ls je maar slim bent, leer je wel bij'
Criminoloog: 'Turkse man moet laten zien wie hij is'
Binnenland
Van Aartsen zwijgt
'oorverdovend' over
kwestie Oost-Timor
11 SEPTEMBER 1999
iversiteit en hogeschool mogen fuseren, maar het hoeft niet
ister Hermans van
rwijs en wetenschap-
heft het verbod op fu-
tussen universiteit en
eschool op. Dat liet hij
•lopen maandag weten
de opening van het
°p*femisch jaar aan. De
,ervVersiteit en de Hoge-
den iol van Amsterdam
onds'ii al te trappelen van
eduld. Fusie mag,
ir is het ook goed?
rover zijn de menin-
verdeeld, zo blijkt uit
ANi tweegesprek tussen
4zitter Frans Leijnse
'de HBO-raad en be-
irsvoorzitter Loek
I" /ievoogd van de Uni-
\jteit Leiden. Weg met
.andsverschillen. Sa-
erken moet. Maar
It u voor de gelijk-
;eling. Maak niet alle
grijs. Waarborg de
;ang van het weten-
ipelijk onderwijs. En
ip voor 'wo-isering'
iet hoger beroeps on-
ijs.
b ONNO HAVERMANS
rte Universiteit Leiden ga je
*4pte in. Welke richting ze
aezen, studenten leren er
in uAisch te denken en scher-
yvjj pun vermogen tot orde-
kerêfan. In de rest van hun le-
jebben ze daar baat bij,
kht het beroep dat ze la-
omHtoefenen. „Het doet er
J toe wét dan dat je ge-
ird hebt", stelt Loek Vre-
,Of je nou economie
•studeerd of klassieke ta-
ede academische
ig maakt je voor buiten-
veel geschikt. Dat hoor
van vooraanstaande
|rin in het bedrijfsleven. Als
Lr siim bent, dan leer je
|in verschilt de academi-
iditie van de beroepsop-
I. Vredevoogd: „Het hbo
';er gericht op de be-
raktijk en zo hoort het
'zijn. Je krijgt twee soor-
'*estudeerden, die ver-
ide dingen kunnen. Dat
l, want aan beiden is be-
Hogescholen moeten
iversitair gaan doen.
logescholen en universi-
;amen te voegen* krijg je
'eedeling tussen onder
en gewone docenten,
alië heb ik gezien dat
It tot vervanging van do-
uit de beroepspraktijk
:tenschappers. Door die
ing mis je straks de ty-
ibo-opgeleiden."
irwets en achterhaald,
'rans Leijnse. Hogescho
len zich in de loop der
Intwikkeld tot brede op-
■n, waar de studenten
De universiteit moet haar neus niet ophalen voor de hogeschool, daarover zijn voorzitter Frans Leijnse van de HBO-raad en bestuursvoorzitter Loek Vredevoogd (met bril) van de Uni
versiteit Leiden het roerend eens. Ze pleiten voor samenwerking in het hoger onderwijs. foto mark lamers
leren over de randen van het
vak heen te kijken.Aan de bui
tenkant van de nieuwe Leidse
hogeschool zie je al dat dat
geen gewoon schooltje meer
is." Aan de andere kant werken
universiteiten steeds meer toe
naar het latere beroep. Zo ont
staat een breed scala van moge
lijkheden, waarin de studenten
makkelijk moeten kunnen swit
chen. En daarvoor is samen
werking tussen universiteit en
hogeschool nodig.
„Studenten komen ergens
binnen, maar daarmee staat
hun richting nog niet vast. Hun
belang is dat er zoveel mogelijk
overstapmogelijkheden zijn.
Geef ze de mogelijkheid eikaars
vakken te volgen, laat ze swit
chen van twee of drie jaar theo
rie naar de praktijk of anders
om. Omdat de financiering ge
scheiden is, staat nu het belang
van de instelling voorop, niet
dat van de studenten. Er ont
staat een heldere sortering als
we niet langer proberen onze
studenten binnen de poort te
houden, maar gaan samenwer
ken. Amsterdam legt daar ook
de nadruk op. Als de universi
teit niet samenwerkt, gaan de
hogescholen de concurrentie
aan. En ik denk dat het hbo dan
wint."
