Moderne sprookjes van Vonne van der Meer
Vogels in de poëzie
Zelf werken aan gelukkiger leven met Wim Klouth
Frédéric Pagès toont de mens achter de filosoof
Boeken
Bredero's scabreuze grollen
lopgenomen in klassieke serie
■EATERDAG 11 SEPTEMBER 1999
'Eilandgastentreurige geschiedenissen met positieve wending
POËZIE RECENSIE
HANS WARREN/CPD
icht zijn en de wolken tillen Nederlands-
ilige gedichten over vogels Samenge
teld door Henk van Zuiden 95 pag. Uit
geverij Kwadraat. Prijs 22,90
)m vogels te zien hoef je niet
aar een natuurgebied. Ze vlie-
»n langs elk balkon. Ze doen
ke tuin aan. J. Eijkelboom
•hreef zelfs eens een gedicht
Oe stad een vogelreservaat over
Uerlei merkwaardige waame-
lingen: 'Ook zag ik op een stil-
zondagmorgen/ een sperwer
de stoep van een kantoor.'
«)gels zijn in de poëzie even al-
mtegenwoordig als in het da-
ïlijks leven. Licht zijn en de
olken tillen, een bloemlezing
iet door Henk van Zuiden ge
flecteerde Nederlandstalige
•dichten over vogels, is dan
jk bepaald niet de eerste bun-
;l die over dit onderwerp is
maakt. De samensteller heeft
echter nadrukkelijk naar ge
beefd een ander boek te ma
in. Dat is mooi van hem, maar
wil om origineel te zijn heeft
ik bezwaren.
Zo moet de lezer een aantal
n de beroemdste vogelge-
chten missen. Je zoekt in dit
lek vergeefs naar Jan Hanlo's
Qi dicht over de grote lijster,
ar de onsterfelijke nachtega-
van J.C. Bloem, naar Roekoe
n Hélene Swarth, naar J.
merhoffs De albatros, naar J.
mlefs regels 'Mus - meubel-
uingefineerd vogeltje', naar
rrit Kouwenaars Asio otas,
ar Dag zwanen van Annie
G. Schmidt en naar vele an-
re gedichten die niet voor
en £ts Wassiek zijn geworden. In
lats daarvan zijn er vele min
bekende gedichten en ook
el wat dichters met een be-
►ei
door het alfabet: dat wil zeggen
dat wordt begonnen met een
vers van C.S. Adama van Schel-
tema en besloten wordt met
een gedicht van Henk van Zui
den zelf. Een gemiste kans: een
van de aantrekkelijkheden van
een thematische bloemlezing is
dat gedichten met elkaar in ge
sprek raken, dat er verrassende
verbanden én curieuze contras
ten zichtbaar worden.
Al is dus enige kritiek moge
lijk, overbodig is deze nieuwe
keuze met ornithologische poë
zie zeker niet. De samensteller
deed aardige vondsten, vooral
in de jongste dichtkunst. Zo is
Bart FM Droog vertegenwoor
digd met een gedicht over een
duif die hij net niet aanrijdt.
Maar helaas: 'in de spiegel zag
ik de vogel/ luchtig koeren, een
knipoog en een zucht/ het vol
gend mobiel had brede ban
den.' Bijzonder is dat vijftien
dichters voor deze bundel een
nieuw gedicht afstonden. Ook
enkele gevierde auteurs gingen
op de uitnodiging in. Leo Vro-
man schrijft over 'het eene wa
terhoentje/ door mij hartstoch
telijk bemind.' In het prachtige,
nieuwe gedicht van Rutger
Kopland spelen ganzen een be
langrijke rol. Zij zouden 'weten
van die diepte die we hemel
noemen.'
Wat spreekt mensen nu ei
genlijk aan in vogels? De
bloemlezer wijst in zijn voor
woord op hun grote bewegings
vrijheid. Ook Ivo de Wijs voelt
zich daardoor aangesproken,
blijkt in zijn speciaal voor Licht
zijn en de wolken tillen ge
schreven sonnet. Hij zegt na
mens ons allemaal: 'Maar niets
zal mij de vrijheid kunnen ge
ven/ Om als de vogels door het
zwerk te zweven/ Hun kunsten
gaan mij dagelijks te hoog.'
ROMAN RECENSIE
WIM VOGEL
Vonne van der Meer. Eilandgasten. 205 blz. Uitgeverij
Contact. Prijs 34,90.
