan veertig procent van
ederlanders die gebruikmaken van het elektronische post-
:em, zegt in een onderzoek van VNU regelmatig, zo'n drie
per week, 'spam' (ongevraagde reclame via e-mail) te ont-
>en. De meeste van hen hadden behoefte aan enige be-
rming, aldus VNU.
indelsdelegatie naar Zuid-Afrika
iaag» 'Een van de grootste handelsdelegaties ooit' volgt mi-
Netelenbos (verkeer en waterstaat) van 26 september tot
iet 2 oktober naar Zuid-Afrika. Tal van bedrijven en instel-
:n op het gebied van verkeer en waterstaat vaardigen in to-
mensen af; onder meer beton- en havenbedrijven, de te-
nsector. Schiphol en baggeraars. Het draait in Zuid-Afrika
er niet alleen om geld. Uitwisseling van kennis is minstens
elangrijk. Zo is er een groot seminar over verkeersveiligheid,
jroot probleem in Zuid-Afrika. Veilig Verkeer Nederland en
lichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid
,iö fen daarin een rol. Ook TNO, de Universiteit Twente en de
as in partij muesli Super de Boer
üiü: In enkele pakken krokante muesli naturel van het merk
rvan winkelketen Super de Boer, zijn stukken glas gevon-
Daarom heeft het bedrijf besloten het voedingsmiddel te-
e nemen. Het gaat om pakken met de houdbaarheidsda-
16-04-2000, meldt Super de Boer. De aanwezige voorraden
nkels en distributiecentra zijn inmiddels geblokkeerd.
in stoot staatsmonopolies af
AhL: In een poging de economische ontwikkeling meer
:te geven en buitenlandse investeerders aan te trekken,
Iran een aantal staatsmonopolies afstoten. Het gaat daarbij
e telecommunicatiesector, tabaksbedrijven en de spoor-
n. Dat heeft president Khatami van Iran bekend gemaakt
economisch plan. Als het parlement instemt met deze
k, dan zal de Iraanse economie binnen vijf jaar voor der-
icent in handen zijn van particulieren tegen nu ruim tien
int. Iran probeert al enige tijd investeerders aan te trekken,
'jgü inlandse bedrijven zijn aarzelend omdat zij vinden dat ze
462$ m te weinig armslag krijgen.
.40*
29,C
j23775 itorola doet miljardenovername
1063
3.595 SR*.! Het Amerikaanse Motorola heeft voor 23,3 miljard
3.590 »n General Instrument overgenomen. Daarmee nestelt het
98131 ronicaconcern zich definitief in de sector interactieve ka-
telefoonverkeer en breedbandinternet. General Instru-
-j produceert vooral 'set-top boxes' die dit mogelijk maken.
26; ,ro'a betaalt General Instrument in aandelen. GI-topman
i6,ói 1. gaat bij Motorola een divisie leiden die zich richt op ge-
132» reerc*e en interactieve breedbandactiviteiten. De overname
)Óoj< Philips pikant omdat dat bedrijf begin dit jaar een kans
Wij eneral Instrument in te lijven liet liggen. De elektronica-
lad wel interesse, maar vond de prijs (toen zo'n 10 miljard
n) te hoog.
,"(5 atis internet voorlopig voor erbij'
itaai'
,25 p* m!ai De KPN-dochter Planet Internet heeft naar eigen
if s* n nog maar weinig last van concurrenten die internet gra-
obieden. Sinds de introductie ruim twee weken geleden,
het gratis Freeler (onder meer ING, Postbank en Nationale
handen) al bijna 200.000 aanmeldingen binnengekregen,
lit jaar denkt de nieuweling, die op 1 oktober van start
JP hetzelfde aantal uit te komen als Planet Internet (ruim
10). Wish, dat al iets langer gratis internet aanbiedt, zit
tl over de 200.000, en ook Versatel-dochter Zon wist in
wken meer dan 50.000 klanten aan zich te binden. „Ons
is dat veel mensen een gratis aansluiting ernaast nemen
et te vergelijken met een normaal abonnement", zegt D.