Opvallend genoeg zeggen
beide heren te vrezen voor het
lot van de andere partij. Beiden
zijn dan ook goed ingevoerd op
eikaars werkterrein. De eco
noom Vredevoogd was jaren
lang actief in het hoger be
roepsonderwijs, voor hij voor
zitter werd van het college van
bestuur van de Universiteit Lei
den. Socioloog Leijnse studeer
de in Leiden en verdiende zijn
voetsporen in de academische
wereld ondermeer als hoogle
raar te Rotterdam, voor hij vorig
jaar voorzitter werd van de
HBO-raad.
„Bij andere universiteitsbe
stuurders ontwaar ik vaak een
totaal gebrek aan informatie
over het hbo", aldus Leijnse.
„Dan krijg je al gauw te maken
met de kapsones van de univer
siteit." Arrogantie van de
macht. Universiteiten staan im
mers hoger in aanzien, krijgen
meer geld voor onderzoek. Ter
wijl de forse groei van het aan
tal studenten in Nederland in
pakweg twintig jaar vrijwel vol
ledig is toe te schrijven aan het
hbo. Leijnse pleit dan ook voor
'opheffing van de statusver-
schillen'.
Vredevoogd beaamt dat het
de universiteit niet past haar
neus op te halen voor de hoge
school. Toch legt hij de nadruk
op de verschillen. Juist de Leid
se universiteit profileert zich als
een kenniscentrum, waar de
student diepgang krijgt, zich de
discipline van de wetenschap
eigen maakt. „Wat niet wil zeg
gen dat je mensen niet moet
voorbereiden op werk. Niet
voor niets heb ik bij de opening
van het academisch jaar de op
richting van een Centrum voor
bedrijfswetenschappen aange
kondigd. Maar de universiteit
combineert onderwijs en on
derzoek. In de internationale
pikorde is onderzoek heel be
langrijk. Ik vind zelfs dat daar
door het onderwijs een beetje
wordt ondergewaardeerd. Maar
ik voorzie straks grote proble
men in Amsterdam, als hbo'ers
ook willen meedoen in dat on
derzoek."
Volgens Leijnse zal het zo'n
vaart niet lopen. „Een fusie
mag, maar het is geen gebod
van de minister. Amsterdam
kiest voor de grote, brede stads-
universiteit, terwijl Leiden een
gespecialiseerde researchuni-
versiteit wil zijn. Daar is niks te
gen. Leiden excelleert op een
aantal terreinen met internatio
naal onderzoek, maar op die
richtingen komen weinig stu
denten af. Ik hoop dat dat zo
kan blijven, maar ik ben bang
dat we dat in de huidige om
standigheden in Nederland nie
kunnen betalen. Dan zou sa
menwerking met de hogescho
len in Den Haag en Leiden wel
eens nodig kunnen zijn om het
medisch onderzoek en in de fy
sica in stand te houden."
Leijnse geeft de verpleegkun
dige opleiding van de hoge
school als voorbeeld. „Ik zie
daar de komende jaren nog wel
een masteropleiding van de
grond komen, met wat meer
diepgang voor de hbo-afgestu-
deerden. In Maastricht is zo'n
master of nursing opleiding er
al aan de universiteit, in
Utrecht aan de hogeschool. De
student kan kiezen. Wat zou er
mooier zijn dan dat de Leidse
hogeschool voor zo'n opleiding
gebruik maakt van de kennis in
het Leids Universitair Medisch
Centrum?"