De vraag is bekend en gerechtvaardigd:
waarom is literatuur vaak zo somber? Tsje-
chow antwoordde daarop dat alle gelukld-
ge huwelijken op elkaar lijken maar dat hij
over elk ongelukkig huwelijk een prachtig
verhaal zou kunnen schrijven. Geluk is saai
en voorspelbaar; ongeluk intrigeert,
schreeuwt om oorzaken, analyse en com
mentaar en maakt ons in elk geval nieuws
gierig.
Het verrassendste aan de zes verhalen
die Vonne van der Meer bundelde in Ei
landgasten vind ik dan ook de positieve
wending aan het eind van de toch steeds
opnieuw treurige geschiedenissen. Haar
personages komen tot inkeer, accepteren
zichzelf en hun tekorten en komen daar
door weer in de buurt van wat je geluk zou
kunnen noemen.
Dat ik deze verhalen met veel plezier en
bewondering heb gelezen, wordt niet al
leen veroorzaakt door die soms tamelijk
onverwachte, vitale wendingen. Een meis
je van twintig dat haar ongewenste zwan
gerschap lijkt te accepteren. Een bejaarde
man die van een troosteloos einde in zee
afziet maar vol nieuwe plannen tergkeert
naar de vaste wal. Een ernstig zieke vrouw
die de dingen die zullen gebeuren aan
vaardt. Echtelieden die weer met elkaar lij
ken te kunnen praten.
Allereerst zorgen opbouw en constructie
van de bundel ervoor dat het geheel ervan
meer is dan de afzonderlijke verhalen. Alle
zes spelen ze zich af op Vlieland, in vakan
tiehuis de Duinroos. Het huis wordt
schoongehouden door een aardige vrouw
die niet alleen het gastenboek regelmatig
Vonne van der Meer.
FOTO ARCHIEF
leest maar die ook als een soort goede fee
boven en tussen de verhalen zweeft en er
voor lijkt te kunnen zorgen dat de tijdelijke
bewoners van 'haar' huisje weer iets terug
vinden van hun eigenwaarde.
Niet alleen de ruimte is dezelfde, ook
thema's, motieven en leidmotieven keren
terug. Het lijkt wel of het even loskomen
uit je vertrouwde omgeving, of het isole
ment op zo'n eiland confronterend en the
rapeutisch werkt. Of de wind, het zout en
het geruis van de zee en de bomen je sen
sitiever en zintuiglijker maken. Je de be-
trekkelijheid laten inzien van standpunten
en meningen die je zo-even nog koester
de. En doordat alleen de lezer het effect
van het zitten in het lichtblauwe kamertje
kent, voelt wat er gaat gebeuren als het
veertje, dat als boekenlegger fungeert, op
duikt en doordat alleen hij de geur van de
dennenappels al ruikt nog voordat de
nieuwe gasten ze opgeraapt hebben, is het
de lezer die, net als het huis, wat verweesd
achterblijft. Ik had graag nog wat langer
deel uit willen maken van die 'gemeen
schap van eenzamen'.
Daarnaast weet de schrijfster de op het
eerste gezicht wat kleurloze gasten door»
haar suggestieve en beeldende stijl en door
een consequente personale vertelsituatie,
binnen enkele pagina's om te toveren tot
mensen bij wie je je betrokken voelt en die
je verrassend snel denkt te kennen. Alleen
in het vijfde verhaal slaagt zij daar minder
in, vooral omdat de analyserende psycho
loge het daarin wint van de suggererende
auteur.
Sprookjes noemde ik deze verhalen vol
verzoening en troost. Omdat ze samen
zo'n wonderlijk seizoen op een wonderlijk
waddeneiland vullen. Omdat een geheim
zinnige fee van alles lijkt te bestieren. Om
dat nutteloze details door hun herhaling
een dwingende, magische werking krijgen.
Maar vooral omdat ondanks alle treurig
heid mensen hun scherm optrekken. Om
dat ze laten zien wie ze zijn, aan anderen
maar vooral aan zichzelf. Die wending kun
je te mooi, te pastoraal vinden, te plotse
ling ook en dus ook wat te weinig onder
bouwd. Maar in sprookjes is natuurlijk van
alles mogelijk.