en Bos van Planet Internet, dat wel geld vraagt voor inter-
Zij maken nu nog niet definief een keuze."
amsterdam anp
het filiaal na malversaties op de
diamantafdeling. De schade be
droeg 178 miljoen. Doedens'
nieuwe offensief werd gestimu
leerd, nadat ABN Amro een ge
heim KPMG-rapport over de in
terne controlemaatregelen
moest overhandigen aan de ad
vocaten. De voornaamste con
clusie van het stuk was dat de
raad van bestuur weinig oog
had voor de bestrijding van
fraude. Ook was het interne
controleapparaat onderbe-
mand en slecht geschoold en
werden interne signalen over
het hoofd gezien.
Volgens de advocaat zou uit
het rapport blijken dat de bank
jarenlang doelbewust gekozen
heeft voor het zwarte geld.
Wetsovertreding werd door de
bank op de koop toegenomen.
Fraudeofficier H. de Graaff
wordt voor de rechter gesleept
via een kort geding van advo
caat mr. P. Doedens. Hij is de
verdediger van een van de ver
dachten bij de megafraude op
het ABN Amro-kantoor aan de
Sarphatistraat in Amsterdam.
De raadsman stelde de offi
cier van justitie eind vorige
week het ultimatum dat de ver
volging tegen zijn verdachte
zou gestaakt moeten worden,
omdat in zijn ogen ABN Amro
de wet heeft overtreden en niet
zijn cliënt. De Graaff verklaarde
daarop de vervolging niet te
willen seponeren.
Doedens verdedigt een van
de vier verdachten. Justitie ver
volgt de ex-medewerkers van
den haag anp
den bosch Enkele honderden werknemers van elektronicaproducent FCI Electronics in Den Bosch legden gisteren het werk neer om met flink
wat decibels te protesteren tegen de sluiting van de productiefadeling. Daardoor verdwijnen 143 van de 310 banen. Het Franse moederbedrijf
Framatome, met 17.000 werknemers, wil de productie verplaatsen naar Frankrijk en België omdat de kosten daar lager zijn. Volgens de vakbond
is FCI, dat zich toelegt op de productie van connectoren, al jaren een goedlopend bedrijf. foto anp marc bolsius
Akkerbouwers en fruittelers
hebben weer hoop. Staatssecre
taris Faber van landbouw wilde
42 bestrijdingsmiddelen verbie
den, maar meldde de Kamer
gisteren dat ze er vijf zeven
toch wil toestaan. Faber laat de
beoordeling over aan een com
missie met vertegenwoordigers
Vein Natuur Milieu, drinkwa
terbedrijven, fabrikanten en
boerenorganisatie LTO-Neder-
land. Akkerbouwers en fruitte
lers hadden afgelopen zomer
geklaagd dat hun akkers zonder
deze middelen door onkruid
overwoekerd zouden worden.
Er zijn namelijk nog geen effec
tieve biologische varianten.
Teelt van uien, erwten en fram
bozen zou in Nederland onmo
gelijk worden. Conservenfabri
kanten wilden uitwijken naar
omringende landen. De staats
secretaris wil snel tientallen
biologische middelen toelaten.
Drinkwaterbedrijven slepen overheid voor rechter
De Nederlandse waterbedrijven vinden het nieuwe BTW-tarief op drinkwater veel te
hoog. Duinwaterbedrijf Zuid-Holland sleept daarom samen met de VEWIN (de over
koepelendeorganisatie van drinkwaterbedrijven) de overheid voor de rechter. Vanaf 1
januari 1999 moeten consumenten 17,5 procent BTW betalen als zij voor meer dan
zestig gulden per jaar aan water verbruiken.
voorburg gpd-anp
(zoals drinken en voedselberei- „Douchen, baden en toiletge
ding), aldus de overheid, wat bruik zijn geen luxe. Zij zijn ui-
Tot dat bedrag geldt nog steeds daarboven komt is vanaf 1 ja- terst belangrijk voor een goede
het oude tarief van zes procent, nuari een luxe-goed. persoonlijke hygiëne en dus
De eerste 60 gulden zijn nodig De waterbedrijven vinden dit ook voor de volksgezondheid."
voor de eerste levensbehoefte de grootst mogelijke onzin: Als drinkwater niet meer geldt
als eerste levensbehoefte, wat
blijft er dan nog over, vragen de
bedrijven zich af.