Vredevoogd heeft hierover
zijn twijfels. De bachelor of
mastersopleiding is een uit
vloeisel van de onlangs ge
maakte afspraak om in Europa
de academische opleidingen
gelijk te schakelen. „In Leiden
gaan we dat doen en wel in het
Engels, dat is toch het Latijn
van nu. Maar ik vraag me af of
dat in het hbo moet gebeuren,
daar ben ik nog niet uit. leder
moet zijn eigen gerichtheid
houden; het hbo moet geen
universiteit worden en de uni
versiteit moet geen hbo wor
den. Met een tussenvorm is de
samenleving niet gediend. Ik
ben bang dat dan alle katten
gnjs worden, daarvan zie ik el
ders in de wereld, waar fusies al
tot stand zijn gebracht, de be
wijzen. Ik ben voor een grote
mate van differentiatie, maar
dan moet de overheid ook op
kwaliteit gaan letten en niet al
leen op kwantiteit want dat
leidt tot nivellering."
DEN HAAG JACO VAN LAMBALGEN
Minister Van Aartsen (buiten
landse zaken) heeft er genoeg
van. Er kan geen conflict uit
breken ergens ter wereld of
Tweede-Kamerleden en jour
nalisten buitelen over elkaar
om te vragen wat de regering,
wat Buitenlandse Zaken
daaraan denkt te gaan doen.
Was het eerst maandenlang
Kosovo, deze week is het
Oost-Timor. „Nederland kan
niet in zijn eentje een helm
pje opzetten en ten strijde
trekken," zei de woordvoer
der van de minister dinsdag
geïrriteerd. „We moeten de
BV Emotie niet tot onze eer
ste raadgever maken en ons
tot 'zeepkistendiplomatie' la
ten dwingen."
Hij reageerde daarmee op
kritiek van Kamerleden die
Van Aartsen afgelopen week
einde 'vanuit de leunstoel'
opriepen zich actiever in te
zetten voor Oost-Timor. Van
Aartsen deed het zelf gisteren
nog eens dunnetjes over.
Zonder Oost-Timor met na
me te noemen hekelde hij in
een toespraak de media, die
steeds vaker nieuws met een
„hoog soap-gehalte" presen
teren.
„Burgers en politici - gecon
fronteerd met mensonteren
de beelden - scharen zich
binnen luttele uren achter
één of andere zaak. De roep
om harde actie klinkt dan
luid. Goed effectief buiten
lands beleid kan echter niet
gebaseerd zijn op primaire
emotie. Snelheid van infor
matie kan geen overhaaste
beslissingen afdwingen."
Uitgerekend in het geval van
Oost-Timor is de opwinding
bij Buitenlandse Zaken niet
terecht. Kamerleden vroegen
Van Aartsen immers niet om
„met een helmpje op" zelf
naar Oost-Timor te trekken.
Het enige waar zij op aan
drongen was om binnen de
Europese Unie te bepleiten
de economische druk op In
donesië op te voeren en zich
uit spreken voor een interna
tionale vredesmacht, om aan
te geven hoe zwaar de Unie
het geweld tegen de Timore-
zen opneemt.
Daar komt bij dat het uitgere
kend bij het oplaaiende ge
weld in Oost-Timor niet ging
om een incident, dat nie
mand van tevoren had zien
aankomen. Integendeel, de
hele aanloop naar het refe
rendum over de onafhanke
lijkheid op 30 augustus stond
in het teken van de vraag of
de Oost-Timorezen wel in
vrede naar de stembus kon
den. Dan is het toch schrij
nend dat op het moment dat
het tot een geweldsuitbar
sting komt, er blijkbaar geen
draaiboek bij de Verenigde
Naties klaarligt wat er moet
gebeuren.
En dat terwijl Nederland deze
maand voorzitter is van de
Veiligheidsraad. Toen Neder
land die zetel in de wacht
sleepte „trok minister Van
Aartsen in polonaise langs de
wereld," (CDA-er Hillen) om
aan te geven hoe belangrijk
die post was. Nu heet het bij
Buitenlandse Zaken dat „we
daar geen opgeblazen ver
wachtingen" van moeten
hebben.