'Stap in de positieve cirkel' over omgaan met spanning en stress
BOEK RECENSIE
idens behoefte
ontdekkingen te
in, vogelgedich-
te vinden die
i voorgangers
ontgaan,
parten ge-
eld. Een gedicht
Herman de Co-
in ai ck is in feite een
taling, zoals de
Naar E.E. Cum-
igs al duidelijk
akt. Jammer is
het statische ka
ter van de bun-
De samensteller
ft geen moeite
aan met de
^schikking van
;edichten te spe
en zo een ver
te vertellen. De
;orde wordt
iweg
LICHT ZIJN
EN DE
WOLKEN TILLEN
Nederlandstalige
gedichten over vogels
ROB BAKKER/GPD
Wim Klouth. 'Stap in de positieve cirkel'. Uitgeverij 2000+,
Heerhugowaard. Prijs 34,95.
Stress op school, stress op de werkvloer, stress in
het huishouden. De druk neemt overal toe, maar
we vragen er vaak zelf om. Wim Klouth zegt te
weten hoe we onze problemen ook zelf kunnen
oplossen. Hij werkte ruim dertig jaar met groe
pen in opdracht van bedrijven die hun personeel
beter wilden laten functioneren, verdiepte zich
in de vraag hoe iemand zich gelukkiger kan voe
len en ontdekte dat de meeste mensen zelf no
deloos afbreuk doen aan de kwaliteit van hun le
ven. Ze zijn vaak te streng voor zichzelf, te veel
eisend voor anderen, te veel gericht op de nega
tieve aspecten van het leven.
Ontspanning is de basis die Klouth aangeeft in
zijn eerste boek Stap in de positieve cirkel. Dat
doet hij aan de hand van een groot aantal ont
spanningsoefeningen en andere 'wenken', die
tot doel hebben de 'ontvankelijkheid voor geluk
te vergroten'. Zoals: 'Stop met je voortdurend te
haasten en maak hoogstens haast met je wat va
ker te onthaasten'. Of: 'Accepteer dat je niet vol
maakt bent en ook niet hoeft te zijn'.
Klouth: „Mensen die perfect willen zijn, heb
ben het moeilijk. Ze voelen een permanente
spanning. Soms moet je gewoon een beetje een
aardig voor jezelf zijn. Spanning is op zich niet
verkeerd. Mensen hebben het nodig, juist om
hun doelen te bereiken. Permanente spanning
moet echter worden voorkomen. Je moet span
ning weer kunnen afbouwen, door ontspan
ningsoefeningen. Of simpelweg relativeren: lach
ook eens om jezelf."
Volgens Klouth heeft iedereen een 'probleem
oplossend vermogen' - dat lang niet altijd wordt
gebruikt. In de 10 hoofdstukken van zijn boek
beschrijft hij methoden om bijvoorbeeld beter
met zorgen en problemen om te gaan, of de rela
ties met anderen te versterken. Geluk wordt in
de ogen van Klouth voor een belangrijk deel ont
leend aan de erkenning en genegenheid die van
anderen wordt ontvangen. Iedereen kan daaraan
zelf werken. Te vaak wordt aangevoerd dat pro
blemen ontstaan door factoren van buitenaf.
Stress en spanning staan volop in de aan
dacht, maar volgens Klouth is die aandacht te
veel gericht op de oorzaken en niet op de oplos
singen. „Er is veel zweverij, terwijl het er om gaat
praktische toepassing te bieden." Dat zou bij
voorbeeld op scholen kunnen. Klouth consta
teert dat er niets aan ontspanningsoefeningen
wordt gedaan in het onderwijs. „Scholen in Ne
derland zijn puur prestatiegericht. In Japan vor
men ontspanningsoefeningen een vast onder
deel van het onderwijs. Ondertussen wordt er
steeds meer van kinderen geëist: scholen, clubs,
hobby's. Kinderen van werkende ouders moeten
zelf meer oplossen. Ik veroordeel dat niet, maar
zie dat daardoor kinderen vaker onder druk
staan."
Het huishouden is volgens Klouth eveneens
een bron van spanning, vooral voor vrouwen die
daarnaast ook nog een betaalde baan hebben.