Volgens de waterbedrijven
heeft het hogere BTW-tarief so
wieso geen enkele zin. „De
hoogte van de prijs van drink
water heeft nauwelijks invloed
op het verbruik", constateren
zij. „Het milieu-argument is
niet meer dan een fraai pakpa-
piertje om een ordinaire belas
tingverhoging gemakkelijk te
kunnen verkopen."
In Zuid-Holland is het water
overigens het duurst van heel
Nederland. In Den Haag is de
zestig gulden bijvoorbeeld al bij
15 kuub bereikt, terwijl daar in
het oosten van het land twee
keer zoveel tegenover staat,
zegt een woordvoerster van het
Duinwaterbedrijf. De belasting
heffing op water is volgens haar
in Nederland extreem hoog: de
totale belastingdruk (BTW, eco-
tax en gemeentebelasting) ligt
tussen de twintig en veertig
procent. „Dat percentage wordt
normaal geheven op producten
die een gevaar voor de gezond
heid opleveren. Alcohol en ta
bak bijvoorbeeld."
De waterbedrijven willen met
het proces een principiële uit
spraak uitlokken van de Belas
tingkamer van het Gerechtshof
in Den Haag. Daarnaast over
wegen zij een klacht in te die
nen bij de Europese Commis-
groningen henk wollerich
Het waren bolwerken van
maatschappelijke zekerheid en
symbolen van welvaart en voor
spoed. De hoofdkantoren van
de Nederlandse Gasunie in
Groningen en de Nederlandse
Aardolie Maatschappij (NAM)
in Assen. Als teken van steun en
een bijdrage aan de werkgele
genheid in Noord-Nederland
waar uiteindelijk het aardgas
uit de grond werd gehaald.
Exact veertig jaar na de eerste
gasvondst in Slochteren wor
den vele honderden banen ge
schrapt. De Gasunie maakte
begin dit jaar al bekend 250 ar
beidsplaatsen kwijt te willen,
eergisteren kondigde de NAM
aan 450 banen te saneren. En
dat terwijl in voorgaande jaren
al rigoureus het mes in de orga
nisaties was gezet. Bovendien
staan in de toekomst - de NAM
spreekt eral openlijk over -
meer ingrijpende maatregelen
op stapel.
Waar een aantal jaren gele
den 6.000 mensen hun brood
nog verdienden, staan binnen
kort in het gunstigste geval nog
slechts ruim 3.000 mensen op
de loonlijst: 1.400 bij de Gas
unie en minder dan 2.000 bij de
NAM. Hoewel het bij NAM en
Gasunie om gescheiden verha
len gaat zijn er duidelijk ver
banden zoals de toenemende
concurrentie en de lage olie
prijs.
Mede-eigenaar Shell wordt
als aanjager gezien van de reor
ganisatieprocessen die volgens
de vakbonden CNV Bedrijven-
bond en FNV Bondgenoten te
draconisch zijn. Shell is puur
uit op winstbejag, zo is hun
overtuiging. De lage olieprijs
wordt, aldus de bonden, aange
grepen als de stok om te slaan.
Zeker, de situatie was eind vorig
jaar uiterst somber met een
prijs van negen dollar per vat.
Shell maakte barre tijden door,
de aandeelhouders van de mul
tinational mopperden. Het
concern beloofde in te grijpen.