Dat is gebleken. .Ambassa
deur Van Walsum vroeg op
24 augustus in de Veiligheids
raad al aandacht voor de pro
blemen die er na afloop van
het referendum zouden kun
nen ontstaan. Hij was de eni
ge die daar oog voor had," zei
Van Aartsen deze week in de
Tweede Kamer. „Je houdt je
hart vast wat er gebeurt als
Nederland niet meer in de
Veiligheidsraad zit," kon SP-
leider Marijnissen niet nala
ten op te merken. De oproep
van Van Walsum heeft in ie
der geval niet veel effect ge
had.
Toen de milities afgelopen
weekeinde hun 'orgie van ge
weld' ontketenden kon hij
niet meer dan de Raad voor
spoedoverleg bijeenroepen
en bewerkstelligen dat er een
diplomatieke missie naar In
donesië afreisde.
Natuurlijk zijn de mogelijkhe
den van Nederland binnen de
Veiligheidsraad beperkt. De
Raad wordt gedicteerd door
de vijf permanente leden, en
als China en Rusland geen
zin hebben om mee te wer
ken aan een vredesmacht
voor Indonesië dan komt die
er voorlopig niet.
Maar dat betekent toch niet
dat minister Van Aartsen eer
biedig zijn mond moet hou
den nu Nederland in de Raad
zit. Juist de speciale band die
Nederland -nog steeds- met
Indonesië heeft, had Van
Aartsen aan kunnen grijpen
om al in het weekeinde de re
gering in Jakarta duidelijk te
maken hoe bezorgd hij is
over het geweld.
Alle druk kan immers helpen
Indonesië ervan te overtuigen
een vredesmacht toe te staan.
Niets voor niets dreigen de
Verenigde Staten al met eco
nomische maatregelen.
Waarom niet alles uit de kast
gehaald om de Europese
Unie over te halen ook sanc
ties te overwegen?
Na alle uitlatingen van minis
ter Pronk, toen hij nog minis
ter van ontwikkelingssamen
werking was, zal het de Indo
nesische regering echt niet
verbazen dat Nederland
hecht aan handhaving van de
mensenrechten.
Het verweer van minister Van
Aartsen dat buitenlands be
leid vooral effectief moet zijn,
wil niet zeggen dat zich dat
allemaal in stilte moet afspe
len.
Eer, schande en wraak bronnen van geweld
en worden in alle culturen gepleegd, of het nu gaat om Nederlan-
'urken of, pakweg, Spanjaarden. Het noemen van de etnische ach-
ondtnd van verdachten was dan ook lange tijd taboe. Na de dubbele
in het Gorinchems muziekcafé Bacchus in januari van dit jaar werd
rkse afkomst van de daders echter in alle media genoemd. De Turkse
toloog Yesilgöz vindt dat te veel van zijn landgenoten zich schuldig
l aan grof geweld: „Geweld is onder Turken en Koerden populairder
lder Nederlanders."
zelf afkomstig uit Turkije. Hij zegt:
„Geweld is onder Turken en Koerden
populairder dan onder Nederlan
ders."
Yesilgöz, die samen met prof. dr. F.
Bovenkerk in 1998 een boek over de
maffia van Turkije publiceerde, doet
op dit moment onderzoek naar ge
weld onder de Turkse misdaadorga
nisaties in zes Nederlandse steden:
Utrecht, Den Haag, Rotterdam, En
schede, Zwolle en Deventer. De we
tenschapper onderbouwt zijn betoog
met cijfers uit het rapport van de
commissie Van Traa. „We zien dat
tweederde van de liquidaties in Ne
derland door allochtonen wordt ge
pleegd. In meer dan de helft van de
gevallen waren de daders van Turkse
of Koerdische afkomst." Yesilgöz
heeft ook een verklaring voor het ge
drag van de Turken. ,Als ze het ge
weld goed kunnen beargumenteren,
beschouwen ze het niet als een mis
daad," zegt hij. „Dat geldt niet alleen
voor criminelen, maar ook voor an
deren." De in Nederland woonachti
ge Turken huldigen op dit terrein de
zelfde standpunten als hun voorou
ders. „Ook al woont men hier al ja
renlang, en is men goed opgeleid,
men blijft die opvattingen trouw,"
doceert Yesilgöz. „Twee jaar geleden
heeft een Nederlandse socioloog be
weerd dat Nederland een feminine
samenleving is. Welnu, Turkije is een
mannen-maatschappij. De macho
man moet laten zien wie hij is."