„Want nog altijd worden vrouwen in de regel ge
zien als eerstverantwoordelijke voor het huis
houden. Er is veel overbelasting. Ik wil geen mo
ralist zijn, maar constateer slechts. In de praktijk
heb ik jarenlang mensen zien worstelen met te
veel spanning en stress. In de afgelopen dertig
jaar heb ik groepen begeleid en gezien dat overal
de druk op mensen toeneemt. Vaak wordt ge
zegd dat die druk van buitenaf komt, maar in de
regel is de betrokkene zelf er verantwoordelijk
voor. Mensen hebben tegenwoordig veel meer
spanningen dan tien of twintig jaar geleden. Dat
komt gewoon omdat mensen steeds meer wil
len, vooral ook in materiële zin. Ze leggen zich
zelf steeds zwaardere eisen op en kunnen uitein
delijk die druk niet meer aan."
Zelf was Klouth ooit het voorbeeld van iemand
die de oorzaken van overbelasting buiten zich
zelf legde. Hij had een goedlopend adviesbureau
dat sterk uitbreidde. De werkdruk was zwaar.
Klouth ontdekte op een gegeven moment dat hij
zelf de spanning steeds verder opbouwde en na
liet concreet iets aan de vermindering van de
druk te doen. „Sterker nog: ik liet het niet alleen
toe, maar versterkte de werkdruk door telkens te
veel hooi op mijn vork te nemen. Als er een be
roep op me werd gedaan, nam ik er soms opga
ven bij, die een ander ook had kunnen doen. Ik
vergat dat ik naast de verantwoordelijkheid voor
mijn werk, ook verantwoordelijkheid had voor
mijn lichamelijke en geestelijke gezondheid en
niet te vergeten voor mijn gezin. Het kostte me
moeite te erkennen dat ik zelf verantwoordelijk
was voor wat mij overkwam. Ik moest en wilde
immers veel."
Klouth leerde afstand nemen, spanning ver
minderen, relativeren, zonder realistische doe
len los te laten. Doelen zijn belangrijk in het le
ven, zegt hij. 'Doelen, gekoppeld aan positieve
gevoelens geven je energie en motivatie. Het
stapsgewijs realiseren van doelen schenkt je bo
vendien geluk, bevrediging en veelal een beter
zelfbeeld', aldus Klouth in zijn boek.
Het doel van de schrijver zelf is nu vooral zijn
eigen uitgeverij 2000+, die met Stap in de positie
ve cirkel het eerste product heeft afgeleverd.
Klouth zit vol ideeën voor nieuwe boeken die in
het verlengde liggen van zijn eersteling. De titel
van zijn tweede boek is er al: Dichterbij jezelf ko
men. Hij wil een zo breed mogelijk publiek be
reiken. Gezien de tamelijk abstracte en subjec
tieve begrippen als spanning, stress en geluk is
Stap in de positieve cirkel geschreven in opval
lend heldere taal. De talloze voorbeelden en ont
spanningsoefeningen dragen daar aan bij.
Moortje en Den Spaanschen Brabander in Deltareeks
BOEK RECENSIE
KOMEDIES RECENSIE
tandii
Een! t
dan is
ij graa
JAN-HENDRIK BAKKER/GPD
G.A. Bredero: 'Moortje en Spaanschen Brabander' Be
zorgd door E.K. Grootes. Uitgeverij Polak Van Gen
nep. Prijs: 49,90.
Drieëndertig jaar werd hij slechts. Maar
het levenslustige oeuvre van Gerbrand
Adriaenszoon Bredero heeft de tand des
tijds doorstaan. Vorige week verschenen
zijn Spaanschen Brabander en Moortje als
zesde deel van de prestigieuze Deltareeks.
Deze serie is door overheid en uitgevers
in het leven geroepen om het erfgoed van
de Nederlandse literatuur voor een breed
publiek beschikbaar te houden.
Moortje en Spaanschen .Brabander zijn
de bekendste komedies van de 17de-
eeuwse volksdichter Bredero, geschreven
in een sappige en kleurrijke taal - vol met
scabreuze grappen en grollen, ingelegd in
een heerlijk ritmisch wiegende en klank
rijke woordkeuze.
Bredero wordt sinds eind van de ne
gentiende eeuw door de Neerlandici be
schouwd als een van de grootste volks
dichters van onze literatuur. Bij het grote
publiek is die waardering er nu eenmaal
minder, omdat de toegankelijkheid van
zijn werk gehinderd wordt doordat het
moeilijk leesbaar is geworden. Deze nieu
we uitgave in de Deltareeks, die verzorgd
is door prof. dr. E.K. Grootes, heeft de
oorspronkelijke tekst intact gelaten maar
is wel voorzien van een handige en be
knopte aantekeningen. Wetenschappe
lijkheid en publieksgerichtheid worden
zo gecombineerd.