De organisaties moesten ge
bouwd worden op de basis van
een gemiddelde olieprijs van
tien dollar. Bij die prijs moesten
investeringen nog rendabel
zijn. Inmiddels ziet de wereld er
weer heel anders uit. De olie
prijs bereikt hoogtepunt na
hoogtepunt en zit inmiddels op
23 dollar. Zelfs op lange termijn
ziet het er gunstig uit want de
belangrijkste olielanden willen
de productie pas weer verho
gen - wat weer een prijsdruk-
kend effect heeft - bij zo'n 21
dollar over langere tijd. En dat
kan nog even duren.
Daarmee valt de basis van het
verhaal waarop de reorganisatie
bij de NAM is geënt weg, zegt
CNV-districtsbestuurder J. Mul
der "Voor ons is het puur een
slag die Shell wil maken om de
winst te maximaliseren en zo
de aandeelhouders te behagen.
Shell durft het richting Gasunie
en NAM hard te spelen omdat
de overheid het kennelijk toch
wel accepteert."
De vakbond wil in elk geval
de politiek bewerken om NAM
en Gasunie en de daarbij ho
rende hoogwaardige werkgele
genheid voor het Noorden te
behouden. Mulder noemt het
tijdstip waarop de nieuwe reor
ganisatie wordt aangekondigd
'uiterst verdacht'. Vandaag
hield de kamercommissie voor
economische zaken een hoor
zitting over de nieuwe mijn-
bouwwet, waarin het kader
waaronder olie- en gaswinning
mogen plaatsvinden, wordt
vastgelegd. De NAM noemt als
reden voor de reorganisatie ook
het 'niet of zeer moeizaam ver
krijgen van vergunningen',
waarbij uiteraard gedacht kan
worden aan de Waddenzee.
Mulder gelooft er niets van. "Ze
hebben moedwillig de kansen
om bij Ameland te gaan boren
laten lopen." De vakbondsbe
stuurder doelt hier er op dat de
NAM heeft afgezien van het
recht om op Ameland aan de
slag te gaan omdat het kabinet
nog geen formeel standpunt
over boringen in en om de
Waddenzee had ingenomen.
"Nu past het wel. Iedereen
kan nu een beetje van de
schuld over dit banenverlies op
z'n bordje krijgen, behalve de
NAM zelf. En misschien past
het ook wel om politiek wat
druk te zetten rond de discussie
over boren in de Waddenzee."
De NAM (Shell) speelt het spel
hard: banen weg en investerin
gen - de afgelopen jaren rond
de twee miljard gulden per jaar
- worden drastisch terugge
schroefd.
De NAM zet door niet meer
te investeren in nieuwe ontwik
kelingen het eigen voortbestaan
op het spel, is de overtuiging
van FNV-bes,tuurder H. Pol.
"Dit is echt waanzinnig. Een
rampzalige ontwikkeling. Over
een aantal jaren is de NAM nog
slechts een doorgeefluik." Dui
delijk is ook dat de NAM door
te stoppen met zoeken en ont
wikkelen van nieuwe kleine
gasvelden een bom legt onder
het Nederlandse gasgebouw en
- via de export - ons economi
sche succes.
Zelden staan we stil bij de
oorsprong van handige
voorwerpen, die het dagelijks
leven vergemakkelijken.
Feiten en weetjes over hoe die
alledaagse dingen zijn
ontstaan en wie ze heeft
uitgevonden. Vandaag het
negende deel van de serie
'Dagelijkse Dingen': de
fietsband.
den haag alex bogers
Fietsen was rond 1887 geen
pretje. De rijwielen waren nog
niet zo geavanceerd als nu,
achterwielaanclrijving was net
uitgevonden, maar hadden
vooral houten, metalen of hard-
rubberen banden. Elke onef
fenheid in het wegdek voelde
de fietser door zijn hele li
chaam.
Zo ook bij Johnie Dunlop. De
straten van zijn woonplaats
Dublin lagen vol kasseien en
trambanen wat hem een pijn
lijk achterwerk opleverde. Maar
bovenal maakte de jonge
Dunlop zich zorgen om zijn
prestige. De knul kon tijdens
wedstrijden niet winnen van
zijn grotere vriendjes. Vader
John Boyd Dunlop moest daar
om maar eens bedenken hoe de
d i
tl
fiets sneller én comfortabeler
kon worden.