Eer, schande en wraak zijn daarbij
de sleutelbegrippen. In Turkije moe
ten rechters er volgens de wet reke
n bepaalde culturen waar an-
ordt gedacht over liet respect
"ïven dan in de Nederlandse
Een citaat van Tom Harre-
oorzitter van de Rotterdamse
neente Delfshaven.
iarreman dit tien jaar geleden
tegd naar aanleiding van een
«incident met Turkse daders,
hem de kop kunnen kosten,
scriminatie-organisaties, ra-
estrijders, politici en andere
zorgers van de politiek correc-
logie zouden hem vermoede-
de ban hebben gedaan. Zoals
)ok deden met G. de Kok, die
met pek en veren werd be
toen hij als hoofdredacteur
Haagsche Courant schreef:
rmoedelijke dader is mogelijk
tig uit een cultuur waarin een
lieven minder telt dan hier."
becommentarieerde met die
'n de schietpartij in het Delft -
t Koetsiertje waar een man
ïrkse afkomst ze6 mensen
boot.
Iarreman doelde met zijn uit-
H over 'bepaalde culturen' de-
op Turken. De aanleiding
kille schietpartij op het
ladsplein in Rotterdam, waar-
lopen zaterdag twee doden en
ürü'l lwonclen vielen. Voor Harre-
§een hoon, geen volksge-
2 Q®e deelraadsvoorzitter oogst
•f/t'fljval en wel uit onverdachte
Criminoloog dr. Y. Yesilgöz van
)mpe Instituut uit Utrecht is
ning mee houden dat de verdachte
'goede redenen' had om geweld te
gebruiken. Bijvoorbeeld als de be
klaagde zijn eer moest beschermen,
of zijn vrouw, of de zedelijkheid van
zijn vrouwelijke familieleden of zijn
huis. „Ook niet-criminelen hebben
begrip voor die argumenten," zegt
Yesilgöz. „Het wordt beschouwd als
geweld, maar zeker geen zinloos ge
weld." Als de verdachte kan aanto
nen dat zijn eer is geschonden, krijgt
hij slechts een achtste van de nor
maal geldende straf. Turken verba
zen zich er dan ook vaak zeer over
dat de Nederlandse rechter met deze
omstandigheden minder of helemaal
geen rekening houdt.
Over deze communicatieproble
men tussen Nederlandse rechters en
Turkse geweldplegers verscheen deze
zomer het boek 'Als ik ongehoor
zaam ben geweest aan Allah'. Judith
ten Hagen, studente van Yesilgöz,
schreef dit boek in opdracht van de
Stichting Buitenlandse Werknemers
Rijnmond, zich daarbij baserend op
Yesilgöz' proefschrift over hetzelfde
onderwerp. Wat in Nederlandse ogen
een misdrijf is, zo blijkt uit dit werk,
kan vanuit Turks standpunt goed
verdedigbaar zijn.
Het boek geeft onder meer het
voorbeèld van een moedermoord,
die door de verdachte wordt begaan
om de familie-eer te redden. De ver
dachte, wiens moeder zich volgens
hem als een hoer gedroeg, zegt daar
over: „Ik heb met dat grote mes mijn
moeder zowel links als rechts een
aantal halen over de keel gegeven. Ik
zag dat mijn moeder enorm bloedde
uit de vele wonden in haar hals. Ik
zei tegen haar: 'Het spijt me, het zijn
de wetten van ons geloof.' Ik bedoel
daarmee dat ik handelde volgens de
wetten van de islam. Vanuit mijn ge
loof vind ik nog steeds dat ik recht
vaardig heb gehandeld en dat mijn
moeder gekregen heeft wat ze ver-
Na de dubbele moord in café Bacchus in januari van dit jaar werd de afkomst
van de daders in alle media genoemd. foto gpd cees kuiper
diende. Ik heb dan ook geen spijt van
wat ik gedaan heb."