Moortje is als komedie gebaseerd op
een klasStek stuk, de komedie Eunuchus
van Tereqtfus. Altijd leuk natuurlijk, een
meneer die geen meneer meer is. Zelf
kende Bredero geen Latijn, maar hij
maakte zijn eigen versie naar een Franse
vertaling. Vervolgens gaf hij een onver
valst Amsterdamse mise-en-scène aan
het stuk. Hoe Amsterdams en in welke
tijd het ongeveer gespeeld moet hebben,
daarop gaat Grootes in .zijn nawoord uit
voerig in.
Spaanschen Brabander is nog veel di
recter Amsterdams. Gelijk de openingszin
al 'T'is wel een schoone stadt, moor 't
volcxken is te vies', zegt Jerolimo Rodrigo.
En hij zal ongetwijfeld om zich heen ge
wezen hebben. Het is een zin die het ook
nu nog heel goed zou doen. Nog afgezien
van het feit, dat de waarheid ervan ook de
jaren blijkbaar heeft doorstaan.
Deze Bredero-uitgave is het zesde deel
in de Deltareeks. Gestreefd wordt elk jaar
drie delen te brengen. Moortje en Spaan
schen Brabander werden vooraf gegaan
door uitgaven van Jacques Perk, Beets, Ja
cob van Maerlant, Hieronijmus van Alpen
en een bloemlezing religieuze poëzie uit
de 17de eeuw. De Deltareeks is een sa-
ménwerkingsproject van verschillende
uitgevers, maar de boeken zelf worden in
en dezelfde stijj vorm gegeven.
Een van de belangrijkste redenen waar
om destijds besloten is tot oprichting van
de serie, is dat de omloopsnelheid van
het boek zo enorm is verhoogd, dat som
mige klassieke titels helemaal niet meer
in de boekhandel verkrijgbaar bleken.
Uitgeverijen die een deel van de serie wil
len brengen, verplichten zich daarom wel
het boek tien jaar op voorraad te houden.
Zo probeert de Stichting Nederlandse Li
teraire Klassieken haar doel te realiseren,
het beschikbaar houden van kwalitatief
goede uitgaven van klassieke Nederland
se literatuur.
Op de heikele vraag wat nu wel en wat
niet precies tot de Nederlandse Literatuur
behoort wil het bestuur van de stichting
overigens geen definitief antwoord geven.
Reintje Gianotten, adjunct-directeur van
het Nederlands Literair Produktie- en
Vertalingenfonds dat de ztorg heeft voor
het realiseren van de uitgaven: „Wij bekij
ken het ook praktisch. Als er bijvoorbeeld
nog hele goede Multatuli-uitgaven op de
markt zijn, gaan wij er geen in de reeks
opnemen. Daar besluit het bestuur pas
toe, als blijkt dat er niets beschikbaar
meer is."
Volgend jaar zal er in de Deltareeks een
uitgave van Guido Gezelle verschijnen. In
voorbereiding zijn verder een bloemle
zing middeleeuwse mystiek, poëzie van
Jan van der Noot en De wellustige Mensch
van Jan van den Berghe. Ook over uitga
ven van Gorters Mei en van Snikken en
grimlachjes van Piet Paaltjens wordt ge
sproken.
ALY KNOL/GPD
Frédéric Pagès. De filosoof staat om vijf
uur op. Interessante weetjes over grote
denkers. Vertaling Dorothea M.C. Regte-
ring. 158 pag. Uitgeverij Prometheus Prijs
19,90.
Jean-Jacques Rousseau schreef
met Emile een succesvol boek
over de ideale opvoeding, maar
hij liet al zijn vijf kinderen te
vondeling leggen. Socrates, zijn
hele leven op straat en in gym
nasia om over wazige onder
werpen te praten met rijkeluis
zoontjes en aristocraten die
toch niets beters te doen had
den, weigerde op de avond van
zijn dood de omhelzing van zijn
vrouw en zoontje om tot het
laatste toe door te kunnen leu
teren met zijn vrienden. Imma-
nuel Kant had een koord ge
spannen van het uiteinde van
zijn bed naar de po in een aan
grenzende ruimte, zodat hij 's
nachts in het donker, door het
koord te volgen, zijn behoefte
kon doen. Schopenhauer had
zo'n vrees voor besmetting dat
hij altijd zijn eigen glas mee
nam naar een restaurant of ho
tel.