Vader Dunlop ging de uitdaging
aan hoewel hij eigenlijk veearts
was. Iedere gegoede, zichzelf
respecterende en handige Brit
(Dunlop was geboren in Schot
land) leek zich ten doel gesteld
foto gpd rob keeris
te hebben met tenminste één
verbetering voor de fiets te ko
men.
Dunlop begon te experimente
ren en bedacht dat verende op
blaasbare banden wellicht snel
ler en comfortabeler waren. Om
zijn gedachte te bewijzen begon
Dunlop in het klein. Hij nam
twee houten schijven. Óp een
van de schijven bevestigde hij
een zelfgenaaide rubberen
luchtslang met een klein toe
voerbuisje. Met de voetbal-
pomp pompte hij zijn wiel op.
De eerste proef hield Dunlop in
de achtertuin van zijn huis. Hij
trommelde zoontje, vrouw en
één van zijn twaalf werknemers
op als getuigen. Met een onder
handse worp liet hij eerst de
houten schijf rollen over een
geplaveid pad. Na korte tijd ver
loor deze zijn energie, tolde een
keer eh viel. Met dezelfde worp
en dezelfde kracht rolde
Dunlop daarna de schijf met de
rubberen opblaasband. Deze
rolde de hele tuin door, botste
tegen de deur van de schuur en
rolde nog een stukje terug.
Toen de ongelovige assistent
met hetzelfde resultaat de proef
herhaalde, was de luchtband
geboren.
Dunlop besefte dat hij wat
goeds in handen had en werkte
in alle stilte en geheimzinnig
heid verder aan zijn uitvinding.
Uiteindelijk mocht zoontje Joh
nie op de avond van 28 februari
1888 een driewieler met lucht
banden uitproberen. Zoonlief
was razend enthousiast. Zo
hard had hij nog nooit gefietst.
Vader Dunlop werd pas de vol
gende dag enthousiast. De
band vertoonde geen schade
terwijl hij Johnie toch over de
ruigste straten van de stad had
gestuurd. Dunlop verfijnde de
band en liet hem door de fiet
senmaker Edlin Co uitprobe
ren op een tochtje van 3.000 ki
lometer. De route werd uitge-
fietst op één paar banden waar
niet één keer lucht bij hoefde.
Dunlops uitvinding was klaar
voor het echte werk.
De eerste publieke vuurdoop
was een wedstrijd, één jaar na
de uitvinding. Op het Queens
College Sport in Dublin mocht,
de door de kranten uit die tijd
als middelmatige rijder om
schreven, William Hume als
enige meedoen op luchtban
den. Hume won alledrie de
wedstrijden waarin hij mee
deed. Het publiek, dat vooraf
nog enigszins lacherig riep dat
de brave coureur wielen van
pudding had, was verbaasd.
Het gerucht dat zich iets sensa
tioneels had voorgedaan ver
spreidde zich rap over de Britse,
eilanden. Binnen de kortste ke
ren had Edlin Co. dan ook
vijftig fietsen met Dunlops ban
den verkocht. Toch kon Edlin
niet lang profiteren van de
roem. Tijdens de wedstrijd had
coureur Hume namelijk ook
twee zoons van de in die tijd
beroemde ex-atleet 1 larvey du
Cros verslagen. Du Cros was
door de import van Engelse
machines inmiddels een welge
stelde zakenman in Dublin ge
worden en zag uitgebreide
commerciële mogelijkheden in
de nieuwe band.
Met een aantal zakenvrienden
stelde hij Dunlop voor zijn oc
trooi in te brengen in een
nieuw bedrijf genaamd 'The
Pneumatic Tyre and Booth's
Cycle Agency Ltd.'. Dunlop
ging akkoord en kreeg in ruil er
voor aandelen in het bedrijf. De
uitvinder vond het toen op 50-
jarige leeftijd ook tijd om maar
eens te leren fietsen. Later werd
het bedrijf omgedoopt tot
Dunlop Rubber Company.