Andere voorbeelden van erekwes-
tie§ die tot dodelijke aftekeningen
kunnen leiden: ontvoering, bloed
wraak, bruidsschatten, huwelijken en
verblijfsvergunningen. Ook het niet
betalen van een schuld kan binnen
de onderwereld (maar ook daarbui
ten) al een aantasting zijn van de eer
van de schuldeiser. Die voelt zich
dan wel verplicht zich te wreken. Het
is, zegt de criminoloog, helemaal niet
gezegd dat het gewapend treffen op
de Heemraadssingel een afrekening
in de onderwereld was. „Het zou ook
kunnen gaan om een ruzie tussen
twee mannen, bijvoorbeeld over geld
of een vrouw."
Het geweld tussen Turken beperkt
zich uiteraard niet tot Rotterdam.
Andere grote steden met Turkse ge
meenschappen kampen net zo goed
met dit probleem. De Dienst Centra
le Recherche (DCR) van de politie
Amsterdam werd vorig jaar gecon
fronteerd met een hausse in gijzelin
gen en ontvoeringen binnen het cri
minele milieu, zo staat in het jaarver
slag 1998 van het politiekorps Am-
sterdam-Amstelland. „Deze zaken
spelen zich bijna allemaal af in het
Turkse milieu," licht politiewoord
voerder Klaas Wilting toe. „Ze bela
zeren elkaar met verdovende midde
len waarna er soms liquidaties vol
gen met dodelijke afloop." Ook de
politie van Dordrecht heeft de han
den vol aan Turkse zaken.
Het Rotterdamse PvdA-raadslid
van Turkse komaf M. Elik vindt het
niet terecht Turkse schietpartijen in
verband te brengen met de afkomst
van de daders. „Nederland wordt ge
welddadiger en dan kan dit gebeu
ren," is de eerste reactie van de voor
malige politieman. Geconfronteerd
met de door Yesilgöz gepresenteerde
cijfers zegt Elik: „Turkse mensen grij
pen misschien eerder naar geweld,
maar ik doe dat in ieder geval niet, en
in mijn omgeving gebeurt het ook
niet."
Medewerker Cyriel Triesscheijn
van de Rotterdamse Anti Discrimina
tie Actie Raad (Radar) kijkt op van de
uitlating die deelraadsvoorzitter Har
reman deed over Turken. „Ik kan me
niet voorstellen dat hij dit in cultu-
reel-etnische zin bedoelt," meent
Triesscheijn. „Het lijkt mij dat Turks
schorriemorrie net zo weinig respect
voor het leven heeft als Nederlands
schorriemorrie." Hij meent: „Maffia
is maffia. Ik heb culturele antropolo
gie gestudeerd en ik heb nooit ge
hoord dat er culturen zijn waar men
minder respect heeft voor het leven."
Radar heeft er overigens geen
moeite mee man en paard te noe
men als het gaat om criminaliteit en
allochtonen. „Als allochtonen over
vertegenwoordigd zijn in criminali
teit, dan moet je daar iets mee,"
meent Triesscheijn. „Je lost dingen
niet op door er niet over te praten.
Maar je moet ook oppassen dat je be
volkingsgroepen niet gaat stigmatise
ren."
Blijft de vraag wat de Nederlandse
politie kan doen tegen het geweld
van de Turkse maffia. „De recherche
volgt die bendes goed," meent Yesil
göz. „Er worden infiltranten inge
schakeld, maar die werken niet al
leen voor de politie. Ze verrijken
zichzelf in de drugswereld, geven
misinformatie over hun eigen bende
of juiste gegevens over concurrende
groeperingen. Dat weet de politie
trouwens ook."
Pas als er doden vallen en het Ne
derlandse publiek ongerust wordt,
zegt Yesilgöz, grijpt de politie in. Of
de overheid meer moet doen? „Ja, ik
denk het wel. Maar wij geven als
Pompe Instituut nooit aanbevelin
gen. We proberen een zo helder mo
gelijke foto te maken. De politie kan
er haar voordeel mee doen.