Een zinnetje op pagina 137
zou het motto kunnen zijn van
het zojuist in Nederlandse ver
taling verschenen boek van de
Franse filosoof en journalist
Frédéric Pagès, De filosoof staat
om vijf uur op-. 'Als men het le
ven accepteert, moet men alle
curiositeiten accepteren, de
meest clowneske inbegrepen.'
Want, zo meent Pagès, een filo
soof is ook maar een mens met
alle hebbelijkheden en onheb
belijkheden van dien en de ma
nier waarop hij leeft bepaalt
mede zijn denken.
Pagès prikt heel wat mythes
over 'grote' mannen door.
Vrouwen komen er in zijn boek
alleen maar zijdelings aan te
pas, maar blijken soms de ware
heldin te zijn geweest. René
Descartes, voor Pagès overdui
delijk de sympathiekste van het
hele stel, heeft bijvoorbeeld zijn
meesterwerk Over de methode
geschreven toen hij in de 17de
eeuw in Holland in zonde maar
gelukkig samenleefde met Hé-
lène Jans. Hoewel biografen
van Descartes Jans hebben af
geschilderd als 'volks en op het
onbeschaafde af, meent Pagès
dat ze misschien wel 'een
meesterwerk van een vrouw' is
geweest, die Descartes- juist
heeft gestimuleerd.
In onfilosofische taal betoogt
Pagès dat de hele geschiedenis
van de filosofie moet worden
herschreven naar het voorbeeld
van Diogenes Laërtius' boek Le
ven en leer van beroemde filoso
fen uit het begin van de derde
eeuw. Laërtius tekende onder
meer op dat 'men vertelt dat
Diogenes is gestorven tijdens
het verorberen van een inktvis'
en dat 'sommigen beweren dat
Empedocles zich in de Etna
heeft geworpen en dat ze van
hem slechts een bronzen san
daal hebben teruggevonden'.
Het zijn dit soort anekdotes, die
ook Pagès in overvloed vertelt.
De punctuele, zeer burgerlij
ke Kant, met zijn dagelijkse
wandeling waarop de inwoners
van Königsberg de klok gelijk
konden zetten, die meende dat
het inademen vah frisse lucht
door de mond reumatische pij
nen veroorzaakte en die de jar
retel uitvond!
De in vrouwen grossierende
Jean-Paul Sartre, die 'een nogal
obscure taal' met te veel ver
bindingsstreepjes bezigde zoals
in: 'Het slijmerige is de wraak
van het op-zich-zijnde.' De na
zistische Heidegger, de malen
de Nietzsche, de angstige He-
gel. Al hun eigenaardigheden
worden, gerangschikt naar
soort, in korte stukjes van soms
nog geen tien regels weergege
ven. De stoelgang krijgt van
Pagès even veel aandacht als
het copuleergedrag en de eet-
en drinkgewoonten der filoso
fen.
Het boek staat bol van de cu
riositeiten, maar het heeft alle
maal wel een reden. Wat Pagès
benadrukt is dat de moderne fi
losoof zich, in de voetsporen
van zijn illustere voorgangers,
'iets acrobatischer' moet tonen
en zich 'wat minder met saaie
uiteenzettingen en dissertaties'
moet bezigfrouden. Hij houdt
hen de spiegel voor van onder
anderen de oude Crates die, om
zich in het uitjouwen van de
Atheense burgers te oefenen,
prostituees ging beledigen 'die
immers kampioenen waren in
dit genre'. Volgens Pagès moet
het hedendaagse schoolse filo
sofie-onderwijs overhoop en
hebben de huidige filosofen
zich te veel in de bibliotheken
opgesloten: 'Ze zullen er nog
verkommeren als ze het gat van
de deur niet weten te vinden!'
Fransen en filosofie, de com
binatie leidt niet zelden tot on
toegankelijke hoogdravend
heid, maar Pagès heeft - ook
voor de filosofische leek - een
on-Frans luchtig en onderhou
dend boek geschreven, dat bo
vendien prima is vertaald. Dit is
filosofie met een heel menselijk
gezicht.
